WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA WAPNIEM NA PLONOWANIE POMIDORA ODMIANY GERONIMO F 1 I LINII DRW 7428F 1 (TYP CUNERO), UPRAWIANYCH NA WEŁNIE MINERALNEJ

Transkrypt

1 Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII (2007) MARZENA WIŃSKA-KRYSIAK, BARBARA ŁATA WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA WAPNIEM NA PLONOWANIE POMIDORA ODMIANY GERONIMO F 1 I LINII DRW 7428F 1 (TYP CUNERO), UPRAWIANYCH NA WEŁNIE MINERALNEJ Z Samodzielnego Zakładu Przyrodniczych Podstaw Ogrodnictwa Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie ABSTRACT. The aim of this study was to evaluate the effect of two levels of calcium (100 and 200 mg Ca 2+ dm -3 ) derived from Ca(NO 3 ) 2, Ca(NO 3 ) CaCl 2 and CaCl 2 on the yield and occurrence of blossom-end rot in greenhouse tomatoes Geronimo F 1 and DRW 7428F 1 (type Cunero). Key words: tomato, calcium, fruit yield, blossom-end rot, rockwool Wstęp Niedobór wapnia w owocach pomidora w uprawach pod osłonami rzadko jest wywołany niedostateczną ilością tego składnika w pożywce. Najczęściej jest to skutek utrudnionego pobierania tego pierwiastka. Brak wapnia prowadzi u pomidora do suchej zgnilizny wierzchołkowej (BER) (Marschner 1995, Wysocka-Owczarek 2001, Ho i White 2005), która może spowodować duże straty ekonomiczne. Istotnym czynnikiem wpływającym na pobieranie wapnia może być jego forma. Jeszcze do niedawna uważano saletrę wapniową za jedyne możliwe źródło wapnia w uprawach bezglebowych, a zła opinia na temat chlorku wapnia w dużej mierze wynikała z tego, że chlor jest konkurencyjny wobec jonów wapnia i potasu oraz wpływa na zwiększenie EC pożywki (Dyśko 2004, Górniak i Komosa 2005). Celem niniejszej pracy była ocena plonowania i występowania suchej zgnilizny wierzchołkowej, w zależności od formy i poziomu nawożenia wapniem, na owocach dwóch odmian pomidora szklarniowego w uprawie na wełnie mineralnej. Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN

2 662 M. Wińska-Krysiak, B. Łata Materiał i metody Doświadczenia przeprowadzono w 2005 roku (sezon wiosenno-letni i jesienno-zimowy), w obiekcie szklarniowym Katedry Sadownictwa i Przyrodniczych Podstaw Ogrodnictwa. Materiałem do badań były pomidory odmiany Geronimo F 1 oraz linii DRW 7428F 1 (typ Cunero). Uprawę prowadzono na jeden pęd z wykorzystaniem wełny mineralnej i kroplowego systemu nawadniania i nawożenia. Do kwitnienia pierwszego grona rośliny, pomidory uprawiano, stosując pożywkę: N 200, P 45, K 180, Ca 200, Mg 60, S 103, Fe 1,8 Mn 0,6, Zn 0,27, B 0,33, Cu 0,05, Mo 0,03 mg dm -3. Następnie pomidory były uprawiane na pożywce: N 167, P 70, K 360, Mg 50, S 140, Fe 1,8 Mn 0,6, Zn 0,27, B 0,33, Cu 0,05, Mo 0,03 mg dm -3, zmodyfikowanej pod względem formy wapnia (azotanowa, azotanowa + 30, chlorkowa określana jako forma mieszana, chlorkowa) oraz poziomu wapnia (100 i 200 mg Ca dm -3 pożywki). Rośliny ogłowiono nad piątym gronem kwiatowym. W okresie wegetacji sukcesywnie zbierano owoce, rejestrując plon ogólny, plon handlowy, średnią masę i procentowy udział w plonie ogólnym. Przeprowadzono trójczynnikową analizę wariancji (ANOVA 3) na poziomie istotności α = 0,05. Dla porównania średnich użyto testu Tukeya. Wyniki i dyskusja W obu sezonach, plon ogólny i handlowy dla odmiany Geronimo F 1 był istotnie większy w porównaniu z plonem uzyskanym dla DRW 7428F 1 (tab. 1). Dla odmiany Geronimo F 1 plon ogólny był o 18, a plon handlowy o 21 większy od analogicznych plonów dla DRW 7428F 1. Największy plon ogólny i handlowy stwierdzono dla odmianie Geronimo F 1, na pożywce zawierającej 200 mg Ca w postaci CaCl 2, odpowiednio 4,52 i 4,39 kg roślinę -1, natomiast najmniejszy dla DRW 7428F 1 na pożywce 100 mg Ca w postaci Ca(NO 3 ) 2 to jest 2,59 i 2,40 kg roślinę -1. Zwiększenie plonu ogólnego i handlowego po zastosowaniu pożywek, zawierających 200 mg wapnia w formie Ca(NO 3 ) 2 oraz z 30 dodatkiem CaCl 2, wyniósł odpowiednio ~ 12 i 13,2 w porównaniu z pożywką, zawierającą 100 mg wapnia w tych samych formach. Te wyniki potwierdzają brak negatywnego wpływu chloru na plon. Podobny wynik uzyskali Nurzyński i in. (1980), którzy stwierdzili zwiększenie plonu pomidora, gdy zastosowano nawożenie KCl, mimo że zawartość chloru wynosiła mg dm -3 podłoża. W niniejszych badaniach zastosowanie w sezonie letnim 200 mg Ca tylko w postaci CaCl 2 u DRW 7428F 1 powodowało zmniejszenie zarówno plonu ogólnego, jak i handlowego średnio o 25 a dla odmiany Geronimo o 6, w porównaniu z roślinami uprawianymi na pożywce 100 mg wapnia w postaci CaCl 2. Natomiast w sezonie jesienno-zimowym odnotowano zarówno zmniejszenie plonu ogólnego, jak i handlowego, średnio o 4 u DRW 7428F 1 oraz zwiększenie, średnio o 10,5, dla odmiany Geronimo F 1. Udział plonu handlowego w plonie ogólnym był duży i wynosił, niezależnie od sezonu, dla odmiany Geronimo F 1 98,1, a dla DRW 7428F 1 94,4. Podobne wyniki uzyskał Piróg (1999), który dla odmian typu standardowego, na wełnie mineralnej, otrzymał średnio plonu handlowego w plonie ogólnym.

