TRANSPORT. Ważną rolę w gospodarce każdego kraju odgrywa czas i koszt przewozu surowców i towarów.

Transkrypt

1 ŚRODKI TRANSPORTU

2 TRANSPORT Ważną rolę w gospodarce każdego kraju odgrywa czas i koszt przewozu surowców i towarów.

3 Transport dzieli się na: wodny lądowy

4 Średniowiecze Epoka w historii europejskiej, obejmująca okres między starożytnością a renesansem, trwająca od V do XV wieku. Od wieków średnich, kiedy kwitł handel, rozwijały się różnorodne szlaki komunikacyjne. W najdawniejszych czasach były to drogi lądowe, szlaki rzeczne oraz komunikacja morska.

5 Mapa średniowiecznej Europy

6 Wszystko zaczynało się w Wieliczce Marcin German i Wilhelm Hondius, Plan Wieliczki i III poziom kopalni, 1645 r.

7 Wieliczką zarządzał żupnik Żupnik zarządzał salinami na terenie Korony. Najważniejszy był żupnik krakowski, który prócz sprawowania pieczy nad dużymi kopalniami soli w Bochni i Wieliczce, nadzorował handel solą na terenie całego państwa. Inny zarządzał kopalniami na terenie Rusi Czerwonej. Kolejny zaś nadzorował wydobycie kopalin w Górach Świętokrzyskich i Olkuszu.

8 Transport lądowy Pojazd zaprzęgowy zwany też zaprzęgiem środek transportu, pojazd poruszający się na kołach (dwóch lub czterech) lub płozach (sanie) przy wykorzystywaniu siły zwierzęcia pociągowego (najczęściej konia), rzadziej człowieka (riksza). Zaprzęgiem, wykorzystującym siłę zwierzęcia kieruje przeważnie siedząc na tzw. koźle powożący (woźnica, dorożkarz). Główne części składowe pojazdu to podwozie z kołami lub płozami stanowiące ostoje pojazdu oraz nadwozie. X wiek w Europie wprowadzono chomąto.

9 Bałwany słowackie Sól dostarczaną z Wieliczki stanowiły tzw. bałwany słowackie" - foremne bryły soli kamiennej o wadze ok. 600kg. Przywożono je na Orawę wozami dwu- lub czterokonnymi, na które ładowano przeważnie po 2 bałwany. W XVII w. transportowano tam bałwany, zwane góralskimi". Były one trzykrotnie cięższe od poprzednich.

10 Drogi i mosty Jakkolwiek w Polsce nie zachowały się z okresu średniowiecza żadne pisemne przekazy dotyczące parametrów technicznych dróg ani przepisy regulujące ruch na drogach, przypuszcza się jednak, że warunki komunikacji u nas nie były gorsze od warunków panujących w Europie Zachodniej. Świadczy o tym wysoki poziom techniki mostowej, a jest przecież oczywiste, że mosty są najtrudniejszym technicznie elementem szlaku komunikacyjnego. Most Długi w drewnianej konstrukcji leżajowej na akwaforcie W. Sendlera z ok roku.

11 Transport soli

12 Mosty W XIV wieku na Odrze zlokalizowanych było 10 mostów i 9 przepraw promami, a w Świdnicy nad Bystrzycą był nawet most kamienny. Przez niezbyt głębokie strumienie i potoki budowano najczęściej mosty drewniane o konstrukcji, którą dzisiaj nazywamy leżajową. Pale bito w dno, łączono oczepami, na których układano belki podłużne, i kryto dyliną, otrzymując w ten sposób konstrukcję trwałą i szybką w budowie. System ten stosowany był już we wczesnym średniowieczu nawet na ziemiach słowiańskich, zacofanych pod względem technicznym.

13 Mosty odrzańskie w Opolu na litografii F. Eitnera przestawiającej widok Opola z 1680 roku. Wieloprzęsłowe mosty drewniane w konstrukcji leżajowej.

14 Transport wodny Stałą komunikację przez Wisłę zapewniały promy. Ówczesne promy nie przypominały dzisiejszych. Były to płaskodenne łodzie, które przeprawiano na drugą stronę rzeki wyłącznie siłą rąk ludzkich. Na rzekach płytkich używano drągów i bosaków, na głębokich- wioseł. Czasami układano pomosty na dwóch łodziach, co zwiększało ładowność promu, ale utrudniało manipulowanie i obsługę.

15 Flisactwo W dawnej Polsce przewóz towarów drogą rzeczną nazywano flisactwem. Początkowo transportowano towary przede wszystkim na tratwach, później na różnego rodzaju statkach i łodziach towarowych. Transporty, złożone z kilku statków lub tratew, pływały od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Przewoźnicy pływający tym środkiem transportu nazywani byli flisakami. Na czele takiego transportu płynął retman, na przodzie pierwszej tratwy, a w przypadku statków na łódeczce, zwanej retmaniakiem, który wskazywał drogę spławną. Flisacy rekrutowali się przede wszystkim z chłopów pańszczyźnianych i wolnych.

16 Transport śródlądowy W dawniejszych latach konie ciągnęły nie tylko wozy z ludźmi i towarami, ale także barki po rzekach i kanałach. W czasie budowy Kanału były przygotowane ścieżki do przemieszczania się koni wraz z woźnicami

17 Epoka nowożytna Epoka w hitorii trwająca od XVI do XIX wieku W XVIII wieku w dziedzinie komunikacji i transportu zaszły istotne zmiany. Zwiększyły się floty państw od dawna uznawanych za potęgi morskie. Zmiany następowały stopniowo również w transporcie i komunikacji lądowej. W Europie wzrastała ilość bitych, dobrze utwardzonych, dróg, budowano mosty i kanały służące żegludze śródlądowej.

