ETAPY ROZWOJU MOWY ETAP PRZYGOTOWAWCZY

Transkrypt

1 ETAPY ROZWOJU MOWY ETAP PRZYGOTOWAWCZY Okres prenatalny trwa d pczęcia d dziewiąteg miesiąca ciąży. Nauka mówienia nie rzpczyna się bynajmniej w mmencie, gdy dzieck wypwie pierwsze słwa, lecz w chwili jeg urdzenia, a nawet wcześniej, w życiu płdwym. Dlateg więc isttną rzeczą jest rzmwa z jeszcze nienardznym dzieckiem gdyż t właśnie wtedy przyswaja sbie elementy suprasegmentalnej języka takie jak akcent, rytm, meldia raz tn. OKRES MELODII (d urdzenia d 12 miesiąca życia) Okres niemwlęcy jest czasem kiedy dzieck zaczyna kmunikwać się z tczeniem. Pierwszą frmą kmunikacji a zarazem pierwszym bjawem kształtwania się mwy jest krzyk. Za jeg pmcą dzieck sygnalizuje tczeniu ptrzebę głdu, dyskmfrt, zmęczenie czy też złść. Jednak krzyk dziecka dpier między drugim a piątym tygdniem przyjmuje różne pstacie, w zależnści d ptrzeby, gdyż dpier wtedy dzieck spstrzega, że jeg krzyk przywłuje bliską sbę. Etap głużenia przebiega u wszystkich dzieci, także u głuchych. P kresie głużenia między szóstym a siódmym miesiącem życia dziecka występuje klejna faza tj. gawrzenie. W przeciwieństwie d głużenia, gawrzenie jest świadmym prcesem, który plega na naśladwaniu dźwięków wydanych przez siebie, ale także usłyszanych z tczenia. T

2 dtwarzanie dźwięków jest ptwierdzeniem prawidłweg rzwju spstrzegawczści, uwagi czy też pamięci. Dzieck gawrząc wymawia przypadkw sylaby np. la-la, ma-ma, jednak nie zna znaczenia słów pwstałych z danych sylab W tym kresie niepkjący bjaw t przedłużny kres głużenia raz niewystąpienie gawrzenia. Mże t sugerwać niesprawnść słuchu, pnieważ dzieci niedsłyszące i niesłyszące nie gawrzą, a głużenie zanika u nich kł 18 miesiąca życia. Na pewn ważnym, ddatkwym czynnikiem jest długa chrba u dziecka lub hspitalizacja. W takiej sytuacji wart przebadać słuch u dziecka raz udać się d lekarza larynglga lub fniatry. OKRES WYRAZU Okres wyrazu trwa mniej więcej d 1 d 2 rku życia Dzieck w tym wieku pwtarza prste słwa (zjawisk echlalii) i uczy się kjarzyć dany wyraz z kreślnym znaczeniem. Charakterystyczne w kresie wyrazu są uprszczenia dzieck puszcza pierwszą lub statnią głskę np. daj- da lub lampa- ampa. Dzieck mając kłpt z wypwiedzeniem pewnej spółgłski, ułatwia sbie t zadanie zastępując daną spółgłskę inną np. zimn- timn Stpniw panwuje craz większą liczbę słów. Bardz częst dzieci w tym wieku zniekształcają wyrazy. A pd kniec teg kresu mgą pjawić się prste, pierwsze zdania. Rzwój w tym kresie jest bardz zróżnicwany, dlateg nie prównujmy naszeg dziecka d innych dzieci. W tym kresie bardz duż dzieci mże mał mówić i nie

