(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/US99/13925 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego:

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (21) Numer zgłoszenia: (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/US99/13925 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: , WO00/01347 PCT Gazette nr 02/00 (51) Int.Cl. A61K 8/49 ( ) A61K 8/42 ( ) A01N 43/16 ( ) A61Q 5/02 ( ) A61K 31/35 ( ) A61P 33/14 ( ) (54) Szampon do zwalczania wszawicy u ludzi, preparat przeciw wszawicy kondycjonujący włosy, płukanka przeciw wszawicy, zastosowanie spinozyny lub jej pochodnej lub soli do wytwarzania leku do leczenia wszawicy (30) Pierwszeństwo: ,US,60/091,658 (73) Uprawniony z patentu: ELI LILLY AND COMPANY,Indianapolis,US (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 11/02 (72) Twórca(y) wynalazku: Daniel Earl Snyder,Indianapolis,US (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 03/08 (74) Pełnomocnik: Barbara Bogdan, POLSERVICE, Kancelaria Rzeczników Patentowych Sp. z o.o. PL B1 (57) 1. Szampon do zwalczania wszawicy u ludzi, znamienny tym, że zawiera: (a) od 0,1% do 30% spinozyny lub jej fizjologicznie dopuszczalnej pochodnej N-demetylowej albo soli; (b) od 5% do 30% syntetycznego środka powierzchniowo czynnego; (c) od 1% do 7% amidu; i (d) wodę. 11. Preparat przeciw wszawicy kondycjonujący włosy, znamienny tym, że jako aktywny składnik zawiera od 0,1 do 30% spinozyny lub jej fizjologicznie dopuszczalnej pochodnej N-demetylowej lub soli, środek kondycjonujący i wodę. 17. Płukanka przeciw wszawicy, znamienna tym, że zawiera od 0,1 do 30% spinozyny lub jej fizjologicznie dopuszczalnej pochodnej N-demetylowej lub soli w przeliczeniu na płukankę, czwartorzędową sól amoniową jako środek kondycjonujący i ciekły nośnik. 21. Zastosowanie spinozyny lub jej fizjologicznie dopuszczalnej pochodnej N-demetylowej lub soli do wytwarzania leku w postaci szamponu, preparatu kondycjonującego lub płukanki do leczenia wszawicy u ludzi.

2 2 PL B1 Opis wynalazku Przedmiotem wynalazku jest szampon do zwalczania wszawicy u ludzi, preparat przeciw wszawicy kondycjonujący włosy, płukanka przeciw wszawicy, zastosowanie spinozyny lub jej pochodnej lub soli do wytwarzania leku leczącego włosy. Inwazja ludzkiego ciała przez wszy jest w wielu krajach, nie wyłączając Stanów Zjednoczonych, wzrastającym rozpowszechnionym problemem socjalnym i zdrowotnym. Wszy są bardzo małymi (około 2-3 mm długości) insektami. Składają one jaja bądź na włosach lub na włóknach tkanin i umocowują je trwale podobna do cementu wydzieliną. Jaja wylęgają się na ogół w ciągu sześciu do dziesięciu dni, zależnie od temperatury. Puste łuski pozostałe po wylęgu larw z jaj mają wygląd białych granulek piasku. Łuski te zwane są gnidami. Anoplura, czyli ssące wszy, są pasożytami występującymi prawie u wszystkich grup ssaków. Z 15 poznanych rodzin Anoplura, dwie rodziny, Pediculidae i Phiridae zawierają rodzaje występujące u ludzi. Pediculus humanus jest jedynym rodzajem w rodzinie Pediculidae, atakującym ludzi. Obejmuje on wszy głowowe, Pediculus humanus capitis, i wszy ciała lub odzieżowe, Pediculus humanus humanus, nazywanych czasem Pediculus corporis. Wesz łonowa, Pthirus pubis, jest oddzielnym rodzajem i jest jedynie członkiem rodziny Pthiridae, który atakuje ludzi. Stosowane tu określenie wesz ludzka" obejmuje członków Pediculus humanus lub Pthirus pubis. Ludzkie wszy rozprzestrzeniają się przez gromadzenie się lub wspólne używanie odzieży i grzebieni. Początkowo wynikiem inwazji najczęściej jest podrażnienie, ale podrażnienie może prowadzić do zakażenia podrażnionej powierzchni. Istnieją co najmniej trzy główne schorzenia, które są roznoszone przede wszystkim przez wszy: dur plamisty, gorączka okopowa (wołyńska) i dur powrotny. Wprawdzie odmiany ludzkich wszy są spokrewnione, ale każda z nich ma specyficzne charakterystyki w odniesieniu do środowiska i żywienia. Na przykład wszy głowowe są małymi, o twardej skorupce pasożytami zewnętrznymi, które przywierają do włókien włosów w celu żerowania, rozmnażania się i składania jaj. Wesz musi pozostawać na głowie lub zginie w ciągu krótkiego okresu czasu. Wszy głowowe rozmnażają się z niewiarygodną szybkością. Wesz jest gotowa do rozmnażania się i reprodukowania w ciągu 10 godzin po wylęgnięciu się. W idealnych warunkach samice wszy mogą wytworzyć do 300 jaj w ciągu swego życia. Idealne warunki obejmują odpowiednie zaopatrzenie w żywność, temperaturę otoczenia od około 28 C do około 32 C i wilgotność względną od około 70% do około 90%. Wiadomo również, że słabe warunki higieniczne i prymitywne otoczenie w dużej mierze sprzyjają rozprzestrzenianiu się wszy. Stąd inwazje wszy są bardzo znaczące w obszarach geograficznych, gdzie mieszkańcy mają zarówno substandardowe wygody jak i praktyki. Jednak wszy mogą też stanowić problem nawet gdy warunki są względnie sanitarne. Twardy chitynowy pancerz wszy służy jako ochrona przed wpływami zewnętrznymi. Jaja wszy (lub jajeczka) są podobnie chronione przez chitynową osłonę otaczającą jaja i przyłączoną do włókien włosów. Wprawdzie można działać na wszy przez stosowanie insektycydów, ale zwykle jaja pozostają odporne na to działanie. Stąd przeciw inwazji wszy optymalne działanie obejmuje zarówno pedikulicydy, które zabijają dorosłe wszy jak i owicydy, które przerywają rozwój jajeczek. Do pewnego czasu stosowano biologicznie czynne środki w celu zwalczania wszy. Na przykład lindan (gamma-heksachloro-benzen), fosforany organiczne (malation), naturalne pyretryny i syntetyczne związki, znane jako pyretroidy (takie jak permetryna) stosowano jako pedikulicydy w preparatach do działania przeciw wszom. Środki te mają jednak wady. Na przykład lindan ma słaby profil bezpieczeństwa, a wszy rozwinęły odporność przeciw niemu. Naturalna pyretryna często wymaga powtórnego działania, ponieważ zapewnia tylko krótkotrwałe działanie pozostałości. Syntetyczne pyretroidy, wprawdzie bardziej skuteczne przeciw wszom niż naturalne pedikulicydy, często są bardziej toksyczne wobec poddanego działaniu obiektu. Spinozyny (znane również jako czynniki A83453) są rolniczymi insekcytydami, które wykazywały aktywność przeciw 1) amerykańskim szkodnikom i innym insektom rzędu Lepidoptera; 2) mszycy kruszynowo-ogórkowej (Cerosiphagossypii Glov.) i innym członkom rzędu Homoptera, i 3) muchom stajennym, muchom pluj kom i komarom, które są członkami rzędu owadów Diptera. (patrz niżej opis patentu Stanów Zjednoczonych nr ). Spinozyna A ma doskonały profil toksykologiczny i jest bezpieczna wobec ludzi i zwierząt.

