This article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "This article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and"

Transkrypt

1 This article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and education use, including for instruction at the authors institution and sharing with colleagues. Other uses, including reproduction and distribution, or selling or licensing copies, or posting to personal, institutional or third party websites are prohibited. In most cases authors are permitted to post their version of the article (e.g. in Word or Tex form) to their personal website or institutional repository. Authors requiring further information regarding Elsevier s archiving and manuscript policies are encouraged to visit:

2 Dostępne online journal homepage: Praca poglądowa/review Choroba spichrzania estrów cholesterolu Cholesteryl ester storage disease Agnieszka Jurecka 1,2, *, Violetta Opoka-Winiarska 3, Agnieszka Ługowska 4, Anna Tylki-Szymańska 5 1 Katedra Biologii Molekularnej, Uniwersytet Gdański, kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Grzegorz Węgrzyn, Poland 2 Zakład Genetyki Medycznej, Instytut,,Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Małgorzata Krajewska-Walasek, Poland 3 Klinika Chorób Płuc i Reumatologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Andrzej Emeryk, Poland 4 Zakład Genetyki, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Małgorzata Bednarska Makaruk, Poland 5 Klinika Chorób Metabolicznych, Instytut,,Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, kierownik Kliniki: dr hab. n. med. Jolanta Sykut-Cegielska, Poland informacje o artykule Historia artykułu: Otrzymano: Zaakceptowano: Dostępne online: Słowa kluczowe: deficyt lizosomalnej kwaśnej lipazy choroba Wolmana hipercholesterolemia hepatosplenomegalia stłuszczenie wątroby Keywords: Lysosomal acid lipase deficiency Wolman disease Cholesteryl ester storage disease Hypercholesterolemia Hepatosplenomegaly Hepatic steatosis abstract Cholesteryl ester storage disease (CESD) is an autosomal recessive lysosomal storage disorder caused by a deficient activity of lysosomal acid lipase. The disease leads to accumulation of triglycerides and cholesteryl esters in most tissues of the body. The abnormality of lipid metabolism often becomes clinically evident in the first or second decade of life. Hepatosplenomegaly caused by hepatic steatosis often leads to fibrosis and cirrhosis. Hypercholesterolemia as a result of upregulation of hepatic apolipoprotein B-100 synthesis and low plasma levels of high density lipoproteins (HDL) may lead to premature atherosclerosis and vascular complications. The diagnosis of CESD requires clinical experience and specialized laboratory tests. It should be considered in the differential diagnosis of chronic liver disease of unknown etiology (atypical fatty liver disease in the absence of overweight) and in dyslipidemic patients with combined hyperlipidemia and low HDL cholesterol. The diagnosis is based on finding deficient activity of acid lipase and/or molecular tests. Early diagnosis is particularly important for the enzyme replacement therapy. Human trials with recombinant LAL are currently underway, raising the prospect for specific correction of LAL deficiency in CESD. The purpose of this review is to present diagnostic difficulties associated with clinical picture of CESD, biochemical and genetic methods used to confirm the diagnosis and therapeutic possibilities Polish Pediatric Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved. * Adres do korespondencji: Katedra Biologii Molekularnej, Uniwersytet Gdański, ul. Kładki 24, Gdańsk. Tel.: Adres ajurecka@gmail.com (A. Jurecka) /$ see front matter 2012 Polish Pediatric Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved.

3 70 Definicja, wstęp historyczny oraz częstość występowania Lizosomalne choroby spichrzeniowe (LChS; lysosomal storage disorders, LSD) tworzą grupę ponad 40 różnych, genetycznie uwarunkowanych chorób, u podstawy których leży specyficzny defekt funkcji lizosomu. W przypadku choroby spichrzania estrów cholesterolu (cholesteryl ester storage disease, CESD, OMIM ), deficytowym enzymem jest lizosomalna kwaśna lipaza (kwaśna lipaza, kwaśna esteraza, EC ), która uczestniczy w hydrolizie estrów cholesterolu i triglicerydów w niskim ph lizosomu. Choroba dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny. Po raz pierwszy została opisana w 1963 r. przez Fredricksona, u dziecka z hyperlipidemią i powiększeniem wątroby, w której nagromadzone były estry cholesterolu [1]. Klika lat później opisano tę chorobę u dorosłych. Częstość występowania choroby spichrzania estrów cholesterolu nie jest dokładnie znana, a ocena częstości występowania w ogólnej populacji najczęstszej mutacji (p.e8sjm) wykazała, że choroba może być nierozpoznawana [2]. W Polsce do dnia dzisiejszego zdiagnozowano dziewiętnastu chorych [3]. Wiele z chorób lizosomalnych, podobnie jak i innych chorób dziedziczących się w sposób autosomalny recesywny występuje znamiennie częściej w pewnych populacjach, co jest wynikiem zaistniałego efektu założyciela i/lub związków małżeńskich w obrębie tej samej populacji. Może to być warunkowane sytuacją geograficzną, konfesyjną lub obyczajową. Etiologia i patogeneza U podłoża choroby spichrzania estrów cholesterolu znajduje się częściowy niedobór aktywności lizosomalnej kwaśnej lipazy (natomiast jej głęboki niedobór prowadzi do ciężkiej postaci znanej jako choroba Wolmana). Enzym ten odgrywa ważną rolę w utrzymaniu komórkowej homeostazy cholesterolu, gdyż jest on niezbędny do wewnątrzkomórkowej hydrolizy estrów cholesterolu i triglicerydów, które dostały się do komórki na drodze endocytozy lipoprotein. W przypadku niedoboru aktywności LAL dochodzi do akumulacji niezhydrolizowanych estrów cholesterolu oraz triglicerydów w różnych narządach, a także pobudzenia syntezy endogennego cholesterolu i lipoprotein o niskiej gęstości (LDL). Charakterystyka kliniczna W przeciwieństwie do choroby Wolmana, CESD charakteryzuje się dość różnorodnym obrazem klinicznym (Tab. I i II). Choroba zazwyczaj rozpoczyna się w pierwszej dekadzie życia zaburzeniami gospodarki lipidowej z powiększeniem wątroby i podwyższeniem poziomu aktywności transaminaz wątrobowych w surowicy. Hepatomegalia, podwyższenie stężenia cholesterolu i aktywności transaminaz mogą być zauważalne już w pierwszych miesiącach życia. U wszystkich chorych uszkodzenie wątroby postępuje z czasem, ostatecznie doprowadzając do zwłóknienia wątroby [4]. Rozwój przewlekłej niewydolności wątroby oraz włóknienia może nastąpić już w okresie późnego dzieciństwa lub wczesnej młodości. U około 1/3 chorych obserwuje się także powiększenie śledziony. Innymi opisywanymi objawami są żółtaczka, nawracające bóle brzucha, krwawienia z przewodu pokarmowego, opóźnienie pokwitania [4]. W CESD nie stwierdza się zmian w strukturze (wapnienie) ani w funkcji nadnerczy tak jak w przypadku choroby Wolmana. Wywiad: chorzy zwykle nie wykazują żadnych objawów przy urodzeniu; bardzo ważna dla rozpoznania choroby u pacjenta i jego rodzeństwa jest pełna historia rodziny (choroba spichrzania estrów cholesterolu dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny). Badanie fizykalne: najczęstszym odchyleniem w badaniu fizykalnym jest hepatosplenomegalia. Diagnostyka Wskazania do rozważenia diagnostyki w kierunku CESD przedstawiono w tabeli III. Podstawowe badania laboratoryjne Wyniki podstawowych testów laboratoryjnych wykazują obecność hyperlipidemii (podwyższone stężenie cholesterolu oraz triglicerydów) ze znacznie obniżonym stężeniem lipoprotein HDL oraz nieco podwyższonym poziomem aktywności transaminaz wątrobowych i LDL. Badania enzymatyczne Podstawą rozpoznania jest stwierdzenie deficytu aktywności kwaśnej lipazy w suchej kropli krwi, w izolowanych leukocytach krwi obwodowej albo hodowanych fibroblastach skóry. Aktywność lizosomalnej kwaśnej lipazy u chorych z CESD wynosi zazwyczaj 1 10% w stosunku do prawidłowej (Tab. III). Obraz mikroskopowy Wątroba w CESD ma nietypowy pomarańczowy lub maślano-żółty kolor oraz gładką, miękką konsystencję. Zwykle jest znacznie powiększona, niekiedy nawet ponad dwukrotnie cięższa w porównaniu z normalną. Badanie mikroskopowe wątroby u chorych z CESD wykazuje wiele podobnych zmian jak w przypadku choroby Wolmana, z pewnymi różnicami związanymi z faktem, że proces choroby toczy się znacznie dłużej. Obserwuje się następujące zmiany: 1) w komórkach parenchymalnych wątroby obecne są kropelki tłuszczu przypominające występujące w zwykłym stłuszczeniu wątroby, 2) powiększenie komórek Kupffera poprzez mniejsze wakuole oraz okresowo kwaśne- -Schiff-dodatnie granulki, 3) zmienna ilość zwłóknienia w przegrodach, które u części chorych prowadzi do drobnoguzkowej marskości z żylakami przełyku, 4) ogniskowe około wrotne nagromadzenie limfocytów, komórek plazmatycznych oraz piankowatych makrofagów z małą lub brakiem dwójłomności oraz 5) wakuolizacja i 6) masywne nagromadzenie dwójłomnego materiału w hepatocytach [5].

