ROZLICZANIE VAT W BRANŻACH W 2014 ROKU

Transkrypt

1 ROZLICZANIE VAT W BRANŻACH W 2014 ROKU

2 Rozliczanie VAT w branŝach w 2014 roku W tej publikacji m.in.: 68 odpowiedzi na pytania dotyczące rozliczania VAT w branŝach Omówienie ostatnich zmian w VAT waŝnych dla poszczególnych branŝ Praktyczne porady, jak rozliczać VAT w branŝach w 2014 roku

3 Od 1 stycznia 2014 roku wszyscy przedsiębiorcy muszą rozliczać podatek od towarów i usług według zupełnie nowych zasad. Zmianie uległy reguły określania momentu powstania obowiązku podatkowego, podstawy opodatkowania, wystawiania faktur czy odliczania podatku naliczonego. I chociaŝ przepisy zostały w wielu przypadkach ujednolicone, to jednak wciąŝ ich jednolita interpretacja jest trudna lub wręcz niemoŝliwa. Zmiany w VAT od 1 stycznia 2014 roku Obowiązek podatkowy Od 1 stycznia 2014 roku zgodnie z ogólną zasadą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi (art. 19a ust. 1 ustawy o VAT). Co istotne, wystawienie faktury (poza nielicznymi wyjątkami wskazanymi w dalszej części) nie ma Ŝadnego wpływu na powstanie obowiązku podatkowego. W praktyce do dokonania dostawy towarów dochodzi najczęściej na skutek fizycznego ich wydania podatnikowi lub osobie uprawnionej do odebrania towaru w imieniu podatnika. Przykład: Dokonanie dostawy Korzystając z aplikacji na stornie internetowej wytwórcy, podatnik złoŝył 29 maja 2014 roku zamówienie na towar. W tym samym dniu sprzedawca wystawił mu fakturę dokumentującą tą dostawę (od 1 stycznia 2014 r. moŝliwe jest wystawianie faktury przed dokonaniem dostawy towarów). W dniu 1 czerwca towar zostanie odebrany. Obowiązek podatkowy powstanie w tym przypadku 1 czerwca 2014 roku tj. w dniu wydania towaru nabywcy (względnie osobie uprawnionej do odebrania towaru w imieniu podatnika). 2

4 Jednak w praktyce nie zawsze fizyczne wydanie rzeczy jest konieczne, aby doszło do dokonania dostawy towarów. Z taką sytuacją mamy miejsce przykładowo w przypadku wydania dokumentów albo środków umoŝliwiających rozporządzanie towarem. Przykład: Rozporządzanie towarem Przedsiębiorca sprzedaje uszkodzony samochód firmowy. Umowa sprzedaŝy została podpisana 30 kwietnia 2014 roku. Nabywca zapłacił ustalona kwotę i otrzymał dokumenty pojazdu wraz z kluczykami. PoniewaŜ w tym dniu nie miał moŝliwości zabrania pojazdu od nabywcy z powodu awarii lawety, strony umówiły się, nabywca odbierze pojazd następnego dnia (1 maja). Mimo fizycznego wydania pojazdu w maju, obowiązek podatkowy z tytułu dostawy samochodu powstanie 30 kwietnia czyli w dniu wydania nabywcy dokumentów i kluczyków umoŝliwiających rozporządzanie tym pojazdem. Z kolei w przypadku świadczenia usług obowiązek podatkowy w 2014 roku nadal powstaje z chwilą wykonania usługi. W praktyce uznaje się najczęściej, Ŝe usługa jest wykonana, gdy usługodawca zrealizował wszystkie czynności składające się na określony typ usługi. Przykład: Usługa transportowa Firma transportowa otrzymała zamówienie na dostarczenie kilkunastu samochodów z Gdańska do Warszawy. Podatnik wyładował pojazdy na wskazanym parkingu 31 marca 2014 roku. Z chwilą wyładowania towaru firma dokonała ostatniej czynności składającej się na usługę transportową. W tym teŝ dniu nastąpiło wykonanie tej usługi. Data ta wyznacza moment powstania obowiązku podatkowego w VAT. W praktyce wątpliwości budzi kwestia, w jakim zakresie na moment wykonania usługi mają wpływ strony umowy. Zdaniem resortu finansów postanowienia umów cywilnoprawnych o uznaniu dostawy 3