3 Wpływ zróżnicowanego nawożenia wapniem Wpływ formy i stężenia Ca w pożywce na plonowanie pomidora szklarniowego odmiany Geronimo F 1 i DRW 7428F 1 Effect of form and concentration of Ca in nutrient solution on the yield of greenhouse tomato cv. Geronimo F 1 i DRW 7428F 1 Tabela 1 Forma i stężenie Ca Form and concentration of Ca Sezon wiosna-lato (2005) Season spring-summer (2005) Sezon jesień-zima (2005) Season autumn-winter (2005) Geronimo F 1 DRW 7428F 1 Geronimo F 1 DRW 7428F 1 P og. (Y t. ) 2 P h. (Y m. ) 3 P og. (Y t. ) P h. (Y m. ) P og.(y t. ) P h. (Y m. ) P og.(y t. ) P h. (Y m. ) kg roślina -1 kg plant -1 Średni plon ogólny Total yield Średni plon handlowy Marketable yield 100 mg Ca Ca(NO 3 ) 2 3,47 3,42 2,99 2,82 2,98 2,86 2,59 2,40 3,01 b 2,88 c 200 mg Ca Ca(NO 3 ) 2 3,83 3,79 3,03 2,75 3,73 3,67 3,17 3,06 3,44 ab 3,32 b 100 mg Ca Ca(NO 3 ) 2 + CaCl 2 1 3,45 3,30 2,98 2,73 3,89 3,87 3,44 3,27 3,44 ab 3,29 bc 200 mg Ca Ca(NO 3 ) 2 + CaCl 2 1 4,35 4,33 3,75 3,55 3,87 3,85 3,53 3,41 3,88 a 3,79 a 100 mg Ca CaCl2 4,35 4,29 3,57 3,39 4,04 3,94 3,3 3,11 3,82 a 3,68 ab 200 mg Ca CaCl 2 4,21 4,09 2,83 2,64 4,52 4,39 3,11 2,99 3,67 a 3,53 ab Średnie odm. dla P og. Average cv. for P og. 3,94 a 3,19 b 3,84 a 3,19 b 3,54 Średnie odm. dla P h. Average cv. for P h. 3,87 a 2,98 b 3,76 a 3,04 b 3,42 Średnie oznaczone tą samą literą w wierszach i kolumnach nie różnią się statystycznie. 1 oznacza 30 Ca dodanego w formie CaCl2. 2 oznacza Pog. plon ogólny. 3 oznacza P h. plon handlowy. Wartości największe i najmniejsze czcionka pogrubiona. Means marked by the same letter in lines and columns do not differ significantly added as CaCl2. 2 Yt. total yield. 3 Y m. marketable yield. Highest and lowest values marked bold.

