OCENA PRZYDATNOŚCI KILKU ODMIAN PORZECZKI CZARNEJ DO UPRAWY ŁANOWEJ. Evaluation of several blackcurrant varieties for high density planting

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU SADOWNICTWA I KWIACIARSTWA TOM OCENA PRZYDATNOŚCI KILKU ODMIAN PORZECZKI CZARNEJ DO UPRAWY ŁANOWEJ Evaluation of several blackcurrant varieties for high density planting Z d z i s ła w S a l a m o n, A g n e s L a s z l o v s z k y - Z m a r l i c k a Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach ul. Pomologiczna 18, Skierniewice ABSTRACT In the present experiment with blackcurrant varieties, the plants were first grown at a spacing of 0.5 x 0.5 m. A higher number of shoots was then observed in the s than in the middle ones. This was true for all the studied blackcurrant varieties, and the fruit yield was even twice as big in the s than in the s. Later in the experiment, the spacing between the rows was increased to 1.0 m. This was obtained by removing two rows of plants from the existing 5-row blocks. After increasing the space between the rows from 0.5 to 1.0 m, the number of shoots in the s and the middle row became similar. The amount of berries harvested from the s and the middle row also became similar in the varieties: Ojebyn, Ben Lomond and Ceres. Different results were obtained for the varieties Ben Sarek, Ojebyn, and Ben Connan, in which the fruit yield from the s was bigger than that from the. Key words: berries, blackcurrant, Ribes nigrum L., high density cultivation, mechanical harvesting WSTĘP Uprawa łanowa porzeczek czarnych jest intensywną technologią polegającąna dużym zagęszczeniu roślin 0,5 x 0,5, 0,75 x 0,75 lub 1,0 x 0,5 m (20-40 tys. krzewów na ha) i na ścinaniu owocujących pędów co drugi rok. Oddzielenie owoców od pędów odbywa sięna stacjonarnych maszynach do otrząsania. Uprawęporzeczek czarnych w systemie łanowym zapoczątkowano w latach 70. ubiegłego wieku w Holandii i Danii (Luddington 1968, 1969;

2 82 Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa, tom 15 Robinson i Allot 1968; Kerslake i Menary 1986; Hughes 1971; Vang- Petersen 1989). Pod koniec lat 80. badania nad uprawąporzeczek czarnych w systemie łanowym kontynuowali Szwedzi (Olander 1992). W Polsce badania takie rozpoczęto w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach w 1995 r. (Salamon i in. 2001). Wykazano, że niektóre odmiany porzeczki czarnej, głównie Ben Lomond, Ben Connan i Ben Alder sąprzydatne do uprawy łanowej w warunkach glebowych i klimatycznych Polski centralnej. W sześcioletnim okresie uprawy suma plonów tych odmian wynosiła odpowiednio 36, 27, 25 t/ha. Jednak plon owoców z krzewów rosnących w rzędach środkowych byłwyraźnie mniejszy (około 40%) niżz rzędów ch. Celem pracy była ocena wzrostu i plonowania krzewów kilku odmian porzeczki czarnej w systemie uprawy łanowej 3-rzędowej. MATERIAŁI METODY Badania prowadzono na krzewach porzeczki czarnej odmian: Ojebyn, Ben Alder, Ben Connan, Ben Lomond, Ben Sarek i Ceres. Krzewy każdej odmiany posadzono w 1995 roku w rozstawie 0,5 x 0,5 m, w blokach po 5 rzedów długości 25 m. Odmiany porzeczek oddzielone były 3-metrowym pasem wolnym od roślin. W takim zagęszczeniu (łanie) porzeczki uprawiano do 2000 roku. Uzyskane wyniki przedstawiono w publikacji Salamona i innych (2001). Po 6 latach uprawy w tak dużym zagęszczeniu krzewów na plantacji istotne zmniejszyłsięplon owoców z krzewów rosnących w rzędach środkowych. Dlatego w 7 roku uprawy w blokach zlikwidowano dwa rzędy roślin (drugi i czwarty). Odległośćmiędzy rzędami wzrosła do 1 m, a w rzędach pozostało 0,5 m (20 tys. krzewów/ha). W tej rozstawie rośliny rosły przez kolejne 4 lata. Doświadczenie zaplanowano w układzie blokowym, w 5 powtórzeniach. Powtórzenie stanowił 25 roślin. Gleba w międzyrzędziach utrzymywana była w ugorze herbicyddowym. Nawożenie oraz ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami były zgodne z zaleceniami dla plantacji towarowych. Doświadczenie założono na glebie płowej, wytworzonej z gliny zwałowej lekkiej, należącej do IV klasy bonitacyjnej. W okresie badań( ) wykonano następujące pomiary i obserwacje: liczono wycinane pędy (pomiar wykonano na 5 środkowych krzewach w każdym rzędzie), określano plon owoców (w kg z rzędu) otrząśniętych ze ściętych pędów na maszynie stacjonarnej. Masęowoców

