RECENZJA. Katedra Nauk Przyrodniczych Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu AWF w Białej Podlaskiej

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "RECENZJA. Katedra Nauk Przyrodniczych Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu AWF w Białej Podlaskiej"

Marian Henryk Muszyński
8 lat temu
Przeglądów:

1 Dr hab. prof. AWF J.Czeczelewski Katedra Nauk Przyrodniczych Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu AWF w Białej Podlaskiej Biała Podlaska, r. RECENZJA Pracy doktorskiej mgr Magdaleny Potoczek pt. Charakterystyka zachowań zdrowotnych uczestniczek krakowskich szkół rodzenia w okresie ciąży i wczesnego macierzyństwa Szczegółowa lektura przesłanej do recenzji dysertacji mgr Magdaleny Potoczek pozwala mi z pełnym przekonaniem stwierdzić, że jest do oryginalne opracowanie naukowe, spełniające wymagania stawiane pracom doktorskim przez Ustawę o stopniach i tytule naukowym. Tezę tę postaram się udowodnić oceniając: celowość podjęcia tematu, metodykę badawczą, uzyskane wyniki i ich interpretacje oraz stronę formalną pracy. W każdym rozwiniętym społeczeństwie troska o stan obecny i przyszłość jego obywateli przejawia się prowadzeniem odpowiedniej polityki w zakresie ochrony zdrowia, zwłaszcza poprawy opieki zdrowotnej nad kobietą w ciąży, noworodkiem i małym dzieckiem. W Polsce, w dalszym ciągu, najczęstszą przyczyną zgonów niemowląt są stany chorobowe powstające w okresie okołoporodowym, czyli w trakcie trwania ciąży matki i w okresie pierwszych 6 dni życia noworodka. Liczba zgonów niemowląt pozostaje również w ścisłym związku z występowaniem wcześniactwa i hipotrofią wewnątrzmaciczną noworodka. Nadrzędnym celem opieki zdrowotnej nad kobietą ciężarną staje się zapewnienie prawidłowego przebiegu ciąży oraz jak najwcześniejsza identyfikacja czynników ryzyka umożliwiająca objęcie tych kobiet opieką odpowiednią do występujących potrzeb zdrowotnych. Jest to podyktowane troską nie tylko o zdrowie matki, ale również rozwijającego się dziecka. Zaleca się propagowanie zasad zdrowego i higienicznego trybu życia w okresie ciąży oraz praktyczne i teoretyczne przygotowanie do porodu, połogu, karmienia piersią i opieki nad noworodkiem organizowanych w formie zajęć indywidualnych lub grupowych.

Charakterystyka zachowań zdrowotnych uczestniczek krakowskich szkół rodzenia w okresie ciąży i wczesnego macierzyństwa Szczegółowa lektura przesłanej do recenzji dysertacji mgr Magdaleny Potoczek

2 Opieka profilaktyczna nad ciężarną szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży, jest w dalszym ciągu niezadowalająca w niektórych regionach kraju, a ponadto styl życia części kobiet ciężarnych nie odpowiada wymogom zdrowotnym. Stąd w celach operacyjnych Narodowym Programie Zdrowia, obowiązującego w latach , zwrócono szczególną uwagę na kształtowanie prozdrowotnych postaw i przeciwdziałanie antyzdrowotnym zachowaniom w okresie przedkoncepcyjnym, w czasie ciąży i opieki nad niemowlęciem i małym dzieckiem. Szczególnego znaczenia w tym zakresie nabiera edukacja przedporodowa prowadzona w ramach szkół rodzenia, celem której jest przygotowanie kobiet do świadomego i naturalnego porodu w oparciu o najnowsze rekomendacje medyczne z zakresu położnictwa i neontologii. Istotnym elementem tego postępowania jest zwrócenie uwagi przyszłych matek, na zachowania prozdrowotne, takie jak przestrzeganie zasad higieny i racjonalnego żywienia, uczestnictwo w specjalnych zajęciach ruchowych przygotowujących do porodu oraz unikanie substancji psychoaktywnych. W świetle takiej sytuacji podjęcie przez mgr Potoczek badań nad zachowaniami zdrowotnymi uczestniczek krakowskich szkół rodzenia należy uznać za w pełni uzasadnione. W krótkim, liczącym 13 stron Wstępie, Autorka wprowadza czytelnia w zagadnienia będące przedmiotem dysertacji. Opisuje czynniki kształtujące zdrowie w okresie ciąży i wczesnego macierzyństwa, zwraca szczególną uwagę na rolę żywienia, aktywności fizycznej oraz substancji psychoaktywnych. Ponadto omawia środowisko życia, pracy i nauki przyszłych matek, system opieki okołoporodowej funkcjonujący w Polsce oraz działalność szkół rodzenia. Moim zdaniem warto byłoby podzielić Wstęp na dwa podrozdziały i omówić w nich odpowiednio: styl życia i czynniki warunkujące zdrowie kobiet w ciąży oraz w okresie wczesnego macierzyństwa. Ułatwiło by to znacznie jego lekturę. Jest to tylko sugestia w kontekście opisu roli kwasu foliowego zamieszczonego zarówno w rozdziale jak i w Nie wpływa to na fakt, że część teoretyczna pracy napisana została poprawnie pod względem stylistycznym. Co prawda doktorantka nie ustrzegła się cytowania uogólnień i mało precyzyjnych stwierdzeń jak np. str. 10, drugi akapit, wiersz 11 cyt. Rekomendowana jest woda niskozmineralizowana o odpowiednim składzie, oraz wiersz 16 cyt. Mocna kawa i herbata powinny być spożywane z ograniczeniem, gdyż zawierają kofeinę i w nadmiarze mogą ograniczać wchłanianie niektórych witamin, jednak wykazała się dobrą znajomością współczesnego piśmiennictwa i umiejętnością na ogół właściwego cytowania poglądów innych autorów. W dalszej części opracowania Autorka nakreśla ogólny cel pracy, którym była charakterystyka zachowań pro- i antyzdrowotnych uczestniczek krakowskich szkół rodzenia w okresie ciąży oraz 2

