Przedsiębiorstwo definicja i cele

Transkrypt

1 Przedsiębiorstwo definicja i cele I. Definicja. Przedsiębiorstwo zespół jednostek gospodarujących, których podstawową funkcją gospodarczą jest produkcja dóbr i usług, wymienianych zazwyczaj na rynku, tzn. przeznaczonych do sprzedaży. 1

2 Przedsiębiorstwo łączy czynniki produkcji w celu uzyskania produktu, który rozejdzie się na rynku. Przedsiębiorstwo dokonuje technicznego i ekonomicznego połączenia czynników produkcji, które dostarczane mu są z zewnątrz przez inne podmioty gospodarujące. II. Cele. Przedsiębiorstwo jest jednostką gospodarczą wyodrębnioną pod względem: ekonomicznym przedsiębiorstwo samodzielnie podejmuje działalność ekonomiczną, pracuje na własny rachunek i własne ryzyko, wydatki pokrywa z własnej działalności, a nadwyżkę ekonomiczną zagospodarowuje we własnym zakresie, techniczno organizacyjnym przedsiębiorstwo posiada w użytkowaniu lub ma własność określone środki produkcji. Z drugiej strony przedsiębiorstwo jest jednostką organizacyjną całego systemu gospodarczego. Posiada swoją strukturę wewnętrzną (działy, wydziały, 2

3 zakłady i inne komórki organizacyjne), prawnym przedsiębiorstwo samo nawiązuje stosunki prawne (np. podpisuje umowy z innymi podmiotami gospodarczymi) oraz ponosi odpowiedzialność prawną za swoją działalność, terytorialnym przedsiębiorstwo zlokalizowane jest na określonym terytorium. W każdym ustroju przedsiębiorstwo musi realizować cele społeczne tzn. wytwarzać dobra i usługi zaspokajające ich potrzeby. Oprócz celów społecznych przedsiębiorstwo ma cele własne: maksymalizacja zysków, umocnienie pozycji przedsiębiorstwa na rynku, maksymalizacja dochodów pracowników, rozszerzenie sfery wpływów. Cele własne powiązane są z celami społecznymi, ponieważ maksymalizacja zysku jest niemożliwa bez zaspokojenia potrzeb społeczeństwa. Zysk maksymalizowany jest w wyniku sprzedaży towarów, zaś fakt zakupu ich oznacza zaspokojenia potrzeb. Dążenie przedsiębiorstw do osiągania celów własnych łączy się jednocześnie z realizowaniem celów społecznych. Tworzy to system gospodarczy. III. Zróżnicowanie. We współczesnej gospodarce produkcję dóbr i usług prowadzą przedsiębiorstwa zróżnicowane pod względem: rozmiarów jako miarę wielkości przyjmuje się najczęściej liczbę zatrudnionych pracowników, wartość produkcji sprzedanej lub wartość zaangażowanego kapitału, 3

4 form własności: - sektor publiczny własność państwowa, komunalna, mieszana z przewagą kapitału podmiotów sektora publicznego, - sektor prywatny własność prywatna krajowa, zagraniczna, mieszana z przewagą kapitału podmiotów sektora prywatnego, struktur organizacyjnych: PRZEDSIĘBIORSTWA JEDNOZAKŁADOWE WIELOZAKŁADOWE KONCERN KONGLOMERAT sposobu zarządzania przedsiębiorstwa: - autokratyczne, - samorządowe, - menedżerskie, - samorządowo-menedżerskie. IV. Formy własności. W przedmiocie ekonomii ważne jest rozróżnienie przedsiębiorstw pod względem form własności: sektor publiczny, 4

5 sektor prywatny. V. Sektor publiczny. W ramach sektora publicznego występują przedsiębiorstwa państwowe. 1. Przedsiębiorstwo państwowe. Przedsiębiorstwo państwowe jest wyodrębnioną organizacyjnie, ekonomicznie i prawnie jednostką gospodarczą utworzoną przez upoważniony do tego organ administracji państwowej. Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym, samofinansującym się podmiotem gospodarczym, posiadającym osobowość prawną. Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone jako: przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej mają na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności (np. komunikacja miejska, gaz, prąd). Wartość majątku przedsiębiorstwa państwowego odzwierciedlają dwa fundusze: założycielski (wartość wydzielonej części mienia państwowego), własny (wartość majątku po odliczeniu funduszu założycielskiego). 2. Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej stanowią trzon własności komunalnej. Są to na przykład przekazane, jako mienie komunalne, gminom i związkom gmin jednostki komunikacji lokalnej, zaopatrzenia w energię cieplną, 5

6 jednostki świadczące usługi kulturalne i inne jednostki komunalne. VI. Sektor prywatny. W ramach sektora prywatnego występują spółdzielnie, jednostki prywatne krajowe, jednostki z udziałem kapitału zagranicznego. 1. Spółdzielnia. Spółdzielnia jest dobrowolnym i samorządnym zrzeszeniem, o nieograniczonej liczbie członków i zmiennym funduszu udziałowy. Prowadzi działalność gospodarczą kierując się potrzebami zrzeszonych członków oraz założeniami rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Spółdzielnia prowadzi swoją działalność samorządnie. Jednakże organy władzy samorządowej i organy administracji państwowej mogą wydawać wiążące spółdzielnie przepisy prawne. 2. Jednostki prywatne krajowe. Jednostki prywatne krajowe w każdej gospodarce rynkowej znaczną rolę odgrywają przedsiębiorstwa rodzinne. Istotą tego przedsiębiorstwa jest osoba założyciela firmy, zaangażowanie kapitału rodzinnego oraz udział członków rodziny w działalności przedsiębiorstwa. Do jednostek prywatnych krajowych zaliczamy spółki. A. Spółki. Spółka jest to krąg wspólników, którzy łączą swój prywatny kapitał we wspólnym przedsięwzięciu mającym na ogół przynieść satysfakcjonujący 6

7 dochód. Podział spółek: SPÓŁKI Spółki prawa cywilnego Spółki prawa handlowego Spółki osobowe Spółki kapitałowe - spółki jawne - spółki z o.o. - spółki komandytowe - spółki akcyjne a) spółki prawa cywilnego Spółki prawa cywilnego ich działalność regulowana jest przepisami kodeksu cywilnego. Spółka cywilna powstaje na podstawie umowy, na mocy której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia założonego celu gospodarczego przez określone działanie. Działaniem tym może być wniesienie wkładu pieniężnego, rzeczy lub innych praw. Istotą spółki jest to, że wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem osobistym za zobowiązania spółki, gdyż spółki te nie posiadają osobowości prawnej. b) spółki prawa handlowego Spółki prawa handlowego powstają na podstawie przepisów kodeksu handlowego. Spółki prawa handlowego podlegają wpisowi do rejestru 7

8 handlowego spółek, prowadzonego przez sądy. Dzielimy je na: spółki osobowe (jawna, komandytowa), spółki kapitałowe (z o.o., akcyjna). Spółka jawna jest najprostszą z form spółek handlowych. Prowadzi we własnym imieniu przedsiębiorstwo zarobkowe. Spółka nie posiada osobowości prawnej, może jednak nabywać prawa, zaciągać zobowiązania oraz występować w sądzie w charakterze strony. Spółkę należy wpisać do rejestru handlowego. Wkładem wniesionym do spółki mogą być rzeczy, patenty lub wykonywanie pracy. Każdy ze wspólników odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zysku i uczestniczy w stratach bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Spółka komandytowa w skład tego rodzaju spółki wchodzą dwa rodzaje wspólników: komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec wierzycieli w sposób nieograniczony, czyli całym swoim majątkiem, również osobistym, komandytariusz odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. W spółce musi być co najmniej jeden komplementariusz i jeden komandytariusz. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością by spółka istniała, potrzebny jest 8

9 przynajmniej jeden założyciel. Umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Jest to spółka, która podlega wpisowi do rejestru sądowego i ma osobowość prawną. Wspólnicy wnoszą wkłady w formie pieniężnej lub aportu, które tworzą kapitał zakładowy spółki. Wspólnicy odpowiadają za swoje zobowiązania do wysokości wkładu. Organami spółki z o.o. są: zgromadzenie wspólników, rada nadzorcza lub komisja rewizyjna, zarząd. Spółka akcyjna jest spółką akcyjną, posiadającą osobowość prawną. Powstaje na podstawie umowy w formie aktu notarialnego, jest wpisana do rejestru handlowego. Charakterystyczną cecha spółki jest kapitał akcyjny o minimalnej wysokości 100 tys. złotych. Udziałowcem spółki może być osoba fizyczna lub prawna, która nabywa akcje. Udziałowiec spółki (akcjonariusz) uczestniczy w zyskach spółki oraz wpływa na jej sprawy. Organami spółki akcyjnej są: walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza i komisja rewizyjna, zarząd. 3. Jednostki z udziałem kapitału zagranicznego. Jednostki z udziałem kapitału zagranicznego stanowią one wspólne przedsięwzięcie kapitału polskiego oraz zagranicznego lub tylko zagranicznego. Często do określenia wspólnych przedsięwzięć międzynarodowych używa się nazwy joint venture, co oznacza wspólne ryzyko, czy też wspólną jednostkę 9

10 gospodarczą. Jest to zespół trzech elementów: wspólna firma wspólny cel wspólny zysk. Korzyści z tworzenia joint venture : napływ zagranicznego kapitału w dewizach, w celu finansowania przedsięwzięć gospodarczych, bezdewizowy import nowoczesnej technologii i nowoczesnych metod zarządzania, poprawa sytuacji zatrudnieniowej. Literatura: 1.Teresa Buczyńska - Mikroekonomia ۰ Wydawnictwo Szkolne PWN ۰ Warszawa/Łódź 1999 r. 2.Janine Bremind i Marie-Martine Salort Odkrywanie ekonomii ۰ Wydawnictwo Naukowe PWN ۰ Warszawa

11 r. 11