5 towarów za dokonaną lub usługi za wykonaną np. dopiero z chwilą podpisania protokołów zdawczo-odbiorczych, nie mają wpływu na powstanie obowiązku podatkowego. Dla rozliczenia VAT istotny jest, bowiem moment faktycznej dostawy lub świadczenia usługi. Ze stanowiskiem resortu finansów nie zgadzają się eksperci podatkowi. Ich zdaniem umowa moŝe (a zasadzie nawet powinna) przecieŝ określać, kiedy i po spełnieniu, jakich warunków usługa jest wykonana. Pod tym, więc kątem podatnicy muszą badać wykonywane transakcję. Zaprezentowane stanowisko ministra finansów nie jest dobrą wiadomością dla podatników VAT. Pokazuje, bowiem wytyczne interpretacyjne, przez pryzmat, których oceniane jest obecnie powstanie obowiązku podatkowego (na podstawie art. 19a ustawy o VAT). Przy znanej praktyce kontrolnej cokolwiek podatnicy uczynią, fiskus i tak będzie mógł stwierdzić, Ŝe obowiązek podatkowy powstał w innym korzystniejszym dla niego momencie. Nie jest to stanowisko prawidłowe. Resort finansów zapomina o ciąŝącym na nim obowiązku dbania o jednolite stosowania prawa (art. 14a Ordynacji podatkowej). Moment faktycznej dostawy lub świadczenia usługi, na który powołuje się minister finansów moŝna ustalić przecieŝ przede wszystkim na podstawie analizy zgodnej woli stron, wynikającej z umowy. To, bowiem strony ustalają, kiedy następuje świadczenie, na które się umówiły. Przykładowo dostawa towarów nie jest czynnością faktyczną ani teŝ sprzedaŝą w sensie cywilistycznym. To właśnie z umowy ustalić moŝna, kiedy przeszło władanie i odpowiedzialność za towar a zatem kiedy miało miejsce przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Nie moŝna tworzyć przepisów tylko po to, Ŝeby następnie wyciągać konsekwencje z ich błędnego stosowania (jak czyni się to w prawie podatkowym). Stanowisko zajęte przez ministerstwo finansów jest pokłosiem wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) z 18 kwietnia 2013 roku. (sygn. akt I FSK 943/12). W wyroku tym sąd zmienił dominujące wcześniej w orzecznictwie stanowisko zgodnie, z 4

6 którym momentem wykonania usług budowlanych jest dzień podpisania protokołu odbioru zdawczo-odbiorczego. NSA uznał, Ŝe w tym przypadku usługa jest wykonana w dacie jej faktycznego wykonania. W wyjaśnieniach do zmian w VAT resort finansów poszedł o krok dalej. Uznał, bowiem, Ŝe zasada ta dotyczy wszystkich usług. Stanowisko to jest jednak nieprawidłowe. Konsekwencją zasady swobody umów jest generalnie przyznanie stronom swobody w określaniu czynności, które muszą wystąpić, aby usługę moŝna było uznać za wykonaną. Na poparcie tej tezy warto przyjrzeć się wyrokowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Warszawie z 17 grudnia 2009 roku (sygn. akt III SA/Wa 1038/09). Sąd uznał w nim, Ŝe o faktycznym wykonaniu usługi decyduje jej charakter, a ten zostaje określony poprzez umowne postanowienia stron. One to, bowiem decydują z chwilą wykonania, jakich czynności, naleŝy uznać daną umowę za wykonaną (chyba, Ŝe chwila ta określana jest przez przepisy prawa regulujące dany rodzaj usługi). Zdaniem sądu dla realizacji tego celu niezbędnym jest, więc uwzględnienie sposobu, w jaki strony w zawartej umowie określiły swe prawa i obowiązki dotyczące fazy zakończenia realizacji usługi. To strony umowy decydują o tym, jakie działania muszą być podjęte, aby uznać daną usługę za wykonaną. W praktyce w przypadku wielu usług elementem koniecznym dla uznania ich za wykonane jest zaakceptowanie przez nabywcę sposobu wykonania usługi. W takich przypadkach za chwilę faktycznego wykonania usługi naleŝy uznawać moment akceptacji tej usługi przez nabywcę np. w formie sporządzenia protokołu zdawczo-odbiorczego. Przyjęcie stanowiska zaprezentowanego przez ministerstwo finansów oznaczałoby, Ŝe do wykonania usługi zawsze dochodzi przed taką akceptacją. Pozostaje jedynie mieć nadzieję, Ŝe sądy administracyjne ukrócą te praktykę, nie pozwalając w szczególności organom podatkowym na samowolę interpretacyjną i dowodową, na którą zwracał ostatnio uwagę Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 18 lipca 2013 roku o sygn. akt SK 18/09. 5

