Konkurencyjność międzynarodowa jako miara skuteczności restrukturyzacji przemysłu
|
|
- Konrad Kołodziej
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Ekonomia Menedżerska 2011, nr 9, s Krzysztof Posłuszny* Konkurencyjność międzynarodowa jako miara skuteczności restrukturyzacji przemysłu 1. Wprowadzenie Współczesne procesy globalizacyjne prowadzą do zmian w strukturze gospodarek, tworzą nowe specjalizacje i przyspieszają zanikanie nieefektywnych sektorów. Kluczowym pojęciem determinującym możliwości rozwoju sektorów staje się ich konkurencyjność międzynarodowa, czyli zdolność do oferowania towarów i usług pożądanych na globalnym rynku i przynoszących odpowiednią rentowność. W obszarze produkcji przemysłowej szczególnie w sektorach charakteryzujących się znacznymi efektami skali procesy globalizacyjne powodują najdalej idące konsekwencje, czego przykładami są zmiany w światowym przemyśle stoczniowym, energetycznym, chemicznym czy elektronicznym. Procesy te mają również wpływ na skuteczność procesów restrukturyzacji. Przedmiotem artykułu jest przedstawienie ewolucji konkurencyjności międzynarodowej przemysłu w Polsce na przykładzie dwóch ważnych z punktu widzenia gospodarki narodowej sektorów: rafineryjnego i chemicznego. Oba te sektory były poddane procesom restrukturyzacji i dostosowania do gospodarki rynkowej po 1990 roku, a efekty tych procesów są nadal przedmiotem kontrowersji. 2. Pojęcie konkurencyjności międzynarodowej Konkurencyjność jest terminem trudnym do zdefiniowania w sposób niebudzący sporów. Liczne definicje konkurencyjności według niektórych autorów jest * Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Zarządzania, Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem, kposlusz@zarz.agh.edu.pl 49
2 Krzysztof Posłuszny ich kilkaset [22] różnią się odniesieniem do czasu (konkurencyjność w ujęciu statycznym i dynamicznym), poziomem analizy (konkurencyjność na szczeblu krajowym, sektorowym i przedsiębiorstwa), perspektywą (zdolność do konkurowania, osiągnięta pozycja konkurencyjna) i wieloma innymi czynnikami powodującymi, że wydaje się niemożliwe znalezienie spójnej definicji konkurencyjności, godzącej wszystkie punkty widzenia. Dobrym przeglądem podejść i kontrowersji związanych z tym pojęciem jest artykuł Smit [20]. Konkurencyjność międzynarodowa może być rozpatrywana na szczeblu państwa, sektora i przedsiębiorstwa. Kategoria konkurencyjności międzynarodowej państwa budzi najwięcej kontrowersji. Niektórzy autorzy (np. Krugman w [13]) w ogóle negują celowość wprowadzania takiego terminu, uważając że konkurować ze sobą mogą podmioty gospodarcze a nie kraje, ponieważ wymiana handlowa nie jest grą o sumie zerowej. Dodatkowo trudno nie zgodzić się z argumentem, że konkurencyjność rozumiana jako zdolność do ekspansji na rynkach zagranicznych nie musi być dowodem sprawności gospodarki, może być bowiem podtrzymywana przez odpowiednią politykę kursową. Jeżeli jednak konkurencyjność międzynarodową państwa potraktować szerzej jako zdolność do kreowania dobrobytu [1] lub zdolność do generowania wzrostu PKB i zatrudnienia [17] to w takim znaczeniu można uważać ją za pożądaną cechę sprawnej gospodarki. Konkurencyjność międzynarodowa państwa jest wówczas oceną jego potencjału tworzenia nowej wartości. Konkurencyjność międzynarodowa sektora lub branży ma charakter konfrontacyjny w takim znaczeniu, że poprawa pozycji sektora jednego kraju wiąże się ze zmniejszeniem roli innych krajów. Jest ona definiowana jako zdolność do utrzymania udziałów w rynku krajowym i rynkach zagranicznych w warunkach wolnego handlu ([5], [12]). W podobny sposób można zdefiniować konkurencyjność przedsiębiorstwa. Konkurencyjność międzynarodowa sektora i przedsiębiorstwa jest problemem mikroekonomicznym, związanym z jakością działania jednostek gospodarczych, ale jednocześnie problemem związanym z poziomem mezo- i makroekonomicznym, czyli jakością otoczenia instytucjonalnego. Niejednoznaczność pojęcia konkurencyjności powoduje, że autorzy proponują do jej pomiaru wskaźniki o różnej konstrukcji i różnym zakresie znaczeniowym. Niektóre ze wskaźników odnoszą się do oceny potencjału, a więc stanowią szacunek zdolności do konkurowania, inne zaś przedstawiają osiągnięty stan, a więc ocenę pozycji rynkowej. Zestawienie wybranych miar konkurencyjności międzynarodowej przedstawia tabela 1. 50
3 Konkurencyjność międzynarodowa jako miara skuteczności restrukturyzacji przemysłu Tabela 1 Wybrane wskaźniki oceny konkurencyjności międzynarodowej Poziom makroekonomiczny mikroekonomiczny Wskaźniki realny efektywny kurs walutowy bilans handlu zagranicznego, wzrost realnego dochodu udział w rynku światowym indeks konkurencyjności krajów WEF produktywność indeks ujawnionych korzyści komparatywnych udział w rynku względne koszty pracy Źródło: na podstawie [19] Na potrzeby niniejszego artykułu przyjęto za Freebairnem [8], że konkurencyjność międzynarodowa sektora i przedsiębiorstwa oznacza zdolność do dostarczania dóbr i usług w czasie, miejscu i formie oczekiwanej przez importera po cenach nie wyższych niż innych potencjalnych dostawców i przy uzyskiwaniu przez przedsiębiorstwo dochodów nie niższych niż z alternatywnego zaangażowania zasobów. Warunkiem konkurencyjności międzynarodowej jest spełnienie oczekiwań importerów przy jednoczesnym zagwarantowaniu zadowalających korzyści eksporterowi. Konkurencyjność zależy zatem od cech rynku importera i eksportera oraz relacji między nimi ustalanej m.in. przez kursy walutowe. 3. Pomiar i ocena konkurencyjności sektorów Konkurencyjność międzynarodowa sektorów może być analizowana zarówno jako efekt posiadania przewag komparatywnych, zgodnie z modelami handlu zagranicznego Ricardo i Heckschera Ohlina, jak i istnienia przewag kompetencyjnych, opisywanych przez model diamentu Portera [14]. Przewagi komparatywne sektora wynikają z posiadania względnej obfitości niektórych zasobów i wykorzystania ich w procesie międzynarodowego podziału pracy. Powszechnie używanym wskaźnikiem oceny konkurencyjności sektora, bazującym na modelu Ricardo i podobnych, jest zaproponowany przez Balassę [2] wskaźnik ujawnionych przewag komparatywnych (Revealed Comparative Advantage Index RCA). Jest on wyznaczany przez udział j-tego sektora w całkowitym eksporcie i-tego kraju, odniesiony do udziału j-tego sektora w całkowitym eksporcie krajów ze zbioru G, zgodnie z formułą: 51
