SPOSOBY WYNAGRADZANIA CZŁONKÓW ZARZĄDU

Transkrypt

1 Denys Kendzerskyy, Krzysztof Olbrycht Wstęp SPOSOBY WYNAGRADZANIA CZŁONKÓW ZARZĄDU Niniejszy artykuł ma na celu pokazanie różnych możliwości pobierania wynagrodzeń przez członków zarządu osób prawnych - spółek prawa handlowego. Członek zarządu jest powoływany przez odpowiednie organy spółki do pełnienia funkcji w zarządzie. Członek zarządu reprezentuje spółkę na zewnątrz i prowadzi jej sprawy. Akt powołania określonej osoby na stanowisko członka zarządu zwykle nie reguluje sposobu obliczania i wysokości jego wynagrodzenia. Do tego potrzebna jest oddzielna umowa, która szczegółowo określi te zagadnienia. Członek zarządu może zarobkować na podstawie: 1.umowy o pracę, 2.uchwały o przyznaniu wynagrodzenia za udział w organie spółki, 3.kontraktu menedżerskiego, 4.umowy między podmiotami o świadczenie usług zarządzania. Strony (spółka i członek zarządu) mogą swobodnie wybrać, w jakiej formie prawnej członek zarządu będzie wykonywać swoje obowiązki. Treść obowiązków może być taka sama, ale podstawa ich wykonania - różna, w zależności od obowiązków podatkowych i ZUS, które wiążą się z konkretną umową. Umowa o pracę Jest to forma prawna chyba najbardziej powszechna, można powiedzieć tradycyjna. Umowa o pracę jest umową starannego działania. Możliwe jest dodatkowe wynagrodzenie, uzależnione od wyników osiągniętych przez spółkę, efektywności i wydajności pracy zarządu, pozyskania nowych rynków czy osiągnięcia szczególnych celów działania. Prawa i obowiązki pracownika (członka zarządu) i pracodawcy (spółki) reguluje Kodeks Pracy. Stosunek pracy członka zarządu różni się od zwykłego stosunku pracy tym, że członek zarządu musi przecież mieć określoną swobodę działań. Został wybrany przez wspólników dla prowadzenia spraw spółki i powinien mieć prawo do uznaniowych decyzji, za które odpowiada przed wspólnikami i osobami trzecimi. Zarządzający przedsiębiorstwem ma samodzielność w sprawach codziennego, zwykłego zarządu spółką, dlatego że otrzymał od wspólników mandat - uprawnienie do zarządzania przedsiębiorstwem. Dopiero po zakończeniu roku zarząd zdaje wspólnikom i organom kontrolnym spółki sprawozdanie ze swej rocznej działalności. W ciągu roku rada nadzorcza, wspólnik lub komisja rewizyjna może na bieżąco kontrolować zarząd. Istotną kwestią jest to, że zarząd ma swobodę działania i bierze za to odpowiedzialność, natomiast zwykły pracownik podlega na co dzień poleceniom pracodawcy i jest nimi związany. Warunkiem ważności umowy o pracę jest należyta reprezentacja przy jej podpisaniu. Umowę o pracę z członkiem zarządu w imieniu spółki może podpisać rada nadzorcza spółki lub pełnomocnik zgromadzenia wspólników. Członek zarządu nie może podpisać umowy o pracę sam ze sobą (wynika to z art kodeksu spółek handlowych). Niewłaściwie podpisana umowa o pracę jest nieważna. Koszty spółki związane z wynagrodzeniem członka zarządu nie będą wówczas stanowiły kosztu uzyskania przychodu, a nadto członek zarządu może mieć problem z własną emeryturą lub zasiłkiem chorobowym. Zgodnie z art. 10. ust.1. pkt.1. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, osobnym źródłem przychodów podatnika jest stosunek pracy. Przepis art. 12. ust.1. tej ustawy