4 664 M. Wińska-Krysiak, B. Łata Tabela 2 Wpływ formy i stężenia wapnia w pożywce na masę pomidora (g owoc -1 )oraz występowanie BER u pomidora szklarniowego odmiany Geronimo F 1 i DRW 7428F 1 Effect of form and concentration of nutrient solution on (g fruit -1 ) and occurrence of BER of greenhouse tomato cv. Geronimo F 1 i DRW 7428F 1 Forma i stężenie Ca Form and concentration of Ca Sezon wiosna-lato (2005) Season spring-summer (2005) Sezon jesień-zima (2005) Season autumn-winter (2005) Geronimo F 1 DRW 7428F 1 Geronimo F 1 DRW 7428F 1 Średnia Average of fruit Średnia dla Average for BER 100 mg Ca Ca(NO 3 ) 2 129,04 4,91 107,50 2,13 167,00 0,76 136,00 0,0 134,89 b 1,95 b 200 mg Ca Ca(NO 3 ) 2 144,98 2,06 115,10 1,14 215,4 0,0 145,90 0,0 155,35 ab 0,80 b mg Ca Ca(NO 3 ) 2 +CaCl 2 138,06 4,24 109,50 2,83 198,2 0,76 145,90 0,0 147,92 ab 1,96 b mg Ca Ca(NO 3 ) 2 + CaCl 2 184,50 2,49 119,80 2,21 211,20 0,0 140,90 0,0 164,1 a 1,18 b 100 mg Ca CaCl 2 137,28 7,73 123,30 4,09 180,70 3,60 135,40 2,07 144,17 b 4,37 a 200 mg Ca CaCl 2 146,22 6,42 97,40 3,46 179,50 0,80 133,10 0,67 139,06 b 2,84 ab Średnia m.ow. dla odm. Average m.f. for cv. Średni s.zg.w. dla odm. Average BER for cv. 146,68 b 112,10 d 189,50 a 133,00 c 147,58 4,64 a 2,64 b 0,99 c 0,46 c 2,18 Średnie oznaczone tą samą literą w wierszach i kolumnach nie różnią się statystycznie. 1 oznacza 30 Ca dodanego w formie CaCl 2. Wartości największe i najmniejsze czcionka pogrubiona. Means marked by the same letter in lines and columns do not differ significantly added as CaCl 2. Highest and lowest values marked bold.