18 Transport konny W Polsce w XVI i XVII wieku dominowały błotniste trakty, nieprzejezdne przez znaczną część roku. Im gorsze drogi i im bardziej prymitywne środki komunikacji, tym więcej energii i środków pochłaniał transport. Aby przewozić towary i ludzi po wyboistych i błotnistych drogach, trzeba było zaprzęgać do pojazdów po cztery czy po sześć koni, a owe pojazdy szybko ulegały zniszczeniu. Na wąskich drożynach czy bezdrożach wypadło posługiwać się najbardziej prymitywnym, a zarazem najbardziej kosztownym transportem na grzbietach zwierząt jucznych i wierzchowcach.

19 Drogi i groble W Rzeczypospolitej szlacheckiej obowiązek budowy mostów i grobli obciążał właściciela przyległych gruntów. Z tego tytułu byli oni uprawnieni do pobierania myta od przejeżdżających, przeznaczonego zarówno na zwrot kosztów budowy, jak i na bieżącą konserwację i remonty. Dochody z tego tytułu musiały być spore, zważywszy, że termin grobla" miał wówczas inne znaczenie. Jak wynika z sensu zachowanych przekazów pisemnych terminem grobla oznaczano również nasyp ziemny pod drogę, wykonany na terenach grząskich i bagnistych. A takich grobli" było znacznie więcej niż mostów.

20 Transport morski W XVII wieku na pierwszym miejscu wśród środków transportu wysuwał się transport morski. Okres ten był dobry dla rozwoju handlu dalekomorskiego. W związku z postępem technicznym i wzrostem bezpieczeństwa nastąpił znaczny rozwój flot handlowych. W tym okresie nastąpił również rozwój systemu nawigacyjnego. Na ziemuiach polskich najważniejszą rolę pełnił port w Gdańsku.

21 Wiek XIX Wiek XIX to szczególny okres w historii, kiedy to następuje wiele przemian w gospodarce. W tym okresie ma miejsce tak zwana Rewolucja przemysłowa, która wpływa na postęp techniczny i zmienia wizerunek Europy. W wieku XIX pojawił się nowy sposób komunikacji, który z czasem stał się najszybszy i najbardziej opłacalny kolej. Nie zrezygnowano też z żeglugi śródlądowej i dalekomorskiej. Zwiększała się ilość urządzeń technicznych związanych z rzekami, które usprawniały komunikację.

22 Transport lądowy W komunikacji drogowej w XIX wieku główną siłą pociągową tak jak dawniej były głównie konie. Dzięki zabiegom hodowlanym udało się wprowadzić do komunikacji konie o szybszym kłusie. Do transportu towarów na dalsze odległości służyły w XIX wieku wozy lub bryki, które ciągnięte były zazwyczaj przez cztery a czasem i więcej koni. Pojazdy te charakteryzowały się tym, że miały stalowe resory, okute koła i żelazne osie, a ładowność ich osiągała kg. Budy z grubego impregnowanego płótna chroniły ładunek przed deszczem. Wprowadzenie resorów umieszczonych na osiach zamiast dawnych drągów zmniejszyło ciężar pojazdów i zredukowało wstrząsy. Lżejsze i mniejsze bryki służyły rzemieślnikom i kupcom do przewożenia towarów i w ruchu lokalnym.

23 Transport kolejowy Do XIX wieku używano namiastki kolei, czyli wozów ciągniętych przez konie po szynach. Umożliwiało to łatwą podróż w trudnych warunkach. Rozbudowano rozległą sieć szyn kolejowych, prowadziły od Małopolski po Berlin

24 Kolej parowa Pierwsza linia kolejowa na terenie Polski, w obecnych granicach, została otwarta 22 maja Linia ta łączyła Wrocław z Oławą. W tym samym roku linia została przedłużona do Brzegu. W 1843 kolej żelazna docierała już do Opola. Druga połowa lat 40. XIX wieku przyniósł wielki rozwój kolei na Dolnym Śląsku. Linie te służyły przede wszystkim do transportu węgla kamiennego ze śląskich kopalń w głąb Niemiec. Nieco później kolej zaczęła się rozwijać na Pomorzu i Wielkopolsce. W 1843 została oddana do użytku linia łącząca Szczecin ze stolicą państwa Berlinem. W latach powstawała linia do

25

26 Transport wodny Transport wodny w XIX wieku nie stracił na znaczeniu. Głównymi arteriami komunikacyjnymi były Wisła i Odra. Naturalne szlaki wodne łączono między sobą kanałami. Śluzy wznoszono kamienno-ceglane. Do ich budowy używano wapna hydraulicznego. Okazało się to niezwykle trwałe. W transporcie wodnym posługiwano się tratwami i różnego rodzaju łodziami, które w zależności od swojej budowy i od regionu kraju nosiły inne nazwy (berlinki, szkuty, galery, barki, łodzie odrzańskie itp.) Łodzie były najczęściej żeglowe, rzadziej na wiosła i miały różną ładowność uzależnioną od głębokości rzeki, po której kursowały. Największe z nich pływające po Odrze i Wiśle mogły zabierać 75 ton ładunku. Jeżeli chodzi o konstrukcję to obok drewna w XIX wieku zaczęto używać także żelaza. Przy przeprawach posługiwano się łodziami wiosłowymi lub promami.

27 galarka kryp kamięga statek parowy

28 Berlinki, holowniki i tratwy w porcie

29