3 pwinn być t pwdem zmartwień. W tej fazie rzwju należy zwrócić uwagę na pzim rzumienia mwy raz reakcje dziecka na bdźce słuchwe. Jeżeli stwierdzimy, że dzieck nie rzumie pleceń lub nie słyszy prstych słów, t taka sytuacja pwinna nas zaniepkić OKRES ZDANIA Okres zdania trwa średni d 2 d 3 rku życia Mwa dziecka ulega dalszemu dsknaleniu. Dzieck zaczyna perwać zdaniami, na pczątku są t zdania pjedyncze i twierdzące. Ptem zdania się wydłużają i wzbgacają nwe części mwy - czaswniki, przymitniki i zaimki. Pd kniec teg kresu pjawią się zdania złżne raz zalążki mwy pwieściwej. Pstęp widczny jest również w artykulacji dzięki czemu dzieck w prównaniu d pprzednieg kresu zdlne jest d wypwiedzenia większej ilści głsek Dzieck w tym kresie zniekształca jeszcze artykulację wielu wyrazów raz używa ich w niewłaściwej frmie gramatycznej. Nie jest t jednak pwdem d niepkju. Należy pamiętać aby w tym kresie nasza wymwa była staranna i pprawna, pnieważ dzieck zaczyna utrwalać sbie zasady funkcjnwania języka. Jak rdzice pwinniśmy celw wzbgacać nasze słwnictw w nwe wyrazy i frmy gramatyczne. Ogrmnym błędem jest naśladwanie mwy dziecka raz używania frm spieszcznych. Utrwala t niewłaściwe wzrce i późnia panwanie prawidłwej budwy wyrazów. W kresie zdania wystąpić mże u dziecka tzw. jąkanie fizjlgiczne. Jest n nrmalnym zjawiskiem rzwjwym i na gół w krótkim czasie zanika samczynnie. Mże jednak ulec utrwaleniu wówczas przekształca się w trudną d usunięcia wadę wymwy. Mże tak się stać na skutek niewłaściwej

4 pstawy rdziców, ich zbytniej wrażliwści i kncentracji na mwie dziecka i krygwania g. Zapewnijmy dziecku stabilizację emcjnalną, spkój raz uregulwany tryb życia. OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ Ostatnim kresem, który scharakteryzujemy pd względem rzwju mwy dziecka, będzie wiek przedszklny, który jak sama nazwa wskazuje jest przygtwaniem dziecka d pójścia d szkły. Trwa n d trzecieg d siódmeg rku życia. Okres swistej mwy dziecięcej jest czasem, w którym dzieck swbdnie przumiewa się z tczeniem, pmim teg, że zdania nadal nie są dbrze zbudwane pd względem gramatycznym.. Błędy gramatyczne które ppełnia dzieck są błędami inteligentnymi pnieważ wskazują na t, iż panwał n w pewnym stpniu reguły języka jczysteg. Charakterystycznym dla daneg etapu jest t, że dzieck pdczas swich wypwiedzi stsuje wiele uprszczeń, kntaminacji, a przede wszystkim twrzy nwe wyrazy tzw. nelgizmy, które bywają zrzumiałe jedynie przez najbliższe sby. W kresie swistej mwy dziecięcej słwnik dziecka znacznie się pwiększa. Wzrasta także liczba przymitników, zaimków, przysłówków, liczebników i pzstałych części mwy Okł 5, 6 rku życia dzieck wymawia pprawnie wszystkie głski. Jeżeli dzieck w tym wieku nie wymawia c najmniej kilku głsek lub artykułuje je nieprawidłw, knieczna jest knsultacja lgpedyczna. Dzieck pwinn panwać prawidłwą wymwę wszystkich głsek przed pdjęciem nauki szklnej, gdyż wada wymwy mże być przyczyną wielu pważnych prblemów szklnych, a w szczególnści w prawidłwym panwaniu przez dzieck nauki czytania i pisania.

5 NORMY ROZWOJOWE Nrmą rzwjwą jest, jeśli dzieck w wieku: 0-1 rku - kmunikuje się z drsłymi za pmcą krzyku, głuży, gawrzy, wymawia pierwsze wyrazy: mama, tata, baba, lala; 1-2 lat - Używa prawie wszystkich samgłsek (a, e, i,, u, y) z wyjątkiem nswych (ą, ę) raz wymawia niektóre spółgłski ( p, b, m, t, d, n, k, ś, ź, ć dź, ch). Pzstałe zastępuje innymi. 3 lat - przumiewa się prstymi zdaniami, wymawia wszystkie samgłski i spółgłski (p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li, ś, ź, dź, j, k, ki, g, gi, ch); NORMY ROZWOJOWE 4 lat wymawia głski s, z, c, dz; 5 6 lat wymawia głski sz, ż, cz, dż; 6 7 wymawia głskę r; 7 lat ma utrwalną pprawną wymwę wszystkich głsek raz panwaną technikę mówienia. WADY WYMOWY SYGMATYZM MOWA DZIECIĘCA (s, z, c, dz; sz, ż, cz, dż ś, ź, ć, dź) samchód siamchód szklanka śklanka SEPLENIENIE (ś, ź, ć, dź; sz, ż, cz, dż s, z, c, dz)

