Koszty logistyczne w strategiach konkurencyjnych przedsibiorstw. Logistical costs in the competitive strategy of enterprises

Transkrypt

1 Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 209 Koszty logistyczne w strategiach konkurencyjnych przedsibiorstw Logistical costs in the competitive strategy of enterprises Izabela WALCZAK *, Krzysztof WITKOWSKI ** Obnika kosztów w dowolnej dziedzinie biznesu jest celem wartociowym, staje si ona jednak bardzo podan tylko wtedy, kiedy prowadzi do podniesienia zysków Martin Christopher Streszczenie. W artykule zaprezentowano kosztowe aspekty formułowania strategii konkurencyjnych przedsibiorstw. Referat jest czci pracy powiconej problemowi funkcjonowania controllingu logistycznego w małych i rednich przedsibiorstwach (MSP) Summary. In the paper there are presented the costs aspects of construct the competitions strategy. This article is a part of work, which is considered to the problem of logistical controlling functionality in small and middle enterprise. Wprowadzenie Dzi jednym z podstawowych czynników wpływajcych na osigane przez przedsibiorstwa przychody jest logistyka. Rosnca konkurencja sprawiła, i przedsibiorstwa musz wiksz wag przywizywa do procesów zwizanych z logistyk. Zauwaamy to w rozwoju i ewolucji logistyki w kierunku zintegrowanego zarzdzania. Integracja wszystkich funkcji przedsibiorstwa i procesów logistycznych, daje nowe moliwoci przedsibiorcom. Umoliwia im nowe rozwizania problemów. Efektywne i sprawne zarzdzanie logistyczne jest zasadnicz czci strategicznego zarzdzania firm. W ujciu najbardziej ogólnym pojciem efektywnoci zajmuje si prakseologia. Przyjmuje si w niej, e efektywno jest jedn z właciwoci systemu sprawnego działania (np. przedsibiorstwa) jako całoci, bd wybranych elementów jego struktury wewntrznej oraz otoczenia systemu (Zieleniewski 1966, s.23). Właciwo t definiuje si za pomoc zbioru ocen (orzecze) przypisywanych systemowi przez porównanie przewidywanych bd uzyskanych wyników działania z innymi cechami traktowanymi jako układ odniesienia (weryfikacyjny, sprawdzajcy poprawno wyników). Działania w sferze logistyki podporzdkowane s strategii logistycznej, która jest jedn ze strategii funkcjonalnych przedsibiorstwa. Logistyka moe by elementem lub * Izabela Walczak, Studenckie Naukowe Koło Logistyki, Uniwersytet Zielonogórski ** dr in. Krzysztof Witkowski, Zakład Controllingu i Informatyki Ekonomicznej, Uniwersytet Zielonogórski 209

2 210 Izabela Walczak, Krzysztof Witkowski nawet podstaw strategii konkurencyjnej firmy. Relacje midzy logistyk a strategiami przedsibiorstwa odgrywaj istotn rol w zarzdzaniu strategicznym i maj bardzo duy wpływ na rozwój i wdraanie nowych strategii konkurencyjnych. Strategie logistyczne przedsibiorstw Strategia logistyczna moe by albo sposobem konkurowania lub istotnym elementem sposobu konkurowania, albo operacyjnym rozwiniciem przyjtego sposobu zdobywania przewagi konkurencyjnej. Strategie logistyczne mog by analizowane w kontekcie modelu brany M.E. Portera. Wówczas w strategii niskiego kosztu logistyka moe by wykorzystywana na nastpujce sposoby(ciesielski, 1997, s. 17) Obnika kosztów logistycznych jest w danym okresie podstawowym sposobem utrzymania pozycji najtaszego producenta; Pozycja niskiego kosztu jest uzyskiwana poprzez działania polegajcego na kombinacji strategii logistycznej i innej strategii funkcjonalnej przedsibiorstwa; Logistyka stanowi istot strategii niskiego kosztu w długim okresie. Obserwacja stosowanych w praktyce strategii logistycznych pozwala na odczytanie ich generalnej idei. Polega ona na jednoczesnym realizowaniu choby czciowo za pomoc tych samych sposobów