WPŁYW INTENSYWNOŚCI RĘCZNEGO PRZERZEDZANIA ZAWIĄZKÓW NA WYBRANE CECHY JAKOŚCIOWE JABŁEK ODMIANY SZAMPION

Transkrypt

1 Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII (2007) IWONA SZOT WPŁYW INTENSYWNOŚCI RĘCZNEGO PRZERZEDZANIA ZAWIĄZKÓW NA WYBRANE CECHY JAKOŚCIOWE JABŁEK ODMIANY SZAMPION Z Katedry Sadownictwa Akademii Rolniczej w Lublinie ABSTRACT. This study was conducted on five year-old apple trees cv. Šampion, grafted on M26 rootstock and planted in a commercial orchard, situated in eastern Poland, close to Lublin. During the years the effects of six hand thinning treatments were compared to control trees (no thinning). Different degrees of hand thinning of fruitlets influenced the quality of saleable yield and some other features determining the internal fruit quality as: dry matter, soluble solids, sugar and acid content. There were significant differences in values of the examined characteristics between years. In two subsequent years, the highest saleable yield, was obtained from the treatment with most intensive degree of thinning. There were no significant differences in acid content in fruit between the treatment in any year of the study. Key words: manual thinning, degree of thinning, internal fruit quality Wstęp Zbyt silne zawiązanie owoców, a następnie duży plon sprawia, że owoce pod względem wielkości charakteryzują się obniżoną jakością. Przerzedzanie kwiatów lub zawiązków, zwłaszcza wykonane ręcznie, mimo dużej pracochłonności jest jednym z najskuteczniejszych zabiegów zmniejszających wielkość plonu (Basak 1993, Link i Blanke 1998). Oprócz terminu przerzedzania ważny jest również jego stopień. Wraz ze zwiększeniem stopnia przerzedzania, tzn. przy pozostawieniu na krótkopędzie mniejszej liczby kwiatów lub zawiązków bądź przy zwiększeniu odległości pomiędzy krótkopędami z kwiatami (zawiązkami) następuje redukcja wielkości plonu w czasie zbioru, natomiast poprawia się jakość jabłek (Attala 1997, Tromp i Knol 1996). Celem doświadczenia było zbadanie, czy zróżnicowany stopień przerzedzania wykonany w tradycyjnym terminie, tj. po świętojańskim opadzie zawiązków, a także Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN

2 396 I. Szot w okresie wcześniejszym w końcu maja wpływa na wielkość plonu handlowego i jakość owoców, wyrażoną zawartością suchej masy, cukrów, ekstraktu i kwasów. Materiał i metody Doświadczenie założono w maju 1997 roku, w sadzie prywatnym, w miejscowości Świdnik Osada pod Lublinem. Sad znajdował się na glebie płowej niecałkowitej, o składzie mechanicznym pyłku gliniastego i ilastego wytworzonego z lessu, o miąższości około 80 cm, na podłożu marglowym. Materiał doświadczalny stanowiły drzewa jabłoni odmiany Szampion na podkładce M26, posadzone w 1992 roku w pasach dwurzędowych. Odległość między drzewami w rzędzie wynosiła 1,5 m. W pasie, rząd od rzędu znajdował się w odległości 1,0 m, a odległość między pasami wynosiła 4 m. Pasy były wytyczone w kierunku północ-południe. Drzewa prowadzono w formie wrzeciona swobodnego do 3,0 m wysokości. W rzędach drzew utrzymywano ugór herbicydowy, natomiast w międzyrzędziach murawę, koszoną w miarę odrastania, do wysokości około 5-10 cm. Nawożenie, zabiegi ochronne i pielęgnacyjne prowadzono zgodnie z aktualnymi zaleceniami dla sadów towarowych. Schemat doświadczenia The scheme of the experiment Tabela 1 Termin przerzedzania Time of thinning przerzedzanie w połowie maja thinning in the middle of May po opadzie świętojańskim after June drop usunięcie 50% owocostanów the removal of 50% of fruit clusters usunięcie 50% owocostanów, a na pozostałych owocostanach utrzymano tylko kwiaty królewskie the removal of 50% of fruit clusters and in remaining clusters only king flowers were intact usunięcie 50% lub owocostanów, a na pozostałych owocostanach utrzymano tylko po dwa kwiaty boczne the removal of 50% of fruit clusters and in remaining clusters only two lateral fruitlets were intact usunięcie 50% owocostanów, a na pozostałych owocostanach utrzymano tylko kwiaty królewskie i po jednym bocznym the removal of 50% of fruit clusters and in remaining clusters only the king and the one lateral fruitlet were intact pozostawienie po 1 zawiązku co 20 cm pomiędzy krótkopędami leaving 1 fruitlet each 20 cm space between fruit clusters pozostawienie po 2 zawiązki co 20 cm pomiędzy krótkopędami leaving 2 fruitlets each 20 cm space between fruit clusters kontrola drzewa bez zabiegów przerzedzania control trees without any thinning practices