6 ślimak slimak szafa safa SZEPLENIENIE (s, z, c, dz; ś, ź, ć, dź sz, ż, cz, dż) ssna szszna śliwka szliwka SEPLENIENIE MIĘDZYZĘBOWE wysuwanie języka między zęby ROTACYZM PARAROTACYZM zamiana głski r na inną (najczęściej na l, j, ł) rwer lwel rura juja rak łak ROTACYZM WŁAŚCIWY reranie gardłwe (dźwięk pwstaje w gardle) KAPPACYZM PARAKAPPACYZM zamiana głski k na inną (najczęściej t) kt tt kaktus - tattus GAMMACYZM PARAGAMMACYZM zamiana głski g na inną (najczęściej d) gęś dęś

7 garnek darnek MOWA BEZDŹWIĘCZNA ZAMIANA GŁOSEK DŹWIĘCZNYCH NA BEZDŹWIĘCZNE bcian pcian dm tm wda fta zamek samek dzwnek cwnek zima sima żaba szaba dżem czem głwa kłwa PRZYCZYNY POWSTAWANIA WAD WYMOWY ZMIANY ANATOMICZNE APARATU ARTYKULACYJNEGO (nieprawidłwa budwa języka, warg, pdniebienia, zniekształcenie zgryzu, przerst trzecieg migdałka) NIEPRAWIDŁOWE FUNKCJONOWANIE NARZĄDÓW MOWY (niska sprawnść języka) NIEPRAWIDŁOWA BUDOWA I FUNKCJONOWANIE SŁUCHU PRZYCZYNY POWSTAWANIA WAD WYMOWY NIEPRAWIDŁOWE WZORCE JĘZYKOWE (mwa niani, wady wymwy)

8 NIEPRAWIDŁOWA ATMOSFERA, STYL WYCHOWANA I POSTAWY RODZICÓW (jąkanie, mutyzm) BRAK STYMULACJI DO ROZWOJU MOWY (brak rzmów) Należy pamiętać, że każde dzieck rzwija się we własnym, swistym tempie i niewielkie późnienia rzwju mwy nie pwinny być pwdem d niepkju. Stpień rzwju mwy w danym mmencie zależy d różnych czynników. D najważniejszych należą psychfizyczny rzwój dziecka raz wpływ śrdwiska. Opóźnienia w pjawianiu się pszczególnych stadiów rzwju mwy nie pwinny przekraczać 6 miesięcy, jeżeli któryś z etapów rzwju mwy późnia się kniecznie sknsultuj się z lgpedą. O czym pwinni pamiętać rdzice? WAŻNE!!! Nie naśladuj dziecięcej wymwy. W kntaktach z dzieckiem nie używaj spieszczeń. Niech ci bbaśku niech dejdzie w zapmnienie; używaj wszystkich, nie tylk najprstszych słów. Naśladwanie języka dziecka utrudnia mu naukę pprawnej mwy. Nie wymagaj zbyt wczesneg wymawiania pszczególnych głsek. Jeśli dzieck 3- letnie nie mówi głski r nie jest t pwód d niepkju! Dzieck nie przygtwane pd względem sprawnści narządów artykulacyjnych, niedstatecznie różnicujące słuchw dźwięki mwy, a zmuszane d