3 PL B1 3 Publikacje EP i WO ujawniają związki spinozynowe i ich zastosowanie w kompozycjach do zwalczania wszawicy u zwierząt domowych, bydła i drobiu. Gatunek wszy infekujący te zwierzęta jest różny od gatunku wszy atakującej ludzi. Wynalazek dotyczy preparatów do zwalczania inwazji wszy u ludzi, zawierających spinozynę lub jej fizjologiczne dopuszczalną pochodną albo sól i fizjologicznie dopuszczalny nośnik. Preparaty te stanowią szampon, preparat kondycjonujący włosy oraz płukanka. Szampon do zwalczania wszawicy u ludzi według wynalazku zawiera: (a) od 0,1% do 30% spinozyny lub jej fizjologicznie dopuszczalnej pochodnej N-demetylowej albo soli; (b) od 5% do 30% syntetycznego środka powierzchniowo czynnego; (c) od 1% do 7% amidu; i (d) wodę. Korzystnie jako spinozynę lub jej fizjologicznie dopuszczalną pochodną N-demetylową lub sól szampon zawiera spinosad. Korzystnie jako syntetyczne środki powierzchniowo czynne szampon zawiera środki anionowe, amfoteryczne, obojnaczo jonowe i niejonowe lub ich mieszaniny. Korzystnie jako amid szampon zawiera monoetanoloamid kokosowy lub dietanoloamid kokosowy lub ich mieszaninę. Korzystnie szampon zawiera dodatkowo od 0,1% do 10% nielotnego związku silikonowego. Korzystnie jako nielotny związek silikonowy szampon zawiera polialkilosiloksan, polialkiloarylosiloksan, kopolimer polieterów siloksanowych lub ich mieszaniny. Korzystnie szampon zawiera dodatkowo środki dyspergujące wybrane z grupy obejmującej krystaliczne związki amfifilowe mające strukturę igłową lub płytkową, związki polimeryczne, glinki, koloidalne tlenki metali lub ich mieszaniny. Korzystnie jako środek dyspergujący szampon zawiera krystaliczny związek amfifilowy wybrany spośród grupy składającej się z pochodnych acylowych o długim łańcuchu (C 16 -C 22 ) alkanoloamidów kwasów tłuszczowych o długim łańcuchu (C 16 -C 22 ) lub ich mieszanin. Korzystnie jako środek dyspergujący szampon zawiera diester glikolu etylenowego. Korzystnie szampon zawiera od 1 do 10% spinozyny lub jej pochodnej N-demetylowej lub soli. Preparat przeciw wszawicy kondycjonujący włosy według wynalazku jako aktywny składnik zawiera od 0,1 do 30% spinozyny lub jej fizjologicznie dopuszczalnej pochodnej N-demetylowej lub soli, środek kondycjonujący i wodę. Korzystnie preparat jako składnik czynny zawiera od 1 do 10% spinosadu. Korzystnie środek kondycjonujący stanowi czwartorzędowy związek amoniowy o długim łańcuchu w połączeniu ze związkiem materiałem lipidowym. Korzystnie preparat zawiera od 0,5 do 3% związku lipidowego w przeliczeniu na preparat. Korzystnie preparat zawiera dodatkowo środek powierzchniowo czynny. Korzystnie preparat zawiera od 0,05 do 5% środka powierzchniowo czynnego w przeliczeniu na preparat. Płukanka przeciw wszawicy według wynalazku zawiera od 0,1 do 30% spinozyny lub jej fizjologicznie dopuszczalnej pochodnej N-demetylowej lub soli w przeliczeniu na płukankę, czwartorzędową sól amoniową jako środek kondycjonujący i ciekły nośnik. Korzystnie płukanka jako spinozynę zawiera spinosad w ilości od 1 do 10% w przeliczeniu na płukankę. Korzystnie płukanka jako ciekły nośnik zawiera wodę lub alkohol monowodorotlenowy. W innym aspekcie wynalazek stanowi zastosowanie spinozyny lub jej fizjologicznie dopuszczalnej pochodnej N-demetylowej lub soli do wytwarzania leku w postaci szamponu, preparatu kondycjonującego lub płukanki w leczeniu wszawicy u ludzi. Korzystnie jako spinozynę lub jej fizjologicznie dopuszczalną pochodną N-demetylową lub sól stosuje się spinosad. Sposób zwalczania inwazji wszy u ludzi polega na miejscowym stosowaniu u ludzi spinozyny lub jej fizjologicznie dopuszczalnej pochodnej albo soli w ilości, która niszczy wszy. Preparaty według wynalazku są bezpieczniejsze i bardziej skuteczne niż dotychczas dostępne. Szczególną zaletą preparatów jest ich skuteczność przeciw tym rodzajom wszy, które stały się odporne wobec dotychczas stosowanych produktów.

4 4 PL B1 Określenie zwalczanie inwazji wszy" odnosi się do działania na aktywną inwazję wszy lub zapobieganie inwazji u ludzi, którzy prawdopodobnie mogą być narażeni na inwazję wszy. Spinozyny są naturalnymi produktami pochodzącymi z fermentacji. Są one makrolidami wytwarzanymi przez hodowlę Saccharopolyspora spinosa. Produkt fermentacji jest wieloskładnikowy, łącznie z spinozyną A i spinozyną D (określanymi jako A83543A i A83543D). Spinozyna A i spinozyna D stanowią dwie spinozyny, które są najaktywniejsze jako i sektycydy. Produkt zawierający głównie te dwie spinozyny (w przybliżeniu 85% A i 15% D) jest dostępny w handlu od DOW Agrosciences pod nazwą spinosad. Nazwa spinosad" pochodzi z zestawienia spinozyna A" i D". Każda spinozyna ma 12-członowy pierścień makrocykliczny, który jest częścią specyficznego pierścieniowego układu tetracyklicznego, do którego przyłączone są dwa różne cukry, amino-cukier forozamina i neutralny cukier 2N,3N,4N-tri-O-metyloramnoza. Ta unikatowa struktura odróżnia spinozyny od innych makrocyklicznych związków. Spinozyna A (A83543A) była pierwszą wyizolowaną i zidentyfikowaną spinozyną z brzeczki fermentacyjnej Saccharo-polyspora spinosa. Dalsze badanie brzeczki fermentacyjnej ujawniło, że macierzysty szczep S. Spinosa wytworzył szereg spinozyn, które oznakowano A do J (A83543A do J). W porównaniu ze spinozyną A, spinozyny B-J charakteryzują się różnym wzorem podstawienia w grupie aminowej forosaminy i wybranych miejscach pierścieniowego układu tetracyklicznego i w 2N,3N,4N-tri-O-metyloramnozie. Aktualnie stosowane szczepy S. Spinosa wytwarzają mieszaninę spinozyn, z których głównymi składnikami są spinozyna A (~85%) i spinozyna D (~15%). Dodatkowe spinozyny, oznaczone literami od K do W, zidentyfikowano z mutantów szczepu S. Spinosa. Użyte tu określenie spinozyna i jej pochodna" odnosi się do poszczególnych spinozyn (A, B, C, D, E, F, G, H, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, W lub Y), pochodnej N-demetylowej poszczególnych czynników spinozyn lub do ich mieszanin. Dla wygody komponent spinozynowy" będzie również dalej stosowane do określenia poszczególnej spinozyny lub jej fizjologicznie dopuszczalnej pochodnej albo soli lub ich kombinacji. Boeck i in. opisali spinozyny A-H i J (które określili jako czynniki A83543 A, B, C, D, E, F, G, H i J) i ich sole w opisach patentów Stanów Zjednoczonych nr (udzielonego 8 listopada 1994); (udzielonego 5 marca 1996); i (udzielonego 5 listopada 1996). Mynderse i in. opisali spinozyny L-N (które określili jako czynniki A83543 L, M i N), ich demetylowe pochodne i sole w opisie patentu Stanów Zjednoczonych nr (udzielonego 13 kwietnia 1993); a Turner i in. opisali spinozyny Q-T (które określili jako A83543 Q, R, S i T), ich demetylowe pochodne i sole w opisach patentów Stanów Zjednoczonych nr (udzielonego 7 stycznia 1997) i (udzielonego 29 maja 1997). Patenty te włączone są tu jako referencje. Spinozyny K, O, P, U, V, W i Y opisane są na przykład przez Carl'a V. DeAmicis, James'a E. Dripps'a, Chris'a J. Hatton i Laurê I. Karr w American Chemical Society's Symposium Series: Phytochemicals for Pest Control, Chapter 11, Physical and Biological Properties of Spinosins: Novel Macrolide Pest-Control Agents from Fermentation" pages (1997). Spinozyny mogą reagować z wytworzeniem soli. Przydatne w wynalazku są również sole, które są dopuszczalne fizjologicznie. Sole wytwarza się stosując standardowe procedury wytwarzania soli. Na przykład spinozyna A może być neutralizowana odpowiednim kwasem, tworząc addycyjną sól z kwasem. Addycyjne sole z kwasem spinozyn są szczególnie przydatne. Reprezentacyjne odpowiednie sole addycyjne z kwasem obejmują sole utworzone w reakcji z kwasami, zarówno organicznymi jak i nieorganicznymi takimi jak, na przykład kwas siarkowy, chlorowodorowy, fosforowy, octowy, bursztynowy, cytrynowy, mlekowy, maleinowy, fumarowy, cholowy, 4,4'-metyleno-bis(3-hydroksy-2-naftaleno-karboksylowy), śluzowy, glutaminowy, kamforowy, glutarowy, glikolowy, ftalowy, winowy, mrówkowy, laurynowy, stearynowy, salicylowy, metanosulfonowy, benzenosulfonowy, sorbowy, pikrynowy, benzoesowy, cynamonowy i tym podobne. Poza komponentem spinozynowym, preparaty według wynalazku mogą zawierać jeden lub więcej innych związków, mających aktywność przeciw wszom takich jak, na przykład syntetyczne piretroidy, naturalne piretyny i lindan. Wszystkie omawiane tu stosunki, procenty i części są wagowe", jeśli nie zaznaczono inaczej. Ludzkie włosy stają się brudne przez kontakt z otaczającą atmosferą i przez gromadzenie się łoju, wydzielanego przez głowę. Brudne włosy powodują, że czujemy się brudni i mamy nieatrakcyjny wygląd. Szampon według wynalazku zarówno utrzymuje czystość włosów, jak i skutecznie ogranicza inwazje wszy.

5 PL B1 5 Środki powierzchniowo czynne w szamponie na ogół obecne są na poziomie od około 5% do około 30%, korzystnie od około 15% do około 25%. Przykłady syntetycznych anionowych środków powierzchniowo czynnych stanowią sole metali alkalicznych organicznych produktów siarczanowych, mających rodnik alkilowy zawierający 8-22 atomów węgla i rodnik kwasu sulfonowego lub estru kwasu siarkowego (terminem alkil" objęta jest część alkilowa wyższych rodników acylowych). Korzystne są alkilosiarczany sodu, amonu, potasu lub trietanoloamonowe, zwłaszcza otrzymane przez siarczanowanie wyższych alkoholi (o C 8 -C 18 O atomach węgla); siarczany i sulfoniany sodowe monoglicerydów tłuszczowych kwasów oleju kokosowego; sole sodowe lub potasowe estrów kwasu siarkowego produktu reakcji 1 mola wyższego alkoholu tłuszczowego (na przykład alkoholu z łoju lub oleju kokosowego) i 1 do 12 moli tlenku etylenu; sole sodowe lub potasowe siarczanu eteru alkilo-fenolu i tlenku etylenu z 1 do 10 jednostkami tlenku etylenu na cząsteczkę, i w którym rodniki alkilowe zawierają od 8 do 12 atomów węgla; sulfoniany sodowe eteru alkilo-glicerylowego; produkt reakcji kwasów tłuszczowych, mających od 10 do 22 atomów węgla, estryfikowanych kwasem izetionowym i neutralizowanych wodorotlenkiem sodu; rozpuszczalne w wodzie sole produktów kondensacji kwasów tłuszczowych z sarkozyną. Przykłady obojnaczojonowych środków powierzchniowo czynnych stanowią pochodne alifatycznych czwartorzędowych związków amoniowych, fosfoniowych i sulfoniowych, w których alifatyczne rodniki mogą być proste lub rozgałęzione i w których jeden z alifatycznych podstawników zawiera od około 8 do około 18 atomów węgla i jeden zawiera anionową grupę solubilizującą w wodzie, na przykład karboksylową, sulfonową, siarczanową, fosforanową lub fosfonianową. Związki te mają wzór ogólny: w którym R 2 zawiera rodnik alkilowy, alkenylowy lub hydroksyalkilowy o około 8 do około 18 atomach węgla, od 0 do około 10 reszt tlenku etylenu i 0 do 1 reszty glicerylowych; Y oznacza atom azotu, fosforu lub siarki; R 3 oznacza grupę alkilową lub monohydroksyalkilową, zawierającą 1 do około 3 atomów węgla; x oznacza 1 jeśli Y oznacza atom siarki i oznacza 2 jeśli Y oznacza atom azotu lub fosforu; R 4 oznacza alkilen lub hydroksyalkilen o 1 do około 4 atomach węgla, a Z oznacza rodnik karboksylanowy, sulfonianowy, siarczanowy, fosfonianowy lub fosforanowy. Przykłady obejmują: Butano-1-karboksylan 4-[N,N-di-(2-hydroksyetylo)-N-oktadecyloamoniowy]; 3-hydroksy-pentano-1-siarczan 5-[S-3-hydroksypropylo-S-heksadecylo-sulfoniowy]; 2-hydroksypropano-1-fosforan 3-[P,P-dietylo-P-3,6,9-trioksa-tetradeksocylofosfoniowy]; Propano-1-fosforan 3-[N,N-dipropylo-N-3-dodekoksy-2-hydroksypropylo-amoniowy] ; Propano-1-sulfonian 3-(N,N-dimetylo-N-heksadecyloamoniowy); 2-hydroksypropano-1-sulfonian 3-(N,N-dimetylo-N-heksadecyloamoniowy); Butano-1-karboksylan [N,N-di-(2-hydroksyetylo)-N-(2-hydroksydodecylo)amoniowy]; Propano-1-fosforan 3-[S-etylo-S-(3-dodekoksy-2-hydroksypropylo)sulfoniowy]; Propano-1-fosforan [P,P-dimetylo-P-dodecylofosfoniowy]; i 2-hydroksypentano-1-siarczan 5-[N,N-di-(3-hydroksypropylo)-N-heksadecyloamoniowy]. Inne obojnaczojonowe środki powierzchniowo czynne, takie jak betainy, są również przydatne w preparatach według wynalazku. Przykłady betain obejmują wysokoalkilowe betainy takie jak kokodimetylo-karboksymetylo-betaina, laurylo-dimetylo-karboksymetylo-betaina, laurylo-dimetylo-alfa- -karboksy etylo-betaina, cetylo-dimetylo-karboksymetylo-betaina, stearylo-bis-(2-hydroksypropylo)- karboksymetylo-betaina, oleilo-dimetylo-gama-karboksy-propylo-betaina i laurylo-bis-(2-hydroksypropylo)- alfa-karboksyetylo-betaina. Sulfo-betainy mogą być reprezentowane przez koko-dimetylo-sulfopropylo-betainę, stearylodimetylo-sulfopropylo-betainę, laurylo-dimetylo-sulfoetylo-betainę, laurylo-bis-(2-hydroksyetylo)-sulfo propylo-betainę i tym podobne. Amido-betainy i amido-sulfobetainy, w których rodnik RCONH(CH 2 ) 3 połączony jest z atomem azotu, są również przydatne w preparatach według wynalazku.