2 szczegółowo wyjaśnia jakie wypłaty i świadczenia zalicza się do przychodu ze stosunku pracy dla ich opodatkowania. Są to: wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop, inne wypłaty pieniężne, a także świadczenia rzeczowe w naturze, usługi (świadczenia) nieodpłatne, poczynione w związku z umową o pracę. Podatek od umowy o pracę jest obliczany według wzrastającej skali podatkowej - 19%, 30%, 40% podstawy opodatkowania. Spółka jako płatnik zobowiązana jest do obliczania i pobierania miesięcznych zaliczek na podatek od wypłacanych wynagrodzeń i świadczeń z umowy o pracę. Koszty uzyskania przychodu są zryczałtowane i ustalone w stałej kwocie. Wypłacone dla członka zarządu wynagrodzenie brutto lub wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego jest kosztem uzyskania przychodu spółki, zgodnie z art. 16. ust.1. ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w momencie postawienia wynagrodzenia do dyspozycji pracownika (w praktyce z datą sporządzenia listy płac). Od wynagrodzenia z umowy o pracę odprowadza się wszystkie obowiązujące składki ZUS: emerytalną i rentowa, chorobową i wypadkową, jak również opłaca się składkę zdrowotną (na kasę chorych). Obowiązuje limit wynagrodzenia rocznego, powyżej którego nie uiszcza się składek emerytalnych i rentowych. W 2002 roku limit ten wynosi ,00 zł. Zwykle wynagrodzenie członka zarządu jest wyższe niż wspomniany limit. Dlatego koszty związane ze składkami ZUS są ograniczone i częstokroć nie stanowią dla umawiających się stron istotnego elementu negocjacji. Wiele pracodawców jest zdania, że przepisy prawa oraz orzecznictwo sądów pracy chronią przede wszystkim pracownika. Okoliczność ta jak również wysokie koszty umowy o pracę zachęcają pracodawców do zatrudniania pracownika w innych, mniej kosztownych, formach prawnych. Do plusów umowy o pracę należy: 1.prawo do emerytury lub renty w przyszłości, 2.zabezpieczenie na wypadek choroby, 3.prawo do leczenia się w przychodniach i szpitalach publicznych, 4.prawo do płatnego urlopu, 5.ochrona praw pracownika przez sąd pracy, 6.stałe wynagrodzenie niezależne od rezultatu, za staranność. Do minusów umowy o pracę należy: 1.stosunkowo niska wypłata do ręki z powodu wysokich kosztów składek ZUS, 2.ograniczone zryczałtowane koszty podatkowe, 3.podleganie dyscyplinie pracowniczej (np. czas pracy). Wynagrodzenie członka zarządu Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje opodatkowanie przychodów z działalności wykonywanej osobiście. Zgodnie z art. 10. ust.1.pkt.2. tej ustawy działalność taka jest odrębnym źródłem przychodów podatkowych. Art. 11. ust.1. oraz art. 13. pkt.7. ustawy stanowią, że są to pieniądze, wartości pieniężne i świadczenia bezpłatne otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych. Opodatkowanie tych przychodów jest następujące: spółka pobiera zaliczkę na podatek od każdej wypłaty dla członka zarządu w wysokości 20% wypłaty bez uwzględnienia kosztów uzyskania przychodów. Po zakończeniu roku podatkowego członek zarządu rozlicza podatek w zeznaniu

3 rocznym według wzrastającej skali podatkowej. Takie wynagrodzenie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów spółki w momencie wypłaty, a nie w momencie naliczenia. Uprawniony organ osoby prawnej określa wynagrodzenie za udział w pracach zarządu, zwane potocznie ekwiwalentem. Podstawą prawną działania i wynagradzania członka zarządu jest wówczas akt powołania oraz uchwała o wynagrodzeniu. Powołanie nie powoduje zawarcia umowy o pracę z członkiem zarządu. Można nie zawierać żadnej innej umowy (np. zlecenia). Obowiązki i prawa członka zarządu określa kodeks spółek handlowych i inne przepisy prawa. Jest ważne, że wynagrodzenie za udział w pracach zarządu nie podlega składkom ZUS ani składkom na kasę chorych. Jeżeli członek zarządu będzie otrzymywać część wynagrodzenia na umowę o pracę, a drugą część za udział w pracach zarządu, taki podział wynagrodzenia jest obarczony ryzykiem. Powstaje problem, czy wysokość wynagrodzenia z umowy o pracę jest adekwatna do wykonywanych zadań. Inspektor pracy lub ZUS może zakwestionować stosunkowy podział wynagrodzenia między dwie umowy. Może powstać spór, jaka kwota powinna być wypłacana na podstawie umowy o pracę, a jaka za udział w pracach zarządu. Spór ma bezpośredni wpływ na ustalenie, od jakiej kwoty trzeba było uiszczać składki ZUS i składki na kasę chorych. Naszym zdaniem bezpieczniej jest wypłacać całość wynagrodzenia tylko w jeden sposób, na podstawie jednego rodzaju umowy. Plusy wynagrodzenia za udział w pracach zarządu: 1.większa wypłata netto w związku z brakiem składek ZUS i zdrowotnej; 2.brak dyscypliny pracowniczej. Minusy wynagrodzenia za udział w pracach zarządu: 1.brak prawa do emerytury lub renty; 2.brak prawa do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych; 3.brak zasiłku chorobowego; 4.brak wynagrodzenia za czas choroby; 5.brak ochrony praw pracowniczych przez sąd pracy. Kontrakt menedżerski Członek zarządu może wykonywać swoje obowiązki na podstawie kontraktu menedżerskiego. Kontrakt menedżerski tak na prawdę to potoczna nazwa umowy zlecenia lub umowy o pracę między członkiem zarządu a spółką. Jednakże, nie wiadomo po co, wprowadzono do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zapisy o kontrakcie menedżerskim, bez podania definicji. Można powiedzieć, że jest to umowa z zakresu prawa cywilnego pomiędzy zarządcą (menedżerem) a spółką o zarząd przedsiębiorstwem tej spółki. Prawa i obowiązki stron kontraktu są określone w samym kontrakcie, a także w kodeksie cywilnym i innych przepisach. Nie jest to umowa o pracę, dlatego nie ma tu zastosowania kodeks pracy. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych w art. 10. wymienia jako osobne źródło przychodów działalność wykonywaną osobiście. W art. 13. tej ustawy znaleźć można interesującą nas definicję tej działalności. Wśród kilku rodzajów przychodów są tam wymienione (w art. 13.pkt.9.): przychody z tytułu osobiście wykonywanej działalności na podstawie kontraktu menedżerskiego lub umów o podobnym charakterze. Od 1 stycznia 2001 roku przychody z tytułu kontraktów menedżerskich zostały wyodrębnione jako osobny punkt w art. 13. powołanej ustawy podatkowej. Zgodnie zaś z art. 11. ust.1. ustawy, przychodami są przede wszystkim otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika pieniądze, wartości pieniężne oraz wartość