Stąd w celach operacyjnych Narodowym Programie Zdrowia, obowiązującego w latach 2007-2015, zwrócono szczególną uwagę na kształtowanie prozdrowotnych postaw i przeciwdziałanie antyzdrowotnym

3 wczesnego macierzyństwa. Aby ułatwić realizację tak szeroko nakreślonego celu dodatkowo formułuje cele szczegółowe, w których przedstawia pełen wachlarz czynników determinujących przebieg porodu i połogu oraz podejmuje się próby oceny wpływu tych czynników na stan urodzeniowy dziecka i zdrowie matki. Dla realizacji tych celów Autorka przeprowadziła szeroko zakrojone badania sondażowe, do których włączyła 587 kobiet. Respondentkami były uczestniczki kursów przedporodowych organizowanych w ramach krakowskich szkół rodzenia. Badania trwały pięć lat, ukończyło je 421 kobiet. Narzędziem badawczym były dwa autorskie kwestionariusze. Pierwszy wypełniały kobiety ciężarne znajdujące się w III trymestrze. Ankieta zawierała pytania dotyczące odżywiania, aktywności fizycznej i zawodowej oraz stosowania substancji psychoaktywnych. Drugi kwestionariusz zawierał pytania dotyczące identycznych zachowań zdrowotnych i wypełniany był przez te same kobiety w okresie pierwszych sześciu miesięcy po urodzeniu dziecka. Zastosowany schemat punktacji kwestionariuszy oraz metody statystyczne zostały dobrze dobrane i nie budzą zastrzeżeń. Także program badań i poszczególne etapy jego realizacji były prawidłowe. Praca zawiera niezwykle bogaty materiał wynikowy, na który składają się 34 tabele oraz 27 rycin. Został on opracowany przejrzyście i na ogół poprawnie opisany, jakkolwiek autorka nie ustrzegła się niedociągnięć, do których zaliczam np. brak zgodność opisu niektórych rycin i tabel z faktycznie umieszczonymi na nich wartościami procentowymi (ryc. 2, tab. 3). Konieczność odejmowania od 100 wartości zamieszczonych na rycinie, aby następnie skonfrontować je z opisem, może stanowić pewne utrudnienie dla czytelnika. Moje wątpliwości wzbudza również ustalona liczba przedziałów wiekowych. Skoro w rozdziale Charakterystyka grupy badawczej Autorka stwierdza, że połowa ankietowanych kobiet była młodsza, a połowa starsza aniżeli 30 lat, co może wskazywać, że wyodrębnia dwie grupy wiekowe, skąd zatem w tabeli 4, 6, 8, 17 i 20 pojawiają się przedziały wiekowe inne niż wymienione w cytowanym rozdziale. Uzyskane wyniki badań pozwoliły osiągnąć wszystkie zamierzone cele. Do szczególnie cennych rezultatów przeprowadzonych badań należy wykazanie u większości uczestniczek krakowskich szkół rodzenia prowadzenia w okresie ciąży zdrowego stylu życia oraz u ponad połowy kontynuowania go w okresie wczesnego macierzyństwa, a także stwierdzenie istotnego wpływu zdrowego stylu życia na rzadszą potrzebę stosowania indukcji i stymulacji porodu oraz skrócenie I okresu porodu. Bardzo ciekawe i zarazem niepokojące są spostrzeżenia dotyczące podejmowania w niewystarczającym stopniu przez uczestniczki krakowskich szkół rodzenia zalecanych form 3

próby oceny wpływu tych czynników na stan urodzeniowy dziecka i zdrowie matki. Dla realizacji tych celów Autorka przeprowadziła szeroko zakrojone badania sondażowe, do których włączyła 587 kobiet.

