S. I. Witkiewicz lata Wpływ rodziców: młodości - Malarstwo - Gra na fortepianie - Samodzielna nauka Wpływ przyjaciół: - Bronisław Malinowski i Leon Cw

Transkrypt

1 Teoria czystej formy Stanisława Ignacego Witkiewicza Anna Gniazdowska

2 S. I. Witkiewicz lata Wpływ rodziców: młodości - Malarstwo - Gra na fortepianie - Samodzielna nauka Wpływ przyjaciół: - Bronisław Malinowski i Leon Cwistek - Zabawy intelektualne i artystyczne - Wyprawa do Australii ( wojna, pobyt w Rosji)

3 Witkiewicz po powrocie do kraju (1918r.) Filozof Krytyk Teoretyk sztuki Malarz Portrecista Teoretyk nowego teatru Dramato- i powieściopisarz polemista

4 Prace na temat sztuki: Nowe formy w malarstwie (1919) Szkice estetyczne (1922) Teatr. Wstęp do teorii czystej formy w teatrze (1923) Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie istnienia (1935)

5 Tajemnica Istnienia koniecznością człowieka jest niepokój metafizyczny; niepokój metafizyczny skłania człowieka do zadawania pytań Życiu: czemu jestem tym a nie innym istnieniem? w tym miejscu przestrzeni i w tej chwili czasu? dlaczego w ogóle istnieję?; Tylko jednostki bezmyślne i tępe mogą pojmować istnienie jako coś zwyczajnego i bezproblemowego.

6 Religia, filozofia i sztuka wobec Tajemnicy Istnienia Religia - w niej wszystko co mogło się wydawać niezrozumiałe i bezsensowne, zdawało się nabierać wyższego, nadzmysłowego znaczenia; Filozofia - opisując całość istnienia w jego poszczególnych elementach i prawach, ukazywała je jako ład celowy i głęboko rozumny; Sztuka - ściśle związana z tymi pojęciami.

7 Katastrofa religii, filozofii i sztuki na tle gwałtownego rozwoju cywilizacyjno materialnego: Religia i filozofia stan zupełnego upadku; Sztuka całkowita i nieuchronna degeneracja; podglądanie i naśladowanie natury.

8 Doświadczenie metafizyczne a czysta forma Tylko sztuka jako czysta forma może ułatwić nam przeżycie Tajemnicy Istnienia.

9 Sztuka jako czysta forma : uwolniona od życiowego balastu bez odtwarzania treści życiowych jej piękno w tej jedności czysto formalnej, która w każdym dziele sztuki wiąże wszystkie jego elementy składowe w nierozerwalną całość wyzwolenie się spod rygorów sztuki realistycznej; eksperyment

10 Jedność istnienia świat to jedność złożona z wielości poszczególnych istnień; każde poszczególne istnienie to jedność utworzona z wielu jakości; kiedy sobie to uświadomimy doznajemy wstrząsu metafizycznego; sztuka osiąga to samo na drodze bezpośredniego doznania owej jedności doskonale w dziele sztuki zrealizowanej;

11 Czysta forma w teatrze

12 upadek teatru w czasach renesansu hasło zbliżenia teatru do życia; krytyka Witkacego wobec teatru naturalistycznego, symbolicznego oraz próby jego odrodzenia podejmowane na Zachodzie i Wschodzie; krytyka wobec usługowości teatru, który niemal z reguły spełnia funkcje ambony, trybuny i wiecowej estrady.

13 Czysta forma dla teatru: pewna konstrukcja dowolnych elementów- barw, dźwięków, słów lub działań całkowicie uniezależnionych od tzw. sensu życiowego, życiowego prawdopodobieństwa; To, co działoby się na scenie mogłoby być całkowitym bezsensem, istotne byłoby to, że wszystkie owe działania dyktowałaby konieczność artystyczna; widz niezależnie od dziwaczności życiowej widowiska, wyczuwając jedność konstrukcji i konieczność następstw doznawałby metafizycznego przeżycia.

14 Warunki zaistnienia sztuki czystej formy musi powstać wyłącznie jako naturalna konieczność twórcza; uwolnienie teatru od doszczętnie skompromitowanych schematów, czyli przede wszystkim zerwanie stanowczo z wszelką tendencją iluzjonistyczną; jedynie zupełna fantastyczność psychologii i postępowania postaci, ponieważ chodzi o dopuszczalne rozszerzenie kompozycyjnych możliwości i o zupełną swobodę formalnego konstruowania.

15 Rola aktora w sztuce czystej formy nie dopuszczalne jest jakiekolwiek przeżywanie, wczuwanie się w rolę czy wcielanie w postać; aktor ma stwarzać rolę, to znaczy że zrozumiawszy ideę formalną sztuki w oderwaniu od wszelkiego życiowego prawdopodobieństwa w każdym momencie winien zrobić z matematyczną dokładnością to, co wypada z tej czystej idei.

16 Akcja dramatyczna w teatrze czystej formy niekonwencjonalna; wypełnienie jakiegoś czasu stawaniem się na scenie posiadającym swoją logikę, która nie ma nic wspólnego z czymkolwiek życiowym; widz wychodząc z teatru miałby doznawać wrażenia jakby się obudził z dziwnego snu.

17 Dyskusje i opozycje teoria zawiera wiele sprzeczności; sam Witkiewicz ma świadomość kontrowersyjności swych teorii ( teatr wariatów, sen wariata na scenie ); konieczność artystyczna to tak naprawdę kaprys autora; nie ma obiektywnej miary, obiektywnego sprawdzenia; sztuczne oddzielenie formy od treści nie jest do końca możliwe; pomimo swych teorii Witkiewicz zawierał w utworach realną treść na temat negatywnych zjawisk oraz tendencji współczesnej epoki.

18 Polemika Irzykowskiego z Witkacym Walka o treść (1929) treść nie jest czymś zbytecznym czy obojętnym to punkt wyjścia dla jakichkolwiek poszukiwań formalnych; treść akceptuje i uzasadnia formę; realizm jako forma nigdy się nie starzeje; kategorie estetyczne jak np. wzniosłość lub tragizm u Witkiewicza są niewyrażalne; formistyczna gorączka symptom kryzysu sztuki współczesnej.

19 Bibliografia: Gerould Daniel, Stanisław Ignacy Witkiewicz jako pisarz, przekł. Sieradzki I., PIW, Hutnikiewicz A., Od czystej formy do literatury faktu, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa, ewicz_stanislaw_ignacy