7 Przykład: Swoboda umów Gazeta codzienna zleca autorom opracowywanie artykułów. Momentem wykonania tych usług jest generalnie dzień przesłania przez autora gotowego artykułu. Strony mogą jednak umówić się, Ŝe usługę uznaje się za wykonaną w dniu akceptacji przesłanego tekstu lub jego autoryzacji przez autora. Nie jest natomiast dopuszczalne ustalenie przez strony, Ŝe np. za moment wykonania usługi uznaje się 30. dzień licząc od dnia opublikowania tekstu. Jak widać nowa zasada ogólna dotycząca momentu powstania obowiązku podatkowego w istotny sposób wpływa na rozliczenia podatników wykonujących sprzedaŝ pod koniec danego miesiąca. Obecne przepisy nie pozwalają juŝ, bowiem przenieść rozliczenia VAT naleŝnego na następny miesiąc. Wystawienie faktury w kolejnym miesiącu nie wpływ juŝ na moment powstania obowiązku podatkowego (poza kilkoma wyjątkami opisanymi w dalszej części). Usługi wykonywane etapami Trzeba pamiętać, Ŝe art. 19a ust. 2 ustawy o VAT wprowadza opodatkowanie usług częściowych. Wskazuje on, Ŝe w odniesieniu do usług przyjmowanych częściowo usługę uznaje się równieŝ za wykonaną w przypadku wykonania części usługi, dla której to części określono zapłatę. Przepis ten ma zastosowanie w stosunku do kaŝdego rodzaju usług przyjmowanych częściowo, pod warunkiem, Ŝe w stosunku do części usługi określono zapłatę. Brak określenia zapłaty za konkretną część usługi nie rodzi obowiązku rozliczenia VAT naleŝnego w związku z jej realizacją. Zgodnie ze stanowiskiem zaprezentowanym w uzasadnieniu do nowelizacji przepis ten ma się w szczególności odnosić do usług budowlanych, które nie będą spełniały kryteriów usługi ciągłej. 6

8 Warto w tym miejscu zauwaŝyć, Ŝe obowiązujący do końca 2013 roku art. 19 ust. 14 ustawy o VAT (zgodnie, z którym obowiązek podatkowy w przypadku wykonania usług dokumentowanych na podstawie protokołów zdawczo-odbiorczych powstawał z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niŝ 30. dnia od dnia wykonania usługi) nie znalazł odpowiednika w ustawie o VAT obowiązującej od 1 stycznia 2014 roku. W takiej sytuacji juŝ częściowe wykonanie usług (np. potwierdzane protokołem zdawczoodbiorczym lub w inny sposób) powoduje powstanie obowiązku podatkowego. Nastąpi to z dniem wykonania części usługi (np. z dniem podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego), jeśli w odniesieniu do tej części przewidziano zapłatę. Moment otrzymania całości lub części zapłaty (nie później jednak niŝ 30. dnia, począwszy od dnia wykonania części usługi) nie odgrywa juŝ decydującej roli. Wyjątkiem jest otrzymana zaliczka, która nadal skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego (z pewnymi jednak wyjątkami). Usługi ciągle Od 1 stycznia 2014 r. na podstawie art. 19a ust. 3ustawy o VAT wprowadzone zostały zasady ustalania obowiązku podatkowego dla czynności (dalej określanych, jako usługi ciągłe), dla których w związku z ich świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń. Usługę ciągłą uznaje się za wykonaną z upływem kaŝdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia. Będzie tak aŝ do momentu zakończenia wykonywania tej usługi. Z kolei czynności świadczone w sposób ciągły przez okres dłuŝszy niŝ rok, dla których w związku z ich świadczeniem w danym roku nie będą upływały terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonane z upływem kaŝdego roku podatkowego (takŝe do momentu zakończenia wykonywania tych usług). W konsekwencji 31 grudnia kaŝdego roku będzie dniem, w którym podatnik będzie musiał rozpoznać obowiązek podatkowy od tego typu usług. Tak rozumiany moment wykonania usługi, zgodnie z opisaną powyŝej zasadą ogólną wskazuje okres rozliczeniowy, w którym dana transakcja powinna zostać wykazana 7

