PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADAŃ EWALUACYJNYCH W ROKU SZKOLNYM 2018/2019. Centrum Edukacji Artystycznej Warszawa. Opracowanie Jolanta Bedner

Transkrypt

1 1 PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADAŃ EWALUACYJNYCH W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 Centrum Edukacji Artystycznej Warszawa Opracowanie Jolanta Bedner

2 2 Podsumowanie wyników badań ewaluacyjnych prowadzonych w roku szkolnym 2018/2019 oparte było na danych pochodzących z pięciu liceów plastycznych, dziewięciu szkół muzycznych I stopnia, pięciu szkół muzycznych II stopnia i Państwowego Policealnego Studium Wokalno-Aktorskiego, które zostały przedstawione razem, jednej Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej II stopnia oraz dwóch Ogólnokształcących Szkół Muzycznych I stopnia. Liczba szkół uczestniczących w badaniach ewaluacyjnych LP SM I st. SM II st.+ppswa OSM II st. OSM I st. ogółem Liczbę uczniów, rodziców i nauczycieli szkół poszczególnych typów przedstawiają poniższe wykresy. Liczba uczniów uczestniczących w badaniach ewaluacyjnych LP SM I st. SM II st.+ppswa OSM II st. OSM I st. ogółem Liczba rodziców uczestniczących w badaniach ewaluacyjnych LP SM I st. SM II st.+ppswa OSM II st. OSM I st. ogółem

3 3 Liczba nauczycieli uczestniczących w badaniach ewaluacyjnych LP SM I st. SM II st.+ppswa OSM II st. OSM I st. ogółem Badania ewaluacyjne realizowane w roku szkolnym 2018/2019 dotyczyły dwóch wymagań, wynikających z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek. Było to wymaganie 1 Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się oraz wymaganie 9 Zarządzanie szkołą służy jej rozwojowi. Podczas ewaluacji zewnętrznej stosowano różnorodne narzędzia badań jakościowych takie jak wywiady z nauczycielami, dyrektorami, uczniami i rodzicami, obserwacje lekcji i analizę dokumentacji oraz badania ilościowe - ankiety skierowane do uczniów, rodziców i nauczycieli. Badania ankietowe prowadzone były w ramach wymagania 1 i stanowią podstawę niniejszego podsumowania. Do rodziców i nauczycieli skierowane zostały także pytania badające ich opinie na temat roli i zaangażowania rodziców w życie szkół. Podkreślić należy, że szczegółowe wyniki wynikami badań zarówno ilościowych jak i jakościowych znajdują się w raportach przekazanych do szkół uczestniczących w tegorocznej ewaluacji zewnętrznej. Niniejsze opracowanie może być wykorzystane przez te szkoły do analizy wyników i wniosków z ewaluacji zewnętrznych, natomiast dla innych szkół może stanowić inspirację w ustalaniu kierunków nadzoru pedagogicznego, a zwłaszcza zagadnień ewaluacji wewnętrznej. Analiza wyników badań ankietowych pozwala stwierdzić, że pojawiają się następujące tendencje: opinie uczniów, rodziców i nauczycieli na temat różnych aspektów procesów edukacyjnych są na ogół pozytywne, co zostało szczegółowo opisane i zilustrowane w ramach poszczególnych wskaźników, nauczyciele prezentują bardziej pozytywne opinie na temat procesów edukacyjnych w porównaniu do opinii uczniów i ich rodziców, uczniowie szkół muzycznych bez pionu ogólnokształcącego oraz ich rodzice w większości pozytywnie oceniają funkcjonowanie swoich szkół najbardziej krytyczne opinie przedstawili uczniowie i rodzice ze szkół artystycznych II stopnia z pionem ogólnokształcącym, takich jak LP i OSM II st. stosunkowo liczna grupa uczniów i ich rodziców deklaruje trudności w udzieleniu odpowiedzi na pytania dotyczące podstawowych zagadnień wpływających na rozwój uczniów. Z badań ankietowych wynika, że potrzeby uczniów są na ogół uwzględniane w planowaniu i organizacji pracy szkół, a atmosfera w nich panująca sprzyja nauce, co powoduje, że co