9 artykulacji zbyt trudnych dla nieg głsek, częst zaczyna je zniekształcać, wymawiać nieprawidłw. Twrzymy u dziecka w ten spsób błędne nawyki artykulacyjne, trudne d zlikwidwania. Nie wyśmiewaj, nie karz, nie zawstydzaj dziecka za jeg nieprawidłwą wymwę. Nie przestawiaj dziecka lewręczneg na prawą rękę. Jeśli dzieck jest lewręczne nie należy w kresie kształtwania się mwy zmuszać g d psługiwania się prawą ręką. Między rzwjem mwy a sprawnścią ręki istnieje ścisły związek U dzieci prawręcznych śrdki mwy zlkalizwane są w lewej półkuli mózgwej, u lewręcznych w prawej. Naruszenie w tym kresie naturalneg rzwju sprawnści ruchwej mże prwadzić d późnienia umiejętnści mówienia, bardz częst d zaburzeń mwy, a w szczególnści d jąkania. Zwracaj uwagę na zamykanie ust i ddychanie nsem (pd warunkiem, że ns jest drżny) - sprzyja t pinizacji języka i pprawnej artykulacji Nazywaj rzeczy Gdy pciecha chwyta cię za ns- pwiedz, że t ns. Gdy bawicie się pluszakiem pisuj- t jest miś, tu ma czk, tu nsek, a tu czerwną bluzeczkę w zielne krpki. Kiedy siadacie d biadu- pkazuj i nazywaj przedmity- w ten spsób uczysz jak kjarzyć słw z brazem i przedmitem. Nwe słwa pwtarzaj wiele razy. Zadawaj pytania Oglądając książeczkę lub zabawkę mżesz zadawać pytania: gdzie miś ma nsek?, a malec będzie wskazywał dpwiedź. Uwaga- badania wykazały istnienie silneg związku pmiędzy

10 ilścią czasu pświęcaneg przez rdziców na dialg z dzieckiem, a intelektualnym rzwjem dziecka. Mów tak, jak chciałabyś, by mówił twje dzieck. T d ciebie maluch uczy się mówić i t ty utrwalasz jeg wzrce. Mów spkjnie, pwli i wyraźnie; nie zdrabniaj przesadnie - niech marcheweczka zstanie jednak marchewką. Wypwiedzi tczenia pwinny być dźwiękw pprawne. Dzieck uczy się przez naśladwnictw. D dziecka mówimy pwli, dkładnie i wyraźnie, unikając spieszczeń i zdrbnień. Wymwa ta staje się dla dziecka wzrem. Jeżeli dzieck będzie miał właściwy przykład, jeg mwa będzie się kształtwać pprawnie pd względem słwnikwym, składniwym i gramatycznym. Dlateg też, w kresie kształtwania się mwy, dzieck nie pwinn mieć kntaktu z sbami, które maja wadę wymwy. Wadliwa wymwa tczenia wywłuje i utrwala wadliwą wymwę dziecka. Na wymwę raz panwanie zasad pprawnści językwej ujemny wpływ ma także równczesna nauka języka bceg i jczysteg przed ukńczeniem 4-5 rku życia. Bądź kmentatrem Opwiadaj maluchwi wszystkim, c je tacza, mów jak najwięcej i jak najczęściej- bądź p prstu kmentatrem waszeg życia. Baw się dźwiękami Pkazując dziecku zwierzę, pd brazek pdłóż gls- używaj słów dźwięknaśladwczych: kwa, kwa, miau miau czy hau, hau - przy kazji nauki rzbawisz też malucha. Bądź narratrem

11 Kup książeczki, czytajcie i glądajcie je wspólnie- tbie przypadnie rla narratra- czytaj i pisuj zatem wszystk, c widzisz: T jest chłpiec. Chłpiec bawi się piłką. Piłka jest czerwna - w ten spsób maluch uczy się nwych słów. Następnie pprś dzieck, aby spróbwał pwiedzieć c widzi na brazku. Pwtarzaj się Wydaje ci się, ze glądanie dziesiąty raz tej samej książeczki patrznej tym samym twim kmentarzem jest nudne? Nie dla malucha- n lubi t, c jest mu znane, a dzięki pwtórzenim wszystk szybk zapamiętuje. Słuchajcie muzyki, śpiewajcie pisenki Włączaj muzykę, którą lubisz- pamiętaj tylk, żeby nie była zbyt głśna. Śpiewaj pisenki nawet wtedy, kiedy uważasz, ze zdecydwanie nie pwinnaś- dla dziecka twój głs jest i tak najpiękniejszy. Zwracaj uwagę, aby dzieck jak najwięcej pkarmów gryzł. Zachęcaj dzieck d gryzienia i żucia pkarmów stałych, np. skórki d chleba - ma t pzytywny wpływ na pprawę sprawnści aparatu artykulacyjneg. Uwaga-zaburzenia płykania i żucia mgą pprzedzić zaburzenia mwy. Ciesz się każdym słwem Zachęcaj dzieck d mówienia, chwal je- ale nie zmuszaj g d niczeg i nie ppędzaj. Zachwyt i radść mamy nad chćby najmniejszym siągnięciem t najlepsza zachęta dla malca. Kiedy dzieck zbaczy twą radść, wie, że wart się starać. Niech maluch widzi jak mówisz