3 Wpływ intensywności ręcznego przerzedzania zawiązków Doświadczenie założono w siedmiu kombinacjach. Każdą kombinację stanowiły 3 bloki po 8 powtórzeń. Przerzedzanie ręczne, przy danym stopniu przerzedzania, wykonywano zawsze na tych samych drzewach. Uwzględniono 6 stopni przerzedzania + kombinacja kontrolna tzn. drzewa bez przerzedzania (tab. 1). Przerzedzanie przy stopniach 1-4 wykonano w połowie maja, a 5 i 6 w tradycyjnym terminie, tj. po świętojańskim opadzie zawiązków. Zbiór owoców przeprowadzono w fazie dojrzałości zbiorczej jabłek. Plon całkowity z każdej kombinacji podzielono na plon handlowy, który stanowiły owoce o średnicy powyżej 7,0 cm i plon owoców małych pozostałe. Ocenę zawartości suchej masy, cukrów, ekstraktu i kwasów przeprowadzono na próbie 75 jabłek, z każdej kombinacji przerzedzania oraz w kontroli. Obliczenia statystyczne wykonano w programie Stargraphics Plus for Windows v Otrzymane wyniki poddano analizie wariancji. Istotność różnic pomiędzy kombinacjami oceniano na podstawie przedziałów ufności, obliczonych testem Tukeya, przy poziomie istotności 5%. Wyniki i dyskusja Plon handlowy Stwierdzono istotne różnice w wielkości średniego plonu handlowego z drzew objętych doświadczeniem. Najwyższy plon zebrano w ostatnim roku doświadczenia (1999) 24,94 kg drzewo -1, a najmniejszy w 1998 roku 17,91 kg drzewo -1 (tab. 7). W pierwszym roku doświadczenia (tab. 2) najwyższy plon handlowy zanotowano w kombinacji. Był to plon istotnie wyższy w stosunku do kontroli () i gdy zabieg wykonano po opadzie świętojańskim, pozostawiając na drzewie po 2 zawiązki co 20 cm pomiędzy krótkopędami (). Natomiast w kolejnych dwóch latach doświadczenia stopień przerzedzania nie wpłynął wyraźnie na wielkość plonu handlowego z drzew przerzedzanych w stosunku do kontroli. Jednakże w 1998 roku najwyższy plon handlowy znowu uzyskano w kombinacji (20,4 kg drzewo -1 ), natomiast istotnie niższy w kombinacji (13,6 kg drzewo -1 ). Zawartość suchej masy Owoce z drzew objętych doświadczeniem charakteryzowały się istotnie różną zawartością suchej masy w kolejnych latach badań (tab. 7). Największą suchą masę miały jabłka w 1998 roku 15,79%, natomiast najmniejszą w 1997 roku 14,08%. W kolejnych dwóch latach badań nie zanotowano istotnych różnic statystycznych w zawartości suchej masy pomiędzy owocami drzew przerzedzanych i kontrolnych (tab. 3). Natomiast w 1999 roku istotnie większą zawartością suchej masy charakteryzowały się jabłka z kombinacji (15,58%) niż kontrolnej (13,50%). Zawartość ekstraktu Najwięcej ekstraktu stwierdzono w owocach w 1998 roku (12,84%), natomiast w pozostałych latach istotnie mniej (tab. 7).

4 398 I. Szot Tabela 2 Plon całkowity drzew jabłoni odmiany Szampion w zależności od terminu przerzedzania The commercial yield (above 7.0 cm of fruit diameter) of apple trees cv. Šampion depending on the degree of thinning * Plon handlowy powyżej średnicy 7 cm (kg drzewo -1 ) Saleable yield above 7,0 cm of fruit diameter (kg tree -1 ) 22,0 bc 23,5 c 22,4 bc 20,2 bc 19,7 bc 18,0 ab 11,9 a 19,6 b 20,4 b 18,5 ab 18,8 b 17,4 ab 13,6 a 17,1 ab 24,9 a 22,2 a 22,5 a 27,4 a 28,2 a 23,2 a 26,2 a *Objaśnienia jak w tabeli 1. Średnie w kolumnie oznaczone tymi samymi literami nie różnią się istotnie. *Explanations of treatment as in Table 1. Means within the column, marked with the same letters do not differ significantly. Tabela 3 Zawartość suchej masy owoców jabłoni odmiany Szampion w zależności od terminu przerzedzania Dry matter content of apple cv. Šampion depending on the degree of thinning Sucha masa Dry matter content (%) 14,53 a 13,82 a 14,41 a 14,32 a 14,94 a 13,86 a 12,67 a 15,25 a 15,78 a 15,37 a 15,53 a 16,36 a 16,15 a 16,06 a 14,56 ab 15,00 ab 15,58 b 14,37 ab 14,71 ab 14,96 ab 13,50 a Objaśnienia jak w tabeli 2. Explanations as in Table 2.

5 Wpływ intensywności ręcznego przerzedzania zawiązków W poszczególnych latach badań analiza statystyczna nie wykazała istotnego wpływu przerzedzania, w porównaniu do kontroli, na wartości opisywanej cechy (tab. 4). Jakkolwiek w pierwszym i ostatnim roku doświadczenia jabłka kontrolne charakteryzowały się nieznacznie mniejszą zawartością ekstraktu niż owoce z drzew przerzedzanych. Tabela 4 Zawartość ekstraktu w owocach jabłoni odmiany Szampion w zależności od terminu przerzedzania Soluble solids content of apple cv. Šampion depending on the degree of thinning Zawartość ekstraktu Soluble solids content (%) 11,13 a 10,73 a 10,75 a 10,41 a 10,80 a 9,64 a 9,34 a 12,58 a 12,90 a 12,48 a 12,93 a 13,05 a 13,20 a 12,75 a 11,96 a 11,82 a 11,83 a 11,36 a 11,69 a 11,74 a 10,93 a Objaśnienia jak w tabeli 2. Explanations as in Table 2. Zawartość cukrów Największą zawartością cukrów charakteryzowały się jabłka z drzew doświadczalnych w 1998 roku (7,51%). W pozostałych latach wartości opisywanej cechy znajdowały się na istotnie niższym poziomie (tab. 7). W pierwszym roku doświadczenia (tab. 5) najwięcej cukrów stwierdzono w owocach w kombinacji (6,48%), ale nie były to różnice istotne w stosunku do kontroli (6,09%). Natomiast istotnie mniej cukrów zanotowano w jabłkach z kombinacji i (5,52 i 5,37%). W kolejnym roku badań (1998) jabłka z drzew z kombinacji i (8,35 i 8,03%) charakteryzowały się największymi wartościami opisywanej cechy, natomiast jabłka z kombinacji najmniejszymi (6,96%), chociaż nie były to różnice istotne w porównaniu z kontrolnymi (7,09%). W ostatnim roku badań każdy ze sposobów przerzedzania wpłynął na podwyższenie zawartości cukrów w owocach w stosunku do kontroli (5,24%), a w kombinacjach, i były to różnice istotne statystycznie (wynosiły odpowiednio: 8,23; 7,18 i 6,99%).

6 400 I. Szot Tabela 5 Zawartość cukrów w owocach jabłoni odmiany Szampion w zależności od terminu przerzedzania Sugar content of apple cv. Šampion, depending on the degree of thinning Zawartość cukrów Sugar content (%) 6,11 ab 5,87 ab 6,09 ab 6,48 b 5,52 a 5,37 a 6,09 ab 7,50 ab 7,34 ab 8,03 b 7,28 ab 8,35 b 6,96 a 7,09 ab 6,30 ab 6,99 bc 6,43 ab 6,60 a-c 7,18 bc 8,23 c 5,24 a Objaśnienia jak w tabeli 2. Explanations as in Table 2. Zawartość kwasów Porównując kolejne lata badań, a także oceniając zawartość kwasów w owocach w poszczególnych sezonach wegetacyjnych, nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy poszczególnymi kombinacjami (tab. 6). W 1997 i 1998 roku jabłka kontrolne miały nieznacznie więcej kwasów niż owoce z drzew przerzedzanych, natomiast w 1999 roku najmniej. Przedstawione wyniki wskazują, że jabłonie odmiany Szampion różnie reagowały na zastosowane zabiegi przerzedzania w kolejnych latach. Prawdopodobnie większy wpływ na badane cechy mogły mieć warunki klimatyczne panujące w poszczególnych sezonach wegetacyjnych. Krzewińska i in. (2005) w badaniach nad wpływem trzech stopni przerzedzania ręcznego zawiązków jabłoni odmian: Jonica, Szampion, Elstar i Gala także stwierdzili, że reakcja drzew na przerzedzanie nie była jednoznaczna w poszczególnych latach badań i zależała w dużym stopniu od odmiany oraz warunków klimatycznych. Wang i Li (1999) dowiedli, że silniejszy stopień przerzedzania, polegający na pozostawieniu owoców co 30 cm, a nie co 25 lub 20 cm, spowodował obniżenie plonów, ale za to większy procent owoców stanowiły jabłka duże i ładniej wybarwione. Wnioski 1. Średnia wielkość plonu handlowego oraz średnia zawartość suchej masy, ekstraktu i cukrów w owocach różniły się istotnie pomiędzy latami badań. 2. Najwyższy plon handlowy w pierwszych dwóch latach doświadczenia zanotowano, gdy zawiązki przerzedzono do 50% liczby wszystkich owocostanów, a na pozostałych