4 4 najmniej połowa uczniów jest zadowolona z tego, jak zorganizowana jest nauka i deklaruje, że lubi swoją szkołę. Większość rodziców była zdania, że ich dzieci chętnie uczestniczą w zajęciach w szkole, choć najbardziej krytyczni w swoich opiniach byli rodzice uczniów OSM II st. O tym, że nauczyciele kształtują u uczniów umiejętność uczenia się byli przekonani uczący się w szkołach muzycznych bez pionu ogólnego oraz połowa uczniów z OSM I st. Taką pomoc ze strony nauczycieli odczuwała zdecydowana mniejszość uczniów z liceów plastycznych i ogólnokształcących szkół muzycznych II stopnia. Podobnie rozłożyły się opinie rodziców z poszczególnych typów szkół. Nie budzi wątpliwości, że uczniowie szkół artystycznych znają stawiane przed nimi cele edukacyjne i rozumieją formułowane wobec nich oczekiwania nauczycieli i szkoły. Uczniowie wypowiedzieli się również na temat użyteczności w życiu codziennym wiedzy zdobytej w szkole i korelacji pomiędzy różnymi dziedzinami wiedzy szkolnej. Potwierdzali to na ogół uczniowie szkół muzycznych bez pionu ogólnokształcącego i uczniowie OSM I st., natomiast więcej niż połowa uczniów OSM II st. i LP wyraziło krytyczną opinię na ten temat. Kontrowersje wzbudziło zagadnienie dotyczące podmiotowości uczniów i ich wpływu na organizowanie i przebieg procesu uczenia się. Wielu uczniów i rodziców oraz część nauczycieli stwierdzała ograniczony wpływ uczniów na swoje uczenie się i na to co się dzieje w szkole, co dotyczyło głównie uczniów szkół artystycznych z pionem ogólnokształcącym. Podczas badań ewaluacyjnych odniesiono się do kwestii związanych z ocenianiem. W opinii większości uczniów, rodziców i nauczycieli informacje o zasadach oceniania są skutecznie przedstawiane, a ocenianie jest uważane na ogół za sprawiedliwe. Prawie wszystkim nauczycielom zależy, aby ocenianie pomagało ich uczniom uczyć się i planować ich rozwój, co było zgodne z opinią większości uczniów szkół muzycznych bez pionu ogólnego, ponad połowy uczniów liceów plastycznych i około 40% uczniów OSM II st. Również prawie wszyscy nauczyciele zadeklarowali, że rozmawiają z uczniami o planowaniu uczenia się i rozwoju, co potwierdziła większość uczniów szkół muzycznych bez pionu ogólnego i mniej niż połowa uczniów pozostałych typów szkół. Pozytywną opinię na temat sposobów motywowania uczniów do nauki wyrazili rodzice uczniów ze szkół muzycznych bez pionu ogólnego oraz część rodziców z liceów plastycznych i ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia. Bardziej krytyczni byli rodzice uczniów z OSM II st. Podobnie rozłożyły się opinie uczniów poszczególnych typów szkół na temat motywowania ich poprzez docenianie sukcesów i rozmowy prowadzone przez nauczycieli. Większość respondentów było przekonanych, że uczniowie w trudnej sytuacji mogą uzyskać pomoc szkoły, choć stosunkowo liczna grupa rodziców uczniów ze szkół artystycznych z pionem ogólnokształcącym deklarowała trudność z udzieleniem odpowiedzi. Podczas ewaluacji zewnętrznych prowadzonych w roku szkolnym 2018/2019 badano opinie nauczycieli na temat swojej współpracy. Większość z nich, a zwłaszcza nauczyciele szkół muzycznych I etapu edukacyjnego była zdania, że współpracują w planowaniu i organizowaniu pracy szkoły oraz ustalaniu sposobów realizacji podstawy programowej. byli przekonani, że mogą liczyć na pomoc innych pedagogów w doskonaleniu swojej pracy i rozwiązywaniu indywidualnych problemów zawodowych. Inaczej rozłożyły się ich opinie na temat współpracy w rozwiązywaniu problemów szkolnych, mniej niż połowa nauczycieli było zdania, że takie działania są częste. Według nauczycieli największą inspiracją w ich pracy

5 5 zawodowej jest wymiana doświadczeń z innymi pedagogami, a najmniejszą osiągnięcia zawodowe oraz sukcesy kolegów i koleżanek z pracy. Zdecydowana większość nauczycieli stwierdziła, że w ich szkołach zwraca się uwagę na rozwój ich współpracy. W zasadzie wszyscy nauczyciele byli zdania, że stosują różnorodne metody pracy dostosowane do uczniów, a ich dobór jest inspirowany potrzebami uczniów. Ostatnim zagadnieniem badanym podczas tegorocznych ewaluacji była rola i zaangażowanie rodziców w życie szkół. najczęściej pozytywnie ustosunkowują się do wymagań stawianych przez szkoły, odpowiadając na potrzeby w niej występujące. Znacznie rzadziej, zarówno przez nauczycieli jak i rodziców wybierane były odpowiedzi wskazujące na podmiotowość rodziców lub ich obojętność wobec działań szkoły. Dominuje pogląd, że rodzice podejmują działania na rzecz rozwoju szkoły i swoich dzieci oraz w nich uczestniczą. bardziej niż rodzice są przekonani o tym, że rodzice współdecydują o życiu szkoły, a szkoła pozyskuje ich opinie o swojej pracy.

6 6 Wskaźnik 1 Planowanie procesów edukacyjnych w szkole służy rozwojowi uczniów Z deklaracji nauczycieli wszystkich typów szkół uczestniczących w ewaluacji wynika, że podczas planowania procesów edukacyjnych uwzględnia się potrzeby uczniów. Zdecydowana większość nauczycieli jest zdania, że potrzeby uczniów są dla nich bardzo dużą i dużą inspiracją w pracy pedagogicznej. Bardziej zróżnicowane ze względu na rodzaj szkoły są odpowiedzi uczniów. Prawie wszyscy uczniowie PSM II st. oraz większość uczniów LP, PSM I st. i OSM I st. są zadowoleni ze sposobu, w jaki zorganizowana jest nauka w szkole, podczas gdy podobne zdanie prezentuje jedynie połowa uczniów OSM II st. Prawie wszyscy rodzice z PSM I st. wyrazili opinię, że w planowaniu pracy dydaktycznej uwzględnia się potrzeby ich dzieci. Podobne stanowisko zajęła większość rodziców z LP i PSM II st. oraz połowa rodziców z OSM I st. Pozytywne zdanie w tej kwestii wyraziło jedynie 40% rodziców z OSM II st. Podkreślić należy, że w zależności od typu szkoły od 8% (PSM I st.) do 30% (OSM II st.) rodziców zadeklarowało trudność z udzieleniem odpowiedzi na to pytanie. 64% 48% 68% 54% Potrzeby uczennic i uczniów jako inspiracja w pracy nauczyciela 6 43% 42% 35% 31% 30% 0% 1% 4% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% bardzo duża duża średnia mała nikła W szkole podczas planowania procesów edukacyjnych uwzględnia się potrzeby 84% uczniów 7 78% 6 68% 22% 25% 1 17% 5% 7% 3% 4% 4% 1% 1% 1% 1% 0% 1% 1% 0% 1% 0%

7 7 62% Uczniowie Odpowiada mi to, jak zorganizowana jest moja nauka w szkole 2 42% 37% 48% 40% 40% 41% 2 23% 1 7% 8% 17% 4% 2% 5% 7% 1% 1% 55% 47% W planowaniu pracy dydaktycznej w szkole uwzględniane są potrzeby mojego dziecka 32% 34% 33% 31% 28% 1 20% 15% 30% 24% 24% 1 8% 1 17% 1 5% 5% 5% 4% 1% 1% Wskaźnik 2 współpracują ze sobą w planowaniu, organizowaniu, realizowaniu i modyfikowaniu procesów edukacyjnych Badania ankietowe realizowane w ramach powyższego wskaźnika dotyczyły częstotliwości wspólnych działań nauczycieli. Większość nauczycieli wyraziło opinię, że wspólne działania związane z planowaniem codziennej pracy szkoły, jej organizowaniem oraz ustalaniem sposobów realizacji podstawy programowej są częste. Te wskazania najliczniej wybierali nauczyciele szkół I etapu edukacyjnego, czyli SM I st. i OSM I st. Podkreślić należy wypowiedzi nauczycieli LP na temat częstotliwości wspólnych ustaleń związanych z organizowaniem pracy szkoły. Mniej niż połowa z nich określiła te ustalenia jako częste. W podsumowaniu warto przytoczyć opinię zdecydowanej większości nauczycieli, że w szkołach artystycznych zwraca się uwagę na rozwój ich współpracy.

8 8 Częstotliwość wspólnych ustaleń nauczycieli dotyczących planowania 6 68% codziennej pracy szkoły 58% 60% 53% 30% 33% 28% 2 24% 10% 10% 5% 4% 1% 4% 3% 1% 0% często czasami rzadko wcale Częstotliwość wspólnych ustaleń nauczycieli dotyczących organizowania 70% 65% pracy szkoły 5 52% 48% 3 40% 30% 25% 20% 22% 14% 10% 4% 5% 0% 0% 0% 0% 0% często czasami rzadko wcale Częstotliwość wspólnych ustaleń nauczycieli dotyczących ustalania sposobów realizacji podstawy programowej 71% 60% 5 62% 60% 32% 2 34% 2 22% 5% 8% 5% 8% 3% 3% 2% 0% 0% często czasami rzadko wcale

9 9 W szkole zwracamy uwagę na rozwój współpracy między nauczycielami 70% 65% 65% 6 48% 42% 2 24% 25% 20% 5% 7% 4% 7% 3% 3% 1% 3% 4% 2% 2% 0% 0% 1% Wskaźnik 3 pomagają sobie nawzajem i wspólnie rozwiązują problemy Analizując zagadnienie związane z udzielaniem sobie pomocy przez nauczycieli i wspólnym rozwiązywaniem problemów odniesiono się do różnych inspiracji w pracy nauczycieli. Z wypowiedzi nauczycieli wynika, że największą inspiracją w ich pracy jest wymiana doświadczeń z innymi nauczycielami, również spoza innej szkoły, natomiast mniej inspirujące są spotkania w sekcjach i grupach przedmiotowych, a najmniejszą osiągnięcia kolegów z pracy. wszystkich typów szkół bardzo jednoznacznie stwierdzili, że mogą doskonalić swój warsztat pracy oraz że wspierają się w prowadzonych autoewaluacjach. 15% nauczycieli OSM II st. deklarowało trudność z udzieleniem odpowiedzi na temat wzajemnej pomocy w autoewaluacji. Kolejna kwestia dotyczyła rozwiązywania indywidualnych problemów nauczycieli i problemów szkoły. Zdecydowana większość nauczycieli wszystkich typów szkół stwierdziła, że może liczyć na pomoc swoich kolegów w przypadku wystąpienia indywidualnych trudności i problemów. Zaledwie od 20% do 35% nauczycieli stwierdziło, że często wspólnie analizują i rozwiązują problemy szkolne, a zdaniem połowy nauczycieli dzieje się tak czasami. 34% Spotkania w sekcjach, grupach przedmiotowych jako inspiracja w pracy 54% nauczyciela 50% 50% 50% 45% 25% 20% 21% 21% 24% 1 22% 18% 14% 4% 5% 7% 0% 3% 3% 0% 1% bardzo duża duża średnia mała nikła

10 10 Osiągnięcia moich koleżanek/kolegów jako inspiracja w pracy nauczyciela 24% 20% 21% 18% 12% % 40% 4 34% % 27% 4% 7% 7% 4% 1% 3% 3% 5% 1% bardzo duża duża średnia mała nikła Wymiana doświadczeń z innymi nauczycielkami i nauczycielami (również 5 spoza własnej szkoły) jako inspiracja w pracy nauczyciela 4 52% 47% 48% 41% 41% 40% 3 34% 18% 8% 10% 8% 3% 1% 1% 1% 1% 2% 0% 0% 0% 0% 0% bardzo duża duża średnia mała nikła i nauczycielki wspierają się w prowadzonych autoewaluacjach 72% 6 71% 60% 43% 3 27% 20% 20% 1 1 8% 8% 7% 1% 4% 2% 1% 2% 2% 2% 0% 1% 2%

11 11 i nauczycielki mogą doskonalić swój warsztat pracy 88% 82% 84% 77% 6 23% 18% 15% 8% 3% 3% 4% 7% 2% 1% 1% 0% 4% 0% 1% 1% 1% 0% 0% Uzyskuję pomoc i wsparcie ze strony koleżanek i kolegów z pracy 82% 82% 71% 6 67% 25% 2 27% 14% 17% 1% 2% 2% 4% 1% 2% 2% 1% 1% 0% 1% 1% 0% 0% 1% Częstotliwość wspólnych ustaleń nauczycieli dotyczących analizowania i rozwiązywania problemów w szkole 54% 50% 50% 50% 45% 34% 25% 20% 21% 21% 24% 1 22% 18% 14% 4% 5% 7% często czasami rzadko wcale

12 12 Wskaźnik 4 Organizacja procesów edukacyjnych umożliwia uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy i jej wykorzystanie Zagadnienie związane z użytecznością nauki w szkołach artystycznych i komplementarności różnych dziedzin wiedzy w nich nauczanych badano poprzez pytania ankietowe skierowane do nauczycieli, uczniów i ich rodziców. Prawie wszyscy nauczyciele wszystkich typów szkół uczestniczących w badaniach ewaluacyjnych stwierdzili, że w nauczaniu swoich przedmiotów starają się pokazać uczniom powiązania z innymi dziedzinami wiedzy. Skuteczność tych działań potwierdziła zdecydowana większość uczniów szkół muzycznych bez pionu ogólnego. Odmiennie rozłożyły się odpowiedzi uczniów szkół artystycznych z pionem ogólnokształcących. Mniej niż połowa z uczniów OSM I i II st. oraz około 60% uczniów LP stwierdziło, że to czego uczą się na danym przedmiocie przydaje się na innych lekcjach, a około 30% uczniów OSM II st. kwestionowała tę przydatność. Podkreślić należy, że około 20% uczniów szkół z pionem ogólnym deklarowała trudność z udzieleniem odpowiedzi. Uczniowie wypowiedzieli się również na temat użyteczności wiedzy szkolnej w życiu codziennym. W tej kwestii pozytywnie wypowiedziało się około 80% uczniów szkół muzycznych bez pionu ogólnego i OSM I st. Zdecydowanie mniej, bo około 30% uczniów OSM II st. i 45% uczniów LP potwierdziło użyteczność szkolnej wiedzy w codziennym życiu. W tej grupie uczniów była też największa liczba negatywnych odpowiedzi na temat tego zagadnienia (około 25% uczniów LP i 35% uczniów OSM II st. wyraziło) oraz największa liczba wskazujących na trudność z udzieleniem odpowiedzi (około 30% uczniów tych dwóch typów szkół). Nuczyciele W nauczaniu przedmiotu staram się pokazać uczniom powiązania z różnymi dziedzinami wiedzy 90% 87% 8 85% 77% 23% 12% 1% 1% 1% 0% 4% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0%

13 13 Uczniowie To czego uczę się na jednym przedmiocie, przydaje mi się na innych lekcjach 7 78% 28% 32% 3 31% 31% 17% 15% 18% 21% 20% 21% 22% 10% 4% 2% 5% 0% 1% 0% Uczniowie 55% 54% W moim codziennym życiu przydaje mi się to czego uczę się na lekcjach 35% 32% 33% 27% % 24% Wskaźnik 5 22% 18% Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania 18% 15% i 15% przebieg procesu uczenia się 14% 4% 5% 7% 3% 1% Wskaźnik 5 Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się Analizując zagadnienie podmiotowości uczniów w organizowaniu i realizacji procesu uczenia się wskazać należy, że mniej niż połowa nauczycieli z LP, SM II st. i SM I st. była zdecydowanie przekonana o tym, że uczniowie mają wpływ na swoją naukę. Takie samo zdanie wyraziło jedynie 33% nauczycieli z OSM I st. i 20% nauczycieli z OSM II st., a 35% nauczycieli z OSM II st. zadeklarowało trudność z udzieleniem odpowiedzi. Na analogiczne pytanie odpowiadali również uczniowie. Zdecydowanie przekonanych o tym, że mają wpływ na swoją naukę było od 20 do 30% uczniów SM II st., SM I st. i OSM I st., uczniów LP i co należy podkreślić, jedynie 1% uczniów OSM II st. Zdecydowanie przeciwne zdanie wyraziło od 7 do 10% uczniów LP, SM II st. i SM I st. i aż 24% uczniów OSM II st. i 18% uczniów OSM I st. Podkreślić należy dużą grupę uczniów wszystkich typów szkół (od 20 do 33%), którzy deklarowali trudność z udzieleniem odpowiedzi na pytanie o wpływ na swoją naukę.

14 14 Z wypowiedzi większości rodziców uczniów szkół muzycznych bez pionu ogólnokształcącego wynika, że są oni przekonani o tym, że ich dziecko ma wpływ na swoją naukę, podobne przekonanie żywi około 25% rodziców LP i zaledwie 10% rodziców z OSM II st. Analogicznie rozkładają się deklaracje rodziców o trudności z odpowiedzią na to pytanie. Najmniej problemów deklarują rodzice uczniów szkół muzycznych bez pionu, najwięcej rodzice uczniów szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne. W ramach wskaźnika 5 zadano uczniom pytanie o ich poczucie wpływu na to, co się dzieje w szkole. Ponad połowa uczniów wszystkich typów szkół oprócz uczniów OSM II st. stwierdziła, że taki wpływ odczuwa, natomiast podobne zdanie wyraziła mniej niż połowa uczniów OSM II st. Podkreślić należy, że około 25% uczniów wszystkich szkół uczestniczących w badaniu deklarowało trudność z udzieleniem odpowiedzi na pytanie o swój wpływ na życie szkoły. 45% 45% 41% Nuczyciele Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się 20% 33% 45% % 35% 27% 1 17% 10% 7% 2% 3% 2% 1% 0% Uczniowie W mojej szkole mam wpływ na to, jak wygląda nauka 3 33% 31% 27% 28% % 22% 24% 20% 20% 15% 1% 27% 22% 24% 18% 15% 10% 10% 7%

15 15 55% 65% Moje dziecko ma wpływ na to, w jaki sposób uczy się w szkole % 30% 25% 20% 7% 28% 2 27% 8% 30% 28% 5% 7% 0% 3% 0% 2% 30% 24% 21% 20% 5% Uczniowie Mam wpływ na to co się dzieje w szkole 35% 3 32% 30% 27% 23% 24% 23% 24% 22% 24% 18% 14% 12% 10% 12% 8% Wskaźnik 6 Uczniowie znają stawiane przed nimi cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania Wszyscy nauczyciele, bez względu na typ szkoły stwierdzili, że informują uczniów o celach uczenia się oraz wyjaśniają uczniom swoje oczekiwania dotyczące procesu uczenia się. Zdanie to potwierdzają prawie wszyscy uczniowie szkół muzycznych bez pionu ogólnego oraz większość uczniów OSM I st., LP i OSM II st. Również zdecydowana większość rodziców ze wszystkich typów szkół stwierdziła, że ich dziecko wie czego się od niego oczekuje w szkole Zwrócić uwagę należy na % grupę uczniów szkół artystycznych z pionem ogólnym oraz 25% rodziców z OSM II st., którzy zadeklarowali trudność z udzieleniem odpowiedzi. W podsumowaniu warto przywołać deklarację zdecydowanej większości nauczycieli wszystkich typów szkół, którzy stwierdzili, że oczekiwania uczniów są dla nich bardzo dużą i dużą inspiracją w pracy zawodowej.

16 16 Wyjaśniam uczniom swoje oczekiwania dotyczące procesu uczenia się 92% 92% 95% 95% 8 8% 8% 10% 4% 5% 0% 1% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 94% 95% 95% 94% 8 Informuję uczniów o celach uczenia się 5% 4% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 80% 72% 38% 41% 23% 57% Uczniowie wyjaśniają czego mamy się uczyć i czego, w związku z tym, od nas oczekują 24% 14% 44% 28% 1 14% 12% 4% 3% 1% 1% 2% 2% 1% 1% 2% 2%

17 17 70% 71% Moje dziecko wie, czego się od niego oczekuje w szkole 47% 41% 43% 45% 40% 25% 2 24% 25% 7% 4% 3% 2% 0% 1% 4% 4% 1% 0% 1% 1% Oczekiwania uczniów i uczennic jako inspiracja w pracy nauczyciela 63% 48% 47% 54% 45% 48% 48% 35% 32% 2 17% 18% 5% 5% 0% 0% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% bardzo duża duża średnia mała nikła Wskaźnik 7 stosują różne metody pracy dostosowane do potrzeb ucznia, grupy i oddziału O kontekście stosowania metod pracy dydaktycznej wypowiadali się nauczyciele, a typ szkoły, w której pracują w zasadzie nie wpływał na rozkład ich opinii. Prawie wszyscy nauczyciele stwierdzili, że używają różnych metod pracy w zależności potrzeb uczniów i bardzo dużą oraz dużą inspirację jest dla nich znajomość różnorodnych metod pracy oraz wiedza o potrzebach uczniów. Używam różnych metod pracy w zależności od potrzeb uczniów czy grupy 85% 80% 7 71% 54% 41% 24% 18% 1 2% 4% 3% 3% 2% 1% 1% 1% 0% 1% 0% 1% 1% 1% 0%

18 18 Znajomość różnorodnych metod pracy jako inspiracja w pracy nauczyciela 72% 61% 54% 5 52% 44% 43% 38% 34% 2 1% 5% 2% 5% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% bardzo duża duża średnia mała nikła Potrzeby uczennic i uczniów jako inspiracja w pracy nauczyciela 64% 68% 6 54% 48% 43% 42% 35% 31% 30% 0% 1% 4% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% bardzo duża duża średnia mała nikła Wskaźnik 8 Sposób informowania ucznia o jego postępach w nauce oraz ocenianie pomagają uczniom uczyć się i planować indywidualny rozwój W ramach powyższego wskaźnika badano zagadnienia związane ze znajomością zasad oceniania, sprawiedliwością oceniania oraz informacyjną i kształtującą rolę oceniania. W zgodnej opinii uczniów i nauczycieli wszystkich typów szkół biorących udział w badaniach ewaluacyjnych przekazywane są informacje o zasadach oceniania. Nieco inaczej kształtują się opinie rodziców na ten temat. Około 80% rodziców uczniów ze szkół muzycznych bez pionu ogólnokształcącego deklaruje bardzo wysoki i wysoki poziom zadowolenia z informacji o zasadach oceniania. Podobne deklaracje złożyło ponad 60% rodziców z LP i OSM I st. i mniej niż 40% rodziców z OSM II st., a ponad 20% rodziców z OSM II st. określiło ten poziom jako niski i bardzo niski. Kolejne zagadnienie dotyczyło sprawiedliwości oceniania. O tym, że uczniowie są sprawiedliwie przekonani byli niemal wszyscy nauczyciele. Podobną opinię wyrazili prawie wszyscy rodzice i ich dzieci uczące się w szkołach muzycznych bez pionu ogólnego oraz większość rodziców i uczniów LP, OSM I st. i OSM II st. Podkreślić należy, że stosunkowo liczna grupa rodziców i uczniów OSM II st. zadeklarowała trudność z udzieleniem odpowiedzi.

19 19 O wpływie oceniania na rozwój uczniów wypowiedzieli się nauczyciele. Z deklaracji wszystkich biorących udział w badaniach ewaluacyjnych wynika, że zależy im, aby ocenianie pomagało uczniom uczyć się i planować swój rozwój, co potwierdziło 90% uczniów SM II, około 80% uczniów SM I st. i OSM I st., 60% uczniów LP i mniej niż 40% uczniów z OSM II st. Stosunkowo duża grupa uczniów z LP i OSM II st. (około 20%) deklarowała trudność z udzieleniem odpowiedzi. Odnosząc się do tego zagadnienia 80% rodziców uczniów z SM I st. i około połowa rodziców uczniów z LP, SM II st. i mniej niż 20% rodziców z OSM II st. określiło jako bardzo wysoki i wysoki swój poziom zadowolenia z informacji o postępach dzieci w nauce i o tym, jak się mają dalej uczyć. z OSM II st. są najbardziej krytyczni, ponieważ około 40% z nich określiło ten poziom jako średnie i kolejne 40% jako niski i bardzo niski. Bardzo podobnie rozłożyły się deklaracje rodziców dotyczące poziomu zadowolenia z informacji o przyczynach trudności i czynnikach wpływających na sukces ich dzieci w nauce. Podkreślić jednak należy, że rodzice są bardziej zadowoleni z informacji o czynnikach wpływających na sukcesy ich dzieci. Elementem oceniania kształtującego jest pomoc w planowaniu swojego uczenia się i rozwoju jaką uzyskują uczniowie podczas rozmów z nauczycielami. Z wypowiedzi prawie wszystkich nauczycieli wynika, że rozmawiają z uczniami o planowaniu swojego ucznia się i rozwoju, co potwierdziło około 80% uczniów ze szkół muzycznych bez pionu ogólnego, 45% uczniów OSM I st., około 35% uczniów LP i zaledwie 15% uczniów OSM II st. Ponad 80% uczniów z OSM II st. stwierdziło, że nauczyciele nie rozmawiają z nimi o planowaniu uczenia się i rozwoju. Uczniowie informują mnie o zasadach oceniania 70% 74% 71% 77% 51% 35% 22% 21% 15% 1 5% 5% 4% 2% 3% 3% 1% 0% 3% 1% 2% 2% Informuję swoich uczniów o zasadach oceniania 97% 94% 9 90% 80% 20% 2% 5% 4% 10% 1% 1% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0%