6 6 PL B1 Przykłady amfeterycznych środków powierzchniowo czynnych, jakie mogą być użyte w preparatach według wynalazku stanowią te, które są pochodnymi drugorzędowych lub trzeciorzędowych amin alifatycznych, w których rodnik alifatyczny jest prosty lub rozgałęziony i w których jeden z alifatycznych podstawników zawiera od około 8 do około 18 atomów węgla i jeden zawiera anionową grupę solubilizującą w wodzie, na przykład grupę karboksylową, sulfonową, siarczanową, fosforanową lub fosfonianową. Do przykładów amfoterycznych środków powierzchniowo czynnych należą 3-dodecyloaminopropionian sodu, 3-dodecyloamino-propanosulfonian sodu; N-alkilotauryny takie jak wytworzone w reakcji N-dodecylo-aminy z izetionianem sodu (patrz opis patentu Stanów Zjednoczonych , przykład 3), kwasy N-wyższe-alkilo-asparaginowe (patrz opis patentu Stanów Zjednoczonych ) i produkty sprzedawane pod handlową nazwą Miranol" i opisane w opisie patentu Stanów Zjednoczonych Niejonowe środki powierzchniowo czynne, jakie korzystnie stosuje się w połączeniu z anionowymi, amfoterycznymi lub obojnaczojonowymi środkami powierzchniowo czynnymi są związkami wytworzonymi przez kondensację grup tlenku alkilenowego (o charakterze hydrofilowym) z hydrofobowymi związkami organicznymi, które mogą mieć charakter alifatyczny lub alkilo-aromatyczny. Przykłady niejonowych środków powierzchniowo czynnych obejmują: 1) Kondensaty tlenku polietylenu alkilo-fenoli, na przykład produkty kondensacji alkilo-fenoli, w których grupa alkilowa zawiera od około 6 do około 12 atomów węgla o konfiguracji łańcucha zarówno prostej jak i rozgałęzionej, z tlenkiem etylenu, który obecny jest w ilościach równych od 10 do 60 moli tlenku etylenu na mol alkilo-fenolu. Podstawnik alkilowy w tych związkach może na przykład, pochodzić z polimeryzowanego propylenu, diizobutylenu, oktanu lub nonanu. 2) Kondensaty tlenku etylenu z produktem reakcji tlenku propylenu i produktami etylenodiaminowymi, które mogą mieć różny wzór, zależnie od pożądanego bilansu pomiędzy elementami hydrofobowymi i hydrofilowymi. Na przykład zadowalające są związki zawierające od około 40% do około 80% wagowych polioksyetylenu i mające ciężar cząsteczkowy od około 5000 do około 11000, powstałe w reakcji grup tlenku etylenu z hydrofobową zasadą, stanowiącą produkt reakcji etylenodiaminy i nadmiaru tlenku propylenu i mający ciężar cząsteczkowy rzędu od 2500 do ) Produkt kondensacji alifatycznych alkoholi, mających od 8 do 18 atomów węgla, zarówno o konfiguracji łańcucha prostej jak i rozgałęzionej, z tlenkiem etylenu, na przykład kondensat alkoholu kokosowego z tlenkiem etylenu, mający od 10 do 30 moli tlenku etylenu na mol alkoholu kokosowego, którego frakcja ma od 10 do 14 atomów węgla. 4) Tlenki trzeciorzędowych amin o długim łańcuchu, odpowiadające następującemu wzorowi ogólnemu: R,R 2 R 3 N O w którym R 1 zawiera rodnik alkilowy, alkenylowy lub mono-hydroksy-alkilowy o od około 8 do około 18 atomach węgla, od 0 do około 10 reszt tlenku etylenu i od 0 do 1 reszty glicerylowej, a R 2 i R 3 zawierają od 1 do około 3 atomów węgla i od 0 do 1 grupy hydroksylowej, na przykład rodniki metylowy, etylowy, propylowy, hydroksyetylowy lub hydroksypropylowy. Strzałka we wzorze oznacza wiązanie semipolarne. Przykłady tlenków amin odpowiednich do stosowania w tych preparatach obejmują tlenek dimetylo-dodecyloaminy, tlenek oleilo-di-(2-hydroksyetylo)-aminy, tlenek dimetylo-oktyloaminy, tlenek dimetylo-decyloaminy, tlenek dimetylo-tetradecyloaminy, tlenek 3,6,9-trioksa-heptadecylodietylo-aminy, tlenek di-(2-hydroksyetylo)-tetradecyloaminy, tlenek 2-dodekoksyetylo-dimetyloaminy, tlenek 3-dodekoksy-2-hydroksypropylo-di-(3-hydroksypropylo)aminy i tlenek dimetylo-heksadecyloaminy. 5) Tlenki trzeciorzędowych fosfin o długim łańcuchu o następującym wzorze ogólnym: RR'R" O w którym R zawiera rodnik alkilowy, alkenylowy lub mono-hydroksy-alkilowy o około 8 do 18 atomach węgla, od 0 do około 10 reszt tlenku etylenu i 0 do 1 reszty glicerylowej, a R' i R" każdy oznacza grupę alkilową lub hydroksyalkilową, zawierającą od 1 do 3 atomów węgla. Strzałka we wzorze oznacza wiązanie semipolarne. Przykłady odpowiednich fosfin obejmują: tlenek dodecylo-dimetylofosfiny, tlenek tetradecylodimetylofosfiny, tlenek tetradecylo-dimetylofosfiny, tlenek 3,6,9-trioksa-oktadecylo-dimetylofosfiny, tlenek cetylo-dimetylofosfiny, tlenek 3-dodekoksy-2-hydroksypropylo-di-(2-hydroksyetylo)-fosfiny, tlenek stearylo-dimetylofosfiny, tlenek cetylo-etylo-propylofosfiny, tlenek oleilo-dietylofosfiny, tlenek do-

7 PL B1 7 decylo-dietylofosfiny, tlenek tetradecylo-dietylofosfiny, tlenek dodecylo-dipropylofosfiny, tlenek dodecylo-di-(hydroksymetylo)-fosfiny, tlenek dodecylo-di-(2-hydroksy-etylo)-fosfiny, tlenek tetradecylometylo-2-hydroksy-propylofosfiny, tlenek oleilo-dimetylofosfiny, tlenek 2-hydroksydodecylo-dimetylofosfiny. 6) Dialkilo-sulfotlenki o długim łańcuchu, zawierające jeden krótki łańcuch alkilowy lub hydroksyalkilowy o 1 do 3 atomach węgla (zwykle metyl) i jeden długi hydrofobowy łańcuch, zawierający rodniki alkilowy, alkenylowy, hydroksyalkilowy lub ketoalkilowy, zawierające od około 8 do około 20 atomów węgla, od 0 do około 10 reszt tlenku etylenu i od 0 do 1 reszty glicerylowej. Przykłady obejmują: oktadecylo-metylosulfotlenek, 2-ketotridecylo-metylosulfotlenek, 3,6,9-trioksaoktadecylo-2-hydroksyetylo-sulfotlenek, dodecylo-metylosulfotlenek, oleilo-3-hydroksypropylo-sulfotlenek, tetradecylo- -metylosulfotlenek, 3-metoksytri-decylo-metylosulfotlenek, 3-hydroksytridecylo-metylosulfotlenek i 3-hydroksy-4-dodekoksybutylo-metylosulfotlenek. Liczne dodatkowe, nie będące mydłami środki powierzchniowo czynne opisane są w McCutcheon's Detergents and Emulsifiers, 1998 Annual, opublikowany przez M. C. Publishing Company, Inc.; McCutcheon Dvision, 175 Rock Rd., Glen Rock, NJ, U.S.A. Anionowe środki powierzchniowo czynne, zwłaszcza siarczany alkilowe, etoksylowane siarczany alkilowe i ich mieszaniny, jak również amido-betainy są korzystne do stosowania w preparatach według wynalazku. Amidy zwiększają pienienie preparatów przez emulgowanie składników szamponu i aktywnego komponentu (ów). Amidy stosowane w przedstawionych preparatach mogą być dowolnymi alkanoloamidami kwasów tłuszczowych, znanymi ze stosowania w szamponach. Są one na ogół mono- i dieetanoloamidami kwasów tłuszczowych, mających od około 8 do około 14 atomów węgla. Inne odpowiednie amidy są te, które mają liczne grupy etoksylowe takie jak lauramid PEG-3. W szamponie amid na ogół jest obecny na poziomie od około 1% do około 7%, korzystnie od koło 2% do około 5% szamponu. Korzystnymi amidami są monoetanolo-amid kokosowy, dietanoloamid kokosowy i ich mieszanina. Szampon według wynalazku zawiera również wodę. Woda typowo obecna jest w szamponie na poziomie od około 50% do około 80%, korzystnie od około 60% do około 75%. Po dodaniu wody lepkość względna preparatu mieści się w zakresie od około 4000 centipuazów (cp) do około cp, korzystnie od około 4000 cp do około