4 71 Tabela I Różnicowanie choroby Wolmana i choroby spichrzania estrów cholesterolu Table I Differentiation between Wolman disease and cholesteryl ester storage disease Choroba spichrzania estrów cholestrolu Cholesteryl ester storage disease Choroba Wolmana Wolman disease Długość życia - do okresu dorosłości miesiąca życia Life span - to adulthood months of age Początek objawów choroby Onset of disease symptoms Hepatomegalia, w większości przypadków z splenomegalią Hepatomegaly, in most cases with splenomegaly Powiększenie i zwapnienie nadnerczy - łagodny, pierwsze objawy w okresie dziecięcym lub później - mild, first symptoms during childhood or later -często jedyny objaw, początek w I/II dekadzie życia - often the only symptom, the beginning in the I/II decade of life - niezwykle rzadko, opisanych kilka przypadków - ostry, w okresie noworodkowym/ niemowlęcym - acute, during the neonatal/infant period - zawsze, początek w pierwszych tygodniach życia - always beginning in the first weeks of life - często, początek w pierwszych tygodniach życia niewielka niewydolność nadnerczy Enlargement and calcification of the adrenal glands - extremely rare, several cases described - often, beginning in the first weeks of life small adrenal insufficiency Inne objawy gastrologiczne (stolce tłuszczowe, wzdęcia brzucha, wymioty, biegunka) Other gastrological symptoms (steatorrhoea, abdominal distension, vomiting, diarrhea) - nie muszą wystepować -często, początek w pierwszych tygodniach życia - may not be present - often, beginning in the first weeks of life Przedwczesna miażdżyca - podwyższone ryzyko - nie występuje Premature atherosclerosis - increased risk - not present Aktywność lizosomalnej kwaśnej lipazy - resztkowa (ok. 5%) - brak Activity of lysosomal acid lipase - residual - lack Hipercholesterolemia - zawsze - rzadko Hypercholesterolemia - always - rare Hipertriglicerydemia - często - rzadko Hypertriglyceridaemia - often - rare Podwyższony poziom transaminaz - zawsze - rzadko Elevated levels of transaminases - always - rare Zmiany w morfologii krwi (anemia, trombocytopenia) - nie występuje - często Changes in blood counts (anemia, thrombocytopenia) - not present - often Mikroskopia elektronowa tkanki wątrobowej w przebiegu CESD wykazuje [4, 6]: 1. Obecność wtrętów w hepatocytach. 2. Ograniczenie wtrętów poprzez trójwarstwowe błony, tworzące prawdziwą błonę wakuoli oraz podbłonowe,,halo, które jest charakterystyczne dla lizosomów. Dodatkowo obecna jest cienka, ograniczająca warstwa, opisana także w chorobie tangierskiej, w której wtręty zawierają estry cholesterolu, ale nie są ograniczone przez błonę. 3. Komórki Kupffera zawierające różnorodny materiał spichrzeniowy. 4. Ograniczone błonami wakuole zawierające częściowo rozpuszczone, częściowo nienasycone kwasy tłuszczowe w komórkach epitelialnych małych przewodów żółciowych, jak również w komórkach endotelialnych. Inne badania biochemiczne Do niedawna w diagnostyce deficytu aktywności LAL wykorzystywano chromatografię cienkowarstwową lipidów izolowanych z bioptatu wątroby. Badanie to pozwala na obserwację charakterystycznego dla choroby Wolmana/CESD profilu spichrzanych lipidów z masywnymi ilościami estrów cholesterolu, triglicerydów oraz wolnego cholesterolu. Ze względu na inwazyjność procedury otrzymywania bioptatu wątroby badanie to wykonuje się obecnie bardzo rzadko. Tabela II Wskazania do rozważenia diagnostyki w kierunku choroby spichrzania estrów cholesterolu Table II Indications for suspecting the diagnosis of cholesteryl ester storage disease in children Objawy choroby Disease signs Hepatomegalia/hepatosplenomegalia Hepatomegaly/hepatosplenomegaly Wyniki badań laboratoryjnych/dodatkowych Results of diagnostic/additional tests Podwyższone stężenie cholesterolu i/lub triglicerydów Elevated cholesterol/triglycerides Podwyższona poziom aktywności transaminaz, podwyższony poziom bilirubiny Elevated transaminases, bilirubin USG: stłuszczenie, zwłóknienie, marskość wątroby USG: steatosis, fibrosis, cirrhosis