9 w składanych deklaracjach VAT i opodatkowana. Omawiane zasady mają zastosowanie takŝe do transakcji towarowych. Wyłączeniu podlega jednak dostawa towarów na podstawie umowy leasingu, dzierŝawy lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaŝy na warunkach odroczonej płatności, jeŝeli umowa przewiduje, Ŝe w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione. Warto w tym miejscu wskazać, Ŝe ustawa o VAT nadal nie definiuje świadczeń ciągłych, jako takich. Na bazie wypracowanej dotychczasowej praktyki sądów administracyjnych naleŝy jednak uznać, Ŝe wiele regularnych dostaw, spośród których da się jednak wyróŝnić pojedyncze transakcje, nie moŝe stanowić dostaw ciągłych w rozumieniu przepisów o VAT (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego dalej: NSA z 17 kwietnia 2012 r., sygn. akt I FSK 935/11). Oznacza to, Ŝe stosowanie art. 19a ust. 3 ustawy o VAT wymaga od podatników uprzedniej weryfikacji charakteru świadczenia. W szczególności jest to konieczne w odniesieniu do transakcji towarowych w przypadku, których o ciągłość znacznie trudniej niŝ w przypadku usług. Zapłata wyznaczająca obowiązek podatkowy Wprowadzenie nowej zasady ogólnej do celów rozpoznawania obowiązku podatkowego nie oznacza bynajmniej rezygnacji ze szczególnych momentów powstania obowiązku podatkowego, w odniesieniu do określonych kategorii czynności. I tak na podstawie art. 19a ust. 5 pkt 1 ustawy o VAT otrzymanie całości lub części zapłaty wciąŝ jest zdarzeniem kreującym obowiązek podatkowy w odniesieniu do następujących czynności: Wydania towarów przez komitenta komisantowi na podstawie umowy komisu. 8

10 Przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie. Dostaw towarów w trybie egzekucyjnym wskazanych w art. 18 ustawy o VAT. Świadczenia na podstawie odrębnych przepisów na zlecenie sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych lub prokuratury usług związanych z postępowaniem sądowym lub przygotowawczym (z wyjątkiem czynności, do których stosuje się art. 28b ustawy o VAT, stanowiących import usług). Wykonywania usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt ustawy o VAT. Usługi zwolnione, dla których od 1 stycznia 2014 roku obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty 1) usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a takŝe usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji; 2) usługi udzielania kredytów lub poŝyczek pienięŝnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub poŝyczek pienięŝnych, a takŝe zarządzanie kredytami lub poŝyczkami pienięŝnymi przez kredytodawcę lub poŝyczkodawcę; 3) usługi w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług, a takŝe zarządzanie gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę lub poŝyczkodawcę; 4) usługi w zakresie depozytów środków pienięŝnych, prowadzenia rachunków pienięŝnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pienięŝnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w 9

11 świadczeniu tych usług; 5) usługi, w tym takŝe usługi pośrednictwa, których przedmiotem są udziały w: a) spółkach, b) innych niŝ spółki podmiotach, jeŝeli mają one osobowość prawną - z wyłączeniem usług przechowywania tych udziałów i zarządzania nimi; 6) usługi, których przedmiotem są instrumenty finansowe, o których mowa w ustawie z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 211 z późn. zm.), z wyłączeniem przechowywania tych instrumentów i zarządzania nimi, oraz usługi pośrednictwa w tym zakresie. Jeszcze inną kategorią są czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania części lub całości zapłaty albo wystawienia faktury, nie później jednak niŝ z chwilą upływu terminu wystawienia faktury. Dotyczy to trzech kategorii czynności: 1) świadczenie usług budowlanych lub budowlano-montaŝowych, 2) dostawy drukowanych ksiąŝek oraz gazet, czasopism i magazynów (z wyłączeniem map i ulotek), 3) czynności polegające na drukowaniu ksiąŝek (z wyłączeniem map i ulotek) oraz gazet, czasopism i magazynów (z wyłączeniem świadczenia usług, których miejsce świadczenia ustala się na zasadach ogólnych określonych przepisami art. 28b ustawy o VAT, których nabycie stanowi import usług). Obowiązek podatkowy z tytułu tych czynności powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty tylko w zakresie, w jakim zapłata ta zostanie otrzymana przed wykonaniem usługi lub dokonaniem dostawy towaru. W pozostałym zakresie obowiązek podatkowy z tytułu wymienionych czynności powstaje: 1) z chwilą wystawienia faktury jeŝeli zostanie ona wystawiona przed upływem terminu do jej wystawienia, 2) z chwilą upływu terminu do wystawienia faktury jeŝeli faktura nie zostanie wystawiona przed upływem tego terminu. 10