dwóch celów: Zwikszenia konkurencyjnoci; Poprawy wykorzystania zasobów. Słu temu nastpujce strategie logistyczne: Zarzdzanie łacuchami dostaw; Kooperacja; Skracanie cykli; Zmniejszanie lub eliminacja zapasów; Logistyka rónicowania sposobu konkurowania. Zarzdzanie łacuchami dostaw nawizuje do strategii integracji dla ułatwienia przepływu surowców i towarów przez firm. Oryginalno nowej koncepcji polega na włczeniu dostawców i odbiorców do zarzdzania przepływami. Obywa si to poprzez alianse strategiczne, róne formy partnerstwa, koncepcje wyboru kluczowych dostawców oraz odbiorców, itp. Niezalenie od formy współpracy pociga to za sob integracj systemów logistycznych przedsibiorstw oraz integracj ich procesów logistycznych, poszukiwanie sposobów zwikszania zaufania i zaangaowania w relacjach dostawca odbiorca, powizanie systemów informatycznych, itd. Kooperacja i procesy integracyjne prowadz niekiedy do zmiany orodka kierujcego przepływem. Stosowanie strategii zarzdzania łacuchem dostaw prowadzi do ulepszenia obsługi rynku i redukcji kosztów logistycznych. Uczestnicy kooperacji mog podzieli si korzyciami, a cały układ dostawca odbiorca staje si bardziej konkurencyjny. Ta tendencja wie si oczywicie z ograniczaniem liczby dostawców. stanowi to przewrót w stosunku do tradycyjnych reguł utrzymywania duej liczby dostawców i pobudzania konkurencji midzy nimi. Zarzdzanie łacuchami dostaw zakłada, e korzyci przypisane do tej pory integracji pionowej w zakresie logistyki mog by uzyskiwane poprzez koordynacj operacji niezalenych firm. Problem integracji pionowej schodzi niejako na drugi plan staje si zagadnieniem taktycznym. Spraw zasadnicz o wymiarze strategicznym jest budowa powiza kooperacyjnych, przynoszcych korzyci obu stronom. 210

3 Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 211 Strategia skracania cykli zdaje si wynika z przekonania, e najwaniejszym rodzajem konkurencji jest dzi wycig z czasem. Chodzi tu przy tym o skracanie trzech rodzajów cykli: Cyklu przyjcia i realizacji zamówienia; Cyklu od przyjcia surowca do dostawy gotowego produktu; Cyklu wprowadzenia gotowego produktu na rynek. Strategia skracania cykli narzuca wiele rozwiza w sferze wykorzystania zasobów. Ich rozplanowanie powinno umoliwia przepływ bez składowania. Nadto chocia nie wynika to w sposób oczywisty wie si ona ze sposobem konkurowania. Kariera koncepcji skracania cykli wynika z rosncej roli rozwiza, w których przyjty w firmie sposób konkurowania wymaga od systemu logistycznego utrzymania stałej, szerokiej oferty towarowej o duej dostpnoci dla klientów, przy jednoczesnym wyeliminowaniu wszystkich form zapasów. Idea rónicowania strategii konkurencyjnych (wg produktów lub rynków) za pomoc strategii logistycznych jest stosunkowo młoda i wie si z dostrzeeniem wielu niewykorzystanych szans w logistycznej obsłudze rynku oraz jednoczenie z dostrzeonymi w tym zakresie zaniedbaniami. Jej wyrazem jest organizowanie działalnoci firm za pomoc logistycznej strategii konkurowania na rynku. Nawizuje ona do reguł zrónicowanej dystrybucji i racjonalizacji. Logistyka jest tu wic zasadnicz czci strategii przedsibiorstwa, a w szczególnoci strategii produktu. Podkrela si, e produkt to nie tylko rzecz o okrelonych cechach, lecz take zespół zwizanych z nim usług. Charakterystyka kosztów logistyki Zagadnienia kosztów logistyki nale do najtrudniejszych i najbardziej złoonych problemów współczesnej logistyki. Problemem jest nawet samo ich zdefiniowanie, rozgraniczenie i wyodrbnienie. W literaturze pojcie kosztów logistyki wystpuje w rónych aspektach. Autorzy wskazuj na róne ródła kosztów i ich rodzaje. Maj odmienne pogldy na definiowanie, interpretacj