12 Od sameg urdzenia dzieci uwielbiają patrzeć na innych, lubią też, gdy się d nich mówi. Świetną zabawą będzie zatem dla malca bserwwanie twjej twarzy wtedy, gdy cś pwiadasz- dzieck przyglądając się, uczy się twierać usta i właściwie układać je d różnych dźwięków. Zachęcaj d psługiwania się mwą Pstaraj się, by maluch pwli zamieniał gesty na słwa (czywiście w miarę swich mżliwści) i jeśli pkazuje paluszkiem pkój bk spytaj, czy chcesz, żebyście pszli właśnie TAM? Nie zaniedbuj chrób uszu Nie leczne mgą pwdwać niedsłuch, a w następstwie wady wymwy. Jeśli dzieck siągnęł już wiek, w którym pwinn daną głskę wymawiać, a nie rbi teg, zasięgnij prady lgpedy. TERAPIA LOGOPEDYCZNA 1. ETAP PRZYGOTOWAWCZY (ćwiczenia ddechwe, fnacyjne, artykulacyjne) 2. ETAP WŁAŚCIWEJ PRACY LOGOPEDYCZNEJ (głska w izlacji np. sz) 3. ETAP UTRWALANIA WYWOŁANEGO DŹWIĘKU sylaby (nagłs sza, śródgłs - asza, wygłs asz) wyrazy(nagłs - szafa, śródgłs - maszyna, wygłs ksz) pary wyrazwe (szerkie szyny) zdania (Szymn szyje kszule na maszynie.)

13 mwa ptczna (wiersze, pwiadania, histryjki brazkwe) Ćwiczenia aparatu artykulacyjneg Sprawnść aparatu artykulacyjneg jest bardz ważna dla wyrazistści naszych wypwiedzi. Wymawianiu pszczególnych dźwięków mwy twarzyszy pruszanie się warg, języka, pdniebienia miękkieg i żuchwy. Ruchy te muszą być bardz dkładne, tzn. pwinny być wyknane w ściśle kreślny spsób, a także w danym miejscu jamy ustnej. Na przykład przy realizacji głski s niezbędne jest zbliżenie siekaczy d siebie, c mżliwe jest tylk przy prawidłwym zgryzie. Tak więc dla pprawneg artykułwania dźwięków mwy knieczna jest zarówn sprawnść, jak i prawidłwa budwa aparatu artykulacyjneg. Ćwiczenia aparatu artykulacyjneg mają na celu: usprawnianie języka, warg, pdniebienia miękkieg i żuchwy (dlnej ruchmej szczęki), panwanie umiejętnści świadmeg kierwania ruchami narządów artykulacyjnych, wyrbienie wrażliwści miejsc i ruchów w jamie ustnej, isttnych dla prawidłweg wymawiania dźwięków, usprawnienie krdynacji ruchwej w zakresie aparatu artykulacyjneg, wyuczenie prawidłweg płykania. Zestaw i prprcje ćwiczeń uzależniamy d realizacji kreślneg celu. Ćwiczenia pwinny być prwadzne cdziennie (kilka razy w ciągu dnia) przez 5-10 minut. Trzeba jednak pamiętać, że czas trwania i liczbę pwtórzeń należy dstswać d indywidualnych mżliwści dziecka. Ćwiczenia staramy się urzmaicać, prwadzić w frmie zabawwej, szczególnie dla dzieci młdszych. Na pczątku ćwiczymy z dzieckiem przed lustrem, kiedy ptrafi już wyknać je bez kntrli, mżna wykrzystywać każdą nadarzająca się kazję: spacer, jazdę samchdem czy drgę d przedszkla. Ćwiczenia