3 Ocena przydatności kilku odmian porzeczki czarnej do uprawy łanowej 83 określono na podstawie 100 losowo wybranych owoców z powtórzenia. Oceniano wybarwienie owoców, ich uszkodzenia i porażenie przez szarą pleśń, uszkodzenia mrozowe pędów oraz stopieńuszkodzenia pąków przez wielkopąkowca porzeczkowego i porażenie roślin przez rewersjęporzeczki czarnej. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie przy użyciu metody analizy wariancji R.A. Fishera, a do oceny istotności różnic pomiędzy średnimi użyto testu t-duncana, przyjmując poziom istotności 5%. WYNIKI I DYSKUSJA Stwierdzono znaczne zróżnicowanie w plonowaniu poszczególnych odmian (tab. 1). Największy plon 25 kg za lata uzyskano z odmiany Ben Sarek w rzędzie skrajnym, a najmniejszy z odmiany Ojebyn w rzędzie środkowym 4,5 kg. Nie stwierdzono istotnych różnic w plonowaniu roślin w rzędach m i środkowym odmian Ojebyn, Ben Lomond i Ceres. Natomiast w przypadku odmian Ben Alder, Ben Connan i Ben Sarek plon z rzędu zewnętrznego byłistotnie wyższy od plonu z rzędu środkowego. T a b e l a 1 Plon owoców w kg/poletko (25 roślin) kilku odmian porzeczki czarnej uprawianych w systemie łanowym 3-rzędowym Fruit yield in kg per plot for several blackcurrant varieties planted in a 3-row high density system, Skierniewice (0) środkowy Ojebyn (0 1 ) 6,5 a* 4,5 a 6,4 a 5,8 a Ben Alder (0 2 ) 23,1 d 11,9 abc 18,3 bcd 17,7 b Ben Connan (0 3 ) 23,4 d 12,8 abc 19,4 cd 18,5 b Ben Lomond (0 4 ) 7,6 a 7,4 a 12,4 abc 9,1 a Ben Sarek (0 5 ) 21,3 d 12,6 abc 25,0 d 19,6 b Ceres (0 6 ) 6,2 a 5,5 a 9,9 ab 7,2 a 14,7 b 9,1 a 15,2 b F emp (0) = 15,93** F emp = 9,17** F emp (0xB) = 1,26 NI *Objaśnienie Explanation: Średnie oznaczone tąsamąliterąnie różniąsięistotnie przy poziomie istotności 5%; wielokrotny test t-duncana Means followed by the the same letter do not differ significantly at the 5% level of significance; Duncan s multiple range t-test. ** poziom istotności 1% significance level 1%; NI brak istotności not significant