i sposoby identyfikowania ich struktury. Trudno jest znale kompleksowe opracowanie wiedzy o kosztach logistyki. Jednym z tych, którzy podjli si rozwinicia zagadnienia kosztów logistyki jest M. Kufel, który odnosi te koszty do kosztów przepływu materiałów w przedsibiorstwie. Rozpatruje je wszechstronnie, cho nie nazywa ich kosztami logistyki. Definiuje je w nastpujcy sposób: Koszty logistyki s szczegółow kategori kosztów, oznaczajc pienine odzwierciedlenie zuycia substancji majtkowej przedsibiorstwa, wywołanego planowaniem, realizacj kontrol poza technologicznych procesów przemieszcze w czasie i przestrzeni wszystkich form materiałów.(kufel 1990) H.-Ch. Pfohl podaje, e teoria kosztów zbudowana na podstawie teorii produkcji, zajmuje si okreleniem zalenoci midzy usług logistyczn a kosztami logistyki w funkcji kosztów. W praktyce rachunku kosztów i wyników trzeba znale zadowalajcy kompromis midzy praktyczn metod okrelania funkcji kosztów i dokładnoci jej odwzorowania, aby sprosta tym samym złoonoci logistycznej funkcji kosztów. Kompromis ten opiera si na przedstawieniu kosztów i zysków jako logicznej orientacji rachunku kosztów i wyników.(pfohl 1998) B. Szałek koszty logistyki identyfikuje jako:(szałek 1994) 211

4 212 Izabela Walczak, Krzysztof Witkowski koszty bezporednie (transport, magazyny, zapasy, łczno) i porednie, koszty stałe i zmienne, koszty zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji, koszty materialne i niematerialne, koszty opracowania logistycznego oraz przedsiwzi zlecanych przez logistyk, koszty cile logistyczne Z kolei Cz. Skowronek podaje, e koszty logistyki to wyraone w pienidzu zuycie pracy ywej, rodków i przedmiotów pracy, wydatki finansowe oraz inne ujemne skutki zdarze nadzwyczajnych, które s powodowane przepływem dóbr materiałowych (surowców, materiałów, wyrobów, towarów) w przedsibiorstwie i midzy przedsibiorstwami, przedsibiorstwami take utrzymanie zapasów.(skowronek 2003, s. 336) Podsumowujc, mona stwierdzi, i przedstawione definicje zmierzaj do ujcia kosztów logistyki jako finansowo okrelonego nakładu niezbdnego do realizacji zada logistycznych. W celu identyfikacji tych kosztów naley wskaza ródła ich powstawania w fazach produkcyjnych:(twaróg 2003, materiałów. 28) pozyskiwania materiałów i innych produktów od dostawców, transportu zewntrznego i wewntrzzakładowego, planowania produkcji okrelajcego intensywno przepływu materiałów przez faz produkcji, magazynowania półproduktów, wyrobów, materiałów i odpadów technologicznych, przekazywania wyrobów gotowych odbiorcom. Z bada i analiz wynika, e globalne koszty logistyczne przedsibiorstw stanowi 10 35% przychodów ze sprzeday uzyskiwanych przez przedsibiorstwa i s t grup kosztów, w ramach której obecnie istniej najwiksze rezerwy dla działa oszczdnociowych.(kpka 2001) W zwizku z tym waga problematyki zwizanej z kosztami logistyki dla realizacji podstawowego celu przedsibiorstwa, jakim jest maksymalizacji długoterminowego zysku, staje si elementem niezwykle istotnym. Punktem wyjcia do polityki racjonalizacji i obniki kosztów logistycznych jest zrozumienie ich kompleksowego charakteru oraz unikanie optymalizacji kosztów poszczególnych podsystemów bez sprawdzenia ich wpływu na inne obszary funkcjonowania łacucha logistycznego. Takie działania s niezbdne do stworzenia sprawnego łacucha logistycznego. Aby czynnoci te były moliwe do wykonania, naley szczegółowo rozpozna koszty procesów logistycznych oraz zdefiniowa czynniki, które mog mie wpływ na wielko poszczególnych kosztów i ich powstawanie w okrelonych punktach łacucha logistycznego. Teoretycznie realne koszty powstajce w obrbie logistyki mona zaliczy do:(nowak 2004, s ) kosztów zdeterminowanych przez procesy logistyczne, kosztów losowych (probabilistycznych), kosztów hipotetycznych Koszty zdeterminowane przez procesy logistyczne stanowi główny ciar w strukturze kosztów logistycznych. Naley je rozumie jako wyraone w pienidzu nakłady finansowe, osobowe i rzeczowe, spowodowane realizacj konkretnych procesów gospodarczych, takich jak zakupy materiałowe, transport, magazynowanie czy te dystrybucja wyrobów gotowych. Do kosztów zdeterminowanych przez procesy 212

5 Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 213 logistyczne naley take zaliczy nakłady niezbdne do utrzymania standardów obsługi klienta oraz odpowiedniej jakoci wyrobów. Koszty losowe wynikaj z nadzwyczajnych strat oraz ubytków majtku, jakie wystpuj przy normalnej działalnoci logistycznej. Mog one wynika z nieodpowiedniej jakoci zarówno samych procesów logistycznych, jak i wyrobów gotowych. Czciej jednak koszty losowe s efektem czynników niezalenych od przedsibiorstwa, np. dekoniunktury gospodarczej, warunków klimatycznych czy uregulowa prawnych. Koszty hipotetyczne s zwizane z kategori kosztów utraconych korzyci. Wyraaj one przychód, jaki nie został osignity z powodu utraconych" transakcji gospodarczych. Identyfikacja kosztów hipotetycznych jest niezwykle trudna, gdy dotycz one domniemanej kwoty przychodu, której nie osignło przedsibiorstwo. Koszty hipotetyczne s zwykle przyczyn niewłaciwego zaopatrzenia przedsibiorstwa w surowce, na które wystpiło zapotrzebowanie, lub te mog one wynika z niezgodnej z umow czy ogólnymi zasadami obsługi klientów. Struktura kosztów logistyki Punktem wyjcia do podejmowania decyzji niezbdnych do zarzdzania kosztami logistyki jest poznanie ich struktury. Niezbdna jest znajomo czynników kształtujcych wielko i udział kosztów logistyki w strukturze ogólnych kosztów prowadzenia działalnoci gospodarczej. Analiza struktury kosztów dokonywana jest w przedsibiorstwach na zasadach przyjtych w rachunkowoci. Naley jednak pamita, aby dostosowa liczb i rodzaj kryteriów rozróniania kosztów logistyki do charakteru prowadzonej działalnoci, potrzeb decyzyjnych kadry zarzdzajcej i mechanizmu ewidencji kosztów. Jako podstawowe kryteria podziału kosztów logistycznych mona przedstawi: (Nowak 2004, s ) kryterium rodzaju kosztów, kryterium faz przepływu i miejsc powstawania kosztów, kryterium procesów logistycznych, kryterium zmiennoci kosztów wzgldem wielkoci przepływów materiałowych lub utrzymywanych zapasów Kryterium rodzajowe odpowiada typowemu ujciu rodzajów kosztów, które stosuje si w ewidencji ksigowej. Mona zatem wyodrbni nastpujce rodzaje kosztów: (Nowak 2004, s. 201) amortyzacja rodków trwałych zaangaowanych w realizacj procesów logistycznych (rodków transportu, budynków magazynowych, urzdze transportujcych itp.), zuycie materiałów i energii, koszty wynagrodze i wiadcze na rzecz pracowników odpowiedzialnych za wykonywanie zada logistycznych, koszty usług realizowanych przez obce podmioty gospodarcze (koszty przewozów, prac załadunkowych, remontów itp.), podatki i opłaty (np. podatki od nieruchomoci lub rodków transportu), pozostałe koszty rodzajowe. Układ rodzajowy stwarza moliwoci kontroli kosztów zuycia czynników produkcji poniesionych na wykonanie zada logistycznych, porównania wielkoci 213