14 artykulacyjne pwinny być wyknane dkładnie, dlateg nie jest wskazany pśpiech, ani zbyt duża liczba ćwiczeń w ciągu jednych zajęć. Krzystniej jest pwtarzać je przy różnych kazjach, aż zstanie siągnięta precyzja i szybkść ruchów narządów artykulacyjnych. PAMIĘTAJMY! Efektywnść ćwiczeń mżliwa jest tylk pprzez wielkrtne pwtarzanie. Ćwiczenia usprawniające wargi Balnik - nadymanie pliczków, usta ściągnięte (dla urzmaicenia bawimy się w balniki, które pękają przekłute palcami ). Całuski - usta układamy w "ciup" i cmkamy psyłając d siebie buziaki. Niejadek - usta wciągamy w głąb jamy ustnej. Zmęczny knik - parskanie wargami. Pdwieczrek pieska - chwytanie ustami drbnych cukierków, chrupek, kawałków skórki chleba, itp. Kt silniejszy? - napinanie warg w pzycji rzciągniętej. Dwie sby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i każdy ciągnie w swją strnę. Uwaga - dajmy dziecku szansę wygrania zawdów. Rybka - pwlne twieranie i zamykanie warg twrzących kształt kła, zęby "zamknięte" Świnka - wysuwanie bu warg d przdu, udając ryjek świnki. Wąsy - wysuwanie warg jak przy wymawianiu u, płżenie na górnej wardze słmki lub łówka i próby jak najdłuższeg utrzymania. Drzwi d dmu - buzia t dmek krasnludka, a wargi t drzwi d dmku. Pkaż jak wargi ściągnięte d przdu, twierają się i zamykają. Straż pżarna - wyraźne wymawianie samgłsek w parach: e, i u, a u Suszarka - utrzymywanie przy pmcy warg słmki, wciąganie pwietrza nsem, wydychanie przez słmkę na dłń (dczuwanie ciepłeg pwietrza).

15 Pjazdy - naśladwanie pprzez wibrację warg warktu mtru, helikptera.itp. Ćwiczenia usprawniające język (pinizacja) Dtykamy palcem lub zimną łyżeczką pdniebienia tuż za górnymi zębami, nazywając je zaczarwanym miejscem, parkingiem itp.. w którym język (krasnludek, samchód) pwinien przebywać, gdy mamy zamkniętą buzię. Przytrzymywanie czubkiem języka przy pdniebieniu rdzynek, pastylek pudrwych, cukierków halls (z wgłębieniem w śrdku) itp. Zlizywanie nutelli, mleka w prszku itp. z pdniebienia przy szerk twartych ustach. Knik jedzie na przejażdżkę - naśladwanie knika stukając czubkiem języka pdniebienie, wydając przy tym charakterystyczny dgłs kląskania. Winda - twórz szerk buzię, pruszaj językiem tak, jakby był windą - raz d góry, raz d dłu. Karuzela - dzieci bardz lubiš kręcić się w kł, twój język także. Włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą strnę. Chmik - wypycha pliczki jedzeniem, a ty pkaż jak mżna wypchnąć pliczki językiem, raz z prawej raz z lewej strny. Malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pmaluj pędzlem (językiem) swje pdniebienie, zaczynając d zębów w strnę gardła. Młtek - wbijamy gwździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młtek i uderzaj dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwździa. Żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mcn szyję d góry. Otwórz szerk usta i spróbuj wyciągnąć język d góry, najdalej jak ptrafisz. Słń - ma długą trąbę i ptrafi nią wszędzie dsięgnąć. Ciekawe czy ptrafisz dsięgnąć językiem d statnieg zęba na górze i na dle, z prawej i lewej strny. Ćwiczenia żuchwy

16 Zamykanie i twieranie dmku - szerkie twieranie ust, jak przy wymawianiu głski a, zęby są widczne dzięki rzchylnym wargm. Grzebień - wysuwnie żuchwy, zakładanie i pruszanie dlnymi zębami p górnej wardze. Cfanie żuchwy, zakładanie i pruszanie górnymi zębami p dlnej wardze i brdzie. Krwa - naśladwanie przeżuwania. Guma d żucia - żucie gumy lub naśladwanie. Ćwiczenia pdniebienia miękkieg Zmęczny piesek - język wysunięty z szerk twartych ust, wdychanie i wydychanie pwietrza ustami. Chry krasnludek - kaszlenie z językiem wysuniętym z ust. Balnik - nabieranie pwietrza ustami, zatrzymanie w pliczkach, następnie wypuszczanie nsem. Biedrnka, parasl, sukienka itp. - przysysanie klrwych kółeczek pprzez wciąganie pwietrza przez rurkę i przenszenie na brazek biedrnki... Śpich - chrapanie na wdechu i wydechu. Kukułka i kurka - wymawianie sylab: ku - k, ku -k, uku - k, uku - k, kuku - kk, kuku - kk. Chry krasnludek - zabawa fabularyzwana Krasnalek był chry i leżał w łóżeczku i przyszedł pan dktr Jak się masz krasnalku? Krasnalek kaprysi, ziewa, nie chce jeść, nie chce pić. Chyba się przeziębił: Ziewa szerk z puszczną nisk dlną szczęką: aaaaaaaaaa Nie chce jeść i bardz chudnie: wciąganie pliczków Kaszle: z wysuniętym na zewnątrz językiem Chętnie ssie smczek: naśladwanie druchu ssania Bardz marudzi: mmmm (murmurand)

17 Wzywamy pgtwie, pgtwie jedzie: e, e, au, au, ay, ay, iu, iu,yu, yu Pan dktr zaleca: Płukanie gardełka (gulgtanie) Płykanie pastylek (naśladwanie płykania) Oglądanie gardła w lusterku (pdczas wymawiania samgłsek) Krasnalek zmęczny zabiegami ziewa (szerk), ziewa i usypia: Chrapie (na wdechu) Chrapie (na wydechu) Budzi się. Będzie brał inhalacje: Zaciska na przemian dziurki nsa (w tym czasie ddycha wlną dziurką) Wdycha pwietrze nsem - wydycha ustami. Krasnalek czuje się już lepiej - sprawdza czy gardł g jeszcze bli Trzyma ręką gardł i wymawia sylaby (przy szerk twartych ustach): ga g ge gu gy ka k ke ku ky k eke uku aku ag eg ugu g ga g ge gu gy Zdrwy krasnludek ma apetyt, zamyka usta i żuje cś smaczneg (naśladwanie żucia).p psiłku krasnal dstał czkawki: Ap-ap, p-p, up-up, ep-ep, yp-yp, ip-ip. Kiedy czkawka minęła pstanwił pbawić się klrwymi skrawkami papieru, które zdmuchiwał z blatu stłu. Papierki frunęły dalek, b krasnal dmuchając na nie mówił: pa, p, pe, pi, pu, py (mment zwarcia przy p przedłużyć). Kiedy buzia mu się zmęczyła pstanwił dmuchać na papierki przez ns.

18 Oddychanie jest naturalną czynnścią fizjlgiczną, niezbędną d życia, a także bardz ważną dla pprawneg mówienia raz prawidłweg rzwju i funkcjnwania aparatu artykulacyjneg. 1. Wstęp W dzień i pdczas snu dzieck pwinn ddychać nsem. Taki tr ddechwy zapewnia właściwy rzwój aparatu artykulacyjneg. Nieprawidłwe ddychanie wpływa niekrzystnie na wymwę. Oddychanie przez usta pwduje, że pwietrze przepływające pnad językiem utrudnia jeg właściwą pinizację. Dzieck ma w związku z tym prblemy z artykulacją głsek wymagających pdniesienia czubka języka /sz, ż, cz, dż, l, r/. W czasie mówienia pwietrze wdychane jest głównie ustami a wydychane ustami lub nsem, w zależnści d wypwiadanych dźwięków. Prawidłwy ddech pdczas wypwiedzi t rytmiczny szybki wdech wyknany bez pdnszenia ramin i pwlny, długi wydech, pdczas któreg dbywa się wypwiedź. Dzieci mające kłpty z prawidłwym gspdarwaniem pwietrzem mówią niewyraźnie, nawet jeśli nie mają zaburzeń artykulacyjnych. Zacinają się przy mówieniu, przerywają kwestie w najmniej spdziewanym mmencie, płykają kńcówki wyrazów. Mówią za głśn lub zbyt cich. W mwę zaangażwane jest całe ciał. Dzieck mówiąc unsi ramina, wyciąga szyję, staje na palcach itp. Celem ćwiczeń ddechwych jest: pszerzenie pjemnści płuc, wzmcnienie mięśni birących udział w ddychaniu, wyrbienie tru ddechu przepnweg, dróżnienie fazy wdechu i wydechu, wyrbienie umiejętnści szybkieg, pełneg wdechu i wydłużnej fazy wydechwej, dstswanie długści wydechu d czasu trwania wypwiedzi, zsynchrnizwanie pauz ddechwych z treścią wypwiedzi.