5 72 Tabela III Testy laboratoryjne stosowane w diagnostyce choroby spichrzania estrów cholesterolu Table III Laboratory tests used in cholesteryl ester storage disease diagnostics Rodzaj testu Test type Rodzaj materiału Sample type Zalety testu Assay advantages Ograniczenia testu Assay limitations Oznaczanie aktywności enzymatycznej lizosomalnej kwaśnej lipazy Oznaczanie aktywności enzymatycznej lizosomalnej kwaśnej lipazy Leukocyty Pełna krew heparynizowana Skoncentrowane, jednorodne próbki Trudności w przesłaniu materiału do laboratorium Leucocytes Heparinized whole blood Concentrated, homogenous sample Whole blood shipping challenges Pełna krew z EDTA Liczne enzymy mogą być analizowane w jednej próbce EDTA whole blood Multiple enzymes can be analyzed from one sample Hodowane fibroblasty Punktowa biopsja skóry Jeden typ komórek Badanie inwazyjne Cultured fibroblasts Skin punch biopsy Single cell type Invasive sample type Liczne enzymy mogą być analizowane z jednej próbki Multiple enzymes can be analyzed from one sample Przygotowanie materiału i jego wysłanie Biopsy handling and shipping challenges Suche krople krwi Krew pełna Łatwe pobranie i transport próbek Test nie jest dostępny we wszystkich regionach świata Dried blood spots Whole blood Easy sample collection and shipment Not offered in all region of the world Analiza DNA DNA analysis Heparynizowana pełna krew nakroplona na bibułkę filtracyjną Heparinized whole blood spotted onto filter paper Uważany jest za test przesiewowy (wynik powinien być potwierdzony badaniem aktywności enzymu w leukocytach lub analizą DNA Considered a screening assay (positive result should be confirmed in leukocytes by enzyme activity assay and/or DNA analysis) Sekwencjonowanie całego genu LIPA Whole LIPA gene sequencing Może potwierdzać wyniki badania aktywności enzymu Can provide confirmation of enzyme activity findings Znajomość mutacji u probanda pozwala na szybką diagnostykę w jego rodzinie oraz na zastosowanie w badaniach prenatalnych Knowledge of mutational background in a proband allows quick diagnostics Potencjalnie droższe Potentially more expensive Nowe, nie opisane mutacje wymagają potwierdzenia ich patogennego charakteru New, undescribed mutations require confirmation of their pathogenic character Badania molekularne Poradnictwo genetyczne Upodłoża CESDmogą znajdować się rożne mutacje genu LIPA kodującego białko lizosomalnej kwaśnej lipazy zlokalizowanego na chromosomie 10q23.2-q23.3 (Tab. III). W genie LIPA opisano 47 mutacji powodujących deficyt LAL. Wśród nich 18 mutacji warunkuje fenotyp choroby Wolmana, a pozostałe CESD. Mutacje będące przyczyną CESD prowadzą do zachowania resztkowej aktywności LAL. U chorych z CESD najczęściej identyfikuje się mutację D weksonie8. Częstość występowania CESD w populacji niemieckiej szacuje się na 25: żywych urodzeń (na podstawie częstości mutacji D w populacji ogólnej oszacowano częstość pojawienia się homozygot dla tej mutacji na 6: ). Brak jest danych epidemiologicznych z innych krajów. Konsultacja genetyczna jest niezbędna dla rodziców i krewnych chorych z CESD w celu określenia ryzyka posiadania dziecka z chorobą lub dalszego przenoszenia mutacji. Diagnostyka różnicowa Obecność podwyższonego stężenia cholesterolu i triglicerydów we krwi u chorych dzieci jest z reguły przypisywana rodzinnej złożonej hyperlipidemii ( familial combined hyperlipidemia; FCH) lub częściej zespołowi metabolicznemu, zwanemu również zespołem insulinooporności [7, 8]. Pierwsza z chorób dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący

6 73 i charakteryzuje się zmiennością profilu lipidowego w czasie (od mieszanej hyperlipidemii do hipercholesterolemii lub wyłącznie hypertriglicerydemii), drugą charakteryzuje insulinooporność, centralna otyłość, mieszana dyslipidemia z niskim stężeniem HDL oraz nadciśnieniem. Z reguły wiąże się także ze stłuszczeniem wątroby (tzw. niealkoholowe stłuszczenie wątroby; non-alcoholic fatty liver disease; NAFLD) (Ryc. 1). Hiperlipidemia Hipercholesterolemia Wykluczone wtórne przyczyny hipercholesterolemii TAK NIE Wskazana diagnostyka Pierwotna hiperlipidemia Podejrzenie rodzinnej hipercholesterolemii Obecność innych objawów: - powiększenie wątroby - powiększenie śledziony - USG: stłuszczenie lub włóknienie wątroby NIE Potwierdzenie rozpoznania badaniami genetycznymi TAK Rozpoznanie rodzinnej hipercholesterolemii Podejrzenie choroby spichrzania estrów cholesterolu - Badanie enzymatyczne brak aktywności kwaśnej lipazy we krwi w suchej kropli krwi, izolowanych leukocytach albo hodowanych fibroblastach skóry - Analiza molekularna genu LIPA Brak możliwości wykonania testów Skierowanie do Poradni Chorób Metabolicznych Ryc. 1 Algorytm diagnostyczny dla choroby spichrzania estrów cholesterolu Fig. 1 Diagnostic algorithm for cholesteryl ester storage disease