4 Krzysztof Posłuszny gdzie: RCA X X / X / X i j = i j G i j G i indeks kraju j indeks sektora G zbiór krajów odniesienia (np. region, wspólnota gospodarcza, świat) (1) Zdaniem Balassy wskaźnik ten ujawnia przewagę komparatywną jeżeli udział eksportu sektora j-tego w kraju i-tym w ogólnym eksporcie tego kraju jest większy niż udział tego sektora w globalnej strukturze eksportu, to jest to pośredni dowód przewagi komparatywnej w zakresie produktów sektora j-tego z tego kraju względem zbioru krajów G. Interpretacja taka może jednak nie do końca być poprawna, ponieważ zmiany wskaźnika wynikają nie tylko ze zróżnicowania produktywności ale również ze zmian spowodowanych polityką stymulacji eksportu [3]. Wskaźnik RCA przybiera wartości od zera do nieskończoności, przy czym wyróżnia się dwa przedziały o odmiennych interpretacjach. Jeżeli 0 < RCA < 1, to kraj nie ma przewag komparatywnych w zakresie produktów j-tego sektora, jeżeli zaś RCA > 1, to kraj cechuje przewaga komparatywna, zależna od wielkości współczynnika RCA. Hinloopen i Marrewijk [11] zaproponowali podział wskaźnika RCA na cztery klasy: klasa a: 0 < RCA 1 brak przewagi komparatywnej sektora klasa b: 1 < RCA 2 słaba przewaga komparatywna sektora klasa c: 2 < RCA 4 przeciętna przewaga komparatywna klasa d: RCA > 4 silna przewaga komparatywna Propozycja ta bazowała na analizach rozkładów wskaźników w przypadku krajów Unii Europejskiej i mimo interesujących własności (wyniki badań Hinloopena wskazywały, że klasy a i d cechują się znacznie większą stabilnością niż pozostałe) taksonomia taka nie jest powszechnie stosowana. Cechą wskaźnika RCA jest jego niesymetryczny rozkład i brak skończonej górnej granicy, dlatego powstało kilka modyfikacji formuły, dających rozkład symetryczny. Propozycje tego typu przedstawili m.in. Laursen [15], Dalum [6] i Brasili et al. [4], a korekta polegała na zdefiniowaniu wskaźnika ujawnionych symetrycznych przewag komparatywnych (Revealed Symmetric Comparative Advantage Index RSCA) jako normalizacji wskaźnika RCA według formuły: RSCA i j = RSCA RSCA j i i j (2) 52
5 Konkurencyjność międzynarodowa jako miara skuteczności restrukturyzacji przemysłu Wskaźnik RSCA może się zawierać w przedziale [ 1,1], przy czym wartości mniejsze od zera oznaczają brak przewagi komparatywnej, a większe istnienie przewagi komparatywnej. Zdaniem De Benedictis i Tamberiego [7] taka transformacja wskaźnika Balassy nie przynosi korzyści interpretacyjnych, jednak można wskazać na wiele badań gdzie wykorzystanie indeksu RSCA było celowe (np. w analizach wzorców handlu międzynarodowego Widodo [23]. Wskaźnik ujawnionych przewag komparatywnych RCA mierzy nie tylko przewagę komparatywną w ujęciu teorii Ricardo. Zmiana względnych udziałów eksportu może być spowodowana również zmianą pozycji firm tworzących sektor, osiągniętą dzięki poprawie sprawności działania, optymalizacji kosztów lub wdrożeniu lepszej strategii W szczególności cechy te są istotne w sektorach zorganizowanych w formie oligopolistycznej, z niewielką liczbą konkurujących ze sobą firm. Wskaźnik ujawnionych przewag komparatywnych w takich sektorach może być zniekształcany przez politykę inwestycyjną koncernów: np. w przemyśle rafineryjnym i petrochemicznym częste są przypadki, gdy budowana jest instalacja wielkiej skali zastępująca lub wypierająca z rynku mniejsze obiekty w kilku krajach jednocześnie mimo ich dobrego poziomu technologicznego. Tego typu inwestycje to np. instalacje pirolizy olefinowej, gdy odbiorcy połączeni są siecią rurociągową: lokalizacja instalacji nie jest determinowana prostą przewagą komparatywną, lecz sprawnością logistyczną wytwarzania całej wiązki produktów. W badaniach konieczne jest również uwzględnienie dynamiki zmian wskaźnika RCA: jego poziom jest bowiem determinowany zarówno przez czynniki o charakterze trwałym relatywnie większa obfitość zasobów czy szczególne kompetencje biznesowe, jak i czynniki o charakterze tymczasowym zmiany realnych kursów walutowych lub doraźne decyzje o charakterze administracyjno-politycznym, chroniące rynek. Szersza dyskusja na temat czynników przewagi sektorowej przedstawiona została m.in. przez Gorynię [10]. 4. Restrukturyzacja sektorów przemysłowych w Polsce a ich konkurencyjność międzynarodowa Udział Polski w światowym eksporcie wynosi około 1,1%, a w światowym imporcie około 1,4% i jest to nieco więcej niż udział w światowym PKB (0,9%) [16]. Mimo iż rola Polski w globalnej gospodarce ulega stopniowemu wzmocnieniu, to nie wszystkie sektory gospodarki w podobnym stopniu zmieniają swoje relacje z zagranicą i nie wszystkie mają podobny potencjał wzrostu. Sektor rafineryjny i sektor chemiczny w Polsce po 1990 roku musiały dokonać daleko idącej restrukturyzacji dostosowującej je do warunków gospodarki rynkowej. Oba sektory były beneficjentami wielu programów pomocowych: sektor rafineryjny był 53
6 Krzysztof Posłuszny chroniony przez utrzymywanych wysokich ceł i kontyngentów importowych aż do 2000 roku, a w obszarze produkcji chemicznej cła i ulgi podatkowe pozwoliły przetrwać nieprzygotowanym do konkurowania zakładom produkującym m.in. tworzywa i nawozy. Nasuwa się zatem pytanie o skuteczność polityki przemysłowej wspierającej proces restrukturyzacji i poprawy konkurencyjności. Jako miary poziomu osiągniętej konkurencyjności sektorów wykorzystano indeks ujawnionych przewag komparatywnych RCA w ujęciu zaproponowanym przez Balassę. W tabeli 2 zestawiono zmiany współczynnika RCA w Polsce w latach w przypadku sektorów przemysłowych zagregowanych zgodnie z klasyfikacją SITC (Standard International Trade Classification version 3): żywność, żywe zwierzęta i używki SITC 0+1 surowce i materiały SITC 2+4 paliwa i oleje mineralne SITC 3 chemikalia i produkty podobne SITC 5 towary przemysłowe SITC 6+8 maszyny i urządzenia SITC 7 Tabela 2 Wartości indeksu ujawnionych przewag komparatywnych RCA w Polsce Sektor SITC 0+1 1,45 1,40 1,40 1,34 1,42 1,61 1,90 1,83 1,85 1,80 1,91 SITC 2+4 1,52 1,38 1,35 1,20 1,24 1,20 1,06 1,00 1,03 0,99 0,81 SITC 3 2,19 1,48 2,01 1,69 1,37 1,58 1,21 0,88 0,72 0,66 0,59 SITC 5 0,43 0,49 0,43 0,40 0,40 0,40 0,43 0,45 0,46 0,52 0,44 SITC 6+8 1,75 1,63 1,58 1,56 1,59 1,49 1,47 1,44 1,45 1,43 1,39 SITC 7 0,66 0,74 0,78 0,84 0,84 0,86 0,87 0,93 0,93 0,95 1,04 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych EUROSTAT Wskaźniki w tabeli 2 zostały obliczone w relacji do eksportu Unii Europejskiej, a więc stanowią miarę odnoszącą się do pozycji Polski w ramach Unii. Wartości większe od 1 oznaczają, że udział eksportu z danego sektora w Polsce jest większy niż udział tego sektora w całości eksportu Unii Europejskiej i świadczą o lepszej niż przeciętna konkurencyjności oferty polskiego sektora. Charakterystyczną cechą indeksu RCA dla polskiego przemysłu jest jego zmienność w czasie: miara pokazuje niestabilność pozycji konkurencyjnej na rynku międzynarodowym i wrażliwość pozycji sektorów na zmiany w gospo- 54
