STUDIA PRAWNICZE. Prawo handlowe. Andrzej Kidyba. 15. wydanie

Transkrypt

1 STUDIA PRAWNICZE Prawo handlowe Andrzej Kidyba 15. wydanie C.H.BECK

2 STUDIA PRAWNICZE Prawo handlowe

3 Książkę tę dedykuję mojemu synowi Sebastianowi

4 Prawo handlowe Andrzej Kidyba profesor zwyczajny dr hab. nauk prawnych w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 15. wydanie poprawione i uaktualnione WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2013

5 Propozycja cytowania: A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 15, Nb. 88, Warszawa 2013 Wydawca: Aneta Flisek Wydawnictwo C. H. Beck 2013 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Marta Świerk Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN ISBN e-book

6 Wstęp do piętnastego wydania Piętnaste wydanie Prawa handlowego zostało przygotowane przede wszystkim w celu aktualizacji stanu prawnego, literatury i orzecznictwa. Od czasu poprzedniego wydania cały szereg rozproszonych aktów prawnych miał wpływ na kształt prawa handlowego. Nie miały jednak miejsca jakieś poważne, systemowe zmiany. W większości przypadków akty prawne, które są aktualizowane lub uchwalane, pozostają nieco na uboczu w stosunku do omawianej przeze mnie w książce problematyki. Do najważniejszych zmian uwzględnionych w kolejnym wydaniu należy zaliczyć zmiany stanu prawnego wprowadzone przepisami następujących ustaw: ustawy z r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432); ustawy z r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz. 1378); ustawy z r. o uchyleniu ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 596); ustawy z r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce (Dz.U. z 2012 r. poz. 1342); ustawy z r. Prawo pocztowe (Dz.U. z 2012 r. poz. 1529); ustawy z r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 1514); ustawa z r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 403); ustawy z r. o zmianie ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 433); ustawy z r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 675). Pragnę serdecznie podziękować dr. P. Bryłowskiemu za pomoc w przygotowaniu tego wydania. Lublin, 30 czerwca 2013 r. Prof. zw. dr hab. Andrzej Kidyba

7

8 Spis treści Wstęp do piętnastego wydania... V Wykaz skrótów... XXIII Rozdział 1. Zagadnienia ogólne prawa handlowego Pojęcie prawa handlowego... 1 I. Definicja prawa handlowego... 2 II. Źródła prawa handlowego Przedsiębiorca, przedsiębiorstwo, konsument I. Definicja przedsiębiorcy II. Przedsiębiorstwo w większym rozmiarze a mikro-, mały i średni przedsiębiorca III. Pojęcie przedsiębiorstwa Znaczenie podmiotowe Znaczenie funkcjonalne Znaczenie przedmiotowe IV. Zbycie przedsiębiorstwa V. Definicja konsumenta VI. Formy zorganizowania przedsiębiorców Wewnętrzne formy zorganizowania przedsiębiorców Zewnętrzne formy zorganizowania przedsiębiorców VII. Nowe instrumenty wspierania mikro-, małych i średnich przedsiębiorców Uwagi ogólne Ventures capital Fundusze kapitałowe Uwagi ogólne Formy prawne funduszy kapitałowych Sposoby inwestowania przez fundusze kapitałowe Business Angels (Aniołowie Biznesu) Fundusze poręczeniowe Fundusze pożyczkowe Bezzwrotne dotacje Zasady rejestrowania przedsiębiorców i skutki wpisów I. Krajowy Rejestr Sądowy Uwagi ogólne Centralna Informacja... 75

9 VIII Spis treści 3. Struktura Krajowego Rejestru Sądowego Postępowanie rejestrowe Skutki wpisów i ogłoszenia wpisów II. Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej III. Rejestry wolnych zawodów Dobra osobiste przedsiębiorcy I. Uwagi ogólne II. Nazwa i firma Nazwa Firma Firma osoby fizycznej Firma osoby prawnej i jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, ale posiadającej zdolność prawną III. Ochrona prawa do nazwy i do firmy Zakres ochrony nazwy i firmy Ochrona prawa do firmy Ochrona oznaczenia przedsiębiorstwa Czynności przedsiębiorców I. Uwagi ogólne II. Zarządzanie (prowadzenie spraw, kierowanie) Pojęcie zarządzania Zasady podejmowania decyzji i uchwał Zwykła, bezwzględna, kwalifikowana większość głosów Głosy oddane, obecne, całego składu Kworum potrzebne do podjęcia uchwał Głosowanie tajne i jawne Głosowanie z jednoczesnym uczestnictwem i bez uczestnictwa III. Reprezentacja Zasady występowania przedsiębiorców w obrocie I. Osoby fizyczne Uwagi ogólne Przedstawicielstwo Pełnomocnictwo II. Osoby prawne Powstanie Organy Przedstawiciele ustawowi Pełnomocnicy Prokura Uwagi ogólne Ustanowienie i udzielenie prokury Zakres przedmiotowy prokury Ograniczenie prokury