cp, a najkorzystniej od około 4000 cp do około 5500 cp, mierzona przy 1 RPM (obr/min) w temperaturze 26,7 C w ciągu 3 minut przy pomocy wiskozymetru Wells-Brookfield, model DV-CP-2 DVII, model Cone CP-41. Mogą być wprowadzane modyfikatory lepkości i hydrotropy w celu doprowadzenia lepkości szamponu do tych zakresów. Szampon może też zawierać jeden lub więcej składników opcjonalnych takich jak związki silikonowe, środki dyspergujące i komponenty, które powodują lepszą dopuszczalność kosmetyczną szamponu. Związki silikonowe pielęgnują włosy i ułatwiają usuwanie martwych wszy, ich jajeczek i gnid. Nielotne związki silikonowe stosuje się na poziomie od około 1% do około 10% preparatów. Przykłady przydatnych związków silikonowych ujawnione są w opisie patentu Stanów Zjednoczonych nr , udzielonego 8 marca 1994 na rzecz Cardin'a i in., stanowiącego referencję do niniejszego. Nielotne związki zawierające silikon są korzystne i stosuje się je na poziomie od około 0,1% do około 10%, korzystnie od około 0,2 do około 3% wagowych preparatu. Przykłady nielotnych silikonów stanowią polialkilo-siloksany, polialkiloarylo-siloksany, kopolimery polieterów siloksanowych i ich mieszaniny. Do przydatnych polialkilo-siloksanów należą, na przykład polidimetyo-siloksany (PDMS) o lepkościach w zakresie od około 5 do cp w temperaturze 25 C. Siloksany te są dostępne, na przykład od General Electric Company jako seria Viscasil i od DOW Corning jako seria 200 DOW Corning. Lepkość może być mierzona przy pomocy wiskozymetru z szklaną kapilarą, opisanego w DOW Corning Corporate Test Method CTM, z 20 czerwca Do przydatnych polialkiloarylo-siloksanów należą polimetylofenylo-siloksany mające lepkości od około 5 do około cp w temperaturze 25 C. Siloksany te są dostępne, na przykład od General Electric Company jako fluid metylofenylowy SF 1075 lub od DOW Corning jako Cosmetic Grade Fluid 556. Do przydatnych kopolimerów polieterów siloksanowych należą polidimetylo-siloksany, modyfikowane tlenkiem propylenu (dostępne na przykład od DOW Corning jako DC-1248), tlenkiem etylenu albo mieszaniną tlenku etylenu i tlenku propylenu. Nierozpuszczalne w wodzie są najbardziej przydatne.

8 8 PL B1 Siloksany są odpowiednie do kondycjonowania włosów dzięki ich zdolności do smarowania włosów, zapewniając korzyści czesania na mokro i na sucho. Lepkie, o wyższym ciężarze cząsteczkowym siloksany zapewniają najlepsze korzyści kondycjonujące i dlatego są korzystne. Najbardziej pożądane są płyny i żywice polimerów siloksanowych. Polimerowe żywice siloksanowe są sztywne w porównaniu z cieczami i płynami, o wysokich ciężarach cząsteczkowych od około do około i lepkościach od około cp do około cp przy 25 C. Żywice takie omówione są w opisie patentu Stanów Zjednoczonych nr (jak wyżej). Środki dyspergujące mogą być wprowadzane w celu poprawy długotrwałej stabilności. Przydatnymi środkami dyspergującymi są krystaliczne tłuszczowe związki amfifilowe, mające strukturę igłową lub płytkową, związki polimeryczne, glinki, koloidalne tlenki metali i ich mieszaniny. Środki te są znane w stanie techniki (patrz opis patentu Stanów Zjednoczonych nr ). Do odpowiednich krystalicznych związków amfifilowych należą te, które mają struktury typu igłowego lub płytkowego. Do związków takich należą pochodne acylowe o długim łańcuchu (C 16 -C 22 ) takie jak estry glikolu etylenowego kwasów tłuszczowych (na przykład distearynian glikolu etylenowego), alkanoloamidy kwasów tłuszczowych o długim łańcuchu (C 6 -C 22 ) takie jak stearyloamid MEA, stearynian stearylu i distearylo-ditiopropionian i ich mieszaniny. Do polimerycznych związków przydatnych jako środki dyspergujące należą sieciowane kwasy poliakrylowe (takie jak z serii Carbopol, dostępne od B. F. Goodrich Chemical Company), żywica guar i jej pochodne, żywica ksantanowa, sieciowane kopolimery etylenu/bezwodnika maleinowego i ich mieszaniny. Glinki i koloidalne tlenki metali są również skutecznymi środkami dyspergującymi. Do przykładów należą glino-krzemiany magnezu (takie jak z serii Veegum, dostępne od R.T. Vanderbilt Company, Inc.), glinokrzemiany sodu (takie jak z serii Laponite, dostępne od Laponite United States), koloidalna krzemionka, koloidalny tlenek glinu, koloidalny tlenek tytanu i ich mieszaniny. W szamponie według wynalazku środki dyspergujące na ogół obecne są w ilościach od około 0,5% do około 5%, korzystnie od 0,5% do około 3%. Pochodne acylowe o długim łańcuchu takie jak estry glikolu etylenowego kwasów tłuszczowych są korzystne. Najkorzystniejszy jest distearynian glikolu etylenowego. Do innych opcjonalnych składników, które mogą poprawiać kosmetyczną dopuszczalność preparatów są znane w stanie techniki i obejmują na przykład środki konserwujące takie jak p-hydroksybenzoesany metylu i propylu, metyloizotiazolinon i imidazolidynylo-mocznik; środki zagęszczające i modyfikatory lepkości takie jak tlenki amin, blokowe polimery tlenku etylenu i tlenku propylenu (takie jak Pluronic F88, oferowany przez BASF Wyandotte), alkohole tłuszczowe (takie jak alkohol cetearylowy), chlorek sodu, chlorek amonu, siarczan sodu, alkohol poliwinylowy, glikol propylenowy i alkohol etylowy; hydrotropy takie jak ksylenosulfonian; środki korygujące ph takie jak kwas cytrynowy, kwas bursztynowy, kwas fosforowy, wodorotlenek sodu i węglan sodu; środki zapachowe, barwniki, czwartorzędowe związki amoniowe takie jak Polyquaternium 41, środki maskujące takie jak etylenodiamino-tetraoctan dwusodowy; środki perlizujące takie jak ester distearylowy glikolu etylenowego, dwuestry kwasu stearynowego i palmitynowego glikolu polietylenowego i monoetanoloamid kwasu stearynowego. Na ogół te opcjonalne składniki stosuje się indywidualnie na poziomie od około 0,1% do około 10% preparatu. Preparaty szamponowe według wynalazku stosuje się w sposób konwencjonalny do mycia włosów. Od około 10 g do około 30 g preparatu nakłada się na zwilżone włosy i wciera się we włosy i w skórę. Preparat pozostawia się na włosach i na skórze na około 6-10 minut, po czym usuwa się przez płukanie. Proces ten powtarza się aż włosy staną się czyste. Preparaty pielęgnacyjne do włosów według wynalazku zawierać komponent spinozynowy i środek pielęgnacyjny i mogą ewentualnie zawierać inny środek przeciw wszom taki jak permetryn lub lindan. Takie preparaty pielęgnacyjne mogą być również stosowane skutecznie przeciw inwazji wszy. Środki pielęgnacyjne do włosów są produktami, które poprawiają wygląd, odczuwanie i układanie włosów. Środki pielęgnacyjne są szczególnie ważne jeśli włosy zostały zniszczone przez takie działania jak stałe ondulacje, farbowanie, czesanie i rozjaśnianie lub przez warunki atmosferyczne takie jak słońce, które wywołuje utlenianie katalizowane światłem. Czynniki te mogą powodować słabą teksturę włosów, uczynić je trudnymi do układania i czesania, zarówno na mokro jak i na sucho. Jeśli stosuje się w preparacie pielęgnującym, komponent spinozynowy obecny jest na poziomie od około 0,1% do około 30%, korzystnie od około 1% do około 10%.

