Dzieci też przeżywają żałobę. Jak wspierać rodzinę po stracie? Milena Pacuda Anna Sokołowska

Transkrypt

1 Dzieci też przeżywają żałobę. Jak wspierać rodzinę po stracie? Milena Pacuda Anna Sokołowska

2 Podstawy teoretyczne

3 Jak kształtuje się pojęcie śmierci u dzieci? Dzieci w wieku do 4 lat: do 2 roku życia poczucie braku, dostrzeżenie zmiany w otoczeniu ograniczona zdolność rozumienia pojęcia śmierci i jej skutków, brak poczucia nieodwracalności śmierci myślenie magiczne, animistyczne śmierć jako głęboki sen Dzieci między 5 a 8 rokiem życia: personifikacja śmierci poczucie, że śmierć można pokonać wystarczy być sprytnym, mieć szczęście śmierć to coś, co dotyczy osób starszych lub chorych stopniowe rozumienie nieodwracalności śmierci zainteresowanie tym, co dzieje się z ciałem człowieka po śmierci

4 Jak kształtuje się pojęcie śmierci u dzieci? Dzieci między 9 a 12 rokiem życia: realistyczne rozumienie śmierci poczucie nieodwracalności i uniwersalności śmierci zdawanie sobie sprawy z własnej śmiertelności pierwsze próby zrozumienia tego, czym jest śmierć, nadania jej sensu Dzieci i młodzież powyżej 12 roku życia: poszukiwanie sensu śmierci tworzenie własnych teorii na temat śmierci, kwestionowanie przekonań realistyczne rozumienie śmierci, przy jednoczesnym bagatelizowaniu własnej śmiertelności

5 Jak dzieci przeżywają stratę kogoś bliskiego?

6 Żałoba u dzieci przebieg procesu żałoby zawsze ma indywidualny charakter żałoba dzieci przebiega inaczej, niż żałoba osób dorosłych, co nie znaczy, iż dzieci jej nie przeżywają sposób w jaki dziecko przeżywa żałobę wiąże się z etapem jego rozwoju (fizycznym, emocjonalnym i poznawczym) mimo różnic w sposobie przeżywania żałoby, zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych obejmuje ona podobne etapy

7 Co wpływa na zachowanie i reakcję dziecka w obliczu straty bliskiej osoby? Rozumienie sytuacji Wyjaśnienia uzyskiwane od osób dorosłych Fantazje i wyobrażenia dziecka czynniki związane z dziecięcą specyfiką rozumienia świata

8 Co wpływa na zachowanie i reakcję dziecka w obliczu straty bliskiej osoby? Relacja z osobą zmarłą Dostrzeganie reakcji dziecka przez osoby z otoczenia Wsparcie w środowisku rodzinnym Modelowanie zachowań przez osoby bliskie czynniki związane ze środowiskiem rodzinnym

9 Reakcje dziecka w obliczu straty bliskiej osoby

10 Reakcje dziecka w obliczu straty bliskiej osoby: różnorodne reakcje emocjonalne - począwszy od smutku i rozpaczy, poprzez gniew, poczucie winy i lęk labilność emocjonalna nadmierne pobudzenie psychoruchowe lub apatia i bierność zaburzenia snu zaburzenia apetytu zaburzenia uwagi i pamięci, trudności z koncentracją zachowania regresywne pogorszenie wyników w nauce

11 Reakcje dziecka w obliczu straty bliskiej osoby: wycofanie z kontaktów z rówieśnikami manifestowanie niskiej samooceny, poczucie bezwartościowości zaburzenia zachowania duża drażliwość, agresja, zachowania buntownicze stosowanie używek (alkohol, narkotyki) problemy somatyczne obniżona odporność negacja straty i cierpienia

12 Jak wspierać dziecko w procesie żałoby? Wskazówki dla osoby udzielającej wsparcia: znajdź czas dla dziecka bądź autentyczny i szczery nie czyń ze śmierci tematu tabu okazuj swoje emocje i zachęcaj, by dziecko także to robiło daj dziecku przyzwolenie na odczuwanie smutku zachęcaj do zadawania pytań i odpowiadaj na nie zgodnie ze swoją wiedzą i przekonaniami

13 Jak wspierać dziecko w procesie żałoby? Wskazówki dla osoby udzielającej wsparcia: nie trywializuj, nie ośmieszaj i nie podważaj sposobu przeżywania dziecka unikaj dawania dobrych rad nie naciskaj, daj dziecku czas, obserwuj je i bądź gotowy do rozmowy podążaj za dzieckiem szukaj wsparcia w otoczeniu wśród bliskich, przyjaciół i w szkole bądź uważny na siebie, swoje emocje i potrzeby

14 Kiedy warto szukać pomocy u specjalisty? smutek, apatia i przygnębienie dziecka trwają tak długo lub mają tak duże nasilenie, że istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia depresji dziecko neguje śmierć bliskiej osoby, zachowuje się tak jakby nic się nie stało pojawiają się myśli i tendencje samobójcze dziecko wykazuje podwyższony poziom agresji, pojawiają się zaburzenia zachowania następuje utrata zainteresowań, dziecko wycofuje się z kontaktów towarzyskich, ma wyraźne kłopoty w szkole pojawiają się znaczne kłopoty ze snem, brak apetytu, skargi somatyczne

15 Jak pracować z dzieckiem? rozmowa z dzieckiem na temat śmierci zabawa swobodna i tematyczna rysunek, malarstwo i inne formy arteterapii bajkoterapia (książeczki, opowiadania, bajki, filmy) praca z rodzicem farmakoterapia

16 Jak wspierać dziecko w procesie żałoby? Filmy i książki, które mogą pomóc dziecku w zrozumieniu zagadnienia śmierci:

17 Formy wsparcia w Fundacji Nagle Sami: konsultacje dla rodziców (3 spotkania) spotkania wsparciowe dla dzieci terapia dla dzieci grupy warsztatowe dla dzieci spotkania odbywają się we wtorki, w godzinach grupa młodsza 7 10 lat grupa starsza lat Kontakt: lub , info@naglesami.org.pl Więcej informacji pod adresem:

18 Bibliografia M. Kerise, Smutek, strata, żałoba, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2004 E. Kübler-Ross, Dzieci i śmierć, Media Rodzina, 2007 M. Herbert, Żałoba w rodzinie. Jak pomóc cierpiącym dzieciom i ich rodzinom, GWP, 2005 M. de Kergorlay- Soubrier, Śmierć oczami dziecka. Jak pomagać w żałobie?, Wydawnictwo Salwator, 2011