Finanse publiczne. Wykład Polityka fiskalna i budżetowa państwa Michał Możdżeń

Transkrypt

1 Finanse publiczne Wykład Polityka fiskalna i budżetowa państwa Michał Możdżeń michal.mozdzen@uek.krakow.pl

2 Kategorie instrumentów państwa w polityce gospodarczej Instrumenty monetarne (polityka pieniężna) Instrumenty regulacyjne (zakazy i nakazy) Instrumenty budżetowe i fiskalne (transfery pieniężne, inwestycje) Instrumenty polityki fiskalnej i budżetowej państwa Podatki Wydatki Pożyczki Problem reguł fiskalnych

3 Zasady polityki fiskalnej Polityka fiskalna jest elementem polityki finansowej państwa Cele polityki fiskalnej Stymulowanie wzrostu i rozwoju gospodarczego Pobudzanie i hamowanie popytu Łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego Ograniczanie bezrobocia Dostarczanie dóbr publicznych i społecznie pożądanych Eliminacja zawodności rynku Łagodzenie nierówności społecznych

4 Dylemat równość/efektywność w polityce fiskalnej Możemy wyobrazić sobie działania publiczne będące optymalne w sensie Pareto Większość programów niesie ze sobą koszty i korzyści czasem tracimy efektywność na korzyść równości, a czasem odwrotnie Koszty polityki fiskalnej w zakresie utraty efektywności związane są z: Kosztami administracyjnymi transferów Stępieniem bodźców ekonomicznych Ryzykiem związanym z zadłużeniem publicznym

5 Efektywność polityki podatkowej krzywa Laffera Możemy wyobrazić sobie działania publiczne będące optymalne w sensie Pareto Większość programów niesie ze sobą koszty i korzyści czasem tracimy efektywność na korzyść równości, a czasem odwrotnie Koszty polityki fiskalnej w zakresie utraty efektywności związane są z: Transferami Stępieniem bodźców ekonomicznych Ryzykiem związanym z zadłużeniem publicznym

6 Krzywa Laffera weryfikacja empiryczna

7 Pytanie Dlaczego redystrybucja powoduje utratę efektywności gospodarczej? Dlaczego społeczeństwo może zdecydować się na redystrybucję zasobów z jednej grupy do drugiej, skoro zmniejsza to ogólną wielkość tortu gospodarczego?

8 Zadanie W kraju Przygody mieszka dwóch obywateli, Bohdan i Teodor. Bohdan ma prywatną firmę prawniczą. Zarabia 50 zł za godzinę. Przy stawce podatkowej 0%, Bohdan pracuje 20 godzin. Przy stawce 25% podatku pracuje tylko 16 godzin, a przy stawce podatku 40% pracuje tylko 8 godzin tygodniowo. Teodor pracuje w dziale produkcji. Pracuje 20 godzin tygodniowo i zarabia 6 zł za godzinę, niezależnie od stawki podatkowej. Rząd rozważa nałożenie podatku dochodowego w wysokości 25% lub 40% na Bohdana i wykorzystanie dochodów do dokonania płatności transferowych na rzecz Teodora. Towarzysząca tabela podsumowuje trzy możliwe polityki. Czy, któraś z polityk podatkowych zwiększa dobrobyt społeczny? Czy jedna z polityk jest oczywiście suboptymalna? Wyjaśnij swoje odpowiedzi. Efekty różnych polityk redystrybucyjnych Dochód Bohdana przed opodatkowaniem Opodatkowanie Bohdana 0% 25% 40% 1000 zł 800 zł 400 zł Dochód netto Bohdana Dochód Teodora przed opodatkowaniem Transfer na rzecz Teodora Dochód netto Teodora

9 Funkcje polityki fiskalnej i budżetowej wg R. Musgrave a Funkcja stabilizacyjna (stabilizacja krótkookresowa) - makroekonomiczna Funkcja alokacyjna (wsparcie rozwoju) - mikroekonomiczna Funkcja redystrybucyjna (stabilizacja społeczna)

10 Dochody publiczne (jako % PNB)/wzrost PKB (%) - USA Funkcja stabilizacyjna polityki fiskalnej Początek Wielkiej Depresji Początek New Deal Praktyczny początek wojny w Wietnamie początek wojny z biedą początek globalnego kryzysu finansowego Koniec I WŚ Koniec II WŚ Wzrost PKB wielkość rządu Rok

11 Funkcja stabilizacyjna cd. Funkcja stabilizacyjna polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków budżetowych do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych takich jak: Przeciwdziałanie dużej amplitudzie cyklu koniunkturalnego Wysokiego stopnia wykorzystania potencjału wytwórczego, w tym ograniczenia bezrobocia Stabilności cen Wysokiego, zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego Stabilności bilansu płatniczego Jest pożądana ze względu na problem koordynacji działań inwestycyjnych oraz tzw. paradoks zapobiegliwości (będący przykładem tzw. błędu złożenia fallacy of composition).

12 Polityka fiskalna a cykl koniunkturalny Jest kilka kanałów wpływu polityki fiskalnej na cykl gospodarczy: Sama wielkość rządu ogranicza amplitudę cyklu (dlaczego?) Pasywna polityka fiskalna poprzez działanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury Wolno zmieniająca się wielkość wydatków rządowych Automatyczne antycykliczne zmiany wielkości wpływów (szczególnie podatek progresywny) Automatyczne, antycykliczne zmiany wielkości wydatków Aktywna interwencja państwa np. roboty publiczne, zwiększenie wydatków na inwestycje