POSTAWA PROEKOLOGICZNA WYRAZEM TROSKI O ŚRODOWISKO I WŁASNE ZDROWIE

Transkrypt

1 POSTAWA PROEKOLOGICZNA WYRAZEM TROSKI O ŚRODOWISKO I WŁASNE ZDROWIE Zofia Nowińska, Wanda Jarosz, Jolanta Brol, Barbara Jarzębska, Patrycja Przewoźnik Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach Ministerstwo Zdrowia Program jest dofinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NFOŚiGW

2 Zdrowie stan pełnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej, a nie jedynie brak choroby lub niedomagania [Definicja przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia w 1946 r.] Zdrowie środowiskowe aspekty zdrowia człowieka, w tym i jakość życia, determinowane przez czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne, psychiczne i społeczne środowiska; obejmuje założenia teoretyczne i praktykę w zakresie oceny, eliminacji i zapobiegania obecności w środowisku czynników, które mogą oddziaływać negatywnie na zdrowie obecnego i przyszłych pokoleń [Definicja przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia w 1996 r.]

3 Postawa proekologiczna Postawa proekologiczna jako konkretne działania będące efektem nabycia wiedzy i wrażliwości ekologicznej człowieka świadomego Oddziaływanie na świadomość, a przez to kształtowanie postaw proekologicznych jest głównym celem edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju Postawa proekologiczna, styl życia w dekadzie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju ma dotyczyć 4 sfer życia: społecznej, przyrodniczej, kulturowej i gospodarczej

4 Cel Główne grupy zadań Promocja działań na rzecz środowiska i zdrowia wśród społeczeństwa w ramach Programu Wieloletniego Środowisko a Zdrowie ze szczególnym uwzględnieniem grup celowych Badania ankietowe Komunikacja pomiędzy realizatorami PW a społeczeństwem, ze szczególnym uwzględnieniem grup celowych Obszar badań Społeczeństwo Organizacje pozarządowe Jednostki samorządowe Uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów Promocja zagadnień wpływu zagrożeń środowiska na zdrowie wśród społeczeństwa

5 Badania ankietowe Problematyka badawcza Metody badań Świadomość związku pomiędzy zanieczyszczeniem środowiska i zdrowiem Poglądy i opinie na temat środowiskowych czynników zdrowia Celowy dobór próby Wywiad CATI Ankieta prasowa Działania indywidualne na rzecz środowiska i zdrowia Dostępność informacji na temat środowiskowych zagrożeń zdrowia

6 Badania ankietowe społeczeństwa Czy i w jakim stopniu niekorzystny stan środowiska może wpływać na zdrowie człowieka? Komentarz 79,8% (N = 800) respondentów jest zdania, że zanieczyszczenie środowiska naturalnego może istotnie wpływać na stan zdrowia człowieka. Może wpływać, ale w małym stopniu 10,0% Nie wpływa w ogóle 0,2% Trudno powiedzieć 4,9% Może wpływać w bardzo dużym stopniu 27,9% W stosunku do badań z lat 80. i 90. przeprowadzony sondaż wskazuje na wzrost świadomości społecznej Polaków Polacy dostrzegają związek między środowiskiem a zdrowiem Może wpływać w dużym stopniu 57,1% Postrzeganie zagrożenia wynikającego ze stanu środowiska nie jest powiązane z miejscem zamieszkania

7 Badania ankietowe uczniów szkół podstawowych i średnich Czy zanieczyszczenie środowiska może wpłynąć niekorzystnie na zdrowie człowieka? Komentarz tak, w małym stopniu 4% nie wiem 2% nie wpływa w ogóle 1% Prawie cała badana grupa dostrzega związek pomiędzy stanem środowiska a jakością życia Zaledwie 4% twierdzi, że ten wpływ jest niewielki tak, w dużym stopniu 39% tak, w bardzo dużym stopniu 54% Aż 93,6% uczniów uważa, że zanieczyszczenia środowiska wpływają w bardzo dużym i dużym stopniu na zdrowie

8 Badania ankietowe uczniów szkół podstawowych i średnich Zanieczyszczenie którego z elementów środowiska ma największy negatywny wpływ na zdrowie człowieka? Komentarz 62,82% Najsilniejsza jest świadomość szkodliwego wpływu na zdrowie zanieczyszczonego powietrza 38,03% 33,05% W zdecydowanie mniejszym stopniu dostrzegany jest wpływ 10,54% 6,13% zanieczyszczeń znajdujących się w wodzie i żywności zanieczyszczone powietrze zanieczyszczona żywność zanieczyszczona woda zanieczyszczona gleba inne Jedynie 10,5% wskazań dotyczyło zanieczyszczonej gleby, co świadczy o słabym wiązaniu tego faktu z naszym zdrowiem