10 Spis treści IX 5.5. Legitymacja podmiotowa prokurentów Prokura oddzielna (jednoosobowa) i prokura łączna Szczególni pomocnicy osób prawnych III. Podmioty ustawowe (jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, którym przepisy przyznają zdolność prawną) Ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej I. Ograniczenia przedmiotowe Ograniczenia wynikające z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej Wymóg zgłoszenia prowadzonej działalności Ograniczenia ze względu na cel prowadzonej działalności Ograniczenie ze względu na skład osobowy Ograniczenie ze względu na minimum kapitałowe Ograniczenie ze względu na formę prawną II. Ograniczenia podmiotowe Uwagi ogólne Zakazy wynikające z ustawy o przedsiębiorstwach państwowych Zakazy wynikające z ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne Zakazy wynikające z ustawy o samorządzie gminnym Zakazy wynikające z ustawy o samorządzie powiatowym Zakazy wynikające z ustawy o samorządzie województwa Zakazy wynikające z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Inne zakazy Zakazy wynikające z przepisów regulujących pozycję sędziów Zakazy odnoszące się do prokuratorów Zakazy odnoszące się do adwokatów Zakazy odnoszące się do radców prawnych Zakazy odnoszące się do notariuszy Konkurencja, nieuczciwa konkurencja, nieuczciwe praktyki rynkowe, zakaz konkurencji I. Konkurencja II. Nieuczciwa konkurencja i jej zwalczanie III. Nieuczciwe praktyki rynkowe IV. Zakaz konkurencji W Kodeksie spółek handlowych W Kodeksie pracy W ustawie Prawo spółdzielcze W ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów

11 X Spis treści Rozdział 2. Przedsiębiorcy, instytucje not for profit i inne podmioty w działalności gospodarczej Przedsiębiorca jednoosobowy I. Cechy przedsiębiorcy II. Rozpoczęcie działalności gospodarczej III. Specyfika przedsiębiorców jednoosobowych (osób fizycznych) IV. Zawieszenie i zakończenie prowadzenia działalności gospodarczej Spółka cywilna umowa przedsiębiorców (wzmianka) I. Uwagi ogólne II. Wspólność łączna między wspólnikami III. Prowadzenie spraw spółki IV. Zasady reprezentacji w ramach spółki cywilnej V. Odpowiedzialność za zobowiązania VI. Możliwość przekształcenia w spółkę prawa handlowego Spółki handlowe przepisy ogólne I. Przepisy wspólne Uwagi ogólne Stosunki holdingowe Ogłoszenia II. Spółki osobowe Podmiotowość spółek Zmiana umowy spółki Przeniesienie praw i obowiązków III. Spółki kapitałowe Spółka w organizacji Aporty Problematyka organów Zasada równego traktowania Nieważność spółki Spółka jawna I. Uwagi ogólne II. Utworzenie spółki III. Majątek spółki jawnej, wkłady do spółki IV. Odpowiedzialność za zobowiązania V. Reprezentacja spółki VI. Prowadzenie spraw spółki VII. Udział w zysku i stratach VIII. Obowiązek lojalności i zakaz działalności konkurencyjnej IX. Wystąpienie wspólnika X. Rozwiązanie spółki XI. Likwidacja spółki Spółka partnerska I. Uwagi ogólne II. Utworzenie spółki