4 rynkowa nieodpłatnych świadczeń dla podatnika. Powyższe przepisy dają możliwość wypłaty wynagrodzenia z tytułu osobistego świadczenia usług zarządzania. Nie trzeba rejestrować działalności gospodarczej w zakresie usług zarządzania ani zawierać umowy o pracę. Menedżer nie musi być powołany do zarządu, gdyż może kierować tylko jednym wybranym projektem. Jeżeli kontrakt menedżerski jest w swojej istocie umową o pracę, wówczas jest opodatkowany i podlega składkom ZUS i zdrowotnej tak jak umowa o pracę. Jeżeli kontrakt menedżerski jest zawarty na zasadzie umowy cywilnoprawnej, podobnej do umowy zlecenia, wówczas wypłaty będą opodatkowane na ogólnych zasadach. Sporna jest kwestia kosztów uzyskania przychodów przy pobraniu zaliczki na podatek. Przepisy podatkowe zawierają sprzeczne sformułowania w tym zakresie. Z jednej strony przepisy nie przewidują zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów dla wypłat z kontraktu. Z drugiej strony obligują płatnika do potrącania kosztów zryczałtowanych. Niewiadomo w związku z tym czy w ogóle potrącać koszty przy pobieraniu zaliczki i w jakiej wysokości. Doradcy radzą w tej spornej sytuacji nie potrącać żadnych kosztów przy pobieraniu zaliczki na podatek. Rachunki potwierdzające koszty, związane z wykonaniem umowy menedżerskiej, trzeba przechowywać do końca roku i uwzględnić je w zeznaniu rocznym w wysokości kosztów faktycznie poniesionych. Obowiązuje tu zasada, wynikająca z art. 22. ustawy podatkowej, że kosztami podatkowymi są wszystkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, tj. w związku z zarobkiem z kontraktu menedżerskiego. Koszty powinny być udokumentowane rachunkami. Dochody są opodatkowane według skali podatkowej. Kontrakt menedżerski jest traktowany dla celów składek ZUS i zdrowotnych podobnie jak umowa zlecenia. Istnieje możliwość zmniejszenia ciężaru składek ZUS. Menedżer może załatwić sobie tzw. etat na boku przed zawarciem kontraktu menedżerskiego, np. na minimalną dopuszczalną kwotę wynagrodzenia. Wówczas składki ZUS będą płacone od umowy o pracę w najniższej wysokości. Natomiast od przychodu z tytułu kontraktu menedżerskiego obowiązkowa będzie tylko składka zdrowotna na kasę chorych, finansowana z podatku menedżera. W przypadku świadczenia usług z tytułu kontraktu menedżerskiego powstaje obowiązek podatkowy VAT. Obowiązek ten jest niezależny od tego, czy zarejestrowano działalność gospodarczą, czy też nie. Liczy się tutaj zamiar zarobkowego, częstotliwego wykonywania usług zarządzania. Podatek ten nałożony jest na odpłatne świadczenie usług w Polsce, jeżeli usługi te są sklasyfikowane w klasyfikacjach statystycznych. Usługi zarządzania są sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Działalności oraz w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług. W przypadku kontraktu menedżerskiego usługi zarządzania są zwolnione z podatku VAT na mocy paragrafu 67. ust.1.pkt. 15. Rozporządzenia Ministra Finansów z r. Plusy kontraktu menedżerskiego: 1.nie podleganie rygorom dyscypliny pracowniczej; 2.możliwość uwzględnienia udokumentowanych kosztów podatkowych w zeznaniu; 3.prawo do emerytury lub renty; 4.prawo do publicznej opieki medycznej. Minusy kontraktu menedżerskiego: 1.brak ochrony praw menedżera przez sąd pracy; 2.koszt składek ZUS i zdrowotnej. Umowa między podmiotami

5 Możliwy jest jeszcze jeden sposób pobierania wynagrodzenia przez członka zarządu - umowa o świadczenie usług zarządzania, która jest zawarta pomiędzy podmiotami gospodarczymi. Menedżer jako podmiot (zarejestrowany przedsiębiorca) zobowiązuje się w umowie do świadczenia usług zarządzania na rzecz konkretnej osoby prawnej. Przedsiębiorca ten zostaje następnie powołany na członka zarządu spółki. Sytuacje taką można określić mianem firma w firmie. W sensie prawnym menedżer nie jest pracownikiem, tylko samodzielnym przedsiębiorcą. Zakres praw i obowiązków członka zarządu, oprócz umowy miedzy podmiotami, określa kodeks spółek handlowych, prawo cywilne i inne przepisy prawa. W stosunku pomiędzy spółką a wykonawcą usług nie ma zastosowania kodeks pracy. Większość zapisów z umowy o pracę można przenieść do wspomnianej umowy. Trzeba pamiętać jednak, że istnieje ryzyko postawienia zarzutu, że umowa pomiędzy podmiotami jest pozorna i ma na celu obejście przepisów prawa. Jeżeli zarzut ten będzie udowodniony, spowoduje to uznanie tej umowy za umowę o pracę. Ponieważ menedżer nie jest pracownikiem, nie przysługują mu świadczenia przewidziane w przepisach prawa pracy, takie jak wynagrodzenie za czas choroby, urlopu, jego prawa nie są chronione przez sąd pracy. Świadczenie usług zarządzania podlega VAT. Menedżer ma obowiązek wystawienia dla spółki faktury VAT z tytułu usług. Zamiast wynagrodzenia za pracę otrzyma on należność z faktury. Główna korzyść finansowa polega na zmniejszeniu ciężaru składek ZUS. Przedsiębiorcy płacą stałe miesięczne składki ZUS, których wysokość nie jest zależna od ich obrotów lub zysków. Natomiast w przypadku umowy o pracę składki ZUS są naliczane proporcjonalnie do wynagrodzenia brutto. W związku z tym menedżer otrzyma większą wypłatę netto ( na rękę ), niż w przypadku umowy o pracę. Dla spółki koszt usług menedżera jest podobny do kosztów jego wynagrodzenia z umowy o pracę. Podatek VAT doliczany do faktury zwykle nie obciąża finansowo spółki. Menedżer sam oblicza i wpłaca podatek dochodowy, VAT oraz ZUS. Wiąże się to z obowiązkiem prowadzenia ewidencji, kompletowania dokumentów, faktur VAT i rachunków, sporządzania i składania w terminie deklaracji oraz wpłacania zobowiązań publiczno-prawnych. Istnieje możliwość zmniejszenia podatku dochodowego poprzez uwzględnienie kosztów funkcjonowania podmiotu. Podmiotem, który świadczy spółce usługi zarządzania, może być osoba prawna, na przykład inna spółka. Jest ona stroną umowy o zarządzanie i w celu wykonania tej umowy deleguje do spółki swojego pracownika. Do rejestru sądowego będzie wpisany ten pracownik, ponieważ zgodnie z prawem polskim osoba prawna nie może być powołana w skład zarządu spółki handlowej. Plusy umowy między podmiotami: 1.Zmniejszenie ciężaru składek ZUS i większa wypłata na rękę. Minusy umowy między podmiotami: 1.Obowiązek prowadzenia ewidencji podatkowych; 2.Obowiązek składania deklaracji i samodzielnego rozliczania się z podatków i składek ; 3.Brak ochrony praw menedżera przez sąd pracy; 4.Brak wynagrodzenia za czas choroby lub urlopu.

6 Tabela porównawcza: Rodzaj umowy Ochrona praw pracownika Składki obowiązkowe (płatnik) Zaliczka na podatek (płatnik) Umowa o pracę tak wszystkie 19%,30%, 40% koszty ograniczone Kontrakt Menedżerski Ekwiwalent zarządu brak wszystkie 20% bez kosztów brak brak 20% bez kosztów Roczne koszty uzyskania przychodu ograniczone Rozliczenie podatkowe roczne według skali podatkowej w pełnej wysokości według skali podatkowej w pełnej wysokości według skali podatkowej