20 20 31% 27% poziom zadowolenia z informacji o zasadach oceniania postępów dziecka 55% 4 50% 41% 2 30% 17% 12% 40% 33% 10% 5% 2% 0% 2% 2% 5% 0% 1% 3% 3% 2% 3% bardzo wysoki wysoki średni niski bardzo niski trudno powiedzieć 85% 80% 7 71% 54% Uczennice i uczniowie są oceniani sprawiedliwie 24% 18% 41% 1 2% 4% 3% 3% 2% 1% 1% 1% 0% 1% 0% 1% 1% 1% 0% 73% 61% Uczniowie Jestem oceniany/oceniana sprawiedliwie 32% 44% 41% 42% 37% 25% 18% 28% 1 5% 5% 3% 2% 4% 7% 2% 2% 2% 3%

21 21 Moje dziecko jest oceniane sprawiedliwie 65% 68% 31% 31% 44% 42% 3 34% 2 24% 21% 14% 5% 8% 0% 2% 5% 3% 1% 1% 4% 2% Zależy mi, żeby ocenianie pomagało uczniom uczyć się i planować swój rozwój 92% 97% 8 91% 97% 3% 3% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 70% Uczniowie Ocena jest dla mnie informacją jak mam dalej się uczyć 4 48% 31% 30% 2 28% 2 17% 20% 1 20% 21% 17% 12% 5% 7% 3% 7% 2% 5%

22 12% 12% 40% 40% 40% 38% 37% 2% 15% 30% 30% 1 44% 2 22 poziom zadowolenia z informacji o postępach dziecka w nauce oraz o tym, jak ma się dziecko uczyć 23% 15% 14% 7% 8% 8% 2% 3% 3% 2% 2% 2% 2% bardzo wysoki wysoki średni niski bardzo niski trudno powiedzieć poziom zadowolenia z informacji o przyczynach trudności dziecka w nauce 24% 8% 10% 8% 2% 3 34% 2 28% 31% 32% 28% 20% 20% 30% 20% 10% 7% 5% 4% 2% 5% 25% 21% 15% 12% 7% bardzo wysoki wysoki średni niski bardzo niski trudno powiedzieć 28% 23% 10% poziom zadowolenia z informacji o czynnikach wpływających na osiąganie sukcesów dziecka w nauce 34% 45% 42% 28% 31% 21% 18% 38% 31% 17% 17% 14% 5% 2% 3% 3% 0% 2% 7% 17% bardzo wysoki wysoki średni niski bardzo niski trudno powiedzieć

23 23 Rozmawiam z uczniami jak mają planować swoje uczenie i rozwój 88% 78% 82% 70% 74% 20% 24% 25% 1 3% 2% 0% 1% 0% 1% 0% 0% 1% 0% 0% 1% 0% 0% 58% Uczniowie rozmawiają ze mną jak mam planować swoje uczenie się i rozwój 38% 37% 23% 21% 23% 1 22% 14% 10% 14% 15% 8% 1% 27% 24% 20% 18% 4% 4% 4 22% Wskaźnik 9 motywują uczniów do aktywnego uczenia się i wspierają ich w sytuacjach trudnych, tworząc atmosferę sprzyjającą uczeniu się Analiza powyższego wskaźnika dotyczy między innymi problematyki motywowania uczniów. Z deklaracji wszystkich nauczycieli bez względu na typ szkoły, w której uczą wynika, że starają się motywować uczniów do aktywnego uczenia się, a skuteczność tych działań potwierdziło ponad 80% rodziców uczniów szkół muzycznych bez pionu ogólnego, ponad połowa rodziców z LP i OSM I st. i jedynie 30% rodziców z OSM II st. Negatywne zdanie na temat działań motywacyjnych nauczycieli wyraziła ponad połowa rodziców z OSM II st. Pojawiła się również około 25% grupa rodziców z LP i OSM I st. którzy mieli trudność z udzieleniem odpowiedzi na pytanie czy nauczyciele potrafią odpowiednio zmotywować ich dziecko do nauki. Zdecydowana większość nauczycieli stwierdziła również, że gdy chcą zmotywować uczniów do nauki, to biorą pod uwagę ich indywidualne potrzeby i możliwości.

24 24 Również uczniowie odnieśli się do skuteczności działań motywacyjnych nauczycieli i szkoły. Zdecydowana większość z nich (od 70 do 80%) stwierdziła, że w ich szkołach docenia się sukcesy uczniów. Uczniowie odnieśli się również do motywacyjnego charakteru rozmów z nauczycielami. Podobnie jak w wielu wcześniejszych wypowiedziach około 80% uczniów szkół muzycznych bez pionu ogólnego stwierdziło, że rozmowy z nauczycielami pomagają im w nauce, podobne zdanie wyraziła ponad połowa uczniów z LP i OSM I st. oraz 30% uczniów z OSM II st. Negatywne zdanie o skuteczności rozmów z nauczycielami miało 20% uczniów OSM I st., 30% uczniów LP i prawie 60% uczniów OSM II st. Kolejne zagadnienie dotyczyło pomocy udzielanej uczniom w trudnych dla nich sytuacjach. Prawie wszyscy nauczyciele bez względu na typ szkoły zadeklarowali, że wspierają swoich uczniów w trudnych dla nich sytuacjach, a dla zdecydowanej większości z nich znajomość indywidulanej sytuacji uczniów jest w takich przypadkach bardzo dużą i dużą inspiracją. Przekonanych o tym, że mogą liczyć na pomoc nauczycieli byli prawie wszyscy uczniowie szkół muzycznych bez pionu ogólnego, około 70% uczniów LP i OSM I st. i ponad 50% uczniów OSM II st. Podobnie rozłożyły się wypowiedzi rodziców na temat wsparcia jakie otrzymuje od nauczycieli ich dziecko, w trudnych dla niego sytuacjach, choć zwrócić można uwagę na stosunkowo dużą grupę rodziców uczniów szkół artystycznych z pionem ogólnym deklarujących trudność z udzieleniem odpowiedzi. Ostatnie zagadnienie dotyczyło budowania atmosfery sprzyjającej uczeniu się i prawie wszyscy nauczyciele stwierdzili, że w szkołach podejmuje się w tym celu różne działania. Zdaniem zdecydowanej większości rodziców ze szkół muzycznych bez pionu ogólnego, LP i OSM I st. stwierdziło, że ich dzieci chętnie uczestniczą w zajęciach prowadzonych w szkole. Taką samą opinię wyraziło około 40% rodziców z OSM II st. i tyle samo miało negatywny pogląd na ten temat. W podsumowaniu można przytoczyć kluczową opinię uczniów na temat atmosfery w szkole. Prawie wszyscy uczniowie szkół muzycznych bez pionu ogólnego, 75% uczniów LP, 70% uczniów OSM I st. i prawie 60% uczniów OSM II st. stwierdziło, że lubią chodzić do swoich szkół. 95% 98% 90% 95% 93% Staram się motywować uczniów do aktywnego uczenia się 7% 5% 10% 2% 5% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0%