6 214 Izabela Walczak, Krzysztof Witkowski uzyskanych z planowanymi oraz badania struktury kosztów. Niemniej jednak dokładne ustalenie tych kosztów w całej strukturze procesów logistycznych jest niezwykle trudne i wymaga wdroenia oraz prowadzenia dodatkowej ewidencji. Gromadzenie informacji o kosztach logistycznych w przekroju rodzajów jest rozwizaniem drogim i wymaga zwykle zatrudniania dodatkowych słub ksigowych. Zgodnie z kryterium faz przepływu i miejsc powstawania kosztów wyrónia si koszty logistyczne poniesione w tych działach przedsibiorstwa, które s odpowiedzialne za przepływ strumieni materiałowych, towarowych i informacyjnych. S to w szczególnoci działy zaopatrzenia (w tym magazyny materiałów i półproduktów, transport wewntrzzakładowy i pozazakładowy), działy sterowania produkcj i transportu wewntrznego oraz działy sprzeday (w tym magazyny wyrobów gotowych, transport wewntrzzakładowy i pozazakładowy). Podział kosztów logistyki według faz przepływu obejmuje zatem cztery nastpujce kategorie kosztów: koszty fazy zaopatrzenia, koszty fazy produkcji, koszty fazy dystrybucji, koszty fazy składowania i recyklingu odpadów. Rozwizania ewidencyjne stosowane w przedsibiorstwach utrudniaj analiz kosztów powstajcych w poszczególnych fazach przepływu. Przykładowo. ewidencja kosztów zakupu obejmuje tylko koszty czynnoci poprzedzajce przyjcie zakupionych materiałów do pierwszego miejsca składowania w zakładzie. Dalsza obserwacja kosztów procesu zaopatrzenia jest niemoliwa, gdy nie obejmuje ona: płac i narzutów na płace personelu magazynu, kosztów utrzymania komórek zaopatrzenia oraz odbioru dostaw, opłat telekomunikacyjnych, analiz, prób jakoci itp. Podobnie ewidencjonowane koszty sprzeday obejmuj koszty po przekazaniu wyrobów z magazynów własnych bezporednio do wysyłki oraz koszty zwizane z zapewnieniem sprzeday produktów. Nie uwzgldnia si jednak kosztów wynagrodze i narzutów na wynagrodzenia stałego personelu magazynów, kosztów utrzymania komórek sprzeday, marketingu, opłat telekomunikacyjnych, analiz, bada rynkowych, prób jakoci itp. Wanym i powszechnie stosowanym kryterium klasyfikacji kosztów logistycznych jest ich podział ze wzgldu na rodzaje procesów logistycznych. Zgodnie z tym kryterium wyrónia si: (Nowak 2004, s. 201) koszty fizycznego przemieszczania dóbr rzeczowych w procesach logistycznych, koszty utrzymania zapasów, koszty strumieni informacyjnych. W omawianej klasyfikacji kosztów uwzgldnia si przede wszystkim koszty infrastruktury logistycznej. Realizacja procesów logistycznych wymaga, bowiem posiadania okrelonego zaplecza w postaci budynków, rodków transportu, maszyn i urzdze oraz zintegrowanych systemów informatycznych. Koszty eksploatacji i utrzymania infrastruktury logistycznej stanowi powane obcienie dla wielu przedsibiorstw i nale do kategorii kosztów wzgldnie stałych, niezalenych od rozmiarów działalnoci logistycznej. Według kryterium zmiennoci koszty logistyczne dzieli si na koszty stałe oraz koszty zmienne. Stałe koszty logistyczne nie zale od wielkoci przepływów materiałowych, towarowych i informacyjnych. Zalicza si do nich w szczególnoci: koszty amortyzacji hal magazynowych i wyposaenia magazynów (np. suwnic, wózków 214

7 Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 215 widłowych, tam transportujcych, urzdze pomiarowych), koszty amortyzacji rodków transportu, czynsze za dzieraw pomieszcze magazynowych, zuycie energii elektrycznej (koszt wzgldnie stały), wynagrodzenia z narzutami, (jeeli ustalane s w systemie czasowym), koszty usług telekomunikacyjnych, podatki od nieruchomoci i inne opłaty lokalne. Przy intensywnej i szerokiej działalnoci gospodarczej koszty stałe procesów logistycznych maj ograniczony udział w strukturze kosztów całkowitych przedsibiorstwa. Jako zmienne koszty logistyki przyjmuje si te koszty, które zale od aktywnoci rynkowej przedsibiorstwa i skali działalnoci logistycznej. Im bardziej intensywna jest działalno logistyczna przedsibiorstwa, tym relatywnie wiksze s zmienne koszty logistyki. Zalicza