5 Wpływ zróżnicowanego nawożenia wapniem Średnia w plonie handlowym zależała od sezonu, odmiany oraz formy i poziomu wapnia w pożywce (tab. 2). Istotnie większą masą, niezależnie od sezonu, o 27, charakteryzowała się odmiana Geronimo F 1. Pomidory tej odmiany uprawiane w okresie jesienno-zimowym były o 22,6, a DRW 7428F 1 o 15,7 cięższe w porównaniu z owocami zbieranymi latem. Stymulujący wpływ, na średnią masę, większej dawki Ca odnotowano zarówno dla formy Ca(NO 3 ) 2, jak i z 30-procentowym dodatkiem CaCl 2. Najmniejszą średnią masą charakteryzowała się linia DRW 7428F 1, uprawiana, w okresie wiosna-lato, na pożywce zawierającej 200 mg Ca w postaci CaCl 2. Negatywny wpływ tej pożywki mógł być wypadkową: wysokiego EC, utrzymującego się w ostatnim miesiącu uprawy, ph powyżej 7 oraz wysokiego stężenie jonów Cl (dane nie prezentowane). Ostatni czynnik jest o tyle dyskusyjny, że dotyczył istotnie tylko DRW 7428F 1 w okresie jesienno-zimowym. Na występowanie BER w istotny sposób wpłynęła: odmiana, sezon uprawy, nawożenie oraz interakcje między odmianą a sezonem i odmianą a nawożeniem. Podobne zależności wykazali Ho i in. (1999), Górniak i Komosa (2005). W niniejszej pracy prawie dwukrotnie więcej z objawami BER odnotowano u odmiany Geronimo F 1 w porównaniu z DRW 7428F 1, oraz w uprawie wiosenno-letnim w porównaniu z sezonem jesienno-zimowym. Pożywki z większym stężeniem wapnia niezależnie od formy tego składnika wpływały na zmniejszenie występowania BER. Na uwagę zasługuje fakt, że dla DRW 7428F 1, w sezonie jesienno-zimowym, na obu poziomach wapnia dla formy azotanowej i mieszanej, w pożywce nie występuje BER. Dla roślin uprawianych przy 200 mg Ca w postaci azotanowej odnotowano podobny procent występowania objawów BER, jak w przypadku 200 mg wapnia w formie mieszanej, jednak plony dla obu odmian, uzyskane w formie mieszanej, są większe. Ponadto wykazano wysoce istotną, ujemną korelację między masą a suchą zgnilizna wierzchołkową (R 2 = 0,75). Rola chloru w roślinach nie została jeszcze do końca wyjaśniona. Jon ten odgrywa istotną rolę w procesie fotosyntezy, wpływa na gospodarkę wodną roślin, ułatwia pobieranie i transport Ca, Mg i K (Nurzyński i in. 1980, Nurzyński i Michałojć 1998, Dzida 2001). Tolerancja pomidora wobec chlorków zależy od odmiany (Górniak i Komosa 2005). U pomidorów niedobór chloru w pożywce lub podłożu może także prowadzić do zaburzeń wzrostu i wpływać na pogorszenie plonu, dlatego też w ciągu ostatnich lat wprowadzono ten składnik do uprawy. Chlorek wapnia może poprawiać transport wapnia w roślinie, co sprzyja ograniczeniu występowania BER (Dyśko 2004). Wnioski 1. Plony ogólny i handlowy oraz odmiany Geronimo F 1 były istotnie większe w porównaniu do linii DRW 7428F Zastosowanie wapnia w formie Ca(NO 3 ) 2 z 30 dodatkiem CaCl 2 powodowało zwiększenie plonu oraz zmniejszenie występowania BER u badanych odmian pomidorów. 3. Wykazano bardzo istotną, ujemną korelację między masą a BER.

6 666 M. Wińska-Krysiak, B. Łata Literatura Dyśko J. (2004): Chlorki w pożywkach hydroponicznych do uprawy pomidora. Hasło Ogrodn. 3: Dzida K. (2001): Wpływ zróżnicowanej koncentracji soli w podłożu na plon i skład chemiczny pomidora szklarniowego. Maszyn. Pr. dokt. AR Lublin. Górniak T., Komosa A. (2005): Chlorki w uprawie pomidorów w wełnie mineralnej. Hasło Ogrodn. 3: Ho L.C., White P.J. (2005): A cellular hypothesis for the induction of blossom end rot in tomato fruit. Ann. Bot. 95, 4: Ho L.C., Hand D.J., Fussell M. (1999): Improvement of tomato fruit quality by calcium nutrition. Acta Hortic. 481: Marschner H. (1995): Mineral nutrition of higher plants. Acad. Press, New York. Nurzyński J., Uziak Z., Mokrzecka E. (1980): Effects of various kinds of potassium fertilizers on the yield and quality of greenhouse tomatoes. Acta Agrobot. 33, 2: Nurzyński J., Michałojć Z. (1998): Plonowanie pomidora uprawianego na wełnie mineralnej w zależności od nawożenia potasowego. Zesz. Nauk. AR Krak. 333, 57: Piróg J. (1999): Wpływ podłoży organicznych i mineralnych na wysokość plonu i jakość pomidora. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 466: Wysocka-Owczarek M. (2001): Zaburzenia wzrostu i rozwoju pomidora. Plantpress, Kraków. THE EFFECT OF DIFFERENTIATED CALCIUM FERTILIZATION ON YIELD OF TOMATO CV. GERONIMO F 1 AND DRW 7428F 1 (TYPE CUNERO) GROWN IN ROCKWOOL Summary The effect of two levels (100 and 200 mg Ca 2+ dm -3 ) and three forms of calcium (I Ca(NO 3 ) 2, II CaCl 2, III Ca(NO 3 ) 2, +30 Ca in CaCl 2 ) on yield, mean, blossom-end rot of greenhouse tomato cv. Geronimo F 1 and DRW 7428F 1 (type Cunero) was studied. Both, total and marketable yield as well as the mean fruit of Geronimo F 1 was significantly higher as compared DRW 7428F 1. The highest total and marketable yield was obtained for tomato cv. Geronimo F 1 grown in solution containing 200 mg Ca as CaCl 2. Statistical analysis revealed a distinct correlation between mean and occurrence of bloosom-end rot.