12 Dla ww. czynności obowiązują przy tym róŝne terminy wystawiania faktur, a mianowicie: 1) 30 dni od dnia wykonania usług w przypadku świadczenia usług budowlanych oraz budowlano-montaŝowych, 2) 60 dni od dnia wydania towarów dla dostaw drukowanych ksiąŝek, gazet, czasopism i magazynów, jeŝeli umowa nie przewiduje rozliczenia zwrotów wydawnictw, 3) 120 dni od pierwszego dnia wydania towarów - dla dostaw drukowanych ksiąŝek, gazet, czasopism i magazynów, jeŝeli umowa przewiduje rozliczenie zwrotów wydawnictw, 4) 90 dni od dnia wykonania czynności dla czynności polegających na drukowaniu ksiąŝek, gazet, czasopism i magazynów. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe terminy te są takie same jak istniejące do końca 2013 roku w przepisach określających zasady powstawania obowiązku podatkowego dla tych czynności. Istnieją jednak znaczne róŝnice, które przedstawia poniŝsza tabela. Rodzaj czynności Sposób powstawania obowiązku podatkowego do końca 2013 roku. Sposób powstawania obowiązku podatkowego od 1 stycznia 2014 roku. Świadczenie usług budowlanych oraz budowlanomontaŝowych Z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niŝ 30 dnia, licząc od dnia wykonania usług Z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty - w zakresie, w jakim zapłata ta zostanie otrzymana przed wykonaniem usługi Z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niŝ 30 dnia, licząc od dnia wykonania usługi w pozostałym zakresie 11

13 Dostawy drukowanych ksiąŝek, gazet, czasopism i magazynów, dla których umowa nie przewiduje rozliczenia zwrotów wydawnictw Z chwilą wystawienia faktury lub otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu dostawy, nie później jednak niŝ 60 dnia, licząc od dnia wydania tych towarów Z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty - w zakresie, w jakim zapłata ta zostanie otrzymana przed dokonaniem dostawy (wydaniem towarów) Z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niŝ 60 dnia, licząc od dnia dokonania dostawy w pozostałym zakresie Dostawy drukowanych ksiąŝek, gazet, czasopism i magazynów, dla których umowa nie przewiduje rozliczenia zwrotów wydawnictw Z chwilą wystawienia faktury lub otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu dostawy, nie później jednak niŝ 120 dnia, licząc od pierwszego dnia wydania tych wydawnictw Z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty - w zakresie, w jakim zapłata ta zostanie otrzymana przed dokonaniem dostawy (wydaniem towarów) Z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niŝ 120 dnia, licząc od pierwszego dnia wydania towarów w pozostałym zakresie Czynności polegające na drukowaniu ksiąŝek, gazet, czasopism i magazynów Z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niŝ 90 dnia, licząc od dnia wykonania czynności Z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty - w zakresie, w jakim zapłata ta zostanie otrzymana przed 12

14 wykonaniem tych czynności, Z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niŝ 90 dnia, licząc od dnia wykonania tych czynności w pozostałym zakresie Otrzymanie zaliczki Przedsiębiorcy muszą pamiętać, Ŝe od 1 stycznia 2014 roku otrzymanie całości lub części zapłaty (w szczególności: przedpłaty, zaliczki, zadatku czy raty) przed dostawą towaru lub wykonaniem usługi nadal skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego. Nastąpi to z chwilą jej uiszczenia w odniesieniu do otrzymanej kwoty. Zastosowanie tego przepisu rozszerzono jednak o sytuację, gdy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu otrzymano wkład budowlany lub mieszkaniowy (art. 19a ust. 8 ustawy o VAT). Przepis ten nie ma jednak zastosowania do sytuacji, gdy obowiązek podatkowy powstaje z dniem wystawienia faktury, nie później jednak niŝ z upływem terminu płatności. Chodzi tu o sytuacje wymienione w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT, czyli m.in. o usługi telekomunikacyjne, najmu, dzierŝawy, leasingu czy teŝ dostawy energii. Szczególny sposób powstawania obowiązku podatkowego obowiązujący dla tych czynności i róŝnice w odniesieniu do poprzedniego stanu prawnego przedstawia tabela z następnej strony. 13