7 Konkurencyjność międzynarodowa jako miara skuteczności restrukturyzacji przemysłu darce światowej. Mimo wahań widoczna jest jednak przewaga komparatywna w zakresie produkcji żywności, wyraźnie zwiększająca się po wejściu Polski do Unii Europejskiej, oraz bardzo słaba pozycja konkurencyjna produkcji chemicznej. Widoczne jest również słabnięcie pozycji konkurencyjnej w obszarze paliw i energii, wynikające z malejącego eksportu węgla i uzależnienia od importu ropy naftowej i gazu ziemnego. Zdolność do konkurowania i pozycja konkurencyjna są kształtowane zarówno przez czynniki wewnętrzne, zależne od firm, jak i czynniki zewnętrzne w ich otoczeniu instytucjonalnym. Za jedną z zasadniczych zewnętrznych determinant bieżącej konkurencyjności uważa się politykę kursową i kursy walutowe, które oddziałują zarówno na koszty, jak i na możliwość sprzedaży. W celu zbadania na ile polityka kursowa miała wpływ na zmiany pozycji konkurencyjnej Polski, obliczono korelacje między wskaźnikami RCA a zmianami kursów walutowych. Ponieważ dla pozycji konkurencyjnej istotny jest nie tyle bezwzględny kurs walutowy, co realny kurs walutowy, czyli kurs skorygowany o zmiany siły nabywczej walut, do analizy wykorzystano realny efektywny kurs walutowy (Real Effective Exchange Rate REER). Kurs REER jest wyznaczany w odniesieniu do wiązki walut głównych partnerów handlowych (kurs multilateralny) i dodatkowo korygowany o relacje cen między krajami. W tabeli 3 zestawiono wyniki obliczeń współczynników korelacji między wskaźnikami RCA a średniorocznym kursem REER dla Polski na podstawie danych z lat Sektor Tabela 3 Współczynniki korelacji między realnym efektywnym kursem walutowym REER a wskaźnikami RCA SITC 0+1 SITC 2+4 SITC 3 SITC 5 SITC 6+8 SITC 7 HS 27 HS 29 HS 40 REER 0,25 0,16 0,13 0,46 0,09 0,15 0,02 0,16 0,09 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych UN COMTRADE i EUROSTAT Współczynniki korelacji nie są istotne statystycznie z wyjątkiem sektora produkcji chemicznej, a więc realny kurs walutowy miał tylko ograniczony związek ze zmianami wskaźnika ujawnionych przewag komparatywnych. Jak wynika z danych zawartych w tabeli 2 słaba pozycja konkurencyjna dwóch ważnych sektorów przemysłowych: paliwowego i chemicznego wyraźnie odbiega od sytuacji w pozostałych sektorach i wskazuje na niepełną skuteczność procesu restrukturyzacji. Sektory te przeprowadziły kosztowne programy inwestycyjne: rafinerie w Płocku i Gdańsku są jednymi z najnowocześniejszych w Europie, a PKN Orlen SA dokonał wielu przejęć podmiotów na rynkach zagranicznych (Unipetrol, 55
8 Krzysztof Posłuszny Możejki). W sektorze produkcji chemicznej doszło również do zmian strukturalnych zamknięto nieefektywne instalacje surowcowe m.in. w ZA Tarnów SA, ZA Kędzierzyn SA i Synthos SA, uruchomiono nowe inwestycje (PET, XPS, nawozy), dokonano przejęć firm zagranicznych (Kaucuk Kralupy). Interesujące byłoby więc bardziej szczegółowe zbadanie konkurencyjności Polski na tle innych państw regionu. Pozostałe państwa Europy Centralnej miały bowiem podobną strukturę technologiczną i podobne problemy rynkowe po 1990 roku jak Polska. Na rysunku 1 przedstawiono zmiany wskaźnika RCA dla sektora paliw mineralnych Polski i państw sąsiednich należących do Unii Europejskiej. Przebieg zmian konkurencyjności jest dość charakterystyczny: nowe kraje Unii, takie jak Polska, Czechy, Węgry czy Słowacja cechują się znacznie większą zmiennością wskaźnika RCA niż Niemcy. Można to tłumaczyć faktem, iż gospodarka niemiecka, tradycyjnie ukierunkowana na eksport, ma już za sobą etap restrukturyzacji i poszukiwania specjalizacji rynkowych. Nowe kraje Unii, których struktura gospodarcza jest częściowo zdeterminowana decyzjami z okresu gospodarki planowanej, w dalszym ciągu podlegają procesowi dostosowawczemu. W warunkach wolnego handlu wskaźnik RCA ujawnia wrażliwość nowych krajów UE na sytuację koniunkturalną w świecie. W sektorze chemicznym (rys. 2) nowe kraje Unii mają znacznie gorszą pozycję konkurencyjną niż Niemcy, ale poziomy RCA pozostają stabilne, wskazując na stałość struktur technologicznych tworzących sektor, co z kolei sugeruje zatrzymanie procesów restrukturyzacji. 2,50 2,00 1,50 Polska Czechy Niemcy Słowacja Węgry 1,00 0,50 0, Rysunek 1. Zmiany wskaźnika RCA dla sektora paliw mineralnych (grupa 3 SITC) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych EUROSTAT 56
9 Konkurencyjność międzynarodowa jako miara skuteczności restrukturyzacji przemysłu 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Polska Czechy Niemcy Słowacja Węgry Rysunek 2. Zmiany wskaźnika RCA dla sektora produkcji chemicznej (grupa 5 SITC) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych EUROSTAT Analiza sektorowa bada wielkości zagregowane i nie uwzględnia specyfiki poszczególnych rynków, jednak dalsze zawężenie analizy do jednorodnych grup produktów w zasadzie potwierdza powyższe wnioski. Na podstawie danych zawartych w bazie UN COMTRADE wyznaczono przebieg zmian wskaźników RCA dla jednorodnych grup towarów: paliw płynnych oraz chemikaliów organicznych i kauczuków. Towary te zgodnie z nomenklaturą Harmonized Commodity Description and Coding System mają kody odpowiednio: HS 27, HS 29 i HS 40. Przebiegi zmian wskaźników RCA dla tych grup produktowych przedstawiono na rysunkach 3 5, Wyniki są podobne jak w przypadku wielkości zagregowanych: Polska traci przewagi komparatywne w zakresie paliw płynnych. W obszarze chemikaliów zachodzi zróżnicowanie: produkty chemii organicznej tracą konkurencyjność, natomiast po okresie wzrostu stabilizuje się pozycja kauczuków i wyrobów z kauczuków. Może to sugerować efekty procesów podobnych jak w Niemczech: w obszarze produkcji kauczuków i wyrobów z kauczuku osiągnięto stan struktury produkcyjnej dobrze dopasowanej do współczesnego rynku i potrafiącej ustabilizować swoje znaczenie w gospodarce światowej. W sektorze paliw płynnych i produktów chemii organicznej proces restrukturyzacji nie przyniósł również poprawy konkurencyjności w porównaniu z krajami sąsiednimi. 57
