Kompetencje komunikacyjne dzieci w okresie późnego dzieciństwa w aspekcie rozwojowym

Transkrypt

1 UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU SERIA PSYCHOLOGIA I PEDAGOGIKA NR 166 KINGA KUSZAK Kompetencje komunikacyjne dzieci w okresie późnego dzieciństwa w aspekcie rozwojowym POZNAŃ

2 Spis treści Wstęp Język i mowa w procesie komunikacji Wybrane perspektywy ujmowania języka Język jako mentalny system symboliczny (perspektywa semiotyczna) Język jako narzędzie w procesie interakcji (perspektywa socjopsychologiczna) Język jako odzwierciedlanie jednostkowej tożsamości kulturowej (perspektywa socjokulturowa) Mowa jako sposób komunikacji międzyludzkiej Podsumowanie Rozważania terminologiczne wokół pojęcia kompetencji komunikacyjnych Etnografia komunikowania się (etnografia mówienia) Della Hymesa Kompetencje użytkowników języka w świetle współczesnych koncepcji psycholingwistycznych, socjolingwistycznych i pedagogicznych Dyskurs i dialog jako formy realizacji kompetencji komunikacyjnej jednostki Pojęcie dyskursu Pojęcie dialogu Podsumowanie Koncepcje rozwoju języka i kompetencji komunikacyjnej Koncepcje behawioralne i uczenia się społecznego, czyli w jaki sposób otoczenie warunkuje kompetencje komunikacyjne dziecka Koncepcje natywistyczne dziecko ma wrodzone zdolności do nabywania języka Koncepcje interakcyjne nabywanie kompetencji komunikacyjnej w relacji z drugim człowiekiem Kompetencje komunikacyjne dziecka w świetle kształtowania teorii umysłu Podsumowanie Rodzina jako miejsce rozwijania kompetencji komunikacyjnych dziecka Rodzina w świetle teorii systemowej Teoria systemowa a teoria komunikacji Paula Watzlawicka

3 4.3. Komunikowanie się w podsystemie małżeńskim Teoria kodów komunikacyjnych Basila Bernsteina a komunikowanie się z dzieckiem Style komunikowania się z dzieckiem Podsumowanie Metodologiczne podstawy badań własnych Kompetencje komunikacyjne jako kompetencje złożone Strategia prowadzenia badań Cele i problemy badawcze Zmienne i wskaźniki Metoda i techniki badawcze Charakterystyka próby badawczej i przebieg badań Charakterystyka próby badawczej Sposób gromadzenia i opracowywania materiału badawczego Kompetencje komunikacyjne dzieci rozpoczynających edukację w szkole Kompetencje językowe dzieci sześcioletnich i siedmioletnich Sprawność artykulacyjna dzieci sześcioletnich i siedmioletnich Różnice w zasobie leksykalnym między dziećmi sześcioletnimi i siedmioletnimi Budowanie wypowiedzi przez dzieci sześcioletnie i siedmioletnie Kompetencje emocjonalne dzieci sześcioletnich i siedmioletnich Rozpoznawanie emocji wyrażonych przez inną osobę Werbalizowanie emocji z perspektywy bohatera konstruowanie teorii umysłu Empatyczne reagowanie na komunikat werbalny partnera dzieci na starcie edukacyjnym Kompetencje społeczne dzieci sześcioletnich i siedmioletnich tworzenie sprzężenia zwrotnego Nawiązanie rozmowy podjęcie wątku jako zadanie współrozmówcy Przejmowanie tury jako element współuczestniczenia w rozmowie Argumentowanie, przekonywanie i dążenie do porozumienia jako ważne aspekty prowadzenia dialogu Strategie uczestniczenia w rozmowie przyjmowane przez dzieci sześcioletnie i siedmioletnie Komunikacyjne kompetencje kulturowe dzieci na starcie edukacyjnym Definiowanie określeń zaczerpniętych z socjolektu młodzieżowego Dostosowywanie wariantu językowego do pozycji społecznej i kulturowej rozmówcy Wyjaśnianie przez dzieci barier w procesie komunikacji wynikających z różnego statusu społecznego i kulturowego rozmówcy Komunikacyjne kompetencje symboliczne dzieci sześcioletnich i siedmioletnich Definiowanie wybranych związków frazeologicznych przez dzieci rozpoczynające edukację szkolną Rozumienie i reagowanie werbalne na treści zawarte w pośrednich aktach mowy Rozumienie i wyjaśnianie żartów językowych jako specyficzna forma operowania symbolem językowym