12 Spis treści XI III. Odpowiedzialność za zobowiązania IV. Reprezentacja spółki V. Prowadzenie spraw VI. Udział w zyskach i stratach VII. Wystąpienie wspólnika i rozwiązanie spółki VIII. Likwidacja spółki Spółka komandytowa I. Uwagi ogólne II. Utworzenie spółki III. Majątek spółki, wkłady do spółki, udziały, suma komandytowa IV. Odpowiedzialność za zobowiązania V. Reprezentacja spółki VI. Prowadzenie spraw spółki VII. Udział w zyskach i stratach VIII. Wystąpienie wspólnika i rozwiązanie spółki IX. Likwidacja spółki Spółka komandytowo-akcyjna I. Uwagi ogólne II. Utworzenie spółki III. Majątek spółki, kapitał zakładowy, wkłady do spółki IV. Odpowiedzialność za zobowiązania V. Reprezentacja spółki VI. Prowadzenie spraw, nadzór i podejmowanie uchwał Prowadzenie spraw Nadzór Podejmowanie uchwał VII. Udział w zysku i stratach VIII. Wystąpienie wspólnika i rozwiązanie spółki IX. Likwidacja spółki Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością I. Uwagi ogólne II. Utworzenie spółki Utworzenie spółki z o.o. w trybie zwykłym Zawiązanie spółki z o.o. z wykorzystaniem wzorca umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością udostępnianego w systemie teleinformatycznym ( szybka ścieżka ) III. Wkłady do spółki Rodzaje wkładów Zdolność aportowa Rodzaje aportów IV. Kapitał zakładowy Uwagi ogólne Podwyższenie kapitału zakładowego Obniżenie kapitału zakładowego Umorzenie udziałów V. Udziały

13 XII Spis treści VI. Prawa wspólników Uwagi ogólne Prawo żądania wyłączenia wspólnika Prawo do dywidendy Prawo do zbywania udziałów Prawo zwrotu dopłat Prawa mniejszości VII. Obowiązki wspólników Uwagi ogólne Obowiązek wyrównania brakującej wartości aportu Obowiązek dopłat Obowiązek świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki VIII. Organy spółki Zarząd Uwagi ogólne Powołanie zarządu Odwołanie zarządu Kompetencje zarządu Zakaz konkurencji Odpowiedzialność członków zarządu Rada nadzorcza i komisja rewizyjna Prawo indywidualnej kontroli Zakaz łączenia funkcji i stanowisk Powołanie i odwołanie rady nadzorczej i komisji rewizyjnej Kompetencje rady nadzorczej i komisji rewizyjnej Sposób działania rady nadzorczej i komisji rewizyjnej Zgromadzenie wspólników Zgromadzenie wspólników jako organ spółki Zgromadzenie zwyczajne i nadzwyczajne Zasady zwoływania zgromadzeń Zasady podejmowania uchwał Zaskarżanie uchwał IX. Rozwiązanie spółki i jej likwidacja X. Zgłoszenie wniosku o wykreślenie spółki z rejestru Spółka akcyjna I. Uwagi ogólne II. Powstanie spółki Zawiązanie spółki Wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie kapitału zakładowego Ustanowienie zarządu i rady nadzorczej Rejestracja spółki III. Kapitał zakładowy Uwagi ogólne Podwyższenie kapitału zakładowego

14 Spis treści XIII 2.1. Zwykłe podwyższenie Subskrypcja akcji Zasady finansowania podwyższenia kapitału zakładowego w spółce akcyjnej Podwyższenie ze środków własnych spółki Podwyższenie w oparciu o kapitał docelowy Warunkowe podwyższenie Obniżenie kapitału zakładowego IV. Pojęcie akcji i ich rodzaje Pojęcie akcji Akcje uzyskane za gotówkę i akcje aportowe Akcje zwykłe i uprzywilejowane Akcje nieme Akcje imienne i na okaziciela Akcje własne Akcje związane ze szczególnymi obowiązkami Akcje objęte wspólnością Akcje gratisowe Akcje winkulowane Akcje mające postać dokumentu i akcje zdematerializowane Imienne świadectwa tymczasowe, imienne świadectwa założycielskie i świadectwa użytkowe Obowiązek prowadzenia księgi akcyjnej V. Prawa i obowiązki akcjonariuszy Uwagi ogólne Obowiązek zwrotu nieprawidłowo pobranych świadczeń Obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych Prawo do dywidendy Prawo do zbycia akcji Prawo głosu i prawo do udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy Prawo poboru Prawo do informacji Prawo do pozbycia się akcjonariuszy mniejszościowych Prawo do żądania przymusowego odkupienia akcji i opuszczenia spółki VI. Organy spółki Zarząd Rada nadzorcza Walne zgromadzenie VII. Odpowiedzialność cywilnoprawna w spółce akcyjnej VIII. Rozwiązanie i likwidacja spółki Procesy transformacyjne w spółkach I. Łączenie się spółek Cele i istota łączenia spółek Postępowanie przy łączeniu spółek kapitałowych