15 Rodzaj czynności Sposób powstawania obowiązku podatkowego do końca 2013 roku. Sposób powstawania obowiązku podatkowego od 1 stycznia 2014 roku. Dostawy energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego Świadczenie usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych, Świadczenie usług wymienionych w poz , 174 i 175 załącznika nr 3 do ustawy o VAT Z chwilą upływu terminu płatności, jeŝeli został on określony w umowie właściwej dla rozliczeń z tytułu tych czynności Z chwilą sprzedaŝy Ŝetonów, kart telefonicznych lub innych jednostek uprawniających do korzystania z usług telekomunikacyjnych w systemie przedpłaconym w przypadku sprzedaŝy usług telekomunikacyjnych realizowanych przy uŝyciu odpowiednio Ŝetonów, kart lub innych jednostek Na zasadach ogólnych w pozostałym zakresie Z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niŝ z upływem terminu płatności Świadczenie usług najmu, dzierŝawy, leasingu oraz usług o podobnym charakterze, Świadczenie usług ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia, Świadczenie usług stałej Z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niŝ z upływem terminu płatności określonego w umowie lub fakturze Z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niŝ z upływem terminu płatności 14

16 obsługi prawnej i biurowej Świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego Na zasadach ogólnych Z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niŝ z upływem terminu płatności Podstawa opodatkowania Od 1 stycznia 2014 roku obowiązuje nowa definicja podstawy opodatkowania (art. 29a ust. 1 ustawy o VAT). Ustawodawca zdecydował się na odejście od dotychczasowego pojęcia obrotu, wprowadzając definicję wynikającą wprost z przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dalej: dyrektywa). W konsekwencji obecnie podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą sprzedawca otrzymał lub ma otrzymać od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej. Wchodzą do niej takŝe otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, które mają bezpośredni wpływ na cenę sprzedawanych towarów lub usług. Wystawianie faktur Od 1 stycznia 2014 roku podatnicy uzyskali większą swobodę w zakresie dokumentowania sprzedaŝy. Faktury naleŝy wystawiać nie później niŝ do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę. Zasada ta znajduje zastosowanie takŝe do faktur zaliczkowych. Obecnie przedsiębiorcy mają moŝliwość dokumentowania jedną fakturą 15

17 wszystkich wykonanych w danym miesiącu dla jednego kontrahenta dostawy. Zmianie ulegnie równieŝ generalna zasada dotycząca najwcześniejszego momentu wystawiania faktur. Zasadniczo dokumentów tych nie moŝna wystawić wcześniej niŝ 30. dnia przed dostawą towaru, wykonaniem usługi lub otrzymaniem (przed dostawą lub wykonaniem usługi) całości lub części zapłaty. Wyjątek od tej reguły dotyczy przykładowo: Usług budowlanych i budowlano-montaŝowych (fakturę wystawimy najpóźniej 30. dnia od dnia wykonania usługi). Dostawy ksiąŝek drukowanych (faktura powinna zostać wystawiona najpóźniej 60. dnia od dnia wydania towarów). Czynności polegającej na drukowaniu ksiąŝek (tu będzie moŝna dokumentować sprzedaŝ do 90. dnia od wykonania czynności). Odliczanie VAT Z dniem 1 stycznia 2014 roku zmianie uległy takŝe zasady odliczania VAT naliczonego. Najistotniejsze zmiany w tym zakresie nastąpiły w odniesieniu do momentu powstania prawa do odliczenia podatku. Dotyczy to transakcji krajowych. Obowiązujące do końca 2013 roku zasady (art. 86 ust. 10, 12 i 12a ustawy o VAT) uzaleŝniały moment nabycia prawa do odliczenia od otrzymania faktury oraz m.in. od nabycia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel czy od wykonania usługi. Od 1 stycznia 2014 roku podatnik moŝe odliczyć podatek w rozliczeniu za ten okres, w którym (w odniesieniu na nabywanych towarów i usług) powstał obowiązek podatkowy u sprzedawcy. Co istotne jednak, w przypadku dostaw towarów i usług oraz importu towarów (takich, co do których VAT rozlicza sprzedawca bądź VAT płacony jest do urzędu celnego na podstawie decyzji celnej) odliczenie jest moŝliwe dopiero w chwili otrzymania faktury bądź decyzji celnej. Oznacza to, Ŝe odliczenie podatku naliczonego moŝliwe jest w tym okresie rozliczeniowym, w którym spełnione są dwa warunki: 16