4 84 Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa, tom 15 Badane odmiany porzeczki czarnej wytworzyły różnąliczbępędów w krzewie. Najwięcej pędów notowano na odmianach Ben Sarek i Ben Lomond (tab. 2), a najmniej Ceres. Krzewy rosnące w rzędach ch nie różniły się liczbąpędów od rosnących w rzędzie środkowym. Odmiany Ben Alder, Ben Lomond miały największe owoce (1,36 i 1,12 g), a Ojebyn najmniejsze (0,90 g) (tab. 3). T a b e l a 2 Liczba pędów (szt./krzew) kilku odmian porzeczki czarnej uprawianych w systemie łanowym 3-rzędowym Number of shoots per bush for several blackcurrant varieties planted in a 3-row high density system, Skierniewice (0) środkowy Rząd Ojebyn (0 1 ) 16,7 bcde* 9,6 ab 16,5 bcde 14,2 b Ben Alder (0 2 ) 16,9 bcde 12,5 abc 12,0 abc 13,8 b Ben Connan (0 3 ) 18,9 cde 15,2 bcd 18,5 cde 17,5 bc Ben Lomond (0 4 ) 18,7 cde 16,9 bcde 20,7 de 18,8 cd Ben Sarek (0 5 ) 23,3 e 18,5 cde 23,4 e 21,7 d Ceres (0 6 ) 10,2 ab 7,6 a 12,7 abc 10,2 a 17,4 b 13,4 a 17,3 b F emp (0) = 10,15** F emp = 6,40** F emp (0xB) = 0,56 NI Objaśnienie: patrz tabela 1 Explanation: see Table 1 T a b e l a 3 Masa 100 owoców w gramach kilku odmian porzeczki czarnej uprawianych w systemie łanowym 3-rzędowym Weight in grams of 100 fruits of several blackcurrant varieties planted in a 3-row high density system, Skierniewice (0) środkowy Ojebyn (0 1 ) 95,3 ab* 90,0 a 95,8 ab 93,7 a Ben Alder (0 2 ) 129,0 cd 136,8 d 129,0 cd 131,6 c Ben Connan (0 3 ) 92,3 ab 96,5 ab 90,3 a 93,0 a Ben Lomond (0 4 ) 112,8 bc 100,5 ab 105,5 ab 108,6 b Ben Sarek (0 5 ) 101,5 ab 96,0 ab 98,5 ab 98,7 ab Ceres (0 6 ) 102,8 ab 102,8 ab 111,8 bc 105,8 b 105,6 a 104,9 a 105,0 a F emp (0) = 15,61** F emp = 0,02** F emp (0xB) = 0,44 NI Objaśnienie: patrz tabela 1 Explanation: see Table 1

5 Ocena przydatności kilku odmian porzeczki czarnej do uprawy łanowej 85 Nie obserwowano istotnych różnic w masie owoców zebranych z rzędów ch i z rzędu środkowego. Najwcześniej dojrzewały owoce odmian: Ojebyn, Ben Sarek i Ceres, tydzieńpóźniej Ben Alder i Ben Lomond, a najpóźniej Ben Connan. Nowe pędy wyrastały prawidłowo i nie przemarzały w okresie zimy. Na plantacji nie stwierdzono występowania wielkopąkowca porzeczkowego i rewersji. WNIOSKI 1. Po rozszerzeniu międzyrzędzi z 0,5 do 1,0 m wyrównała sięliczba pędów wszystkich badanych odmian na krzewach rosnących w rzędach ch i w rzędzie środkowym. 2. Plon owoców z krzewów rosnących w rzędach ch i w rzędzie środkowym byłwyrównany u odmian: Ojebyn, Ben Lomond i Ceres, natomiast u odmian: Ben Sarek, Ben Alder i Ben Connan plonowanie krzewów w rzędach ch było wyższe niżw rzędzie środkowym. LITERATURA H u g h e s H.M Effect of plant density on yield of black currant. Exp. Hort. 22: K e r s l a k e M.F., M e n a r y R.C The influence of plant density and light interception on bud yield in blackcurrants. J. Hort. Sci. 61(4): L u d d i n g t o n. Experimental Horticulture Station 1968, 19 th Ann. Rep L u d d i n g t o n. Experimental Horticulture Station. 1969, 20 th Ann. Rep O l a n d e r S High density cultural system for mechanical harvest of blackcurrants. Proc. of the 3. Inform. Symp. Fruit, Nut and Vegetable Mechanisation Aug. 5-15, The Royal Veterinary and Agricultural University, Taastrup- Denmark, Rapport 67: R o b i n s o n D.W., A l l o t D.J A study of the sparing of black currants under conditions of non-cultivation. Hort. Res. 8: S a l a m o n Z., Z m a r l i c k a -L a s z l o v s z k y A., S m o l a r z K., C i a n c i a r a Z Ocena przydatności porzeczki czarnej do zbioru maszynowego metodąścinania pędów z plantacji o dużym zagęszczeniu roślin uprawianych w systemie łanowym. Inżynieria Rolnicza 13: V a n g-p e t e r s e n O Spacing trials in black currant. Tidsskr. Planteavl 93: