Miary pozycji konkurencyjnej i innowacyjnej regionu

Transkrypt

1 Miary pozycji konkurencyjnej i innowacyjnej regionu Najpopularniejszą miarą pozycji konkurencyjnej jest globalny indeks konkurencyjności (GCI[1]), syntetyczny wskaźnik rezultatów osiągniętych w dwunastu wzajemnie powiązanych filarach, z których każdy wyposażony jest w określoną liczbę wskaźników cząstkowych opisujących mocne i słabe strony poszczególnych gospodarek (Tabela 1). Tabela 1: Konstrukcja GCI Instytucje: Instytucje publiczne: - Własność intelektualna - Etyka i korupcja - Nielegalne naciski - Niesprawność rządzenia - Bezpieczeństwo Instytucje sektora prywatnego: - Etyka działania - Odpowiedzialność Infrastruktura: Infrastruktura podstawowa: - Jakość podstawowej infrastruktury Infrastruktura rodzajowa: - Jakość infrastruktury kołowej - Jakość infrastruktury kolejowej - Jakość infrastruktury portów - Jakość infrastruktury lotniczej Subindeks: Warunki podstawowe - Dostępne kilometry siedzenia (miara przepustowości liczona jako iloczyn liczby miejsc/pasażerów i dystansu, na jaki mogą być przewiezieni) - Jakość dostaw energii elektrycznej - Linie telefoniczne Stabilność makroekonomiczna: Zrównoważenie budżetu Krajowa stopa oszczędności Stopa inflacji Zróżnicowanie stop procentowych Dług publiczny Zdrowia i szkolnictwo podstawowe: Zdrowie, w tym m.in.: - Śmiertelność noworodków - Oczekiwana długość życia Szkolnictwo podstawowe: - Jakość szkolnictwa podstawowego - Liczba uczniów - Wydatki na edukację Subindeks: Stymulatory efektywności

2 Szkolnictwo średnie i wyższe oraz inne formy kształcenia zawodowego: Rozwój szkolnictwa: - Liczba uczniów szkół średnich - Liczba studentów - Wydatki na edukację Jakość edukacji: - Jakość systemu edukacji - Jakość kształcenia w zakresie matematyki i nauk ścisłych - Jakość szkół zarządzania - Dostęp do Internetu w szkołach Kształcenie w miejscu pracy - Lokalna dostępność usług badawczych i szkoleniowych - Zakres szkoleń dla pracowników Sprawność rynków produktów/usług: Konkurencja - Konkurencja na rynkach krajowych - Konkurencja na rynkach zagranicznych Jakość popytu: - Poziom wiedzy klientów - Poziom wymagań klientów Sprawność rynków pracy: Elastyczność - Współpraca pracodawców i pracobiorców - Elastyczność w kształtowaniu wynagrodzeń - Sztywność zatrudnienia - Regulacje stosunków pracy (zatrudniania i zwalniania) - Zakres i efekt opodatkowania - Koszty zwolnienia pracownika Skuteczność wykorzystania zasobów pracy: - Płace i produktywność - Zaufanie do profesjonalności zarządzania - Drenaż mózgów - Udział kobiet w rynku pracy Poziom rozwoju rynków finansowych: Sprawność - Wyrafinowanie rynków finansowych - Finansowanie za pośrednictwem lokalnej giełdy - Łatwość dostępu do kredytów - Dostępność venture capital

3 - Restrykcje co do przepływów finansowych - Ochrona inwestorów Wiarygodność i zaufanie: - Solidność banków - Regulacje rynków papierów wartościowych - Indeks ochrony prawnej Gotowość technologiczna: Dostępność najnowszych technologii Absorpcja technologii na poziomie firmy Regulacje dotyczące technologii informacyjnych BIZ i transfer technologii Liczba abonentów telefonii komórkowej Liczba użytkowników Internetu Liczba użytkowników komputerów Liczba abonentów sieci szerokopasmowych Wielkość rynku: Wielkość rynku krajowego: - Indeks rynku krajowego Wielkość rynku krajowego: - Indeks rynku zagranicznego Kontakty i strategie biznesowe: Sieci i sektory pokrewne: - Liczba lokalnych dostawców - Jakość lokalnych dostawców - Poziom rozwoju klasterów Poziom zaawansowania współpracy firm i strategii: - Charakter przewag konkurencyjnych - Szerokość łańcucha wartości - Kontrola wymiany międzynarodowej - Poziom zaawansowania procesu produkcji - Zakre marketingu - Otwartość na delegowanie uprawnień - Zaufanie do profesjonalnego kierownictwa Innowacje: Subindeks: Determinanty innowacyjności Zdolność do innowacji Jakość instytucji badawczo-rozwojowych Nakłady firm na działalność badawczo-rozwojową Współpraca nauki i gospodarki w zakresie badań i rozwoju Rządowe zamówienia publiczne w zakresie produktów zaawansowanych technologicznie Dostępność pracowników naukowych i inżynieryjnych Patenty użytkowe Ochrona własności intelektualnej Źródło: na podstawie: Schwab (2014) Poszczególnym wskaźnikom cząstkowym (grupom wskaźników) przyporządkowane są określone wagi, a wagi trzech najważniejszych subindeksów (warunków podstawowych, stymulatorów efektywności i determinant innowacyjności) są pochodną etapu rozwoju poszczególnych gospodarek (Tabela 2). Ten ostatni określany jest na podstawie wielkości PKB per capita i udziału zasobów naturalnych w ogólnym wolumenie eksportu. Tabela 2: Wagi najważniejszych subindeksów w relacji do poziomu rozwoju Subindeks

4 Etap rozwoju gospodarki Gospodarki napędzane zasobami Gospodarki napędzane efektywnością Gospodarki napędzane innowacjami % Warunki podstawowe Stymulatory efektywności Determinanty innowacyjności Źródło: Schwab (2014) Podobną miarą jest syntetyczny wskaźnik innowacji obejmujący siedem obszarów: zasoby ludzkie, finanse i wsparcie, aktywność inwestycyjną firm, sieci współpracy i przedsiębiorczość, wybrane rezultaty procesu innowacji, innowatorów i ekonomiczne efekty innowacji (Tabela 3). Tabela 3: Konstrukcja syntetycznego wskaźnika innowacji Subindeks: Stymulatory Subindeks: Aktywność firm Subindeks: Rezultaty Zasoby ludzkie: Liczba ludności z wyższym wykształceniem na 1000 mieszkańców w wieku Aktywność inwestycyjna: Wydatki firm na działalność badawczo-rozwojową (% PKB) Pozostałe wydatki firm na działalność innowacyjną (inne niż wydatki na działalność badawczo-rozwojową) (% obrotów) Innowatorzy: MSP wprowadzające innowacje produktowe i/lub procesowe (% MSP) MSP wprowadzające innowacje marketingowe i/lub organizacyjne (% MSP) Finanse i wsparcie: Publiczne wydatki na działalność badawczo-rozwojową (% PKB) Powiązania i przedsiębiorczość: MSP prowadzące własną działalność innowacyjną (% MSP) Innowacyjne MSP współpracujące z innymi firmami/instytucjami (% innowacyjnych MSP) Efekty ekonomiczne: Zatrudnienie w sektorach średnich-wysokich i wysokich technologii i w usługach wiedzochłonnych (% siły roboczej)

5 Aktywa intelektualne: Liczba zgłoszeń patentowych na patent europejski na milion regionalnego PKB Źródło: Na podstawie: Hollanders i in. (2014) Do analizy pozycji konkurencyjnej wykorzystywany jest także zestaw dziesięciu wskaźników charakteryzujących dynamikę wzrostu, zmiany produktywności, zyskowność, wymianę międzynarodową i bezpośrednie inwestycje zagraniczne (Tabela 4). Tabela 4: Wskaźniki konkurencyjności Obszar Wskaźniki cząstkowe Wzrost Wzrost wartości dodanej wskazuje na sukces danej gospodarki w odniesieniu do tworzenia przychodu i tworzenia warunków do dobrobytu materialnego. Wzrost zatrudnienia lub liczby przepracowanych godzin obrazuje umiejętność mobilizowania zasobów produkcyjnych i potencjał tworzenia i utrzymania miejsc pracy. Produktywność Produktywność pracy stosunek wielkości produkcji lub wartości dodanej do liczby zatrudnionych lub liczby przepracowanych godzin. Doskonalsza miara konkurencyjności niż wcześniej wymienione: wzrost PKB (wartości dodanej) i/lub wzrost zatrudnienia (liczby przepracowanych godzin). Produktywność wieloczynnikowa (wartość rezydualna) uważana za najbardziej wszechstronną miarę efektywności działania. Zyskowność Marża zysku netto (wskaźnik rentowności sprzedaży). iloraz zysk firmy netto i przychodów ze sprzedaży Wskaźnik rentowności aktywów (ROA). stosunek zysku netto do wartości aktywów; może być też obliczany jako iloczyn rentowności sprzedaży i wskaźnika obrotu aktywów. Wskazuje, jak skutecznie dostępne zasoby przekształcane są w zysk netto. Wymiana międzynarodowa Ujawniona przewaga komparatywna (RCA) miara specjalizacji wymiany handlowej wskazująca na względną przewagę kraju A w eksporcie produktu i do kraju B w stosunku do udziału całkowitego eksportu kraju A w światowym eksporcie do kraju B. O ujawnionej przewadze komparatywnej świadczą dodatnie wartości wskaźnika (RCA>1). W odwrotnej sytuacji (RCA<1) mówimy o niekorzyści komparatywnej. Udziały w rynkach zagranicznych odzwierciedla relatywny (w porównaniu z konkurentami) potencjał reagowania na zmiany w popycie lub zdolność pozyskiwania/rozszerzania nowych rynków. Wskazuje udział w globalnym eksporcie eksportu poszczególnych krajów (w podziale na rynki, produkty itd.). Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) Stosunek wolumenu napływających do kraju BIZ do wartości dodanej charakteryzuje wpływ BZI na kumulację kapitału, wzrost wartości dodanej i wzrost zatrudnienia oraz intensywność pozyskiwania nowych technologii i nowoczesnych metod zarządzania przez rynki kraju goszczącego BIZ. Stosunek wolumenu eksportowanych do innych krajów BIZ do wartości dodanej może pełnić rolę wskaźnika mocnych stron krajowych korporacji wykorzystujących możliwości, jakie stwarzają zagraniczne rynki/zasoby. Źródło: Na podstawie: Peneder (2009) Analiza zależności w ramach poszczególnych par zmiennych wskazuje na: silny związek między przeciętnym wzrostem wartości dodanej, zatrudnienia, produktywności pracy i produktywności wieloczynnikowej, przy czym choć między przeciętnym wzrostem zatrudnienia i wzrostem produktywności pracy występuje korelacja negatywna, to obie te zmienne są pozytywnie skorelowane ze wzrostem wartości dodanej, oraz wysoką, pozytywną korelację między produktywnością pracy i produktywnością wieloczynnikową. Pozostałe pary zmiennych wykazują słabą statystycznie korelację i reprezentują stosunkowo niezależne determinanty wzrostu i konkurencyjności.

6 Opracowano na podstawie: Hollanders H., Es-Sadki N.,Buligescu B., Leon L.R., Griniece E., Roman L. (2014), Regional innovation scoreboard, CatalogCategoryID=cKYKABsttvUAAAEjrpAY4e5L. Peneder M. (red.) (2009), Sectoral growth drivers and competitiveness in the European Union, Luxembourg: European Communities. Schwab K. (red.) (2014), The global competitiveness report , Geneva: World Economic Forum.