7 74 Postępowanie terapeutyczne Etyka/Ethics U chorych z CESD leczenie dotychczas skupiało się na obniżeniu stężenia cholesterolu i lipidów w osoczu krwi poprzez niskotłuszczową dietę oraz zahamowanie syntezy endogennego cholesterolu z pomocą inhibitorów reduktazy HMG-CoA. Wykazano, iż podaż lowastatyny oraz simwastatyny obniża stężenie cholesterolu, triglicerydów oraz LDL. Niestety, pomimo modyfikacji parametrów biochemicznych nie wiadomo, czy leczenie to ma jakikolwiek wpływ na obraz kliniczny i przebieg choroby [9]. U jednej chorej wykonano również przeszczep wątroby, jednakże pomimo początkowej poprawy rozwinęło się ciężkie nadciśnienie oraz niewydolność nerek prowadząca do zgonu [10, 11]. Leczenie enzymatyczne (enzyme replacement therapy; ERT) Badania z użyciem rekombinowanej ludzkiej lizosomalnej kwaśnej lipazy u chorych z CESD są obecnie w toku (www. clinicaltrials.gov identifier: NCT ) [12]. Wnioski 1. Choroba spichrzania estrów cholesterolu jest rzadką genetycznie uwarunkowaną chorobą metaboliczną dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny. 2. Choroba spowodowana jest deficytem aktywności lizosomalnej kwaśnej lipazy. 3. Klinicznie choroba zazwyczaj rozpoczyna się w pierwszej dekadzie życia, a powiększenie wątroby i śledziony są głównymi objawami. Z czasem prowadzi do zwłóknienia, przewlekłej niewydolności oraz marskości wątroby. 4. Wstępna diagnostyka opiera się na obrazie klinicznym, a podstawą rozpoznania jest stwierdzenie deficytu aktywności kwaśnej lipazy i/lub identyfikacja patogennych mutacji w genie LIPA. 5. Badania z użyciem rekombinowanej lizosomalnej kwaśnej lipazy u chorych z chorobą spichrzania estrów cholesterolu są obecnie w toku, co daje szansę na leczenie tej choroby. Wkład autorów/authors' contribution Według kolejności Finansowanie/Financial support Nie występuje. Konflikt interesu/conflict of interest Nie występuje. Treści przedstawione w artykule są zgodne z zasadami Deklaracji Helsińskiej, dyrektywami EU oraz ujednoliconymi wymaganiami dla czasopism biomedycznych. pismiennictwo/references [1] Fredrickson DS, Ferrans VJ. Acid cholesteryl ester hydrolase deficiency (Wolman's disease and cholesteryl ester storage disease). in: Stanbury JB, Wyngaarden JB, Fredrickson DS, ed. The Metabolic Basis of Inherited Disease. New York; p [2] Muntoni S, Wiebusch H, Jansen-Rust M, Rust S, Seedorf U, Schulte H, et al. Prevalence of cholesteryl ester storage disease. Arteriosclerosis Thrombosis and Vascular Biology 2007;27: [3] Tylki-Szymańska A, Rujner J, Ługowska A, Woźniewicz B, Czarnowska E. Niedobór lizosomalnej kwaśnej lipazy u 2 dzieci z chorobą Wolmana i u 7 z chorobą spichrzania estrów cholesterolu. Hepatologia Polska 1995;2: [4] Assmann G, Seedorf U. Acid lipase deficiency: Wolman disease and cholesterol ester storage disease. W: Scriver CR, Beaudet AL, Sly WS, Valle D, reds. The metabolic and molecular basis of inherited disease. New York: McGraw Hill Inc; p [5] Lowden JA, Barson AJ, Wentworth P. Wolman's disease: a microscopic and biochemical study showing accumulation of ceroid and esterified cholesterol. Canadian Medical Association Journal 1970;102: [6] Kunnert B, Cossel L, Keller E. Diagnosis and morphology of cholesterol ester storage disease. Light microscopical, histochromatographical and electron microscopical investigations (author's transl). Zentralblatt fur Allgemeine Pathologie und Pathologische Anatomie 1979;123: [7] vom Dahl S, Mengel E. Lysosomal storage diseases as differential diagnosis of hepatosplenomegaly. Best Pract Res Clin Gastroenterol 2010;24: [8] Decarlis S, Agostoni C, Ferrante F, Scarlino S, Riva E, Giovannini M. Combined hyperlipidaemia as a presenting sign of cholesteryl ester storage disease. Journal of Inherited Metabolic Disease s [9] Dalgic B, Sari S, Gunduz M, Ezgu F, Tumer L, Hasanoglu A, et al. Cholesteryl ester storage disease in a young child presenting as isolated hepatomegaly treated with simvastatin. Turk J Pediatr 2006;48: [10] Ferry GD, Whisennand HH, Finegold MJ, Alpert E, Glombicki A. Liver transplantation for cholesteryl ester storage disease. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition 1991;12: [11] Kale AS, Ferry GD, Hawkins EP. End-stage renal disease in a patient with cholesteryl ester storage disease following successful liver transplantation and cyclosporine immunosuppression. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition 1995;20: [12] Leavitt M, Burt AD, Hu W. Recombinant lysosomal acid lipase normalizes liver weight, transaminases and histopathological abnormalities in an in vivo model of cholesterol ester disease (CESD). Hepatology 2011; 54(Suppl. 1):5358.

This article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and

This article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and This article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and education use, including for instruction at the authors institution

Bardziej szczegółowo

SEMINARIUM 2 15. 10. 2015

SEMINARIUM 2 15. 10. 2015 SEMINARIUM 2 15. 10. 2015 Od tłuszczu pokarmowego do lipoprotein osocza, metabolizm, budowa cząsteczek lipoprotein, apolipoproteiny, znaczenie biologiczne, enzymy biorące udział w metabolizmie lipoprotein,

Bardziej szczegółowo

Hipercholesterolemia rodzinna (FH) ważny i niedoceniony problem zdrowia publicznego

Hipercholesterolemia rodzinna (FH) ważny i niedoceniony problem zdrowia publicznego Hipercholesterolemia rodzinna (FH) ważny i niedoceniony problem zdrowia publicznego Krzysztof Chlebus I Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia Rodzinna przedwczesna choroba

Bardziej szczegółowo

Dziecko w wieku 5 lat ze wzrostem transaminaz. Piotr Socha IPCZD Warszawa

Dziecko w wieku 5 lat ze wzrostem transaminaz. Piotr Socha IPCZD Warszawa Dziecko w wieku 5 lat ze wzrostem transaminaz Piotr Socha IPCZD Warszawa Kategorie chorób watroby Niewydolność pilne Hepatitis (ALT) Cholestaza (bil.) Chłopiec 5 letni Gorączka od 4 dni ok 38,5 st. C Gardło

Bardziej szczegółowo

LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E

LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E załącznik nr 19 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu: LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E 75 Zaburzenia przemian sfingolipidów i inne zaburzenia spichrzania

Bardziej szczegółowo

Dziecko w wieku 5 lat ze wzrostem transaminaz. Piotr Socha IPCZD Warszawa

Dziecko w wieku 5 lat ze wzrostem transaminaz. Piotr Socha IPCZD Warszawa Dziecko w wieku 5 lat ze wzrostem transaminaz Piotr Socha IPCZD Warszawa Kategorie chorób watroby Niewydolność pilne Hepatitis (ALT) Cholestaza (bil.) Chłopiec 5 letni Gorączka od 4 dni ok 38,5 st. C Gardło

Bardziej szczegółowo

Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?

Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)

Bardziej szczegółowo

Analiza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną.