7 Wpływ intensywności ręcznego przerzedzania zawiązków Tabela 6 Zawartość kwasów w owocach jabłoni odmiany Szampion w zależności od terminu przerzedzania Acid content of apple cv. Šampion depending on the degree of thinning Zawartość kwasów Acid content (%) 0,303 a 0,313 a 0,303 a 0,283 a 0,310 a 0,310 a 0,340 a 0,309 a 0,317 a 0,323 a 0,308 a 0,307 a 0,313 a 0,340 a 0,318 a 0,308 a 0,317 a 0,301 a 0,340 ab 0,383 b 0,277 a Objaśnienia jak w tabeli 2. Explanations as in Table 2. Tabela 7 Średni plon handlowy i zawartość suchej masy, ekstraktu, cukrów i kwasów w owocach jabłoni odmiany Szampion w poszczególnych latach badań Mean values of commercial yield and dry matter, soluble solids, sugar and acid content of apple cv. Šampion in individual years of study Badana cecha Studied feature Plon handlowy (kg drzewo -1 ) Commercial yield (kg tree -1 ) Zawartość suchej masy (%) Dry matter content (%) Zawartość ekstraktu (%) Soluble solids content (%) Zawartość cukrów (%) Sugar content (%) Zawartość kwasów (%) Acid content (%) Średnia dla roku Mean for year 19,67 b 17,91 a 24,94 c 14,08 a 15,79 c 14,67 b 10,40 a 12,84 c 11,62 b 5,93 a 7,51 c 6,71 b 0,309 a 0,317 a 0,321 a Średnie w wierszu oznaczone tymi samymi literami nie różnią się istotnie. Means within the row, marked with the same letters do not differ significantly.

8 402 I. Szot zostawiono tylko zawiązki królewskie. Jednakże tylko w 1997 roku były to różnice istotne statystycznie w stosunku do kontroli. 3. Największą zawartością suchej masy, istotnie większą niż w kontroli, charakteryzowały się jabłka w 1999 roku, gdy usunięto 50% liczby wszystkich owocostanów, a na pozostałych zostawiono po 2 zawiązki boczne. 4. Nie stwierdzono istotnego wpływu przerzedzania na zawartość ekstraktu i kwasów w poszczególnych latach badań. Literatura Attala E.S. (1997): Effect of ways of hand thinning on Anna apple fruit quality and vegetative growth under Egyptian desert contitions. Egypt. J. Agric. Res. 75, 4: Basak A. (1993): Search for safer technologies of apple fruitlets thinning. Acta Horticulurae. 329: Krzewińska D., Basak A., Mika A., Michalska B. (2005): Effect of hand fruit thinning on apple quality and their distribution in size and colour classes. Proc. Int. Sci. Conf.: Environmentally friendly fruit growing. Polli, Estonia 7-9 września: Link M., Blanke M. (1998): Effect of thinning in a long-term trial with six apple cultivars on yield and fruit size. Acta Hort. 466: Tromp J., Knol F. (1996): Research on timing and degree of thinning of Elstar. Thinning has hardly any influence on ripening. Fruitlteelt Den Haag. 86, 32: Wang Y., ShuoNan Li. (1999): Effect of spacing of fruit thinning on the production and profit of Nagano Fuji 2 apple cultivars. China Fruits 1: 7-9. THE INFLUENCE OF DEGREE OF HAND THINNING ON SOME QUALITY FEATURES OF APPLES CV. ŠAMPION Summary The experiment was carried out in a commercial orchard, located close to Lublin, between 1997 and 1999, using Šampion apple trees, grafted on M 26 rootstock. The treatments were executed in May: removal of 50% fruit clusters; removal of 50% fruit clusters and king flower left intact; removal of 50% fruit clusters and two lateral fruitlets left intact; removal of 50% fruit clusters and king flower and one lateral fruitlet left intact; after June drop were made with leaving 1 fruitlet () or 2 fruitlets () with a space of 20 cm between fruit clusters. Unthinned trees were left as the control. To determine the internal quality of apples, 75 fruits from every treatment were sampled at the harvest date and analysed for the content of dry matter, soluble solids, sugar and acidity. The intensity of hand thinning influenced the quality of saleable yield and characteristics determined as internal fruit quality. The mean quantity of saleable yield, dry matter, soluble solids and sugar content were significantly different between the years of the study. The greatest saleable yield in the two subsequent years of study was that after removal of 50% of all fruit clusters and leaving only king fruitlets. However, there were significant differences between most treatments and the control only in Fruits from trees where 50% of all fruit clusters were removed leaving two lateral fruits, had the greatest dry matter content, significantly higher than in control. There was no influence of thinning treatments on acid content in fruit in each year of the investigation.