15 XIV Spis treści 3. Postępowanie przy łączeniu spółek z udziałem spółek osobowych Skutki połączenia spółek II. Transgraniczne łączenie się spółek kapitałowych i spółki komandytowo-akcyjnej Cele i istota łączenia Zasady minimalnego standardu łączenia transgranicznego Ochrona interesów wierzycieli spółek uczestniczących w transgranicznej fuzji Ochrona wspólników mniejszościowych Kontrola legalności łączenia transgranicznego Zakaz unieważnienia połączenia transgranicznego Uczestnictwo pracowników Zagadnienia szczególne Łączenie się spółki komandytowo-akcyjnej III. Podział spółek Cele i istota podziału Postępowanie przy podziale spółek Skutki podziału spółek IV. Przekształcanie spółek (oraz przedsiębiorstwa osoby fizycznej w spółkę) Cele i istota przekształcania spółek Postępowanie przy przekształcaniu spółek Szczególne zasady związane z przekształcaniem Przekształcenie spółki osobowej w kapitałową Przekształcenie spółki kapitałowej w osobową Przekształcenie spółki kapitałowej w kapitałową Przekształcenie spółki osobowej w osobową Skutki przekształcenia Przekształcenie formy prowadzenia działalności przez osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą w kapitałową spółkę prawa handlowego Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych I. Uwagi ogólne II. Utworzenie EZIG III. Działanie EZIG IV. Odpowiedzialność za zobowiązania V. Udział w zyskach VI. Nabycie i ustanie członkostwa VII. Rozwiązanie i likwidacja EZIG Spółka europejska I. Uwagi ogólne II. Definicja SE i jej cechy charakterystyczne III. Utworzenie SE IV. Organy spółki europejskiej System dualistyczny i system monistyczny

16 Spis treści XV 1.1. System dualistyczny System monistyczny Rada administrująca Dyrektorzy wykonawczy Komitety Uregulowania wspólne systemu dualistycznego i monistycznego Walne zgromadzenie V. Zaangażowanie pracowników w spółce europejskiej VI. Przeniesienie siedziby SE do innego państwa członkowskiego. 603 VII. Rozwiązanie i likwidacja SE Spółdzielnie I. Definicja spółdzielni II. Tworzenie spółdzielni III. Rodzaje spółdzielni IV. Nabycie i ustanie członkostwa w spółdzielni V. Zasady działania spółdzielni Uwagi ogólne Walne zgromadzenie Rada nadzorcza Zarząd Grupy członkowskie VI. Prowadzenie działalności gospodarczej przez spółdzielnię; majątek spółdzielni VII. Reorganizacja, przekształcenie, likwidacja i upadłość spółdzielni Łączenie Podział Przekształcenie spółdzielni pracy Likwidacja Upadłość VIII. Spółdzielnia europejska Uwagi ogólne Utworzenie spółdzielni europejskiej Nabycie i utrata członkostwa Stosunki majątkowe SCE Organy SCE Zaangażowanie pracowników w spółdzielni europejskiej Przedsiębiorstwa państwowe I. Definicja przedsiębiorstwa państwowego II. Rodzaje przedsiębiorstw państwowych III. Zasady działania przedsiębiorstw państwowych Organy Przedstawiciele ustawowi Zastępca dyrektora Zarządca

17 XVI Spis treści 2.3. Zarządca komisaryczny Likwidator Tymczasowy kierownik Reprezentant upadłego Kurator Pełnomocnicy IV. Dysponowanie składnikami majątku przez przedsiębiorstwa Uwagi ogólne Dysponowanie w toku bieżącej działalności Dysponowanie w toku restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych Dysponowanie w toku likwidacji przedsiębiorstw państwowych Dysponowanie w toku upadłości przedsiębiorstw państwowych Dysponowanie w toku komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych Komercjalizacja zwykła Wniesienie przedsiębiorstwa do jednoosobowej spółki Skarbu Państwa Prywatyzacja pośrednia Prywatyzacja bezpośrednia Instytuty badawcze I. Cele instytutów badawczych II. Tworzenie instytutów badawczych i zasady ich działania III. Prowadzenie działalności gospodarczej i stosunki majątkowe IV. Procedury transformacyjne Łączenie, podział, reorganizacja lub likwidacja instytutów badawczych Komercjalizacja i prywatyzacja instytutów badawczych Przedsiębiorcy zagraniczni i oddziały przedsiębiorców zagranicznych I. Przedsiębiorcy zagraniczni II. Oddziały przedsiębiorców zagranicznych III. Przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych i towarzystwa reasekuracji wzajemnej I. Istota towarzystw ubezpieczeń wzajemnych II. Istota towarzystw reasekuracji wzajemnej III. Rodzaje towarzystw ubezpieczeń wzajemnych IV. Tworzenie towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i towarzystw reasekuracji wzajemnej V. Organy towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i towarzystw reasekuracji wzajemnej Zarząd Organy nadzoru