9 PL B1 9 Produkty pielęgnacyjne są dobrze znane i obejmują produkty rinse-typ", które spłukuje się krótko po naniesieniu na czyste włosy i deep-conditioners", które pozostają na włosach na dłuższy okres. Jedną z grup środków pielęgnacyjnych przydatnych w preparatach do pielęgnacji włosów według wynalazku stanowią czwartorzędowe związki amoniowe o długim łańcuchu, połączone z materiałami lipidowymi, takie jak alkohole tłuszczowe (patrz opis patentu Stanów Zjednoczonych nr udzielonego 3 listopada 1964 na rzecz Hilfer'a i opis patentu Stanów Zjednoczonych nr udzielonego 26 maja 1981 na rzecz Villamarin'a i in.). Inną grupę środków pielęgnacyjnych stanowią lipidy i czwartorzędowe związki amoniowe. Te środki pielęgnacyjne stosuje się w postaci żelowych środków pielęgnacyjnych, mających w stosowaniu dobre charakterystyki kosmetyczne i reologiczne. Tego typu żelowe preparaty są ogólnie opisane w następujących dokumentach: Barry, The Self Bodying Action of the Mixed Emulsifer Sodium Dodecyl Sulfate/Cetyl Alcohol", J. Of Coloid and Interface Science, 28, (1968); Barry i in. The Self-Bodying Action of Alkyltrimethylammonium Bromides/Cetostearyl Alcohol Mixed Emulsifiers; Influence of Quaternary Chain Length", J. of Colloid and Interface Science, 35, (1971); i Barry i in. Rheology of Systems Containing Cetomacrogo/1000-(cetostearyl alcohol), I. Sekf-Bodying Action", J. of Colloid and Interface Science, 38, (1972). Materiały lipidowe stosowane w tych środkach pielęgnacyjnych obecne są na poziomie od około 0,5% do około 3%. Lipidy te są w zasadzie nierozpuszczalne w wodzie i zawierają reszty hydrofobowe i hydrofilowe. Obejmują one naturalne i pochodzenia syntetycznego materiały tłuszczowe, wybrane z kwasów, pochodnych kwasów, alkoholi, estrów, eterów, ketonów, amidów i ich mieszanin, mających długość łańcucha alkilowego od około 12 do około 22 atomów węgla, korzystnie od 16 do 18 atomów węgla. Alkohole tłuszczowe i estry tłuszczowe są korzystne. Przydatne alkohole tłuszczowe są znane [patrz na przykład opis patentu Stanów Zjednoczonych nr , jak wyżej; opis patentu Stanów Zjednoczonych nr (Watanabe i in.), udzielonego 26 maja 1981]; Opis brytyjskiego patentu , opublikowany 15 listopada 1978; Fukushima i in. The Effect of Cetostearyl Alcohol in Cosmetic Emusions", Cosmetics & Toiletries, 98, (1983); i Hunting, Encyclopedia of Conditioning Rinse Ingredients, 204 (1987). Alkohole są alkoholami C 12 -C 16 wybranymi z alkoholu cetearylowego, alkoholu cetylowego, alkoholu izostearylowego, alkoholu lanolinowego, alkoholu laurylowego, alkoholu oleilowego, alkoholu stearylowego i ich mieszanin. Korzystne są alkohol cetylowy, alkohol stearylowy i ich mieszaniny. Szczególnie korzystny alkohol tłuszczowy stanowi mieszanina alkoholu cetylowego i alkoholu stearylowego zawierająca od około 55% do około 65% wagowych alkoholu cetylowego. Przydatne estry tłuszczowe są również znane (patrz Kaufman i in. opis patentu Stanów Zjednoczonych nr , udzielony 12 września 1967). Estry tłuszczowe stanowią kwasy tłuszczowe, w których aktywny atom wodoru został zastąpiony przez grupę alkilową monowodorotlenowego alkoholu. Monowodorotlenowymi alkoholami są alkohole tłuszczowe opisane jak wyżej. Tłuszczowe estry przydatne w tych preparatach pielęgnacyjnych obejmują mleczan cetylu, oktanonian cetylu, palmitynian cetylu, stearynian cetylu, monostearynian glicerylu, laurynian glicerylu, mirystynian glicerylu, oleinian glicerylu, stearynian glicerylu, monooctan glicerylu i ich mieszaniny. Korzystne są palmitynian cetylu i monostearynian gliceryny albo ich mieszaniny. W tych preparatach pielęgnacyjnych mogą być stosowane kationowe środki powierzchniowo czynne, zarówno same jak i w połączeniu, na ogół na poziomie od około 0,1% do około 5% finalnego preparatu. Te środki powierzchniowo czynne zawierają reszty aminowe lub hydrofilowe czwartorzędowe amoniowe, które są naładowane dodatnio po rozpuszczeniu w wodnych preparatach według wynalazku. Takie kationowe środki powierzchniowo czynne są znane w stanie techniki (patrz McCutcheon's Detergents & Emulsifiers, jak wyżej; Schwartz i in. Surface Active Agents, Their Chemistry and Technology, New York: Interscience Publishers, 1949: opis patentu Stanów Zjednoczonych nr jak wyżej; opis patentu Stanów Zjednoczonych nr (Laughlin i in., udzielony 30 grudnia 1975); opis patentu Stanów Zjednoczonych nr (Bailey i in., udzielony 25 maja 1976); i opis patentu Stanów Zjednoczonych nr (Bolich, Jr., udzielony 7 czerwca 1983). Przydatne czwartorzędowe amoniowe kationowe materiały powierzchniowo czynne mają wzór ogólny:

10 10 PL B1 w których R 1 oznacza atom wodoru, alifatyczną grupę o 1 do 22 atomach węgla lub aromatyczną, arylową albo alkiloarylową grupę mającą od 1 do 22 atomów węgla; R 2 oznacza grupę alifatyczną mającą od 1 do 22 atomów węgla; R 3 i R 4 każdy oznacza grupę alkilową mającą od 1 do 3 atomów węgla, a X oznacza anion, wybrany z rodników chlorowcowych, octanowego, fosforanowego, azotanowego i alkilo-siarczanowych. Grupy alifatyczne poza atomami węgla i wodoru mogą zawierać wiązania eterowe i inne grupy takie jak grupy amidowe. Inne przydatne czwartorzędowe sole amoniowe mają wzór: w którym co najmniej jedna, ale nie więcej niż 3 z grup R stanowi grupę alifatyczną mającą od 16 do 22 atomów węgla, pozostałe grupy R wybrane są z atomu wodoru i alifatycznych grup mających od 1 do 4 atomów węgla, a X jest jonem wybranym z rodników chlorowcowych, octanowego, fosforanowego, azotanowego i alkilo-siarczanowych. Dwuchlorek łojowo-propano-diamoniowy stanowi przykład tego typu czwartorzędowych soli amoniowych. Przydatne tu czwartorzędowe sole amoniowe obejmują również chlorki dialkilo-dimetyloamoniowe, w których grupy alkilowe mają od 12 do 22 atomów węgla. Te alkilowe grupy mogą się wywodzić kwasów tłuszczowych o długim łańcuchu, takich jak uwodornione łojowe kwasy tłuszczowe. Łojowe kwasy tłuszczowe są źródłem czwartorzędowych związków, w których R 1 i R 2 mają głównie od 16 do 18 atomów węgla. Do przykładów należą chlorek dwułojo-dimetyloamoniowy, metylo-siarczan dwułojo-dimetyloamoniowy, chlorek diheksadecylo-dimetylo-amoniowy, chlorek di(uwodorniony łojo)- dimetylo-amoniowy, chlorek dioktadecylo-dimetyloamoniowy, chlorek dieikozylo-dimetyloamoniowy, chlorek didokozylo-dimetylo-amoniowy, octan di(uwodorniony łojo)-dimetyloamoniowy, chlorek diheksadecylodimetyloamoniowy, octan diheksadecylo-dimetyloamoniowy, fosforan dwułojo-dipropyloamoniowy, azotan dwułojo-dimetyloamoniowy, chlorek di(kokoalkilo)-dimetyloamoniowy