Analiza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną. Analiza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną. Monika śuk opiekun: prof. dr hab. n. med. Janusz Limon Katedra i Zakład

Bardziej szczegółowo

Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć

Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć I Katedra i Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć Dlaczego to takie ważne? Marcin Gruchała Czynniki ryzyka zawału serca 15 152 osób z pierwszym

Bardziej szczegółowo

Choroby lizosomalne z komponentą neurodegeneracyjną

Choroby lizosomalne z komponentą neurodegeneracyjną Choroby lizosomalne z komponentą neurodegeneracyjną Choroba Gangliozydoza GM2 -Ch Tay-Sachsa (GM2-B) -Ch Sandhoffa (GM2-0) Choroba Krabbego Leukodystrofia metachromatyczna Fukozydoza Alfa-mannozydoza Beta-mannozydoza

Bardziej szczegółowo

u Czynniki ryzyka wystąpienia zakrzepicy? - przykłady cech osobniczych i stanów klinicznych - przykłady interwencji diagnostycznych i leczniczych

u Czynniki ryzyka wystąpienia zakrzepicy? - przykłady cech osobniczych i stanów klinicznych - przykłady interwencji diagnostycznych i leczniczych 1 TROMBOFILIA 2 Trombofilia = nadkrzepliwość u Genetycznie uwarunkowana lub nabyta skłonność do występowania zakrzepicy żylnej, rzadko tętniczej, spowodowana nieprawidłowościami hematologicznymi 3 4 5

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Leczenie choroby Hurler

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Leczenie choroby Hurler Nazwa programu: LECZENIE CHOROBY HURLER ICD-10 E-76.0 - Mukopolisacharydoza typu I (MPS I) Dziedzina medycyny: pediatria załącznik nr 23 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008

Bardziej szczegółowo

Wysokie CK. Anna Kostera-Pruszczyk Klinika Neurologii Warszawski Uniwersytet Medyczny

Wysokie CK. Anna Kostera-Pruszczyk Klinika Neurologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Wysokie CK Anna Kostera-Pruszczyk Klinika Neurologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Podwyższona CK czyli jaka Podwyższona CK czyli jaka AST, ALT CK w/n CK podwyższone Choroba wątroby Choroba mięśni (?)

Bardziej szczegółowo

Silny świąd skóry u niemowlęcia w wieku 10 miesięcy. Diana Kamińska Klinika Gastrologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii IP CZD

Silny świąd skóry u niemowlęcia w wieku 10 miesięcy. Diana Kamińska Klinika Gastrologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii IP CZD Silny świąd skóry u niemowlęcia w wieku 10 miesięcy Diana Kamińska Klinika Gastrologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii IP CZD Pacjent 1 10/12, chłopiec. Od kilku tygodni narastający świąd

Bardziej szczegółowo

Noworodek z wrodzoną wadą metabolizmu - analiza przypadku klinicznego

Noworodek z wrodzoną wadą metabolizmu - analiza przypadku klinicznego Noworodek z wrodzoną wadą metabolizmu - analiza przypadku klinicznego Marcin Kalisiak Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Kierownik Kliniki: prof. Ewa Helwich 1 Plan prezentacji co to

Bardziej szczegółowo

Rodzinna gorączka śródziemnomorska

Rodzinna gorączka śródziemnomorska www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Rodzinna gorączka śródziemnomorska Wersja 2016 2. DIAGNOZA I LECZENIE 2.1 Jak diagnozuje się tę chorobę? Zasadniczo stosuje się następujące podejście: Podejrzenie

Bardziej szczegółowo

Streszczenie Deficyt kwaśniej sfingomielinazy

Streszczenie Deficyt kwaśniej sfingomielinazy Lek. Patryk Lipiński Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych,,charakterystyka wybranych chorób metabolicznych z dominującą ekspresją w wątrobie Promotor: Prof. dr hab. n. med. Anna Tylki-Szymańska

Bardziej szczegółowo

INTERPRETACJA WYNIKÓW BADAŃ MOLEKULARNYCH W CHOROBIE HUNTINGTONA

INTERPRETACJA WYNIKÓW BADAŃ MOLEKULARNYCH W CHOROBIE HUNTINGTONA XX Międzynarodowa konferencja Polskie Stowarzyszenie Choroby Huntingtona Warszawa, 17-18- 19 kwietnia 2015 r. Metody badań i leczenie choroby Huntingtona - aktualności INTERPRETACJA WYNIKÓW BADAŃ MOLEKULARNYCH

Bardziej szczegółowo

POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE

POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A Klinika Neurologii Rozwojowej Gdański Uniwersytet Medyczny Ewa Pilarska Dystrofie mięśniowe to grupa przewlekłych

Bardziej szczegółowo

Dr hab. n. med. Aneta Gawlik

Dr hab. n. med. Aneta Gawlik Dr hab. n. med. Aneta Gawlik Katedra i Klinika Endokrynologii i Pediatrii SUM Dr hab. n. med. Iwona Maruniak- Chudek Klinika Intensywnej Terapii i Patologii Noworodka SUM Konsultant wojewódzki ds. Neonatologii

Bardziej szczegółowo

Gdańsk 10.10.2015 r.

Gdańsk 10.10.2015 r. Celiakia- czy nadążamy za zmieniającymi się rekomendacjami Gdańsk 10.10.2015 r. prof. dr hab. n. med. Barbara Kamińska Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdański

Bardziej szczegółowo

ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )

ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( ) ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,

Bardziej szczegółowo

zbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)

zbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl) HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej

Bardziej szczegółowo

Agnieszka Brandt, Matylda Hennig, Joanna Bautembach-Minkowska, Małgorzata Myśliwiec

Agnieszka Brandt, Matylda Hennig, Joanna Bautembach-Minkowska, Małgorzata Myśliwiec Agnieszka Brandt, Matylda Hennig, Joanna Bautembach-Minkowska, Małgorzata Myśliwiec Klinika Pediatrii, Diabetologii i Endokrynologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna (FH) najczęstsza

Bardziej szczegółowo

na stopień naukowy doktora nauk medycznych w zakresie medycyny

na stopień naukowy doktora nauk medycznych w zakresie medycyny 9.05.2019 Dr hab. n med. Jolanta Wierzba Zakład Pielęgniarstwa Ogólnego Uniwersytet Medyczny w Gdańsku Recenzja rozprawy doktorskiej na stopień naukowy doktora nauk medycznych w zakresie medycyny Pana

Bardziej szczegółowo

Kwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia.

Kwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia. Kwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia. Kwasy tłuszczowe omega-3 jak pokazują wyniki wielu światowych badań klinicznych i epidemiologicznych na ludziach, są

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA. UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie

Bardziej szczegółowo

Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym

Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W

Bardziej szczegółowo

JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby

JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby SPIS TREŚCI JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje Wątroba jest największym narządem wewnętrznym naszego organizmu. Wątroba jest kluczowym organem regulującym nasz metabolizm (każda substancja

Bardziej szczegółowo

Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV

Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV HCV zidentyfikowany w 1989 roku należy do rodziny Flaviviridae zawiera jednoniciowy RNA koduje białka strukturalne i niestrukturalne (co najmniej 10) ma 6 podstawowych

Bardziej szczegółowo

Choroby peroksysomalne

Choroby peroksysomalne 148 PRACE POGLĄDOWE / REVIEWS Choroby peroksysomalne Peroxisomal disorders Teresa Joanna Stradomska Pediatr Pol 2010; 85 (2): 148 155 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Otrzymano/Received: 29.10.2009

Bardziej szczegółowo

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with

Bardziej szczegółowo

Dziecko otyłe jakich chorób przewodu pokarmowego możemy się spodziewać?