18 Spis treści XVII 3. Walne zgromadzenie członków VI. Majątek i prowadzenie działalności gospodarczej Kapitał zakładowy Kapitał zapasowy, gwarancyjny, rezerwowy oraz rezerwa techniczno-ubezpieczeniowa VII. Rozwiązanie i likwidacja towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych Główne oddziały zagranicznego zakładu ubezpieczeń oraz główne oddziały zagranicznych zakładów reasekuracji I. Uwagi ogólne II. Utworzenie głównego oddziału III. Działanie głównego oddziału IV. Nadzór nad działalnością ubezpieczeniową V. Rozwiązanie i likwidacja Fundacje I. Pojęcie i typy fundacji II. Utworzenie fundacji Uwagi ogólne Akt fundacyjny Statut fundacji Wpis do rejestru III. Działalność fundacji Prowadzenie spraw, reprezentacja, podejmowanie uchwał Prowadzenie działalności gospodarczej IV. Nadzór nad fundacjami V. Likwidacja Stowarzyszenia I. Istota stowarzyszeń II. Tworzenie stowarzyszeń Uwagi ogólne Stowarzyszenia osób fizycznych Stowarzyszenia gmin III. Członkostwo w stowarzyszeniu IV. Organy stowarzyszeń Uwagi ogólne Walne zebranie członków Organ kontroli Zarząd V. Prowadzenie działalności gospodarczej przez stowarzyszenia VI. Nadzór nad działalnością stowarzyszeń VII. Likwidacja stowarzyszenia Instytucje gospodarki budżetowej I. Pojęcie instytucji gospodarki budżetowej II. Tworzenie instytucji gospodarki budżetowej III. Struktura i funkcjonowanie instytucji gospodarki budżetowej IV. Gospodarka finansowa instytucji gospodarki budżetowej

19 XVIII Spis treści V. Likwidacja instytucji gospodarki budżetowej Skarb Państwa I. Uwagi ogólne II. Działania Skarbu Państwa III. Działalność gospodarcza Skarbu Państwa Gminy, powiaty, województwa I. Gminy Osobowość prawna Gospodarka komunalna II. Powiat III. Województwo Rozdział 3. Umowy handlowe Część ogólna I. Pojęcie umowy handlowej II. Podział umów III. Cechy umów handlowych IV. Zasada wolności umów V. Zasada pacta sunt servanda VI. Klauzula rebus sic stantibus VII. Specyfika zawierania umów handlowych Czynności przygotowawcze pojęcie Listy intencyjne Ogłoszenia, cenniki, reklamy, inne informacje Wzorce umowne Inne czynności przygotowawcze Zawarcie umowy w wykonaniu umowy przedwstępnej Sposoby zawierania umów Zawieranie umów poza lokalem przedsiębiorstwa Zawieranie umów na odległość Szczególne zasady zawierania na odległość umów dotyczących usług finansowych Zawieranie umów przy wykorzystaniu podpisu elektronicznego Umowa sprzedaży na raty I. Definicja umowy II. Charakter umowy III. Strony umowy IV. Zawarcie umowy V. Zmiana i ustanie umowy VI. Wykonanie umowy VII. Prawa i obowiązki stron VIII. Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy IX. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady i gwarancji jakości Umowa sprzedaży konsumenckiej I. Definicja umowy

20 Spis treści XIX II. Charakter umowy III. Strony umowy IV. Przedmiot umowy V. Zawarcie umowy VI. Zmiana i ustanie umowy VII. Wykonanie umowy VIII. Prawa i obowiązki stron IX. Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową Odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową Odpowiedzialność z tytułu gwarancji X. Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy odesłanie Umowy budowlane I. Umowa o prace geologiczne Definicja umowy Przedmiot umowy Charakter umowy Strony umowy Zawarcie umowy Zmiana i ustanie umowy Wykonanie umowy Prawa i obowiązki stron Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy Odpowiedzialność z tytułu rękojmi II. Umowa o roboty geodezyjno-kartograficzne Definicja umowy Przedmiot umowy Charakter umowy Strony umowy Zawarcie umowy Zmiana i ustanie umowy Wykonanie umowy Prawa i obowiązki stron Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy Odpowiedzialność z tytułu rękojmi III. Umowa o prace projektowe Definicja umowy Przedmiot umowy Charakter umowy Strony umowy Zawarcie umowy Zmiana i ustanie umowy Wykonanie umowy