si do nich zwłaszcza koszty zuycia materiałów pomocniczych (np. wody, paliwa, oleju, chłodziwa) oraz wynagrodzenia z narzutami (jeeli ustalane s w systemie akordowym). (Nowak 2004, s. 203) Identyfikacja niektórych kosztów logistycznych jest jednak utrudniona, poniewa nie jest łatwe okrelenie ich wartoci (np. koszty zwizania kapitału w procesie magazynowania). W przypadku innych kosztów" pojawiaj si wtpliwoci, czy w ogóle w danym przypadku chodzi o koszty. Powstaje wtpliwo, czy powinno si wykazywa jako koszty logistyki take ekonomiczne i rynkowe konsekwencje niesprawnoci, których dokładne ustalenie jest zadaniem niezwykle trudnym. W celu zwikszenia przydatnoci informacji o kosztach logistyki powinno si wykazywa t kategori kosztów na podstawie dokładnej analizy i kwalifikacji, z uwzgldnieniem konkretnych sytuacji i przesłanek decyzyjnych oraz funkcji i potencjałów charakteryzujcych dany obszar działalnoci. Miejsce kosztów logistyki w systemie rachunkowoci przedsibiorstwa Problematyka kosztów logistyki naley do najtrudniejszych i najbardziej złoonych zagadnie. Wynika to z ich rozbudowanej i rozmytej struktury i trudnoci z identyfikacj. Moliwe do zastosowania identyfikacji kosztów logistyki systemy s bardzo złoone i pozostaj w silnych uwarunkowaniach i wzajemnych zalenociach, co utrudnia ich szacowanie według kryteriów analitycznych. Tradycyjnie w rachunkach kosztów grupuje si koszty w szerokie i zagregowane kategorie, a koszty zwizane z logistyk ujmuj w ramach innych działów. Utrudnia to, a wrcz uniemoliwia zidentyfikowanie rzeczywistych kosztów logistyki. K. Fico zauwaył, e koszty logistyki s jednym z głównych kryteriów oceny efektywnoci stosowanych technologii logistycznych i w hierarchii wanoci ustpuj tylko nadrzdnym standardom obsługi klienta (por. rys.1). Minimalizacji kosztów logistyki jest podstawowym wymogiem operacyjnym realizowanym w przedsibiorstwach rynkowych. Aby minimalizowa wielkoci ponoszonych kosztów logistyki, naley precyzyjnie okreli formuł, która moe by dokładnie badana i analizowana za pomoc cisłych metod rachunku ekonomicznego(fico 2001). Koszty logistyki stanowi podstawowy miernik ilociowy sprawnoci i nowoczesnoci procesów logistycznych i dlatego tak wana jest ich precyzyjna identyfikacja i szczegółowa specyfikacja zgodnie z aktualnymi potrzebami. Maj duy wpływ na ogólny rezultat działalnoci gospodarczej przedsibiorstwa i kształtowanie kocowego wyniku finansowego decydujcego o poziomie rentownoci przedsibiorstwa. 215

8 216 Izabela Walczak, Krzysztof Witkowski NADRZDNO KOSZTÓW PROCESÓW GOSPODARCZYCH ORGANICZNA JAKO PROCESÓW GOSPODARCZYCH KOSZTY LOGISTYKI ROZBUDOWA I ROZMYTA STRUKTURA KOSZTÓW LOGISTYKI BRAK FORMALNYCH PROCEDUR FINANSOWO - KSIGOWYCH TRAFNO Z IDENTYFIKACJ KOSZTÓW LOGISTYKI SILNE ZWIZKI Z INNYMI KOSZTAMI GOSPODARCZYMI Rysunek 1. Ranga kosztów logistyki w działalnoci gospodarczej [ródło: Fico K., Procesy logistyczne w przedsibiorstwie, Wyd. Impuls Plus Consulting, Gdynia, 2001, s. 351] Rachunek kosztów w przedsibiorstwie, jako szerszy obejmuje nieco wszy rachunek kosztów logistyki. Jest to jedyny rachunek problemowy, zorientowany rynkowo, obejmujcy równie koszty obsługi klienta. Koszty logistyki, podobnie jak koszty innych procesów, obejmuj wiele bardzo rónych, wzajemnie powizanych ze sob składników ponoszonych nakładów: finansowych rzeczowych czasowych osobowych Bez rachunku kosztów przystosowanego do potrzeb logistycznych zidentyfikowanie efektywnoci procesów logistycznych jest niezwykle trudne (Twaróg 2003, s. 23). O randze kosztów logistyki w działalnoci przedsibiorstwa decyduje fakt, e rachunek tych kosztów jest podstaw podejmowania istotnych decyzji