Kryzys gospodarczy - szansa czy zagrożenie dla przedsiębiorstw? Perspektywa firm polskich

Transkrypt

1 Kryzys gospodarczy - szansa czy zagrożenie dla przedsiębiorstw? Perspektywa firm polskich Prof. dr hab. Marian Gorynia, prof. zw. UEP, dr hab. Barbara Jankowska, prof. nadzw. UEP, dr Katarzyna Mroczek-Dąbrowska, dr Piotr Trąpczyński Katedra Konkurencyjności Międzynarodowej Projekt NCN nr 2012/07/B/HS4/03050pt. Międzynarodowa konkurencyjność polskich przedsiębiorstw w okresie prosperity i globalnego kryzysu gospodarczego

2 Kryzys gospodarczy szansa czy zagrożenie? Spadek obrotów, utrata udziałów w rynku i pogorszenie zyskowności przedsiębiorstwa [Claessens i in. 2010] Wpływ na wartość majątku przedsiębiorstwa poprzez kształtowanie się stóp procentowych, jak również na dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania z uwagi na zaostrzone sposoby kwantyfikacji zdolności kredytowej, odmienne zasady kredytowania, mniejszą skłonność do udzielania kolejnych kredytów czy nacisk na ich terminową obsługę [Zieliński 2009, s ] Spadek zysków polskich przedsiębiorstw w 2008 roku o 19,5% w porównaniu do roku poprzedniego [NBP 2009, s. 21]

3 Kryzys gospodarczy szansa czy zagrożenie? Spadek łącznych przychodów eksporterów w I półroczu 2009 roku o 23% w porównaniu do tego okresu w 2008 roku Wzrost przychodów firm o 32,61% po stronie firm z ponad 70% udziałem eksportu w całkowitych przychodach [Wołodkiewicz- Donimirski 2010] Przyrost upadłości w I kwartale 2009 roku w Polsce wyniósł 11% względem tego okresu w 2008 roku [Adamiec, Russel 2009, s. 16] Spadek liczby zleceń, sprzedaży i opóźnionych lub wstrzymanych płatności [Orłowski i in. 2010], spadek wartości firmy, wzrost kosztów [Grądzki, Zakrzewska-Bielawska 2009, s. 19; Brojak- Trzaskowska, Porada-Rochoń 2012, s. 61]

4 Problem badawczy Międzynarodowa konkurencyjność firm polskich oraz wywołane globalnym kryzysem ekonomicznym zmiany wpływu endogenicznych i egzogenicznych determinant na kształtowanie się konkurencyjności przedsiębiorstw

5 Cele projektu Identyfikacja oraz interpretacja zależności, jakie wystąpiły pomiędzy obserwowanym w gospodarce światowej kryzysem a zachowaniami polskich firm Okres globalnego kryzysu gospodarczego i ujawniania się jego konsekwencji (reprezentowany przez lata )

6 Metody i narzędzia badawcze Podejście ilościowe oraz jakościowe Wspomagane komputerowo wywiady telefoniczne (CATIs) Studia przypadków

7 Próba badawcza struktura wg rozmiaru [N=701] Rozmiar Liczba Udział Liczba Udział Liczba Udział Liczba Udział Liczba Udział Mikro 43 6,13% 45 6,42% 51 7,28% 55 7,85% 55 7,85% Małe ,81% ,38% ,96% ,67% ,81% Średnie ,94% ,08% ,80% ,09% ,51% Duże ,11% ,11% ,97% ,40% ,82% Razem ,00% ,00% ,00% ,00% ,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.