i chlorek stearylo-dimetylo-benzylo-amoniowy. Przydatne tu korzystne czwartorzędowe sole amoniowe obejmują chlorek dwułojo-dimetyloamoniowy, chlorek dicetylo-dimetyloamoniowy, chlorek stearylo-dimetylobenzyloamoniowy, chlorek cetylo-trimetyloamoniowy, chlorek tricetylo-metyloamoniowy i ich mieszaniny. Chlorek di(uwodorniony łojo)-dimetyloamoniowy (Quaternium-18) jest szczególnie korzystną czwartorzędową solą amoniową i jest dostępny od Sherex Chemical Company, Inc. jako Adogen 442 i Adogen P. Sole pierwszorzędowych, drugorzędowych i trzeciorzędowych amin tłuszczowych mogą również być stosowane jako kationowe środki powierzchniowo czynne. Grupy alkilowe takich amin korzystnie mają od 12 do 22 atomów węgla i mogą być podstawione lub nie podstawione. Drugorzędowe i trzeciorzędowe aminy są korzystne, a aminy trzeciorzędowe są szczególnie korzystne. Przykłady przydatnych amin obejmują stearamido-propylo-dimetyloaminę, dietyloamino-etylo-stear-aminę, dimetylo- -stearaminę, dimetylo-sojaaminę, sojaaminę, mirystyloaminę, tridecylo-aminę, etylo-stearyloaminę, N-łojopropano-diaminę, etoksylowaną (5 moli E.O.) stearyloaminę, dihydroksyetylo-stearyloaminę i arachidylo-behenyloaminę. Odpowiednie sole amin obejmują sole chlorowcowe, octanowe, fosforanowe, azotowe, cytrynianowe, mlekowe i alkilo-siarczanowe. Przykłady obejmują chlorowodorek stearyloaminy, chlorek sojo-aminy, mrówczan stearylo-aminy, dwu-chlorek łojopropano-diaminy i cytrynian stearamidopropylodimetylo-aminy. Przydatne kationowe aminowe środki powierzchniowo czynne ujawnione są również w opisie patentu Stanów Zjednoczonych nr (Nachtigal i in., udzielonego 23 czerwca 1982).

11 PL B1 11 Woda jest podstawowym składnikiem preparatów pielęgnacyjnych. Wodę dodaje się w ostatnim etapie preparowania środka pielęgnacyjnego, stosując ilość wystarczającą do doprowadzenia mieszaniny (q.s.) do 100%. Opcjonalne składniki w preparatach pielęgnacyjnych obejmują silikonowe środki pielęgnacyjne, które mogą być stosowane ze względu na ich charakterystyki kosmetyczne i reologiczne. Oleje silikonowe i polimery silikonowe są dobrze znanymi środkami pielęgnacyjnymi. Na przykład lotne silikony, polimery organo-silikonowe w mieszaninach wodno-alkoholowych i lotne płyny silikonowe są ujawnione w opisie patentu Stanów Zjednoczonych nr , jak wyżej. Preparat może zawierać jeden lub więcej silikonów ujawnionych do stosowania w preparatach szamponowych, jak wyżej. Silikony te obejmują lotne i nielotne polialkilo-siloksany, polialkiloarylosiloksany i ich mieszaniny. Mogą być one stosowane na poziomie od około 0,2% do około 5% finalnego preparatu. W odniesieniu do szamponów z siloksanów ujawnionych, jak wyżej, korzystne są żywice silikonowe o wysokiej lepkości. Żywice te są sztywne, w przeciwieństwie do płynów, o wysokich ciężarach cząsteczkowych od około do około i o lepkościach od około cp do około cp w temperaturze 25 C. Najkorzystniejsze są żywice polidimetylo-siloksanowe. Często znaczna ilość materiału lipidowego z środka pielęgnacyjnego osadza się na włosach, powodując ich tłustość. Preparaty pielęgnacyjne mogą dlatego zawierać kopoliole silikonowe w celu zapewnienia optymalnych korzyści pielęgnacyjnych wraz z działaniem przeciw wszom. Patrz Europejskie Zgłoszenie Patentowe , opublikowane 25 września Kopoliole silikonowe są dimetylo-polisiloksanami, modyfikowanymi tlenkiem polialkilenu, określanymi tu jako dimetikonowe kopoliole ( dimethicone copolyols"), które działają jako emulgatory i zmniejszają osadzanie na włosach materiałów nośnikowych (materiałów lipidowych i/lub kationowych środków powierzchniowo czynnych). Przydatne dimetikonowe kopoliole ujawnione są również w opisie patentu Stanów Zjednoczonych nr , jak wyżej. Silikonowy kopoliol na ogół jest obecny na poziomie od około 0,1% do około 10%, korzystnie od około 0,1% do około 2% finalnego preparatu. Do tego celu korzystne są kopoliole dimetikonowe. Korzystnym kopoliolem dimetikonowym jest DOW Corning 190 Silicone Surfactant. Preparaty mogą również zawierać komponenty, które modyfikują charakterystyki fizyczne i działanie produktu pielęgnacyjnego. Do komponentów tych należą dodatkowe środki powierzchniowo czynne, sole, bufory, środki zagęszczające, rozpuszczalniki, środki opalizujące, dodatki perlizujące, środki konserwujące, środki zapachowe, koloranty, barwniki, pigmenty, chelatory, filtry słoneczne, witaminy i środki lecznicze. Przykłady tego typu komponentów ujawnione są w opisie patentu Stanów Zjednoczonych nr (Bolich, Jr., udzielonego 7 czerwca 1983). Preparaty mogą również zawierać opcjonalne materiały powierzchniowo czynne na takim poziomie, aby całkowity poziom obecnych środków powierzchniowo czynnych obecnych w preparacie (łącznie z opisanym wyżej jako materiał nośnikowy, kationowym środkiem powierzchniowo czynnym) wynosił od około 0,05% do około 5%. Te opcjonalne materiały powierzchniowo czynne mogą być anionowe, niejonowe lub amfeteryczne. Przykłady stanowią ceteareth-20, steareth-20 (etoksykowane alkohole: cetylowy i stearylowy), monoestry sorbitu, łojo-alkilo-siarczan sodowy i łojo-betaina. Opcjonalne materiały powierzchniowo czynne opisane są w McCutcheon's Detergents & Emulsifiers, jak wyżej, Schwarts i in., jak wyżej, i w opisie patentu Stanów Zjednoczonych nr , jak wyżej. Korzystne opcjonalne materiały powierzchniowo czynne są niejonowe. Takie środki powierzchniowo czynne najczęściej wytwarzane są przez kondensację tlenku alkilenu (o charakterze hydrofilowym) z hydrofobowym związkiem organicznym, zwykle o charakterze alkilowym lub alkiloaromatycznym. Długość hydrofilowej lub polialkilenowej reszty, którą poddaje się kondensacji z poszczególnym związkiem hydrofobowym może być tak korygowana, aby otrzymać rozpuszczalny w wodzie związek, mający pożądaną równowagę pomiędzy hydofilowymi i hydrofobowymi elementami. Do takich niejonowych środków powierzchniowo czynnych należą kondensaty tlenku polietylenu alkilo-fenoli, produkty kondensacji alifatycznych alkoholi z tlenkiem etylenu, produkty kondensacji tlenku etylenu z hydrofobową bazą utworzoną przez kondensację tlenku propylenu z glikolem propylenowym i produkty kondensacji tlenku etylenu z produktami powstałymi w reakcji tlenku propylenu i etyleno-diaminy. Inny rodzaj niejonowego środka powierzchniowo czynnego stanowi polarny niejonowy środek powierzchniowo czynny, do którego należą środki powierzchniowo czynne typu tlenku aminy. Do korzystnych niejonowych środków powierzchniowo czynnych należą ce-teareth-20, steareth-20 i ceteth-2.