10 Krzysztof Posłuszny 1,4 1,2 1 0,8 Czechy Niemcy Węgry Polska Słowacja 0,6 0,4 0, Rysunek 3. Zmiany wskaźnika RCA dla produkcji paliw płynnych (HS 27) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy UN COMTRADE 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Czechy Węgry Słowacja Niemcy Polska Rysunek 4. Zmiany wskaźnika RCA dla produkcji chemikaliów organicznych (HS 29) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy UN COMTRADE 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Czechy Węgry Słowacja Niemcy Polska Rysunek 5. Zmiany wskaźnika RCA dla produkcji kauczuków i wyrobów z nich (HS 40) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy UN COMTRADE 58
11 Konkurencyjność międzynarodowa jako miara skuteczności restrukturyzacji przemysłu Zmiany wskaźnika ujawnionych przewag komparatywnych RCA wydają się interesującą alternatywą dla badań skuteczności i efektywności procesów restrukturyzacyjnych przy zastosowaniu większej liczby kryteriów. Przebieg zmian RCA w czasie i na tle innych krajów może posłużyć do szybkiej, wstępnej oceny wyników restrukturyzacji, jeżeli założyć że jednym z głównych jej celów jest osiągnięcie konkurencyjności międzynarodowej sektora. Większość definicji konkurencyjności ujmuje wielowymiarowość tego pojęcia i postuluje konieczność systemowego podejścia do analizy. Nie negując celowości szerokiego podejścia, należy podkreślić, że w warunkach konkurencji globalnej kluczowe jest osiągnięcie przez firmę udziałów w rynku międzynarodowym i ich wzrost w długim okresie. Dobrą miarą osiągniętego poziomu konkurencyjności jest wskaźnik RCA. 5. Wnioski Ocena konkurencyjności sektora jest problemem wielowymiarowym i nie wydaje się możliwe wskazanie takiego zestawu wskaźników, który w sposób jednoznaczny i bezsporny informowałby o poziomie i dynamice zmian tej kategorii. Wskaźnik ujawnionych przewag komparatywnych Balassy ma jednak wiele zalet, pozwalających uznać go za dobrą metodę wstępnej oceny pozycji konkurencyjnej. Wykorzystanie tego wskaźnika do analizy polskiego sektora rafineryjnego i chemicznego pozwoliło wykazać niepełną skuteczność procesów ich restrukturyzacji. Jest to widoczne w obszarze produkcji paliw i chemikaliów organicznych, natomiast w mniejszym stopniu odnosi się do produkcji kauczuków i pochodnych, które osiągnęły dobrą konkurencyjność międzynarodową. Gospodarka polska składa się z sektorów o zróżnicowanym potencjale i zasobach, determinujących ich zdolność do konkurencyjności międzynarodowej. Wiedza o przyczynach i stopniu tego zróżnicowania powinna być istotnym elementem polityki przemysłowej, w tym również systemów zachęt dla inwestorów. Literatura [1] Aiginger K., Competitiveness: from a dangerous obsession to a welfare creating ability with positive externalities, Journal of Industry, Competition and Trade 2006, No. 2, s [2] Balassa B., Trade Liberalization and revealed comparative advantage, The Manchester School of Economic and Social Studies 1965, Vol. 32, s [3] Batra A., Khan Z., Revealed comparative advantage: an analysis for India and China, ICRIER Working Paper no 168,
12 Krzysztof Posłuszny [4] Brasili A., Epifani P., Helg R., On the dynamics of trade patterns, De Economist 2000, No. 148(2), s [5] Carraresi L., Banterle A., Measuring competitiveness in the EU market: a comparison between food industry and agriculture, w: 12th Congress of the EAAE, [6] Dalum B., Laursen K., Villumsen G., Structural change in OECD export specialisation patterns: de-specialisation and stickiness., International Review of Applied Economics, Taylor and Francis Journals, 1998, Vol. 12(3), s [7] De Benedictis L., Tamberi M., A note on the balassa index of revealed comparative advantage, Universita Politecnica delle Marche Working Paper 2002, no 158. [8] Freebairn John W., Implications of wages and industrial policies on the competitiveness of agricultural export industries, Review of Marketing and Agricultural Economics, Australian Agricultural and Resource Economics Society 1987, vol. 55(01), s [9] Gorynia M., Międzynarodowa konkurencyjność polskiej gospodarki a polityka ekonomiczna, Ekonomista 1996, nr 3, s [10] Gorynia M., Jankowska B., Konkurencja w branży a internacjonalizacja i globalizacja, Gospodarka Narodowa 2004, no , s [11] Hinloopen J., Marrewijk Ch., On the empirical distribution of the balassa index, Weltwirtschaftliches Archiv 2001, vol. 137, no. 1, s [12] Kim D., Marion B.W., Domestic market structure and performance in global markets: theory and empirical evidence from U.S. food manufacturing industries, Review of Industrial Organization 1997, Vol. 12, s [13] Krugman P., Making sense of the competitiveness debate, Oxford Review of Economic Policy 1996, Vol. 12, no. 3, s [14] Lall S., Competitiveness indices and developing countries: an economic evaluation of the global competitiveness report, World Development 2001, Vol. 29, no. 9, s [15] Laursen, K., Revealed comparative advantage and the alternatives as measures of international dpecialisation, DRUID Working Paper no , [16] Mały Rocznik Statystyczny 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa [17] Pedersen O.K., Institutional competitiveness. How nations come to compete, Copenhagen Business School Working Paper 2008, no. 47. [18] Siggel E., International competitiveness and comparative advantage: a survey and a proposal for measurement, Journal of Industry, Competition and Trade 2006, Vol. 6, no. 2, s [19] Siggel E., The many dimensions of competitiveness, CESifo
13 Konkurencyjność międzynarodowa jako miara skuteczności restrukturyzacji przemysłu [20] Smit A.J., The competitive advantage of nations: is Porter s Diamond framework a new theory that explains the international competitiveness of countries?, Southern African Business Review 2010, Vol. 14, no. 1, s [21] Stankiewicz M., Konkurencyjność przedsiębiorstwa.: budowanie konkurencyjności w warunkach globalizacji, TNOiK Toruń [22] Uwarunkowania konkurencyjności przedsiębiorstw, red. K. Kuciński, Wydawnictwo SGH, Warszawa [23] Widodo Tri., Comparative Advantage: Theory, Empirical Measures And Case Studies, Review of Economic and Business Studies 2009, no. 4, s
Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy
w Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy redakcja naukowa Tomasz Michalski Krzysztof Piech SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE WARSZAWA
Znaczenie wymiany handlowej produktami rolno-spożywczymi w handlu zagranicznym Polski ogółem
Znaczenie wymiany handlowej produktami rolno-spożywczymi w handlu zagranicznym Polski ogółem dr Iwona Szczepaniak Konferencja Przemysł spożywczy otoczenie rynkowe, inwestycje, ekspansja zagraniczna IERiGŻ-PIB,
Poniżej podaję wybrane wskaźniki handlu mierzące jego koncentrację, dywersyfikacje czy też przewagi.