Dziecko otyłe jakich chorób przewodu pokarmowego możemy się spodziewać? Dziecko otyłe jakich chorób przewodu pokarmowego możemy się spodziewać? Dariusz M. Lebensztejn Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i Alergologii Dziecięcej UM w Białymstoku Definicja NAFLD Wykazanie stłuszczenia

Bardziej szczegółowo

I. STRESZCZENIE Cele pracy:

I. STRESZCZENIE Cele pracy: I. STRESZCZENIE Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) jest przewlekłym procesem zapalnym, powodującym postępujące i nieodwracalne włóknienie trzustki. Choroba przebiega z okresami remisji i zaostrzeń, prowadząc

Bardziej szczegółowo

Nieprawidłowe próby wątrobowe

Nieprawidłowe próby wątrobowe Nieprawidłowe próby wątrobowe Pacjent Student l. 22 Skierowany z powodu stwierdzonych w rutynowym badaniu podwyższonych testów wątrobowych BMI 22 (jaka norma?) Wywiad: niewielkie przemęczenie, apetyt dobry,

Bardziej szczegółowo

w kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,

w kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego, 1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i

Bardziej szczegółowo

Choroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu

Choroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu Choroby wewnętrzne - gastroenterologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-G Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu

Bardziej szczegółowo

Choroby ultra-rzadkie. Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka

Choroby ultra-rzadkie. Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Choroby ultra-rzadkie Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Definicje, częstość występowania Podstawą definicji chorób rzadkich są dane epidemiologiczne dotyczące występowania choroby w całej populacji

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016:

HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: Tematy wykładów: 1. Badania laboratoryjne w medycynie prewencyjnej. dr hab. Bogdan Solnica, prof. UJ 2. Diagnostyka

Bardziej szczegółowo

Jednostka chorobowa. 235200 HFE HFE 235200 Wykrycie mutacji w genie HFE odpowiedzialnych za heterochromatozę. Analiza mutacji w kodonach: C282Y, H63D.

Jednostka chorobowa. 235200 HFE HFE 235200 Wykrycie mutacji w genie HFE odpowiedzialnych za heterochromatozę. Analiza mutacji w kodonach: C282Y, H63D. Jednostka chorobowa Jednostka Oznaczenie Chorobowa testu OMIM TM Badany Gen Literatura Gen OMIM TM Opis/cel badania Zakres analizy Materiał biologiczny Czas analizy [dni roboczych] Cena [PLN] HEMOCHROMATOZA

Bardziej szczegółowo

W badaniu 4S (ang. Scandinavian Simvastatin Survivat Study), oceniano wpływ symwastatyny na całkowitą śmiertelność u 4444 pacjentów z chorobą wieńcową i z wyjściowym stężeniem cholesterolu całkowitego

Bardziej szczegółowo

NIEDOBÓR ALFA-1 ANTYTRYPSYNY

NIEDOBÓR ALFA-1 ANTYTRYPSYNY NIEDOBÓR ALFA-1 ANTYTRYPSYNY Diagnoza. I co dalej? POMOC CHORYM LECZENIE PROFILAKTYKA CO TO JEST NIEDOBÓR A1AT OBJAWY NIEDOBORU A1AT DZIEDZICZENIE CHOROBY NIEDOBÓR A1AT Niedobór alfa-1 antytrypsyny (A1AT)

Bardziej szczegółowo

PodoNet. sprawozdanie z pracy wieloośrodkowej. Aleksandra Żurowska Irena Bałasz-Chmielewska

PodoNet. sprawozdanie z pracy wieloośrodkowej. Aleksandra Żurowska Irena Bałasz-Chmielewska PodoNet sprawozdanie z pracy wieloośrodkowej Aleksandra Żurowska Irena Bałasz-Chmielewska Katedra i Klinika Pediatrii, Nefrologii i Nadciśnienia GUMed Liczba pacjentów w Rejestrze PodoNet- 1788 Liczba

Bardziej szczegółowo

Łukasz Supronowicz ZASTOSOWANIE NIEINWAZYJNYCH BIOMARKERÓW DO DIAGNOSTKI ALKOHOLOWYCH CHORÓB WĄTROBY

Łukasz Supronowicz ZASTOSOWANIE NIEINWAZYJNYCH BIOMARKERÓW DO DIAGNOSTKI ALKOHOLOWYCH CHORÓB WĄTROBY Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Łukasz Supronowicz ZASTOSOWANIE NIEINWAZYJNYCH BIOMARKERÓW DO DIAGNOSTKI ALKOHOLOWYCH CHORÓB WĄTROBY Rozprawa

Bardziej szczegółowo

3 Zespół czerwonego ucha opis, diagnostyka i leczenie Antoni Prusiński. 4 Zawroty głowy w aspekcie medycyny ratunkowej Antoni Prusiński

3 Zespół czerwonego ucha opis, diagnostyka i leczenie Antoni Prusiński. 4 Zawroty głowy w aspekcie medycyny ratunkowej Antoni Prusiński VERTIGOPROFIL VOL. 3/Nr 3(11)/2009 Redaktor naczelny: Prof. dr hab. n. med. Antoni Prusiński Zastępca redaktora naczelnego: Dr n. med. Tomasz Berkowicz 2 XXXVI Międzynarodowy Kongres Towarzystwa Neurootologicznego

Bardziej szczegółowo

Spis treści. śelazo... 46 Wapń i witamina D... 47 Cynk... 47

Spis treści. śelazo... 46 Wapń i witamina D... 47 Cynk... 47 Spis treści Przedmowa... 9 1. Ustalanie zapotrzebowania energetycznego w róŝnych stanach chorobowych (Danuta Gajewska)... 11 Wiadomości ogólne... 11 Całkowita przemiana materii... 12 Wprowadzenie... 12

Bardziej szczegółowo

Częstotliwość występowania tej choroby to 1: żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie.

Częstotliwość występowania tej choroby to 1: żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie. GALAKTOZEMIA Częstotliwość występowania tej choroby to 1:60 000 żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie. galaktoza - cukier prosty (razem z glukozą i fruktozą wchłaniany w przewodzie pokarmowym),

Bardziej szczegółowo

Choroby ultra-rzadkie Warszawa, 12 marca Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka

Choroby ultra-rzadkie Warszawa, 12 marca Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Choroby ultra-rzadkie Warszawa, 12 marca 2010 Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Definicje, częstość występowania Podstawą definicji chorób rzadkich są dane epidemiologiczne dotyczące występowania

Bardziej szczegółowo

EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ LECZONYCH METODĄ FOTOTERAPII UVB.

EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ LECZONYCH METODĄ FOTOTERAPII UVB. Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ

Bardziej szczegółowo

Zmiany zapalne w biopsji mięśnia

Zmiany zapalne w biopsji mięśnia Zmiany zapalne w biopsji mięśnia Anna Kamińska Klinika Neurologii Warszawski Uniwersytet Medyczny III Warszawskie Dni Nerwowo- Mięśniowe Warszawa, 25-26 maja 2018 Idiopatyczne miopatie zapalne stanowią

Bardziej szczegółowo

UWAGA SPECJALIZUJĄCY!

UWAGA SPECJALIZUJĄCY! Biuro Oddziału Kształcenia Podyplomowego Wydziału Farmaceutycznego informuje, iż kurs Kurs: Wybrane zagadnienia z genetyki chorób metabolicznych Moduł IV: Biochemiczne badania genetyczne z Laboratoryjnej

Bardziej szczegółowo

Aneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta

Aneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce

Bardziej szczegółowo

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość

Bardziej szczegółowo

Zmodyfikowane wg Kadowaki T in.: J Clin Invest. 2006;116(7):1784-92

Zmodyfikowane wg Kadowaki T in.: J Clin Invest. 2006;116(7):1784-92 Magdalena Szopa Związek pomiędzy polimorfizmami w genie adiponektyny a wybranymi wyznacznikami zespołu metabolicznego ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Prof. zw. dr hab. med. Aldona Dembińska-Kieć Kierownik

Bardziej szczegółowo

Kluczowe znaczenie ma rozumienie procesu klinicznego jako kontinuum zdarzeń

Kluczowe znaczenie ma rozumienie procesu klinicznego jako kontinuum zdarzeń Lek Anna Teresa Filipek-Gliszczyńska Ocena znaczenia biomarkerów w płynie mózgowo-rdzeniowym w prognozowaniu konwersji subiektywnych i łagodnych zaburzeń poznawczych do pełnoobjawowej choroby Alzheimera

Bardziej szczegółowo

Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.

Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie

Bardziej szczegółowo

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE 1. Ramowe treści kształcenia PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE L.p. DATA TEMAT ZAJĘĆ LICZBA GODZIN: FORMA ZALI- CZENIA PUNKTY ECTS 1. 2. 22.09.2012 23.09.2012 20.10.2012 21.10.2012 Żywienie

Bardziej szczegółowo

prof. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

prof. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie prof. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie Sekwencyjność występowania zaburzeń molekularnych w niedrobnokomórkowym raku płuca

Bardziej szczegółowo

Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby podstawowe informacje wraz z opisem typowych przypadków

Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby podstawowe informacje wraz z opisem typowych przypadków Opis przypadku Aleksandra Wontor-Buksińska 1, Marek Waluga 2 1 Oddział Chorób Wewnętrznych, Pracownia Endoskopowa, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Częstochowie 2 Katedra i Klinika Gastroenterologii

Bardziej szczegółowo

OncoOVARIAN Dx (Jajniki) - Raport

OncoOVARIAN Dx (Jajniki) - Raport IMS Sp. z o.o. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 4 4 OncoOVARIAN Dx (Jajniki) - Raport Informacje o pacjencie Dane identyfikacyjne Kod: PRZYKLAD PESEL: 00999000000 Dane osobowe Wiek (w latach): 40 Status menopauzalny

Bardziej szczegółowo

LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E

LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E Nazwa programu: Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Załącznik nr 18 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia10 października2011 roku LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E 75 Zaburzenia przemian

Bardziej szczegółowo

Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków

Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków 1 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej kwasu nikotynowego/laropiprantu

Bardziej szczegółowo

Dziedziczenie recesywne

Dziedziczenie recesywne 12 Zakład Genetyki Medycznej Instytut "Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka" telefon 022 815 74 50 (sekretariat) 022 815 74 51 (poradnia) Dziedziczenie recesywne, Szpital Dziecięcy, Dziekanów Leśny k/o Warszawy

Bardziej szczegółowo

Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta

Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą

Bardziej szczegółowo

HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć?

HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć? HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć? KIM JESTEŚMY JESTEŚMY GRUPĄ, KTÓRA ZRZESZA PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI GOSPODARKI LIPIDOWEJ Z CAŁEJ POLSKI HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA FAKTY:

Bardziej szczegółowo

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność

Bardziej szczegółowo

BADANIA NAD ZNACZENIEM DIAGNOSTYKI MORFOLOGICZNEJ SZPIKU KOSTNEGO W ROZPOZNAWANIU CHOROBY GAUCHERA U DOROSŁYCH PRACA DOKTORSKA

BADANIA NAD ZNACZENIEM DIAGNOSTYKI MORFOLOGICZNEJ SZPIKU KOSTNEGO W ROZPOZNAWANIU CHOROBY GAUCHERA U DOROSŁYCH PRACA DOKTORSKA LEK. MED. ALICJA MARKUSZEWSKA-KUCZYŃSKA BADANIA NAD ZNACZENIEM DIAGNOSTYKI MORFOLOGICZNEJ SZPIKU KOSTNEGO W ROZPOZNAWANIU CHOROBY GAUCHERA U DOROSŁYCH PRACA DOKTORSKA PROMOTOR: DR HAB. N. MED. MACIEJ MACHACZKA,

Bardziej szczegółowo

Zespół Gilberta u chorego z rozpoznaniem przewlekłego wzw B, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i HFE-hemochromatozy

Zespół Gilberta u chorego z rozpoznaniem przewlekłego wzw B, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i HFE-hemochromatozy Zespół Gilberta u chorego z rozpoznaniem przewlekłego wzw B, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i HFE-hemochromatozy Katarzyna Sikorska Gdański Uniwersytet Medyczny ABC Hepatologii dziecięcej 16.10-17.10.2015,

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób

Bardziej szczegółowo

NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.

NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza

Bardziej szczegółowo

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją 234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 9

Tyreologia opis przypadku 9 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 9 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Tyreologia Opis przypadku European Society of Endocrinology Clinical

Bardziej szczegółowo

Genetyka kliniczna - opis przedmiotu

Genetyka kliniczna - opis przedmiotu Genetyka kliniczna - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Genetyka kliniczna Kod przedmiotu 12.9-WL-Lek-GK Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj

Bardziej szczegółowo

Wydział Zdrowia Publicznego, Kierunek DIETETYKA, Studia I stopnia stacjonarne I rok, Rok akademicki 2013/2014

Wydział Zdrowia Publicznego, Kierunek DIETETYKA, Studia I stopnia stacjonarne I rok, Rok akademicki 2013/2014 Grupa 1 1 63571 2.1 3.1 4.1 8.1 12.1 14.1 2 63572 2.2 3.2 4.2 8.2 12.2 14.2 3 63573 2.3 3.3 4.3 8.3 12.3 14.3 4 63574 2.4 3.4 4.4 8.4 12.4 14.4 5 63575 2.5 3.5 4.5 8.5 12.5 14.5 6 63576 2.6 3.6 5.1 9.1

Bardziej szczegółowo

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Bardziej szczegółowo

NON-HODGKIN S LYMPHOMA

NON-HODGKIN S LYMPHOMA NON-HODGKIN S LYMPHOMA Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku We Wrocławiu Aleksandra Bogucka-Fedorczuk DEFINICJA Chłoniaki Non-Hodgkin (NHL) to heterogeniczna grupa nowotworów charakteryzująca

Bardziej szczegółowo

Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą

Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą 14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces

Bardziej szczegółowo

Jednostka chorobowa. 3mc 1260. Czas analizy [dni roboczych] Literatura Gen. Cena [PLN] Badany Gen. Materiał biologiczny. Chorobowa OMIM TM.

Jednostka chorobowa. 3mc 1260. Czas analizy [dni roboczych] Literatura Gen. Cena [PLN] Badany Gen. Materiał biologiczny. Chorobowa OMIM TM. Jednostka chorobowa Jednostka Oznaczenie Chorobowa OMIM TM testu Badany Gen Literatura Gen OMIM TM Opis/cel badania Zakres analizy Materiał biologiczny Czas analizy [dni roboczych] Cena [PLN] HEMOFILIA

Bardziej szczegółowo

Uwarunkowania genetyczne. w cukrzycy

Uwarunkowania genetyczne. w cukrzycy Uwarunkowania genetyczne Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu w cukrzycy Lek. Sylwia Wenclewska Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klincznej Kliknij, aby edytować format tekstu

Bardziej szczegółowo

Symago (agomelatyna)

Symago (agomelatyna) Ważne informacje nie wyrzucać! Symago (agomelatyna) w leczeniu dużych epizodów depresyjnych u dorosłych Poradnik dla lekarzy Informacja dla fachowych pracowników ochrony zdrowia Zalecenia dotyczące: -

Bardziej szczegółowo

Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe

Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej

Bardziej szczegółowo

Opieka nad chorymi z Dystrofią Mięśniową Duchenne a

Opieka nad chorymi z Dystrofią Mięśniową Duchenne a Opieka nad chorymi z Dystrofią Mięśniową Duchenne a Opis potrzeb i koniecznych usprawnień w procesach badawczych i diagnostycznoterapeutycznych. Jolanta Wierzba Ośrodek Chorób Rzadkich UCK Gdańsk Gdański

Bardziej szczegółowo

NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY

NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie

Bardziej szczegółowo

Wysypka i objawy wielonarządowe

Wysypka i objawy wielonarządowe Wysypka i objawy wielonarządowe Sytuacja kliniczna 2 Jak oceniasz postępowanie lekarza? A) Bez badań dodatkowych nie zdecydowałbym się na leczenie B) Badanie algorytmem Centora uzasadniało takie postępowanie

Bardziej szczegółowo

Zespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży

Zespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży 52 Zespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży Irritable bowel syndrome in children Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Bartosz Romańczuk Pediatr Pol 2010; 85 (1): 52 56 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne

Bardziej szczegółowo

Genetyka kliniczna nowe wyzwanie dla opieki pediatrycznej. Jacek J. Pietrzyk Klinika Chorób Dzieci Katedra Pediatrii Collegium Medicum UJ

Genetyka kliniczna nowe wyzwanie dla opieki pediatrycznej. Jacek J. Pietrzyk Klinika Chorób Dzieci Katedra Pediatrii Collegium Medicum UJ Genetyka kliniczna nowe wyzwanie dla opieki pediatrycznej Jacek J. Pietrzyk Klinika Chorób Dzieci Katedra Pediatrii Collegium Medicum UJ Kraków, czerwiec 2005 Genetyka kliniczna Kierunki rozwoju Choroby

Bardziej szczegółowo

WZW C rok po przełomie. Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi

WZW C rok po przełomie. Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi WZW C rok po przełomie Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi Transmisja HCV w Polsce Zakażenia krwiopochodne drogą płciową

Bardziej szczegółowo

LP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych

LP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy

Bardziej szczegółowo

inwalidztwo rodzaj pracy

inwalidztwo rodzaj pracy Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez

Bardziej szczegółowo

Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid

Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid http://www.maggiedeblock.be/2005/11/18/resolutie-inzake-de-klinischebiologie/ Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Obecna Minister Zdrowia Maggy de Block wraz z Yolande Avontroodt, i Hilde Dierickx

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW III ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW III ROKU STUDIÓW PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 016/017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW III ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Diagnostyka laboratoryjna w pediatrii.

Bardziej szczegółowo

Materiał i metody. Wyniki

Materiał i metody. Wyniki Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).

Bardziej szczegółowo

MUTACJE GENETYCZNE. Wykonane przez Malwinę Krasnodębską kl III A

MUTACJE GENETYCZNE. Wykonane przez Malwinę Krasnodębską kl III A MUTACJE GENETYCZNE Wykonane przez Malwinę Krasnodębską kl III A Mutacje - rodzaje - opis Mutacje genowe powstają na skutek wymiany wypadnięcia lub dodatnia jednego albo kilku nukleotydów. Zmiany w liczbie

Bardziej szczegółowo

Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu

Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to

Bardziej szczegółowo

LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E 75 Zaburzenia przemian sfingolipidów i inne zaburzenia spichrzania lipidów

LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E 75 Zaburzenia przemian sfingolipidów i inne zaburzenia spichrzania lipidów Załącznik nr 15 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E 75 Zaburzenia przemian sfingolipidów i inne zaburzenia spichrzania

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Profilaktyka i terapia krwawień u dzieci z hemofilią A i B.

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Profilaktyka i terapia krwawień u dzieci z hemofilią A i B. Załącznik nr do zarządzenia Nr./2008/DGL Prezesa NFZ Nazwa programu: PROFILAKTYKA I TERAPIA KRWAWIEŃ U DZIECI Z HEMOFILIĄ A I B. ICD- 10 D 66 Dziedziczny niedobór czynnika VIII D 67 Dziedziczny niedobór

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Diagnostyka laboratoryjna w pediatrii 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości. Część II Etiologia i patogeneza otyłości

Spis treści. Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości. Część II Etiologia i patogeneza otyłości Spis treści Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości Rozdział 1. Wprowadzenie: problematyka otyłości w ujęciu historycznym i współczesnym..................................... 15 Problematyka

Bardziej szczegółowo