19 Ćwiczenia ddechwe wyknujemy: w przewietrznym pmieszczeniu przed jedzeniem lub 2 3 gdziny p psiłku systematycznie 2 3 razy dziennie przez k. 2 3 min Ćwiczenia ddechwe rzpczynamy d ćwiczeń, w czasie których dzieck pwinn jedynie bawić się ddechem. Stpniw przechdzimy d ćwiczeń trudniejszych, a więc ćwiczeń ddechwych płącznych z elementami gimnastyki całeg ciała lub ćwiczeniami fnacyjnymi. Nwe elementy wprwadzamy, gdy dzieck panwał wcześniejsze etapy kntrli ddechu. Każde dzieck ma własny indywidualny rytm ddechu, inną pjemnść płuc. Dlateg ćwiczenia te każde dzieck wyknuje zgdnie ze swimi mżliwściami. 2. Zestaw ćwiczeń usprawniających prawidłwy ddech 1. Chłdzenie grącej zupy. 2. Wąchanie kwiatów, zapachów, ptraw, ksmetyków. 3. Dmuchanie na zmarzniętą szybę, chuchanie na złączne dłnie. 4. Zdmuchiwanie krpli deszczu, płatków śniegu, piórek, listków w czasie zabaw w przedszklu i pdczas spacerów. 5. Nadmuchiwanie balnów. 6. Nabieranie pwietrza nsem przy zamkniętej buzi i wypuszczanie przy jednczesnej artykulacji głski np. /s/ lub /f/. 7. Zdmuchiwanie chrupek, piłeczek, kawałków waty z gładkiej a następnie szrstkiej pwierzchni. 8. Dmuchanie na płmień świecy tak, aby g nie zgasić. 9. Dmuchanie na styrpianwe zabawki pływające p wdzie (zabawa Zawijanie d prtu ). 10. Puszczanie baniek mydlanych. Dmuchamy na zmianę: dług krótk jak najdłużej słab mcn jak najmcniej (gtuje się, kipi) 11. Dmuchanie na wiatraczki, w gwizdki. 12. Gwizdanie.

20 13. Dmuchanie na paski papieru lub wycięte z klrweg papieru zabawki (zwierzęta, kwiatki, listki, gwiazdki itp.) umieszczne na nitkach i umcwane na stelażu, tak aby jak najdłużej utrzymały pzycję wychylną. 14. Dmuchanie d celu, np. papierwych, styrpianwych lub zrbinych z wacików zabawek (rybki d stawu, pająk na pajęczynę, myszki d nrki, pies d kści itp.). 15. Dmuchanie na wycięty z papieru grzebień, d strny lewej d prawej, tak, aby na jednym wydechu wychyliły się wszystkie zęby grzebienia. 16. Oddychanie w pzycji leżącej z zabawką ułżną na brzuchu ( Kłysanka ). 17. Naśladwanie na jednym wydechu śmiechu różnych sób np. dziewczynka: hi, hi, hi, chłpiec: ha, ha, ha, staruszka: he, he, he, mężczyzna: h, h, h. 18. Fnacja samgłsek lub spółgłsek /s, z, sz, ż, w, f/ na jednym wydechu pdczas zabawy np. jazda samchdu z przedszkla d garażu, drga ślimaka z lasu d dmu itp. 19. Zabawy fnacyjne samgłskami aaa...,..., uuu..., eee.., yyy..., iii Łączenie samgłsek w pary, p trzy aż d sześciu: aaauuu, aaauuu itp. 21. Liczenie na jednym wydechu 1, 2, 3, 4, Wyliczenie na jednym ddechu jak najwięcej wrn : Jedna wrna bez gna druga wrna bez gna trzecia wrna bez gna (...) a ta jedenasta, wrna gniasta.