18 1. W odniesieniu do dostawy towarów, świadczenia usług lub importu towarów powstał obowiązek podatkowy. 2. Nabywca otrzymał fakturę lub dokument celny. Taki sposób realizacji zasady neutralności VAT jest zgodny z interpretacją przepisów dyrektywy, dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości UE (dalej: TSUE) w wyroku w sprawie Terra Baubedarf (sygn. akt C-152/01). Trybunał uznał w nim, Ŝe z art. 17(2)(a) oraz art. 18(2) VI Dyrektywy wynika, Ŝe podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego w rozliczeniu za ten okres, w którym zostały spełnione dwa warunki: towary zostały dostarczone lub usługi wykonane (co jest równoznaczne z powstaniem obowiązku podatkowego po stronie dostawcy) oraz nabywca dysponuje fakturą potwierdzającą dokonanie transakcji. Przyjęte przepisy nakładają, zatem na nabywcę towarów lub usług obowiązek weryfikowania, czy dana faktura dokumentuje czynność, co, do której powstał juŝ obowiązek podatkowy. Ta uwaga jest szczególnie istotna w kontekście wprowadzenia uprawnienia do wystawiania faktur na 30 dni przed dostawą bądź przedpłatą. W praktyce mogą, bowiem wystąpić przypadki, w których nabywca towarów bądź usługobiorca będą, co prawda dysponowali fakturą, ale obowiązek podatkowy od danej czynności powstanie dopiero w przyszłości. VAT w branŝach w 2014 roku Budowlanka Przedsiębiorcy działający w branŝy budowlanej mają kłopoty z rozliczaniem VAT od wykonywanych przez siebie czynności. Wszystko, dlatego, Ŝe o momencie powstania obowiązku podatkowego decyduje to, kto jest usługobiorcą. W odniesieniu do usług budowlanych i budowlano-montaŝowych, niezwykle istotną 17

19 kwestią jest to, kim jest nabywca usługi. Jego podatkowy status decyduje o sposobie rozliczania VAT od tego typu usług. Decydujące jest to, czy jest on: Podatnikiem VAT (względnie podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze) lub osobą prawną niebędącą podatnikiem VAT. SprzedaŜ dla tych podmiotów trzeba bezwzględnie dokumentować faktura. Innym odbiorcą usług budowlanych niebędącym czynnym podatnikiem VAT (np. osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej). Tu faktura jest wystawiana fakultatywnie na Ŝądanie usługobiorcy. NaleŜy pamiętać, Ŝe w odniesieniu do drugiej grupy nabywców (np. osób fizycznych) obowiązek podatkowy w VAT powstaje na zasadach ogólnych czyli z chwilą faktycznego wykonania usługi (podpisanie protokołu odbioru jest obecnie bez znaczenia). Dzieje się tak dlatego, Ŝe sprzedaŝ dla tego typu odbiorców jest fakturowana na ich Ŝądanie. Jeśli jednak przed tym momentem otrzymano całość lub część zapłaty, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania tej płatności (w odniesieniu do otrzymanej części naleŝności). W takim przypadku wystawienie faktury na Ŝądanie tych podmiotów takŝe pozostaje bez wpływu na moment powstania obowiązku podatkowego. Jeśli przykładowo faktyczne zakończenie prac budowlanych nastąpiło 13 marca 2014 roku (i nie otrzymano wcześniej zapłaty), to podatek naleŝny trzeba rozliczyć w deklaracji za marzec składanej do 25 kwietnia 2014 roku (przy rozliczaniu VAT miesięcznie). Z kolei, jeśli usługobiorcą jest podmiot wymieniony w pierwszej grupie, to obowiązek podatkowy powstaje na zasadach szczególnych. W przypadku świadczenia usług budowlanych dla podatników VAT i osób prawnych niebędących takim podatnikami), obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury. Dokument ten powinien być wystawiony najpóźniej 30. dnia od faktycznego wykonania usługi. Jeśli jednak faktura nie zostanie w 18