8 Siła i kierunek wpływu kryzysu Siła i kierunek wpływu Liczebność M D R Udział w kategorii Liczebność Udział w kategorii Liczebność Udział w populacji Bardzo negatywny 9 1,66% 1 0,63% 10 1,43% Negatywny 55 10,17% 10 6,25% 65 9,27% Lekko negatywny ,22% 39 24,38% ,40% Neutralny ,77% ,25% ,34% Lekko pozytywny 16 2,96% 3 1,88% 19 2,71% Pozytywny 12 2,22% 1 0,63% 13 1,85% Bardzo pozytywny 0 0,00% 0 0,00% 0 0,00% Ogółem: ,00% ,00% ,00% M firmy zatrudniające do 249 osób, firmy zatrudniające powyżej 249 osób, R obie kategorie firm Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.

9 Pozycyjna konkurencyjna vs 2011 Lepsze Porównywalne Gorsze Lepsze Porównywalne Gorsze Poprawa Brak zmian Pogorszenie Zyskowność 395 (56,35%) 129 (18,40%) 177 (25,25%) 394 (56,21%) 135 (19,26%) 172 (24,54%) 251 (35,81%) 227 (32,38%) 223 (31,81%) Dynamika sprzedaży 403 (57,49%) 130 (18,54%) 168 (23,97%) 408 (58,20%) 111 (15,83%) 182 (25,96%) 209 (29,81%) 273 (38,94%) 219 (31,24%) Udział w rynku 391 (55,78%) 142 (20,26%) 168 (23,97%) 405 (57,77%) 112 (15,98%) 184 (26,25%) 238 (33,95%) 260 (37,09%) 203 (28,96%) Ogólna sytuacja finansowa 418 (59,63%) 100 (14,27%) 183 (26,11%) 427 (60,91%) 103 (14,69%) 171 (24,39%) 207 (29,53%) 324 (46,22%) 170 (24,25%) Satysfakcja klientów 460 (65,62%) 240 (34,24%) 1 (0,0%) 467 (66,62%) 234 (33,38%) 0 (0,00%) 8 (1,14%) 692 (98,72%) 1 (0,14%) Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.

10 Wskaźniki zewnętrznych uwarunkowań popytowych Różnice Niekorzystne Neutralne Korzystne Niekorzystne Neutralne Korzystne Poprawa warunków Pogorszenie warunków Test Wilcoxona* Wielkość zamówień klientów Istotne Liczba klientów Istotne Tempo wzrostu rynku Istotne *Poziom istotności dla p<0,05. Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.

11 Intensywność rywalizacji w branży vs 2011 Niska Umiarkowana Wysoka Niska Umiarkowana Wysoka Spadek Brak zmian Wzrost Intensywność rywalizacji w branży 6 (0,86%) 106 (15,12% 589 (84,02%) 3 (0,43%) 29 (4,14%) 669 (95,44%) 1 (0,14%) 584 (83,31%) 116 (16,55%) Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.

12 Reakcja na kryzys perspektywa firm Poprawa poziomu utrzymywania klientów (wykorzystywane przez około 98% badanych przedsiębiorstw) Poprawa poziomu pozyskiwania nowych klientów (około 98%) Negocjacje w zakresie korzystniejszych umów finansowych (około 98%) Sprzedaż zapasów (około 97%) Odroczenie płatności rachunków (około 97%) Zwiększenie kontroli nad prowadzonymi działaniami (około 96%) Zwiększenie znaczenia planowania w prowadzonych działaniach (około 93%) Zmianę dotychczasowego sposobu dystrybucji produktów (około 90%) Skrócenie procesu produkcyjnego (około 86%) Sprzedaż środków trwałych (około 79%)