25 25 Nuczyciele Kiedy chcę zmotywować uczniów do nauki, biorę pod uwagę ich indywidualne potrzeby i możliwości 94% 94% 85% 90% 80% 14% 20% 5% 10% 1% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% potrafią odpowiednio zmotywować moje dziecko do nauki 61% 5 21% 21% 37% 32% 35% 24% 25% 25% 2 17% 10% 31% 21% 14% 10% 7% 1% 4% 0% 2% 73% 6 64% 64% Uczniowie W mojej szkole docenia się sukcesy uczniów 41% 31% 25% 22% 18% 22% 12% 12% 12% 2% 1% 3% 3% 1% 2% 4% 0% 1%

26 26 62% 5 Uczniowie Rozmowy z nauczycielami pomagają mi w nauce 21% 7% 33% 30% 28% 28% 23% 23% 20% 20% 14% 31% 25% 1 14% 10% 2% 3% 3% 2% 93% 92% 84% 8 8 Wspieram moich uczniów w sytuacjach trudnych 14% 14% 7% 2% 1% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% Znajomość sytuacji uczniów jako inspiracja w pracy nauczyciela 57% 51% 4 48% 43% 43% 4 44% 38% 38% 14% 14% 8% 4% 4% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% bardzo duża duża średnia mała nikła

27 % Uczniowie Mogę liczyć na pomoc ze strony nauczycieli w sytuacjach trudnych 33% 48% 37% 40% 30% 22% 25% 1 21% 17% 1% 0% 4% 2% 2% 5% Moje dziecko otrzymuje wsparcie od nauczycieli w sytuacjach dla niego trudnych 65% 54% 33% 28% 38% 3 33% 35% 35% 22% 27% 21% 7% 8% 17% 4% 1% 3% 5% 2% 2% 7% W szkole podejmuje się różne działania, aby atmosfera sprzyjała uczeniu się 75% 78% 64% 71% 53% 34% 28% 18% % 5% 4% 10% 2% 1% 1% 1% 1% 0% 1% 1% 1% 1% 0%

28 28 72% 67% Uczniowie Lubię chodzić do mojej szkoły 45% 24% 38% 30% 32% 30% 1 22% 15% 17% 1 12% 15% 4% 2% 5% 1% 2% 0% Moje dziecko chętnie uczestniczy w zajęciach prowadzonych w szkole 68% 68% 52% 23% 43% 3 31% 27% 24% 27% 1 21% 7% 10% 4% 5% 4% 1% 2% 0% 1% 2% Wskaźnik 10 kształtują u uczniów umiejętność uczenia się W ramach ostatniego wskaźnika skonfrontowane zostały opinie uczniów, rodziców i nauczycieli na temat działań budujących w uczniach umiejętność uczenia się. Z deklaracji wszystkich nauczycieli bez względu na typ szkoły wynika, że przykładają oni wagą do tego, aby uczniowie nabywali tę umiejętność i wszyscy rozmawiają z uczniami o tym, jak się uczyć. Zdecydowanie odmiennie kształtują się opinie uczniów na ten temat. O tym, że nauczyciele pomagają znaleźć najlepszy sposób uczenia się przekonanych było 80% uczniów SM II st., 70% uczniów z SM I st., około połowa uczniów OSM I st., 30% uczniów LP i zaledwie 10% uczniów OSM II st. Podkreślić należy dużą grupę uczniów LP (40%) i OSM II st. (70%), którzy stwierdzili, że działania nauczycieli są nieskuteczne. Bardzo podobnie jak uczniowie odnieśli się do tego zagadnienia również rodzice.

29 29 Przykładam wagę do tego, aby moi uczniowie nabywali umiejętność uczenia 94% 9 się 92% 85% 81% 17% 5% 4% 8% 2% 1% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 95% 95% 93% 8 8 Rozmawiam z uczniami jak lepiej mają się uczyć 5% 4% 7% 0% 0% 0% 1% 1% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 54% Uczniowie pomagają mi znaleźć mój najlepszy sposób uczenia się 3 38% 25% 23% 2 23% 1% 2 21% 1 15% 12% 3 33% 21% 23% 18% 4% 4% 3%