4 Operowanie pośrednim aktem mowy w trakcie opowiadania żartów językowych Poziom kompetencji komunikacyjnych dzieci a ich funkcjonowanie w środowisku szkolnym w ocenie nauczycieli Ocena umiejętności komunikacyjnych dokonana przez nauczycieli Charakterystyka dzieci o różnym poziomie kompetencji komunikacyjnych dokonana przez nauczycieli Podsumowanie i dyskusja Cechy komunikacji wewnątrzrodzinnej dzieci podejmujących edukację w szkole Style komunikacji wewnątrzrodzinnej w projekcjach i wypowiedziach dzieci Specyfika relacji rodzic dziecko Relacja rodzic dziecko w sytuacji niekorzystnej dla dziecka Specyfika relacji dziecko rodzic Relacja rodzic dziecko z perspektywy rodziców dzieci o wyższym i niższym poziomie kompetencji komunikacyjnych Styl relacji rodzica z dzieckiem w świetle opinii rodziców Przekonania rodziców dotyczące prawidłowości rozwoju językowego a poziom kompetencji komunikacyjnych dzieci Tematy rozmów podejmowanych przez rodziców dzieci o różnym poziomie kompetencji komunikacyjnych Cechy wypowiedzi rodziców skierowanych do dzieci o różnym poziomie kompetencji komunikacyjnych Cechy sytuacji rodzinnej dzieci o różnym poziomie kompetencji komunikacyjnych Miejsce dzieci o różnym poziomie kompetencji komunikacyjnych w strukturze rodziny Udział opiekunów i innych osób w wychowaniu dziecka Czas spędzany z rodzicami w wypowiedziach dzieci o różnym poziomie kompetencji komunikacyjnych Podsumowanie i wnioski Rozwój kompetencji komunikacyjnych dzieci w pierwszych latach edukacji szkolnej Rozwój kompetencji językowych w okresie edukacji wczesnoszkolnej Rozwój poprawności artykulacyjnej dzieci w młodszym wieku szkolnym Rozwój umiejętności dokonywania opisu przez dzieci w młodszym wieku szkolnym Zmiany w zakresie komunikacyjnych kompetencji emocjonalnych uczniów Zmiany związane z rozpoznawaniem i nazywaniem przejawów emocji Wyrażanie empatii przez uczniów w młodszym wieku szkolnym Zmiany w zakresie kompetencji społecznych w okresie późnego dzieciństwa Zmiany dotyczące umiejętności współtworzenia dialogu w grupie dzieci w młodszym wieku szkolnym Rozwój komunikacyjnych kompetencji kulturowych w młodszym wieku szkolnym Operowanie żargonem jako przejaw wrastania w językową kulturę młodzieżową Informowanie osób o różnym statusie społeczno-kulturowym dostosowanie formy języka do możliwości słuchacza

5 8.5. Rozwój komunikacyjnych kompetencji symbolicznych na przestrzeni klas młodszych szkoły podstawowej Zmiany związane z umiejętnością definiowania związków frazeologicznych Zmiany związane z operowaniem symbolem zawartym w żarcie językowym Podsumowanie i wnioski Doświadczenia komunikacyjne uczniów w świetle wypowiedzi osób o różnym poziomie kompetencji komunikacyjnych Doświadczenia w relacjach komunikacyjnych z różnymi osobami Doświadczenia w relacjach komunikacyjnych na terenie szkoły Podsumowanie Podsumowanie i wnioski Zakończenie Aneksy Literatura Spis tabel Spis rysunków i wykresów Communication competence of children in their period of late childhood in developmental aspect (Summary)