13 Ograniczenie dotychczasowych obszarów działalności Strategie antykryzysowe Nie korzystają Różnice Średnia dla korzystających Nie korzystają Średnia dla korzystających Wzrost wykorzystania Wykorzystanie bez zmian Zmniejszenie wykorzystania Test Wilcoxona* 696 3, , Nieistotne Wejście w nowe obszary działalności 623 4, , Istotne Przejęcie innego przedsiębiorstwa 685 4, , Nieistotne Fuzja z innym przedsiębiorstwem 694 4, , Nieistotne Zmiana kadry kierowniczej 653 4, , Nieistotne Zwiększenie kontroli nad prowadzonymi działaniami Zwiększenie znaczenia planowania w prowadzonych działaniach Wprowadzenie nowych technologii bądź sposobów produkcji 29 4,11 4 4, Istotne 49 4, , Istotne 148 4, , Nieistotne Skrócenie procesu produkcyjnego 98 3, , Istotne Ograniczenie zatrudnienia poprzez zwolnienia bądź ograniczenie czasu pracy Wyeliminowanie nierentownych produktów Wprowadzenie nowych produktów w dotychczasowym obszarze działalności 700 4, , Istotne 368 4, , Istotne 353 4, , Istotne Poprawa jakości istniejących produktów 163 3, , Istotne Poprawa poziomu utrzymywania klientów Poprawa poziomu pozyskiwania nowych klientów 10 3,35 2 3, Istotne 10 3,54 2 3, Istotne Zmiana Źródło: dotychczasowego opracowanie własne sposobu na podstawie badań 68 2, , Istotne dystrybucji produktów

14 Różnice Nie korzystają Średnia dla korzystających Nie korzystają *Poziom istotności dla p<0,05 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań. Średnia dla korzystających Wzrost wykorzystania Wykorzystanie bez zmian Zmniejszenie wykorzystania Test Wilcoxona* Wejście na nowe rynki produktowe 342 3, , Istotne Wycofanie się z dotychczasowych rynków produktowych 366 1, , Nieistotne Wejście na nowe rynki zagraniczne 695 3, , Istotne Wycofanie się z dotychczasowych rynków zagranicznych 698 4, , Istotne Obniżenie kosztów produkcji 151 4, , Nieistotne Obniżenie kosztów administracji 484 2, , Istotne Obniżenie kosztów zarządu 268 1, , Nieistotne Obniżenie kosztów finansowych 380 3, , Istotne Sprzedaż zapasów 23 3, , Istotne Sprzedaż środków trwałych 146 3, , Istotne Sprzedaż środków trwałych i ich leasing zwrotny 425 3, , Nieistotne Zakup środków trwałych 497 4, , Istotne Zakup środków trwałych i ich wynajem 624 4, , Nieistotne Wykorzystanie środków pomocy finansowej państwa Negocjacje w zakresie korzystniejszych umów finansowych 498 4, , Nieistotne 12 3,93 5 3, Istotne Odroczenia płatności rachunków 23 3, , Istotne Restrukturyzacja zadłużenia 645 1, , Istotne Poszukiwania nowych źródeł kredytu 508 4, , Istotne Zapewnienie nowych gwarancji/zastawu dla kredytów 524 4, , Istotne Zapewnienie nowych żyrantów 597 4, , Istotne Uzyskanie nowego kapitału od dotychczasowych udziałowców Uzyskanie nowego kapitału od nowych udziałowców 649 2, , Istotne 655 2, , Nieistotne

15 Podsumowanie Większość respondentów postrzegała wpływ globalnego kryzysu gospodarczego jako neutralny dla działalności ich przedsiębiorstw (64,34% wskazań dla analizowanej populacji ogółem) W 2011 roku w stosunku do 2009 roku miały miejsce liczne zmiany ocen w zakresie 4 z 5 zastosowanych miar pozycji konkurencyjnej (wyjątek stanowił poziom satysfakcji klientów)

16 Podsumowanie Jednocześnie w odniesieniu do zyskowności, udziału w rynku oraz ogólnej sytuacji finansowej w 2011 roku znacząco częściej miała miejsce poprawa oceny aniżeli jej pogorszenie W latach 2009 i 2011 większość badanych przedsiębiorstw oceniała uwzględnione wskaźniki konkurencyjności wynikowej jako przynajmniej nieznacznie lepsze od najbliższych konkurentów (co najmniej ponad 55% wskazań w ramach wszystkich kategorii dla roku 2009 oraz co najmniej ponad 56% wskazań dla 2011 roku)

17 Dziękujemy za uwagę!