gospodarczych. Wymierne wielkoci kosztów wyraone z reguły w postaci finansowej stanowi analityczny materiał do wypracowania krótkoterminowych operacyjnych lub taktycznych decyzji, jak i dalekosinych decyzji strategicznych. Koszty logistyki z reguły odnoszone s bezporednio do efektywnoci wewntrznych procesów logistycznych realizowanych w przedsibiorstwie. Udział kosztów logistyki w strukturze ogólnych kosztów przedsibiorstwa jest znaczcy i kształtuje si w zalenoci od brany. Z tego te powodu wana jest ich precyzyjna identyfikacja w strukturze ogólnych kosztów funkcjonowania przedsibiorstwa. Jest to bardzo złoone zagadnienie, tym niemniej oczywiste jest, e zbyt wysokie koszty logistyki znaczco obniaj zysk przedsibiorstwa i winny by regularnie obserwowane.(twaróg 2003, s.24) 216

9 Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 217 Podsumowanie Logistyka odgrywała i odgrywa istotn rol w strategiach konkurencyjnych opartych na przywództwie w zakresie kosztów, rónicowania, a w tym rónicowania w zakresie obsługi logistycznej, skracania cykli czasowych i wykorzystania umiejtnoci firmy. Zorientowana na zarzdzanie integracja wszystkich funkcji i procesów logistycznych nabiera znaczenia, poniewa warunkuje nie tylko efektywn reorganizacj oraz modernizacj przedsibiorstw, lecz take otwiera nowe moliwoci rozwizywania problemów i wykorzystania potencjalnych efektów w działalnoci operacyjnej i strategicznej. W celu uzyskania znaczcych oszczdnoci zarzd przedsibiorstwa powinien dokonywa porówna kosztów rzeczywistych z kosztami załoonymi lub realizacj budetu. Istnieje moliwo uzyskania lepszych wyników wynikajcych z procesu podejmowania decyzji. Zarzd, bowiem musi dokona wyboru midzy takimi alternatywami, jak: wynajem dodatkowego transportu, lub powikszenie własnej bazy transportowej, wzrost dostaw lub towarów, rozszerzenie lub konsolidacja magazynów, automatyzowanie systemu przetwarzania zamówie i informacji. Zmniejszanie bd zwikszanie zakresu terytorialnego, sprzedawców, produktów lub odbiorców wymaga znajomoci biecej wydajnoci istniejcych segmentów oraz potencjalnej zmiany zysków i korzyci wspomnianych wczeniej alternatyw. W tym celu potrzebna jest baza danych zdolna do sumowania danych, w taki sposób eby otrzyma informacj dotyczc takich segmentów, jak: odbiorcy, sprzedawcy, produkty, terytorium, kanały dystrybucji. System powinien przechowywa dane według stałych i zmiennych komponentów w taki sposób, aby rozwija wzrastajce zyski i koszty, które odnosz si do alternatywnych strategii. Literatura [1] Ciesielski M., (1997), Strategie logistyczne przedsibiorstw, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Pozna [2] Fico K.,( 2001), Procesy logistyczne w przedsibiorstwie, Wydawnictwo Impuls Plus Konsulting, Gdynia. [3] Kpka S., (2001), Logistyka ekonomicznie uzasadniona konieczno, Przybyliski Trening, Warszawa. [4] Kufel M., (1990), Koszty przepływu materiałów w przedsibiorstwach przemysłowych. Problemy budetowania, ewidencji i kontroli, AE, Wrocław. [5] Nowak E., Piechota R., Wierzbiski M., (2004), Rachunek kosztów w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa. [6] Pfohl H-Ch., (1998), Zarzdzanie logistyk / Zastosowanie koncepcji logistycznych w przedsibiorstwach oraz stosunkach midzy przedsibiorstwami, Biblioteka Logistyka, Pozna. [7] Skowronek Cz., Sarjusz-Wolski Z., (2003), Logistyka w przedsibiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. [8] Szałek B., (1994), Logistyka. Wstp do problematyki, Uniwersytet Szeciski, Szczecin. [9] Twaróg J., (2003), Koszty logistyki przedsibiorstw, Biblioteka Logistyka, Pozna. [10] Zieleniewski J., (1996), Efektywno bada naukowych, Warszawa. 217