Oznaczenia stosowane do analizy: Poniżej podaję wybrane wskaźniki handlu mierzące jego koncentrację, dywersyfikacje czy też przewagi. Stosowane oznaczenia: X eksport, M - import indeks górny oznacza kto
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce
Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce Arkadiusz Michał Kowalski 4. OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE OFONAWTDAWN^ WARSZAWA 2013 SPIS TREŚCI wstęp : 9 1. Przedmiot,
Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11
Makro- i mikroekonomia : podstawowe problemy współczesności / red. nauk. Stefan Marciniak ; zespół aut.: Lidia Białoń [et al.]. Wyd. 5 zm. Warszawa, 2013 Spis treści Wstęp (S. Marciniak) 11 Część I. Wprowadzenie
Ś W I A TEORIA I PRAKTYKA Z PERSPEKTYW RACJONALNYCH WYBORÓW EKONOMICZNYCH. Eugeniusz M. Pluciński
Ś W I A E U R O P A P O L S K A TEORIA I PRAKTYKA Z PERSPEKTYW RACJONALNYCH WYBORÓW EKONOMICZNYCH Eugeniusz M. Pluciński BYDGOSZCZ - KRAKÓW 2008 SPIS TREŚCI WSTĘP 9 CZĘŚCI WPROWADZENIE DO EKONOMII GOSPODARKI
Stosunki handlowe Unii Europejskiej z USA. Tomasz Białowąs
Stosunki handlowe Unii Europejskiej z USA Tomasz Białowąs Rola USA i UE w gospodarce światowej (2008) 70,0% 60,0% 50,0% 53,8% 45,7% 52,3% 60,6% 54,2% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% PKB (nominalne) Eksport
Spis treści. Wstęp. CZĘŚĆ I. TEORIA WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ (Anna Zielińska-Głębocka)
Spis treści Wstęp CZĘŚĆ I. TEORIA WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ (Anna Zielińska-Głębocka) Rozdział 1. Podstawy funkcjonowania rynków międzynarodowych 1. 1. Wprowadzenie 1. 2. Rodzaje rynków międzynarodowych
Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki narodowej
Józef Misala b Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki narodowej B 375719 Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 2011 Spis treści Wstęp 9 _J Zarys rozwoju teorii i polityki konkurencyjności międzynarodowej
Bibliografia Spis tabel
Spis treści Wstęp Rozdział I. Istota racjonalnych wyborów ekonomicznych w gospodarce otwartej (ujęcie modelowe, wybrane aspekty teorii) 1.1. Podstawowe problemy wyboru ekonomicznego 1.1.1. Racjonalne wybory
WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU
WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl
Zeszyty Naukowe. Badanie konkurencyjności polskiego eksportu z wykorzystaniem skorygowanego wskaźnika przewagi komparatywnej. Metody analizy danych
Zeszyty Naukowe Metody analizy danych Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie 904 ISSN 1898-6447 Zesz. Nauk. UEK, 2013; 904: 37 51 Katedra Statystyki Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Badanie konkurencyjności
SPIS TREŚCI WSTĘP ROZDZIAŁ I
SPIS TREŚCI WSTĘP... 11 ROZDZIAŁ I POLITYKA EKONOMICZNA UNII EUROPEJSKIEJ NA RZECZ ZAPEWNIENIA KONKURENCYJNEGO I SPÓJNEGO TERYTORIUM... 21 1.1. Polityka ekonomiczna w koncepcjach teoretycznych europejskiej
ZMIANY W POLSKIM HANDLU ZAGRANICZNYM
PRZEGLĄ D ZACHODNIOPOMORSKI ROCZNIK XXIX (LVIII) ROK 2014 ZESZYT 3 VOL. 2 ELŻBIETA KACPERSKA * Warszawa ZMIANY W POLSKIM HANDLU ZAGRANICZNYM ARTYKUŁAMI ROLNO-SPOŻYWCZYMI PO AKCESJI DO UNII EUROPEJSKIEJ
Ryzyko kursowe a handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi Polski
Ryzyko kursowe a handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi Polski dr Łukasz Ambroziak dr Iwona Szczepaniak Zakład Ekonomiki Przemysłu Spożywczego Jachranka, 23-25 listopada 2016 r. Plan wystąpienia
Recenzje prof. dr hab. Wojciech Kosiedowski dr hab. Tomasz Dołęgowski, prof. SGH. Redakcja wydawnicza Agnieszka Kołwzan
Recenzje prof. dr hab. Wojciech Kosiedowski dr hab. Tomasz Dołęgowski, prof. SGH Redakcja wydawnicza Agnieszka Kołwzan Projekt okładki i stron tytułowych Karolina Zarychta www.karolined.com Skład i łamanie
KIERUNKI WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ ZE WSCHODEM
KIERUNKI WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ ZE WSCHODEM Mikołaj Waszczenko Spośród państw, które przystąpiły w 2004 r. do UE Polska posiada najdłuższą granicę z państwami nieunijnymi. Wynosi ona 1 185 km: 232- z
Perspektywy rozwoju polskiego eksportu do krajów pozaunijnych. Autor: redakcja naukowa Stanisław Wydymus, Bożena Pera
Perspektywy rozwoju polskiego eksportu do krajów pozaunijnych Autor: redakcja naukowa Stanisław Wydymus, Bożena Pera W ostatnich latach ukazało się wiele opracowań poświęconych ocenie wymiany handlowej
Uniwersytet w Białymstoku Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie SYLLABUS na rok akademicki 2010/2011 http://www.wilno.uwb.edu.