12 12 PL B1 Sole i bufory mogą być również dodawane w celu modyfikowania reologii produktu. Na przykład takie sole jak chlorek potasu, chlorek amonu i chlorek sodu mogą być dodawane na poziomie od około 0,001% do około 1%. Bufory takie jak bufory cytrynianowe lub fosforanowe mogą być również dodawane. Przedstawione preparaty po finalnym sformowaniu mają wartość ph od około 3 do około 10, najkorzystniej od około 3 do około 7. Do preparatów mogą być również dodawane dodatkowe komponenty pielęgnacyjne. Na przykład proteiny mogą być dodawane na poziomie od około 0,1% do około 10%. Kationowe proteiny mogą też służyć jako materiały nośnikowe środków powierzchniowo czynnych. Środki zagęszczające są korzystnymi opcjonalnymi komponentami. Do takich środków zagęszczających należą niejonowe środki zagęszczające, które wprowadza się na poziomie od około 0,1% do około 8%. Środki takie są polimerami, które wykazują lepkości przewyższające cp przy niskim ścinaniu (około 10-2 s -1 ). Przykłady stanowią polioksyetylen, żywica guar, metylo-celuloza, metylo-hydroksypropylo-celuloza, polipropylo-celuloza, polipropylo-hydroksyetylo-celuloza, hydroksyetyloceluloza, skrobie i pochodne skrobi i ich mieszaniny. Niejonowe środki zagęszczające ujawniono w opisie patentu Stanów Zjednoczonych nr (Bolich i in., udzielonego 7 czerwca 1083). Środki zagęszczające stosuje się w celu doprowadzenia lepkości preparatu od około cp do około cp (mierzonych przy pomocy wiskozymetru Wells-Brookfield, Model RVT DV-CP-2, DV11, Model Cone CP-52, stosując 1/2 ml przy 1 obr/min w temperaturze 26,7 C, w ciągu 1 minuty. Preparaty pielęgnujące włosy według wynalazku na ogół nanosi się na włosy po usunięciu całego szamponu przez płukanie wodą. Wynalazek podaje też sposób działania na ludzkie włosy w celu zniszczenia i ułatwienia usunięcia wszy i ich jajeczek, zawierający etapy: (a) naniesienie na włosy od około 10 gramów do około 30 gramów preparatu według wynalazku; (b) wcieranie preparatu we włosy i w skórę; (c) pozostawienie preparatu na włosach i skórze na okres około 6-10 minut; i (d) usunięcie preparatu z włosów przez płukanie wodą. Inny aspekt wynalazku stanowią płukanki przeciw wszom zawierające spinozynę lub jej fizjologicznie dopuszczalną pochodną albo sól i nośnik płukanki. Płukanki te mogą być nanoszone bezpośrednio na włosy w postaci ciekłej lub w postaci spreju. Są one formowane do nanoszenia na włosy na określony okres czasu bez natychmiastowego usuwania przez spłukiwanie wodą. Jeśli preparat stosuje się w postaci płukanki, komponent spinozynowy obecny jest na ogół na poziomie od około 0,1% do około 30%, korzystnie od około 1% do około 10%. Preparaty płukankowe obok komponentu spinozynowego zawierają ciekły nośnik taki jak alkohol lub woda albo ich mieszanina w celu ułatwienia nanoszenia komponentu spinozynowego na włosy. Do odpowiednich alkoholi należą alkohole monowodorotlenowe takie jak metanol, etanol, izopropanol lub ich mieszanina. Ponieważ alkohole mogą mieć szkodliwe działanie na stabilność preparatu, sama woda jako nośnik jest najkorzystniejsza. Nośnik dodaje się w ilości niezbędnej do q.s, preparatu do 100%. Preparaty płukankowe mogą zawierać opcjonalne komponenty w celu osiągnięcia korzyści dla włosów, poza aktywnością przeciw wszom. Do opcjonalnych komponentów należą środki konserwujące i przeciwbakteryjne takie jak DMDM-hydantoina i sól tetrasodowa EDTA; środki równoważące ph takie jak cytrynian sodu i kwas cytrynowy; emulgatory takie jak PEG-60-olej rycynowy i środki zagęszczające i modyfikatory lepkości takie jak poliwinylo-pirolidon. Jeśli się je wprowadza, takie komponenty stosuje się indywidualnie, na ogół na poziomie od około 0,01% do około 10%. Środki pielęgnacyjne mogą być wprowadzane w celu ułatwienia usuwania z włosów martwych wszy i jajeczek i zapewnienia dobrego czesania na mokro i na sucho. W płukankach mogą być stosowane te same typy środków pielęgnujących jakie opisano wyżej w preparatach pielęgnacyjnych; do nich należą czwartorzędowe sole amoniowe, aminy tłuszczowe i ich mieszaniny. Środki pielęgnujące stosuje się na poziomie od około 0,1% do około 1%, korzystnie od około 0,4% do około 0,6%. Korzystnymi środkami pielęgnującymi są czwartorzędowe sole amoniowe. Do korzystnych czwartorzędowych soli amoniowych należą chlorki dialkilo-dimetyloamoniowe, w których grupy alkilowe mają od 12 do 22 atomów węgla. Takie grupy alkilowe mogą wywodzić się z kwasów tłuszczowych o długim łańcuchu takich jak uwodornione łojowe kwasy tłuszczowe. Łojowe kwasy tłuszczowe są źródłem dla czwartorzędowych związków, w których R 1 i R 2 mają głównie od 16 do 18 atomów węgla. Przykłady czwartorzędowych soli amoniowych przydatnych w preparatach płukankowych stanowią chlorek di(uwodorniony)łojo-dimetyloamoniowy, chlorek dicetylo-dimetyloamoniowy, chlorek tridecylo-