9 Badania ankietowe uczniów szkół podstawowych i średnich Jakimi drogami zanieczyszczenia wnikają do organizmu człowieka? Komentarz 51,71% Test wiedzy - co drugi uczeń odpowiedział poprawnie 36,47% Zaledwie 2,4% badanych uczniów nie potrafiło udzielić 19,66% odpowiedzi 6,55% 2,42% ws zys tkimi wymienionymi drogą oddechową drogą pokarmową przez skórę nie wiem

10 Badania ankietowe uczniów szkół podstawowych i średnich Jakie czynniki środowiskowe są źródłem niepokojów uczniów? Komentarz stres 73,65% 75% spośród badanych uczniów do toksyczne substancje chemiczne obecne w środowisku zanieczyszczenie żywności 55,84% 55,41% środowiskowych czynników narażenia, budzących jego niepokój zalicza stres hałas uzależnienia szkodliwe promieniowanie stan środowiska przyrodniczego zmniejszenie powierzchni terenów zielonych drobnoustroje chorobowe 42,02% 41,17% 33,76% 32,05% 31,77% 27,21% Co drugi uczeń wśród przyczyn niepokoju wymienia obecność w środowisku toksycznych substancji chemicznych oraz zanieczyszczenie żywności Ponad 40% obawia się hałasu i uzależnień niekorzystna sytuacja rodzinna 25,07% brak poczucia bezpieczeństwa 24,93% Co czwarty uczeń wśród 5 najważniejszych zła sytuacja materialna rodziny 18,66% powodów niepokoju wymienia brak awarie przemysłowe 18,66% poczucia bezpieczeństwa

11 Badania ankietowe społeczeństwa Jakimi działaniami człowiek może przyczynić się do poprawy stanu środowiska, a tym samym swojego zdrowia? sortowanie śmieci/recy cling 46,7% nie śmiecenie/dbałość o czy stość 36,8% nie wy cinanie drzew/dbanie o zieleń stosowanie benzy ny bezołowiowej/uży wanie katalizatorów 11,8% 16,1% nie palenie śmieci zanieczy szczający ch powietrze (np. plastiku) stosowanie ekologiczny ch opakowań budowanie oczy szczalni ścieków zakładanie f iltrów na kominy propagowanie akcji takich jak "Sprzątanie świata" sadzenie drzew 8,5% 7,8% 7,4% 6,5% 5,8% 4,7% 69% społeczeństwa uważa, że indywidualne działania mogą przyczynić się do poprawy stanu środowiska, a tym samym ograniczyć narażenie zdrowia oszczędzanie prądu, wody i inny ch zasobów naturalny ch w miarę możliwości rezy gnowanie z jazdy samochodem stosowanie baterii słoneczny ch uży wać nawozów naturalny ch (nie sztuczny ch) uży wać mniej detergentów 4,5% 2,5% 1,3% 1,3% 1,3% Najczęściej podejmowane działania to: sortowanie śmieci, dbałość o czystość, nie wycinanie drzew, nie palenie opakowań plastikowych i śmieci inne 0,9%

12 Badania ankietowe społeczeństwa Jakie działania mogą podjąć rodzice, aby chronić dzieci przed zagrożeniami związanymi z zanieczyszczeniem środowiska? Nauczyć dziecko podstaw ow ych zasad higieny i egzekw ow ać ich przestrzeganie 64,5% Dbać o regularne i praw idłow o zbilansow ane odżyw ianie dziecka 30,5% Pilnow ać, aby dziecko spożyw ało produkty żyw nościow e posiadające atesty i odpow iedni termin przydatności do spożycia Pilnow ać, aby dziecko nie przebyw ało przy ruchliw ych ulicach, w pobliżu garaży czy parkingów Dbać o miejsca zabaw i rekreacji dzieci (np. sadzić i konserw ow ać zieleń, regularnie w ymieniać piasek w piaskow nicach itp.) Pilnow ać, aby dziecko nie piło w ody z kranu Pilnow ać, aby dziecko nie spożyw ało w arzyw i ow oców upraw ianych w przydomow ych ogródkach lub działkach, jeśli gleba jest zanieczyszczona metalami Pilnow ać, aby dziecko nie jadło podczas zabaw y na podw órku Podejmow ać działania mające na celu zmniejszenie zanieczyszczenia mieszkań Inne 4,8% 27,3% 26,5% 23,5% 23,1% 22,4% 18,9% 17,4% Zdaniem większości istotne jest wpojenie dzieciom podstawowych zasad higieny i konsekwentne ich przestrzeganie Około 1/3 ankietowanych uważa, że bardzo ważna jest jakość podawanej dzieciom żywności oraz wybór miejsca zabaw