SYLLABUS na rok akademicki 010/011 Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr 1 / Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu
Integracja europejska
A 395711 Zofia Wysokińska Janina Witkowska Integracja europejska Dostosowania w Polsce w dziedzinie polityk Polskie Wydawnictw Ekonomiczne Warszawa 2004 Spis treści Od Autorów 11 I. Integracja rynków dóbr,
1. Wprowadzenie do marketingu międzynarodowego
Bariery rozwoju obecności polskiej gospodarki na rynkach światowych 1. Wprowadzenie do marketingu międzynarodowego Wizerunek Polski Sztandarowe produkty Tradycje handlowe Mentalność właścicieli i kadry
Wpływ zmian cen surowców na rynkach światowych na ceny w handlu zagranicznym Polski oraz ich efekty makroekonomiczne
Wpływ zmian cen surowców na rynkach światowych na ceny w handlu zagranicznym Polski oraz ich efekty makroekonomiczne Janusz Chojna Konferencja Ceny w handlu zagranicznym Polski na tle nowych tendencji
Społeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne. Maciej Bieńkiewicz
2012 Społeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne Maciej Bieńkiewicz Społeczna Odpowiedzialność Biznesu - istota koncepcji - Nowa definicja CSR: CSR - Odpowiedzialność przedsiębiorstw
Konkurencja i współpraca międzynarodowa. Jan W. Bossak
Konkurencja i współpraca międzynarodowa. Jan W. Bossak Autor adresuje książkę do Czytelników pragnących lepiej zrozumieć procesy rozwoju gospodarczego we współczesnym świecie. Do studentów, ekonomistów
Wpływ wprowadzenia euro na stopień otwartości i zmiany strukturalne w handlu krajów strefy euro
Wpływ wprowadzenia euro na stopień otwartości i zmiany strukturalne w handlu krajów strefy euro PREZENTACJA WYNIKÓW Wojciech Mroczek Znaczenie strefy euro w światowym handlu 1996-1998 2004-2006 Czy wprowadzenie
Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski
Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski Wojciech Burzyński Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur Warszawa, 8 kwietnia
Kapitał zagraniczny w Polsce w dobie globalizacji
AID Kapitał zagraniczny w Polsce w dobie globalizacji Pod redakcją Elizy Frejtag-Mika SPIS TREŚCI Wstęp 7 l t Przyczyny rozwoju bezpośrednich inwestycji zagranicznych w świetle teorii... 9 1.1. Wstęp.\
Region i jego rozwój w warunkach globalizacji
Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Jacek Chądzyński Aleksandra Nowakowska Zbigniew Przygodzki faktycznie żyjemy w dziwacznym kręgu, którego środek jest wszędzie, a obwód nigdzie (albo może na
Uniwersytet w Białymstoku Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie SYLLABUS na rok akademicki 2009/2010
SYLLABUS na rok akademicki 009/010 Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr Drugi/ czwarty Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu
Międzynarodowe stosunki gospodarcze. I.Teoria handlu międzynarodowego
Adam Budnikowski Międzynarodowe stosunki gospodarcze 1 1. Wprowadzenie 1.1. Powstanie i rozwój gospodarki światowej 1.2. Pojęcie i zakres msg. I I.Teoria handlu międzynarodowego 2. Klasyczne teorie handlu
Systematyka ryzyka w działalności gospodarczej
Systematyka ryzyka w działalności gospodarczej Najbardziej ogólna klasyfikacja kategorii ryzyka EFEKT Całkowite ryzyko dzieli się ze względu na kształtujące je czynniki na: Ryzyko systematyczne Ryzyko
Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego
Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego dr Grzegorz Tchorek Biuro ds. Integracji ze Strefą Euro, Narodowy Bank Polski Uniwersytet Warszawski, Wydział Zarządzania Poglądy wyrażone przez autora nie stanowią
INTELIGENTNE TECHNOLOGIE ENERGETYCZNO PALIWOWE (ITE-P)
Partnerstwo reprezentowane przez ENERGA SA Nauka Przemysł w tym sektor MŚP Samorząd 2 RYNEK-PRODUKTY-USŁUGI-TECHNOLOGIE Rynek: ITE-P są niezbędnym elementem dokonującej się już transformacji energetyki.
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Obowiązuje od 01.10.2014 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie magisterskim
INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE
Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE 2009-2011 XXI Raport Roczny Warszawa, 20 grudnia 2011 r. Program seminarium Koniunkturalne i strukturalne wyzwania dla sektora
Spis treści (skrócony)
Spis treści (skrócony) WSTĘP Rozdział 1. SPOŁECZNY PROCES GOSPODAROWANIA A EKONOMIA (Jerzy Wilkin) 1.1. Potrzeby człowieka i moŝliwości ich zaspokajania 1.2. Gospodarowanie, ekonomizacja działań ludzkich
7. Zastosowanie wybranych modeli nieliniowych w badaniach ekonomicznych. 14. Decyzje produkcyjne i cenowe na rynku konkurencji doskonałej i monopolu
Zagadnienia na egzamin magisterski na kierunku Ekonomia 1. Znaczenie wnioskowania statystycznego w weryfikacji hipotez 2. Organizacja doboru próby do badań 3. Rozkłady zmiennej losowej 4. Zasady analizy
Branża cukrownicza w Polsce w obliczu zmian w 2017 r.
Marcin Mucha Związek Producentów Cukru w Polsce Konferencja surowcowa "Postęp w uprawie buraków i gospodarce surowcowej", Toruń, 25 czerwca 2015 r. Plan prezentacji 1. Sytuacja w branży UE / świat 2. Branża
Wpływ robotyzacji na konkurencyjność polskich przedsiębiorstw. Krzysztof Łapiński. Warszawa, 20 września 2016 r. Świat
Wpływ robotyzacji na konkurencyjność polskich przedsiębiorstw Krzysztof Łapiński Warszawa, 2 września 216 r. Świat Globalna sprzedaż robotów przemysłowych w latach 21 215 (w tys. sztuk) 3 25 2 15 1 5 78
Analiza wydajności pracy w rolnictwie zachodniopomorskim
Jacek Batóg Barbara Batóg Uniwersytet Szczeciński Analiza wydajności pracy w rolnictwie zachodniopomorskim Znaczenie poziomu i dynamiki wydajności pracy odgrywa znaczącą rolę w kształtowaniu wzrostu gospodarczego
ZAGADNIENIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI NA KIERUNKU MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE STUDIA STACJONARNE I NIESTACJONARNE II STOPNIA
ZAGADNIENIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI NA KIERUNKU MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE STUDIA STACJONARNE I NIESTACJONARNE II STOPNIA 1. Specjalizacja międzynarodowa pojęcie, determinanty, typy 2. Bilans płatniczy
O ewolucji interpretacji przewag komparatywnych w gospodarce światowej
O ewolucji interpretacji przewag komparatywnych w gospodarce światowej Jan J. Michałek J.J. Michałek 1 Przewagi komparatywne: koncepcja Ricarda W klasycznej teorii D. Ricarda przewagi względne kraju są
Spis treêci. www.wsip.com.pl
Spis treêci Jak by tu zacząć, czyli: dlaczego ekonomia?........................ 9 1. Podstawowe pojęcia ekonomiczne.............................. 10 1.1. To warto wiedzieć już na początku.............................
Co przyniosły inwestycje zagraniczne
Co przyniosły inwestycje zagraniczne Wpływ na gospodarkę Polski w ostatnim ćwierćwieczu Adam Czerniak Główny ekonomista Polityka Insight 1 marca 2017, Ministerstwo Rozwoju Ile jest zagranicznych inwestycji
STOSUNKI ZEWNĘTRZNE UE Z INNYMI KLUCZOWYMI PODMIOTAMI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ
STOSUNKI ZEWNĘTRZNE UE Z INNYMI KLUCZOWYMI PODMIOTAMI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ CEL PREZENTACJI CELEM TEJ PREZENTACJI JEST PRZEDSTAWIENIE ORAZ OMÓWIENIE NAJWAŻNIEJSZYCH INFORMACJI DOTYCZĄCYCH ZEWNĘTRZNYCH STOSUNKÓW
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku Ekonomia II stopień PYTANIA NA OBRONĘ
Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora cukrowniczego
Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora cukrowniczego dr Piotr Szajner IERiGZ-PIB ul. Świętokrzyska 20 PL 00-002 Warszawa E-mail: szajner@ierigz.waw.pl Plan prezentacji Wyniki finansowe przemysłu cukrowniczego;
Analiza empiryczna struktury handlu międzynarodowego
Analiza empiryczna struktury handlu międzynarodowego 1 Uwagi ogólne Celem zajęć jest przedstawienie dwóch zagadnień: analizy służącej określaniu specyfiki struktury przewag komparatywnych danego kraju,
System handlu emisjami a dywersyfikacja źródeł energii jako wyzwanie dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Polski, Czech i Niemiec
System handlu emisjami a dywersyfikacja źródeł energii jako wyzwanie dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Porównanie strategii i doświadczeń Polski, Czech i Niemiec mgr Łukasz Nadolny Uniwersytet
2.1. Projekt Inteligentna Energia dla Europy 2.2. Rozwój gospodarczy PKB 2.3. Zużycie i ceny energii 2.4. Zużycie i ceny energii c.d. 2.5.
2.1. Projekt Inteligentna Energia dla Europy 2.2. Rozwój gospodarczy PKB 2.3. Zużycie i ceny energii 2.4. Zużycie i ceny energii c.d. 2.5. Zużycie i ceny energii c.d. 2.6. Wskaźniki makroekonomiczne 2.7.
Czynniki wzrostu innowacyjności regionu i przedsiębiorstw
Czynniki wzrostu innowacyjności regionu i przedsiębiorstw prof. dr hab. Krystyna Poznańska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Katedra Zarządzania Innowacjami Poziom innowacyjności Polski na tle UE W raporcie
Miejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej. dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska
Miejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska Zakład Ekonomiki Przemysłu Spożywczego Warszawa, 10 października 2014 r.
CARS 2020 Plan działania na rzecz konkurencyjnego i zrównoważonego przemysłu motoryzacyjnego w Europie
Dyrekcja Generalna Przedsiębiorstwa i przemysł CARS 2020 Plan działania na rzecz konkurencyjnego i zrównoważonego przemysłu motoryzacyjnego w Europie Maciej Szymanski Zawiercie, 12 czerwca 2013 Przemysł
Marketing międzynarodowy. Jolanta Tkaczyk www.rynkologia.pl
Marketing międzynarodowy Jolanta Tkaczyk www.rynkologia.pl Agenda Analiza szans na rynkach międzynarodowych 3 sposoby wchodzenia na rynek międzynarodowy Marketing mix standaryzacja czy adaptacja 3 sposoby
BIOGOSPODARKA. Inteligentna specjalizacja w Województwie Zachodniopomorskim SZCZECIN 20 \06 \ 2013
SZCZECIN 20 \06 \ 2013 BIOGOSPODARKA Inteligentna specjalizacja w Województwie Zachodniopomorskim ul. Hoża 20 \ ul. Wspólna 1/3 \ 00-529 Warszawa \ tel. +48 (22) 529 27 18 \ fax +48 (22) 628 09 22 BIOGOSPODARKA
Nomenklatura statystyczna w przedsiębiorstwie i w handlu (Statistic Nomenclature applicable in companies and trade)
Nomenklatura statystyczna w przedsiębiorstwie i w handlu (Statistic Nomenclature applicable in companies and trade) Prezentacja opracowana na podstawie materiałów seminariów realizowanych w ramach projektu
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku Ekonomia II stopień PYTANIA NA OBRONĘ
Bardzo dobra Dobra Dostateczna Dopuszczająca
ELEMENTY EKONOMII PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Klasa: I TE Liczba godzin w tygodniu: 3 godziny Numer programu: 341[02]/L-S/MEN/Improve/1999 Prowadzący: T.Kożak- Siara I Ekonomia jako nauka o gospodarowaniu
BRE Business Meetings. brebank.pl
BRE Business Meetings Witamy w świecie ekspertów Innowacje a wzrost gospodarczy Ryszard Petru Główny Ekonomista BRE Banku SA Dyrektor Banku ds. Strategii i Nadzoru Właścicielskiego 05.08.2010 r. brebank.pl
Inflacja - definicja. Inflacja wzrost ogólnego poziomu cen. Deflacja spadek ogólnego poziomu cen. Dezinflacja spadek tempa inflacji.
Wykład: NFLACJA nflacja - definicja nflacja wzrost ogólnego poziomu cen. Deflacja spadek ogólnego poziomu cen. Dezinflacja spadek tempa inflacji. Pomiar inflacji ndeks cen konsumpcyjnych (CP Consumer Price
Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie
Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Prawa im. prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach Kielce czerwiec 2010 1 Spis treści Wstęp 7 Rozdział
Konsolidacja na rynku słodyczy i przekąsek w Polsce
Konsolidacja na rynku słodyczy i przekąsek w Polsce 8 listopada 2016 1. Kondycja branży słodyczy 2. Konsolidacja branży słodyczy 3. Kierunki rozwoju branży Wartość rynku Pomimo zmienności cen podstawowych
Handel międzynarodowy teoria, korzyści, ograniczenia. Jerzy Wilkin Wprowadzenie do ekonomii WNE UW
Handel międzynarodowy teoria, korzyści, ograniczenia Jerzy Wilkin Wprowadzenie do ekonomii WNE UW Struktura wykładu Dlaczego istnieje handel międzynarodowy? Funkcja produkcji i możliwości produkcyjne gospodarki;
Finanse i Rachunkowość
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu licencjackiego na kierunku Finanse i Rachunkowość 1 Zestaw pytań
Raport na temat działalności eksportowej europejskich przedsiębiorstw z sektora MSP
Raport na temat działalności Raport na temat działalności eksportowej europejskich przedsiębiorstw z sektora MSP Kierunki eksportu i importu oraz zachowania MSP w Europie Lipiec 2015 European SME Export
TRANSFORMACJA GOSPODARCZA W POLSCE ZAŁOŻENIA I EFEKTY
Prof. dr hab. Maciej Bałtowski Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie TRANSFORMACJA GOSPODARCZA W POLSCE ZAŁOŻENIA I EFEKTY 1. Dlaczego transformacja? 2. Istota transformacji gospodarczej. 3.
Cel prezentacji: Przedstawienie Unii Europejskiej jako instytucji i jej wpływu na gospodarki wewnątrz sojuszu oraz relacji z krajami spoza UE.
Cel prezentacji: Przedstawienie Unii Europejskiej jako instytucji i jej wpływu na gospodarki wewnątrz sojuszu oraz relacji z krajami spoza UE. Plan prezentacji: 1. Ogólne informacje na temat UE i jej gospodarki
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO W III KWARTALE 2014 R. (zgodnie z ESA 2010) NAKŁADY INWESTYCYJNE W OKRESIE I IX 2014 R.
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO W III KWARTALE 2014 R. (zgodnie z ESA 2010) NAKŁADY INWESTYCYJNE W OKRESIE I IX 2014 R. BADANIE AKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ LUDNOŚCI (BAEL) W III KWARTALE 2014 R. 28 listopada 2014 r.
Czynniki warunkujące napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce w latach 1990-2011 Dr Wojciech Przychodzeń Katedra Finansów Akademia
Czynniki warunkujące napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce w latach 1990-2011 Dr Wojciech Przychodzeń Katedra Finansów Akademia Leona Koźmińskiego Wprowadzenie (1) Celem artykułu jest
Analiza porównawcza koniunktury gospodarczej w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w ujęciu sektorowym
Jacek Batóg Uniwersytet Szczeciński Analiza porównawcza koniunktury gospodarczej w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w ujęciu sektorowym Warunki działania przedsiębiorstw oraz uzyskiwane przez
Dlaczego warto działać w klastrze? Klastry a rozwój lokalnej przedsiębiorczości
Dlaczego warto działać w klastrze? Klastry a rozwój lokalnej przedsiębiorczości DEFINICJE KLASTRA: Klastry to geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących
Klastry a międzynarodowa konkurencyjność sektorów rolno-żywnościowych w UE. Szczepan Figiel, Justyna Kufel, Dominika Kuberska
Klastry a międzynarodowa konkurencyjność sektorów rolno-żywnościowych w UE Szczepan Figiel, Justyna Kufel, Dominika Kuberska Warszawa, 14 grudzień 2012 Główne zagadnienia Uzasadnienie podjęcia problemu
Badania naukowe na Wydziale Gospodarki Międzynarodowej 2017
Badania naukowe na Wydziale Gospodarki Międzynarodowej 2017 prof. dr hab. Maciej Szymczak, prof. nadzw. UEP 16 maja 2017 r. Agenda 1. Ogólne informacje o realizowanych projektach 2. Źródła pozyskiwania
Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych Zarządzanie wiedzą w Polsce i na świecie w świetle ostatnich lat
Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Autor: Marcin Kłak Wstęp Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych 1.1. Rola i znaczenie wiedzy 1.1.1. Pojęcia i definicje
Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Opis przedmiotu
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Handel zagraniczny Zarządzanie produkcją i usługami Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny
Polska w Onii Europejskiej
A/452928 Polska w Onii Europejskiej - wybrane polityki sektorowe Wydawnictwo SGGW Warszawa 2004 Spis treści Wstęp 9 1. CHARAKTERYSTYKA PORÓWNAWCZA GOSPODAREK POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ 11 1.1. Dynamika
Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Warszawa,.7. r. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Instytut Ekonomiczny Projekcja PKB lipiec % 9 8 9% % % proj.centralna 9 8 7 7-8q 9q q q
Najnowsze tendencje w stymulowaniu inwestycji i pozyskiwaniu inwestorów
POLSKA AGENCJA INFORMACJI I INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH Najnowsze tendencje w stymulowaniu inwestycji i pozyskiwaniu inwestorów Lublin, 17 maja 2010 r. Sytuacja na globalnym rynku inwestycyjnym kończący się
Imię, nazwisko i tytuł/stopień KOORDYNATORA (-ÓW) kursu/przedmiotu zatwierdzającego protokoły w systemie USOS Justyna Lučinska, mgr
SYLLABUS na rok akademicki 011/01 Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr II/IV Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu
dr Bartłomiej Rokicki Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw
Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw Kryzysy walutowe Modele pierwszej generacji teorii kryzysów walutowych Model Krugmana wersja analityczna
Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora cukrowniczego
Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora cukrowniczego Dr inż. Piotr SZAJNER IERiGZ-PIB ul. Świętokrzyska 20 PL 00-002 Warszawa E-mail: szajner@ierigz.waw.pl Plan prezentacji Wyniki finansowe przemysłu cukrowniczego;
Jerzy Majchrzak Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu
Jerzy Majchrzak Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu AUTOEVENT 2014 2 PRZEMYSŁ MOTORYZACYJNY Jeden z największych producentów samochodów i komponentów motoryzacyjnych w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.
Dr Łukasz Goczek. Uniwersytet Warszawski
Dr Łukasz Goczek Uniwersytet Warszawski Dlaczego kraje chcą mieć niedowartościowane zamiast prawdziwe kursy walut? Może niedowartościowanie ma na celu zwiększenie eksportu? Co wpływa na RER? Czy możemy
Handel zagraniczny Finlandii w 2015 r. oraz aktywność inwestycyjna
Według wstępnych danych fińskiego Urzędu Celnego w roku 215 wartość fińskiego eksportu wyniosła 53,8 mld EUR, co oznacza spadek o 4 % w stosunku do roku 214. Wartość importu zmniejszyła się o 6 % i osiągnęła
ZIELONA ENERGIA W POLSCE
ZIELONA ENERGIA W POLSCE Współczesny świat wymaga zmiany struktury wykorzystywanych źródeł energii pierwotnej. Wzrost popytu na surowce energetyczne, przy jednoczesnej rosnącej niestabilności warunków
Wybór specjalności na kierunku Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze
Studia stacjonarne I stopnia Rok akademicki 2015/2016 Wybór specjalności na kierunku Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Katedry organizujące dydaktykę na kierunku Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze (Wydział
Studia II stopnia (magisterskie) niestacjonarne rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Ekonomia
Studia II stopnia (magisterskie) niestacjonarne rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Profesorowie Prof. dr hab. Stanisław CZAJA
Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku EKONOMIA (studia I stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku EKONOMIA (studia I stopnia) Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie dyplomowym (licencjackim)
Teoria Wymiany Międzynarodowej ĆWICZENIA, SEMESTR ZIMOWY 2016/17
1 Teoria Wymiany Międzynarodowej ĆWICZENIA, SEMESTR ZIMOWY 2016/17 Informacje kontaktowe 2 Leszek Wincenciak, Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Materiały: www.wne.uw.edu.pl/lwincenciak
Ekonomia rozwoju wykład 7 Rola instytucji w rozwoju ekonomicznym. Prawa własności, ryzyka ekonomiczne, polityczne i
Ekonomia rozwoju wykład 7 Rola instytucji w rozwoju ekonomicznym. Prawa własności, ryzyka ekonomiczne, polityczne i prawne. dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er
Opis: Z recenzji Prof. Wojciecha Bieńkowskiego
Tytuł: Konkurencyjność przedsiębiorstw podsektora usług biznesowych w Polsce. Perspektywa mikro-, mezo- i makroekonomiczna Autorzy: Magdalena Majchrzak Wydawnictwo: CeDeWu.pl Rok wydania: 2012 Opis: Praca
dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW
Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Model klasyczny podstawowe założenia Podstawowe założenia modelu są dokładnie takie same jak w modelu klasycznym gospodarki
Warunki uzyskania zaliczenia z przedmiotu, na którym słuchacz studiów podyplomowych był nieobecny
Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej VII edycja Rok akademicki 2015/2016 Warunki uzyskania zaliczenia
Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora cukrowniczego
Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora cukrowniczego Dr inż. Piotr SZAJNER IERiGZ-PIB ul. Świętokrzyska 20 PL 00-002 Warszawa E-mail: szajner@ierigz.waw.pl Plan prezentacji Wyniki finansowe przemysłu cukrowniczego;
Jak być skutecznym w kraju niemieckojęzycznym i dlaczego tylko niektórzy odnoszą sukcesy?
Jak być skutecznym w kraju niemieckojęzycznym i dlaczego tylko niektórzy odnoszą sukcesy? Zapraszamy do udziału w spotkaniu informacyjnym Wrocław 28 marca 2019, godz. 10.00 Dolnośląska Agencja Współpracy
Makroekonomia. Rachunek dochodu narodowego Dr Gabriela Przesławska. Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych
Makroekonomia. Rachunek dochodu narodowego Dr Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych Makroekonomia. Podstawowe zagadnienia makroekonomiczne Makroekonomia bada sposób działania
WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia niestacjonarne I stopnia Kierunek Ekonomia Promotorzy prac dyplomowych
Kierunek Ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Promotorzy prac dyplomowych Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Dr hab. Karol KOCISZEWSKI, prof. UE Dr inż. Agnieszka BECLA Dr Magdalena STAWICKA Dr Izabela ŚCIBIORSKA-KOWALCZYK
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Obowiązuje od 01.10.2014 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie magisterskim