4 aktywności ruchowej w ciąży i wczesnym macierzyństwie, jak również niewystarczającego, w tym okresie, stosowania się do rekomendacji w zakresie racjonalnego odżywiania. W rozdziale Dyskusja Autorka szczegółowo przeanalizowała i porównała wyniki badań własnych z badaniami innych autorów. Rozdział ten jest bardzo obszerny, liczy bowiem aż 27 stron maszynopisu. Autorka wykorzystała w nim większość spośród 208 pozycji piśmiennictwa krajowego i zagranicznego zamieszczonego w rozdziale Bibliografia, co świadczy o Jej erudycji i znajomości przedmiotu oraz umiejętności twórczej analizy wyników badań. W rozdziale Wnioski i weryfikacja hipotez doktorantka podaje najważniejsze spostrzeżenia wynikające z przeprowadzonych badań. Są one adekwatne do postawionych celów i hipotez badawczych. Daje się jednak zauważyć brak powściągliwości w ich formułowaniu. Trzy hipotezy oraz cztery pytania badawcze postawione w pracy Autorka wyjaśnia aż w dwunastu punktach, które de facto nie są wnioskami, a jedynie spostrzeżeniami. Praca pod względem formalnym jest bez zarzutu, jeśli nie liczyć drobnych usterek literowych oraz niewielkich stylistycznych. Dzięki precyzyjnemu, a jednocześnie potocznemu językowi zapoznawanie się z treścią dysertacji było dla mnie przyjemnością. Podkreślam ten fakt szczególnie, gdyż umiejętność ładnego pisania jest niestety obecnie wśród młodych naukowców zjawiskiem rzadko spotykanym. Lektura pracy nasunęła mi klika wątpliwości, które jak sądzę mgr Potoczek rozwieje podczas publicznej obrony swojej pracy. Wątpliwości te dotyczą: kryteriów wyboru parametrów, które poddano analizie w zależności od wieku i wykształcenia kobiet, powodów nie wykonania pomiarów antropometrycznych wysokości i masy ciała podczas spotkań kobiet w ramach szkoły rodzenia, nie omówienia możliwości aplikacyjnego wykorzystania wyników uzyskanych podczas badań. Podczas lektury pojawiły się również drobne uchybienia natury formalnej, na które z obowiązku recenzenta pragnę zwrócić uwagę: 1. W pracy kilkakrotnie pojawia się słowo wzrost. Od kilkunastu lat poprawne jest określenie wysokość ciała 2. Umieszczenie odnośników literaturowych (nierzadko kilku pozycji) za informacjami oczywistymi dla specjalisty, nie podnosi ich wiarygodności, a nie najlepiej świadczy o kompetencji autora pracy. Powyższe uwagi i wątpliwości nie umniejszają wartości pracy, a przedstawiona jej ocena dowodzi zasadności konkluzji sformułowanej na wstępie niniejszej recenzji. W moim przekonaniu 4

Autorka wykorzystała w nim większość spośród 208 pozycji piśmiennictwa krajowego i zagranicznego zamieszczonego w rozdziale Bibliografia, co świadczy o Jej erudycji i znajomości przedmiotu oraz

5 mgr Magdalena Potoczek wykazała, iż posiada umiejętność stawiania i rozwiązywania problemów badawczych, dysponuje dużą wiedzą, umie twórczo zinterpretować wyniki badań i kompetentnie je opisać. Dlatego stawiam wniosek o dopuszczenie Jej do dalszych etapów przewodu doktorskiego. 5

twórczo zinterpretować wyniki badań i kompetentnie je opisać.

Podobne dokumenty

Rozprawy doktorskiej mgr Anny Marii Urbaniak-Brekke. pt.: Aktywność społeczności lokalnych w Polsce i Norwegii

dr hab. Andrzej Rokita, prof. nadzw. Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Recenzja Rozprawy doktorskiej mgr Anny Marii Urbaniak-Brekke pt.: Aktywność społeczności lokalnych w Polsce i Norwegii w