13 Badania ankietowe uczniów szkół podstawowych i średnich Działania podejmowane przez uczniów w trosce o własne zdrowie 80% uczniów dba o higienę osobistą oraz przestrzega zasad prawidłowego żywienia Około 70% uważa, że dla zachowania zdrowia istotna jest aktywność fizyczna dbanie o higienę osobistą mycie rąk przed każdym posiłkiem spożyw anie ow oców i w arzyw umytych i obranych unikanie picia w ody prosto z kranu spędzanie dużej ilości czasu na św ieżym pow ietrzu zmiana obuw ia po przyjściu do domu upraw ianie sportu zmiana ubrania po przyjściu do domu dbanie o higienę otoczenia unikanie długiego przesiadyw ania przed terew izorem/komputerem spożyw anie tylko ekologicznych produktów unikanie przebyw ania w pobliżu dróg inne 47,58% 46,44% 42,17% 29,20% 14,39% 2,56% 88,18% 79,34% 77,92% 69,52% 69,09% 67,52% 67,38%

14 Badania ankietowe społeczeństwa Ocena dostępności informacji o stanie środowiska i jego wpływie na zdrowie człowieka Komentarz Nie ma dobrego i powszechnego dostępu do informacji o zagrożeniach zdrowia wynikających ze stanu środowiska Nie ma w ogóle takich informacji 9,4% Trudno powiedzieć 7,1% Bardzo dobrze 4,1% Wystarczająco 17,1% Ponad 40% respondentów uznało, że nie ma takiej informacji lub oceniło ją jako złą Źle 35,6% W miarę dobrze 26,6% Zaledwie 6% ankietowanych uważa, że personel medyczny odpowiedzialny za promocję zdrowia przekazuje dostateczną ilość informacji, 80% badanych twierdzi, że nie przekazuje wcale tego typu informacji lub w bardzo ograniczonym zakresie

15 Badania ankietowe społeczeństwa Główne źródła informacji o stanie środowiska i zdrowia Programy TV Artykuły w prasie Programy radiowe 24,6% 33,3% 47,8% Komentarz Jako główne źródło informacji w dalszym ciągu wskazywane są programy telewizyjne, audycje radiowe i artykuły prasowe Filmy edukacyjne Ulotki Broszury i biuletyny informacyjne 12,4% 21,3% 20,6% Poniżej 30% respondentów korzysta z ulotek, broszur, biuletynów oraz raportów z badań Biuletyny informacyjne 9,4% S trony interne tow e Serwery, bazy danych Se minaria, szkole nia itp. Raporty z badań Inne 6,4% 5,5% 4, 3% 1,6% 0,5% - Znajomi - 0,4% - Książki - 0,1% Społeczeństwo w minimalnym zakresie korzysta z biuletynów informacyjnych, stron internetowych czy baz danych co świadczy o ciągle zbyt małej wiedzy o zasadach i możliwościach dostępu do informacji

16 Badania ankietowe uczniów szkół podstawowych i średnich Główne źródła informacji o stanie środowiska i zdrowia Dla większości uczniów głównym źródłem informacji są radio, 68,23% 51,99% telewizja oraz szkoła Zdaniem prawie 40% respondentów istotne są również informacje przekazywane przez rodziców ¼ uczniów wykorzystuje internet jako źródło informacji o stanie środowiska i zdrowia 38,18% 34,62% 26,07% 14,81% 10,11% 2,85% telew izja, radio szkoła rodzice prasa internet w ydaw nictw a popularnonaukow e koledzy inne

17 Wnioski Polskie społeczeństwo jest świadome związku pomiędzy zanieczyszczeniem środowiska a stanem zdrowia, przy czym u dzieci ta świadomość jest większa niż u dorosłych Polaków Postawa proekologiczna polskiego społeczeństwa opiera się w dużej mierze na wiedzy nabywanej w szkole i nie uwzględnia zmian, które zachodzą w otaczającym środowisku Wśród działań indywidualnych, podejmowanych na rzecz środowiska a świadczących o postawie proekologicznej dominują zachowania tradycyjne (np. sortowanie odpadów, dbanie o zieleń), jednak coraz częściej zwraca się uwagę na poprawę jakości życia i propagowanie zdrowego stylu życia Społeczeństwo polskie w większości nie dostrzega niebezpieczeństwa, jakie niosą ze sobą nowe zagrożenia (np. nowe substancje chemiczne, azbest, promieniowanie elektromagnetyczne)

18 Wnioski Wzrasta przekonanie o celowości podejmowanych działań indywidualnych, które mogą wpływać na poprawę stanu środowiska, a tym samym ograniczyć narażenie zdrowia Przyjmowane są proekologiczne wzorce zachowań i modele zdrowego stylu życia Głównym źródłem informacji o środowiskowych zagrożeniach zdrowia są w dalszym ciągu telewizja, radio, prasa, dlatego w tych mediach powinna się znaleźć największa ilość materiałów poświęconych tym zagadnieniom Przeprowadzone badania ankietowe dzieci i młodzieży wskazują na potrzebę kompleksowej edukacji ekologicznej z wykorzystaniem nowych narzędzi przekazu informacji np. internetu

19 Dziękuję za uwagę