30 30 65% 55% rozwijają w moim dziecku umiejętność uczenia się 2 33% 3 30% 25% 28% 2 27% 20% 8% 7% 30% 28% 5% 7% 0% 3% 0% 2% w szkole Podczas tegorocznej ewaluacji zewnętrznej nauczycielom i rodzicom zadano szereg pytań dotyczących roli i zaangażowania rodziców w życie szkół, w których uczą się ich dzieci oraz działań szkoły włączających rodziców. najczęściej stwierdzali, że pozytywnie ustosunkowują się do wymagań stawianych przez szkoły, odpowiadając na potrzeby w niej występujące (od 58% w OSM II st. do 72% w OSM I st. i SM I). Również wśród nauczycieli ta odpowiedź była najczęściej wybierana (od 44% w SM II st. do 7% w OSM I st.). Rzadziej wybierano odpowiedź wskazującą, że rodzice podejmują współpracę ze szkołą i inicjują różne działania. Taka odpowiedź wybrało od 8% rodziców LP do 18% rodziców SM I st. i od 10% nauczycieli SM II st. do 31% nauczycieli SM I st. Około 10% rodziców i nauczycieli stwierdziło, że rodzice nie dostrzegają działań szkoły, co powoduje obojętny stosunek do nie. Warto zwróć uwagę, że taką postawę zadeklarowało prawie 20% rodziców z OSM II st. W opinii większości rodziców i nauczycieli, rodzice podejmują działania na rzecz rozwoju szkoły oraz uczestniczą w działaniach organizowanych przez szkołę. W przypadku tych dwóch pytań uwagę zwrócić warto na około 30% grupę nauczycieli i również 30% grupą rodziców z OSM II st., którzy deklarowali trudność z udzieleniem odpowiedzi. Podobnie rozłożyły się wypowiedzi obydwu grup na temat podejmowania działań na rzecz rozwoju dzieci w szkole, choć i w tym przypadku pojawiła się około 20% grupa rodziców z LP i SM II st. którzy mieli trudność z udzieleniem odpowiedzi. Kolejne pytanie dotyczyło współdecydowania rodziców o sprawach szkoły. Zdecydowana większość nauczycieli i większość rodziców ze wszystkich typów szkół oprócz OSM II st. stwierdził, że rodzice współdecydują o sprawach szkoły. Podobne zdanie wyraziła 30% grupa rodziców z OSM II st. i również 30% grupa wypowiedziała się na ten temat negatywnie. Stosunkowo duża liczba rodziców stwierdziła, że ma trudność z udzieleniem odpowiedzi. Stosunkowo podobnie rozłożyły się odpowiedzi nauczycieli i rodziców na pytanie czy szkoła pozyskuje opinie rodziców na temat swojej pracy.

31 31 Które stanowisko związane z Pani/Pana współpracą ze szkołą jest Pani/Panu najbliższe? 72% 72% 64% 6 58% 8% 7% 18% 17% % 5% 7% 3% 0% 3% 2% Chętnie podejmuję współpracę ze szkołą, a także proponuję i inicjuję różne działania na jej rzecz Pozytywnie ustosunkowuję się do działań realizowanych przez szkołę i odpowiadam na potrzeby występujące w szkole Raczej nie dostrzegam działań podejmowanych przez szkołę, co przekłada się na mój obojętny stosunek do niej Działania podejmowane przez szkołę budzą we mnie niechęć, co czasem powoduje nieporozumienia i utrudnia współpracę ze szkołą Opinie nauczycieli na temat poziomu zaangażowania rodziców w działania na rzecz szkoły 78% 65% 63% 52% 44% 31% 20% 21% 20% 10% 7% 4% 10% 2% 0% 0% 1% 1% chętnie podejmują współpracę ze szkołą, a także proponują i inicjują różne działania na jej rzecz pozytywnie ustosunkowują się do wymagań stawianych przez szkołę, odpowiadając na potrzeby występujące w szkole nie dostrzegają działań podejmowanych przez szkołę, co powoduje u nich obojętny stosunek do szkoły wykazują niechęć do działań podejmowanych przez szkołę, co czasem powoduje nieporozumienia i utrudnia współpracę ze szkołą

32 32 podejmują działania na rzecz rozwoju szkoły 44% 48% 2 30% 23% 34% 35% 33% 34% 22% 17% 1 15% 7% 8% 5% 7% 4% 0% 1% 1% 3% 0% tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie 40% % 33% podejmują działania na rzecz rozwoju dzieci w szkole 33% 44% % 22% 20% 10% 10% 5% 8% 3% 5% 2% 4% 3% 0% 2% podejmują działania na rzecz rozwoju szkoły 44% 3 31% 2 21% 38% 47% 38% 34% 33% 2 20% 18% 14% 15% 15% 8% 8% 3% 3% 1% 3% 2% 2%

33 33 podejmują działania na rzecz rozwoju dzieci w szkole 54% 4 44% 38% 42% 3 32% 34% 33% 1 14% 10% 5% 0% 2% 4% 2% 0% 0% 0% 1% 0% tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie 55% 47% uczestniczą w działaniach organizowanych przez szkołę 4% 1 20% 33% 28% 31% 30% 24% % 1 17% 7% 5% 8% 3% 5% 1% 1% 1% 4% 72% uczestniczą w działaniach organizowanych przez szkołę 72% 40% 32% 47% 47% 30% 21% 22% 25% 4% 3% 3% 4% 5% 1% 3% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 0% tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie

34 34 współdecydują w sprawach szkoły 57% 31% 38% 34% 30% 30% 2 25% 15% 15% 40% 24% 25% 18% 1 18% 8% 3% 7% 1% 4% współdecydują w sprawach szkoły 50% 4 42% 41% 23% 3 31% 31% 30% 23% 12% 1 14% 10% 4% 3% 7% 1% 0% 2% 1% 0% 0% tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie Szkoła współpracuje z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci 57% 31% 38% 34% 30% 30% 2 25% 15% 15% 40% 24% 25% 18% 1 18% 8% 3% 7% 1% 4%

35 35 Szkoła współpracuje z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci 81% 80% 62% 62% 43% 2 15% 15% 1 12% 2% 3% 2% 2% 1% 1% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie i nauczycielki biorą pod uwagę opinie rodziców w swojej pracy z uczniami 37% 40% 35% 15% 15% 33% 25% 27% 27% 2 27% 27% 23% 1 20% 17% 17% 12% 15% 15% 10% 3% 4% 5% biorą pod uwagę opinie rodziców w swojej pracy z uczniami 82% 77% 58% 51% 38% 3 20% 20% 1 21% 1% 2% 3% 2% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie

36 36 Szkoła pozyskuje opinie rodziców na temat swojej pracy 4 47% 40% 33% 28% 2 28% 25% 24% 23% 1 15% 17% 1 12% 12% 15% 17% 8% 8% 4% 5% Szkoła pozyskuje opinie rodziców na temat swojej pracy 58% 61% 5 51% 2 31% 32% 24% 17% 15% 1 10% 12% 4% 7% 1% 5% 3% 1% 2% 0% 1% 1% 0% 0% tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie