Zakład Biologii i Ochrony Środowiska, Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego, ul. Królowej Jadwigi 27/39, Poznań

Transkrypt

1 Wiadomoœci Parazytologiczne 2007, 53(3), Copyright 2007 Polskie Towarzystwo Parazytologiczne Prace oryginalne Porównanie skażenia gleby jajami Toxocara canis i Toxocara cati w środowisku wiejskim i miejskim w Wielkopolsce w latach * A comparison of soil contamination with Toxocara canis and Toxocara cati eggs in rural and urban areas of Wielkopolska district in Hanna Mizgajska Wiktor i Wojciech Jarosz** Zakład Biologii i Ochrony Środowiska, Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego, ul. Królowej Jadwigi 27/39, Poznań Adres do korespondencji: Hanna Mizgajska Wiktor, Zakład Biologii i Ochrony Środowiska, Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego, ul. Królowej Jadwigi 27/39, Poznań; E mail: mizgajska@awf.poznan.pl ABSTRACT. The aim of the studies was to compare the degree of soil contamination with Toxocara canis and T. cati eggs in rural and urban areas depending on time of sampling and type of places examined. Material and methods. Over a total of 538 soil samples from 3 villages and 368 from Poznań city (Poland) areas were examined for Toxocara spp. eggs. In spring 418 samples in rural areas and 184 samples in urban areas were collected and in autumn 120 and 184 respectively. The samples were examined using flotation technique in saturated sodium nitrate. The discrimination of T. canis and T. cati eggs was based on the size of eggs and transparency of shell layers. Results. The contamination of soil with Toxocara eggs was higher in the urban are as (19.8% po si ti ve sam ples) than in the ru ral ones (15.6% po si ti ve sam ples) and ci ty or vil la ge bac ky ards we re most he a vi ly con ta mi na ted. Both, in the vil la ges and in the ci ty, the de gree of so il con ta mi na tion with eggs in spring and au tumn was si mi lar (17.6 and 14.8% po si ti ve sam ples re - spec ti ve ly). T. ca ti eggs we re much mo re pre va lent in urban are as (97% of all eggs re co ve red) whi le T. ca nis in ru ral are as (84% of all re co ve red eggs). The sha re of T. ca nis and T. ca ti eggs in so il con ta mi na tion did not de pend on the ti - me of sam pling. Key words: se a sons, so il con ta mi na tion, To xo ca ra ca nis, To xo ca ra ca ti, vil la ge and ci ty. Wstęp To kso ka ro za jest in wa zją, prze no szo ną na lu dzi głów nie ze zwie rząt do mo wych psów i ko tów. Wśród czyn ni ków ry zy ka tej zo o no zy wy mie nia się prze by wa nie w śro do wi sku wiej skim [1]. Ob szer ne ba da nia epi de mio lo gicz ne prze pro wa dzo ne w re jo - nie Po zna nia w la tach 90. XX w. wska zy wa ły, że w mie ście ska że nie gle by ja ja mi To xo ca ra spp. jest więk sze niż na wsi, lecz o ile na te re nach zur ba ni zo - wa nych stwier dzo no dwu krot nie wię cej jaj T. ca ti niż T. ca nis, to na wsi li czeb ność jaj obu ga tun ków by ła podob na [2, 3]. Wy ka za no po nad to pro por cjo - nal ną za leż ność mię dzy stop niem ska że nia gle by in - wa zyj ny mi ja ja mi To xo ca ra spp. a czę sto ścią wy - stę po wa nia do dat nich od czy nów se ro lo gicz nych w kie run ku to kso ka ro zy u dzie ci [4, 5]. Pro wa dzo - ny w cen trum Po zna nia ca ło rocz ny mo ni to ring pod- * Badania były subwencjonowane przez Komitet Badań Naukowych, numer projektu PO5 D11024 oraz Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego w Poznaniu ** Pracę tę dedykujemy prof. dr hab. Zbigniewowi Pawłowskiemu z okazji pięknego jubileuszu 80. urodzin.

2 220 H. Mizgajska-Wiktor, W. Jarosz wórzy wy ka zał, że in wa zyj ne ja ja To xo ca ra spp. utrzy mu ją się tam w gle bie przez ca ły rok, przy czym naj więk sze ska że nie wy stę pu je la tem i wy wo - ła ne jest nie mal cał ko wi cie przez ga tu nek T. ca ti [5]. Po wyż sze spo strze że nia skło ni ły au to rów do okre śle nia stop nia ska że nia gle by ja ja mi T. ca nis i T. ca ti przed i po se zo nie let nim, w mie ście i na wsi, w ce lu po rów na nia tych dwóch róż nych śro do - wisk oraz stwier dze nia, czy ja ja T. ca nis (których jest wię cej na wsi) wy ka zu ją podob ną se zo no wość wy stę po wa nia w gle bie jak ja ja T. ca ti. Uzy ska ne wy ni ki mo gą być przy dat ne w usta le niu ro li każ de - go z ga tun ków w wy wo ły wa niu in wa zji u lu dzi. Ma te riał i me to dy Ma te ria łem ba dań by ły próby zie mi ze bra ne w la tach na te re nach za baw dzie ci w Po - zna niu oraz w trzech wsiach Wiel ko pol ski Grze - bie ni sku, Ko łacz ko wie i Lu so wie. W mie ście ba da - nia mi ob ję to 6 przy do mo wych podwórzy stu dni i Park Lu bu ski po ło żo ne w cen trum, oraz Park So - łac ki znaj du ją cy się w sta rej dziel ni cy wil lo wej na szla ku re kre a cyj nym do li ny Bog dan ki. Na tych te re - nach wio sną (maj/czer wiec) i je sie nią (wrze - sień/paź dzier nik) zbie ra no próby w ta kiej sa mej licz bie i z tych sa mych sta no wisk. Na wsiach prze - pro wa dzo no ba da nia jed no ra zo we (bez po rów ny wa - nia dwóch se zo nów jed ne go ro ku) w tych sa mych mie sią cach co w mie ście (maj/czer wiec lub wrze - sień/paź dzier nik) i z podob nych sta no wisk tj. na przy do mo wych podwórzach oraz na wiej skich te re - nach re kre a cyj nych, do których za li czo no oprócz par ku, bo i ska szkol ne, przed szkol ne pla ce za baw oraz miej sce bi wa ko wa nia (Ta be la 1). Próby gle by o ob ję to ści oko ło 250 ml, po bie ra no z po wierzch nio wej war stwy zie mi (do głę bo ko ści ok. 3 cm) i ba da no w la bo ra to rium bez po śre dnio po ich ze bra niu. Ja ja To xo ca ra spp. izo lo wa no z 40 g po rcji wy mie sza ne go ma te ria łu sto su jąc me to dę flo ta cji [6]. Mo kre pre pa ra ty oglą da no pod mi kro - sko pem przy po więk sze niu 100 lub 200. Na pod - sta wie cech mor fo lo gicz nych jaj i za rod ków okre - śla no ich ga tu nek [7]. Tabela 1. Skażenie gleby jajami Toxocara canis i T. cati na terenach wiejskich i miejskich w Wielkopolsce w latach Table 1. Soil contamination with Toxocara canis and T. cati eggs in rural and city areas of Wielkopolska district in Miejsce badań N % N znalezionych jaj badanych pozytywnych T. canis T. cati Toxocara spp. Razem Jaj/100 g prób (40g) prób gleby Tereny miejskie (Poznań) Podwórka wiosna , ,4 jesień , ,0 Park Lubuski wiosna jesień , ,5 Park Sołacki wiosna ,5 jesień , ,5 RAZEM , ,8 Tereny wiejskie Grzebienisko podwórka , ,0 wiosna 2000 tereny Grzebienisko podwórka , ,3 wiosna 2001 tereny , ,1 Kołaczkowo podwórka , ,3 wiosna 2002 tereny 080 3, ,5 Lusowo podwórka , ,1 jesień 2002 tereny ,0 RAZEM , ,7

3 Toxocara canis i T. cati na wsi i w mieœcie 221 Wy ni ki Uzy ska ne wy ni ki wska zu ją, że ska że nie gle by ja ja mi To xo ca ra spp. jest więk sze w mie ście (19,8% prób po zy tyw nych 41,8 jaj/100g gle by) niż na wsi (15,6% prób po zy tyw nych 16,7 jaj/100g gle by) (Tabela 1). W po szcze gól nych wsiach licz ba zna le - zio nych jaj i czę stość ich wy kry wa nia w próbach wy ra źnie róż ni ły się i wy no si ły: w Grze bie ni sku w ro ku ,6% prób po zy tyw nych, a w 2001 r. 27,3%; w Ko łacz ko wie w 2002 r. 14,5% iwlu so wie w 2002 r. 12,5%. Za rów no w śro do - wi sku miej skim jak i wiej skim, jaj by ło naj wię cej na przy do mo wych podwórzach. Na te re nach re kre a - cyj nych ska że nie gle by by ło nie wiel kie, przy czym pra wie dwu krot nie wy ższe na wsi niż w mie ście (Ta be la 2). W mie ście, za rów no na podwór kach jak też w par kach, na wio snę i je sie nią od se tek prób za wie - ra ją cych ja ja To xo ca ra spp. był zbli żo ny, na to miast na wsiach, wio sną od se tek prób po zy tyw nych na przy do mo wych podwór kach był wy ra źnie wy ższy. Od wrot ną sy tu a cję za ob ser wo wa no w od nie sie niu do licz by wy kry tych jaj w mie ście by ło ich znacz nie wię cej na wio snę, a na wsiach nie by ło wy - ra źnej se zo no wej róż ni cy. Na te re nach re kre a cyj - nych w mie ście sto pień ska że nia gle by ja ja mi To xo - ca ra spp. był ta ki sam wio sną i je sie nią a na wiej - skich te re nach re kre a cyj nych nie co więk sze ska że - nie stwier dzo no je sie nią (Rys. 1). W Grze bie ni sku, w ro ku 2000 stwier dzo no znacz nie mniej jaj To xo ca ra spp. (5,6% prób po zy - tyw nych i 3,0 jaj/100 g gle by) niż w ro ku 2001 (27,3% prób po zy tyw nych i 21,9 jaj/100g gle by). W 2002 ro ku, w Ko łacz ko wie oraz w Lu so wie sto - pień ska że nia gle by ja ja mi To xo ca ra spp. był podob ny i wy no sił od po wie dnio 14,5% prób po zy - tyw nych i 13,1 jaj/100g gle by oraz 12,5% prób po - zy tyw nych i 16,2 jaj/100g gle by. Udział jaj T. ca nis i T. ca ti w ska że niu gle by ba - da nych te re nów nie za le żał od po ry ro ku. We wszy - st kich ba da nych wsiach stwier dzo no kil ka krot nie wię cej jaj T. ca nis niż jaj T. ca ti a w mie ście od - wrot nie znacz nie wię cej by ło jaj T. ca ti (Rys. 2). War to za u wa żyć, że w par kach miej skich jaj T. ca ti nie by ło, pod czas gdy na wsi znaj do wa no je na te re - nach re kre a cyj nych, tj. na bo i sku szkol nym, przed - szkol nym pla cu za baw oraz w miej scu prze zna czo - nym do bi wa ko wa nia (Ta be la 2). Dys ku sja Za in te re so wa nie ni cie nia mi To xo ca ra spp. wśród pa ra zy to lo gów nie słab nie. Pa so ży ty te ma ją za wi ły cykl ży cio wy oraz od por ne na dzia ła nie czyn ni ków ze wnę trz nych in wa zyj ne ja ja, i to spra - Tabela 2. Porównanie stopnia skażenia gleby jajami Toxocara canis i T. cati na wiosnę (W) i jesienią (J), na terenach miejskich i wiejskich w Wielkopolsce w latach Table 2. The comparison of the degree of soil contamination with Toxocara canis and T. cati eggs in spring (W) and autumn (J) in urban and rural areas of Wielkopolska district in Miejsce badań 0N 0% jaj/100g 0% % badanych pozytywnych gleby T. canis T. cati Miasto (Poznań) Podwór ka W ,3 50,2 002,7 98,3 J ,4 34,6 003,7 96,3 Par ki W ,8 02,5 100 J ,8 02,5 100 Ra zem W ,1 47,6 2,5 97,5 J ,5 32,8 4,0 96,0 Wieś (Grze bie ni sko, Ko łacz ko wo, Lu so wo) Podwór ka W ,2 18,4 82,8 17,2 J ,3 17,1 93,3 06,7 Te re ny re kre a cyj ne W ,3 02,9 71,4 28,6 J ,0 10,0 100 Ra zem W ,5 16,8 82,6 17,6 J ,5 16,2 85,6 14,4 RA ZEM W ,6 27,6 34,0 66,0 Mia sto+wieś J ,8 37,9 17,1 82,9

4 222 H. Mizgajska-Wiktor, W. Jarosz Ta be la 3. Ska że nie gle by ja ja mi To xo ca ra spp. w róż nych kra jach na świe cie ( ) Ta ble 3. So il con ta mi na tion with To xo ca ra spp. eggs in dif fe rent co un tries ( ) Lo ka li za cja Miej sce po bo ru prób Ba da nych prób (n) Po zy tyw nych prób Źródło da nych Kra ków i oko li ce podwór ka, te re ny % [10] (mia sto i wsie), Pol ska re kre a cyj ne, uli ce An co na, Wło chy pla ce za baw 22 pla ce 14 pla ców [11] Kat man du, Ne pal uli ce miej skie % [12] An ka ra, Tur cja par ki ,6% [13] Bu e nos Ai res, Ar gen ty na skwe ry i par ki ,2% [14] El bląg, Pol ska podwór ka, pla ce za baw % [15] Wscho dnia Hi szpa nia par ki 644 1,2% [16] So ro ca ba, Bra zy lia skwe ry 30 skwe rów 16 skwe rów [17] Re si sten cia, Ar gen ty na par ki, pia skow ni ce, do mo stwa 475 1,3% [18] Re jon Mar che, Wo chy par ki 6 par ków 3 par ki [19] Mel bo ur ne, Au stra lia par ki 108 1% [20] wo je wódz two ma zo wiec kie podwór ka, ogro dy, pla ce za baw ,4% ba da nych miejsc [21] (mia sto i wieś), Pol ska wia, że ich zwal cza nie jest trud ne. Od lat pro wa dzo - ne są ba da nia do ty czą ce obe cno ści jaj To xo ca ra spp. w gle bie. Stwier dzo no, że wy stę pu ją one na ca - łym świe cie, na te re nach pry wat nych (podwór kach, ogro dach) oraz w miej scach pu blicz nych (w par - kach, na pla cach za baw dla dzie ci, na pla żach, bo i - skach spo rto wych, skwe rach, itp.), nie za leż nie od za moż no ści kra ju. Ta be la 3 po ka zu je du że roz bież - no ści w czę sto ści wy kry wa nia jaj To xo ca ra spp. w róż nych czę ściach świa ta (od 1 do 31% prób po - zy tyw nych) i praw do po dob nie nie jest to je dy nie pro stym odzwier cie dle niem stop nia ska że nia gle by. Czyn ni ków, które wpły wa ją na uzy ski wa ne wy ni ki jest wie le, a sto so wa ne me to dy i tech ni ki izo lo wa nia jaj z gle by cią gle nie są wy stan da ry zo wa ne. To też mi mo licz nych pu bli ka cji opi su ją cych czę stość wy - kry wa nia w gle bie jaj To xo ca ra spp., sto pień ska że - nia gle by w róż nych śro do wi skach jest sła bo roz po - zna ny. Ana li za da nych nie po zwa la na wet na usta le - nie, które z te re nów miej skie czy wiej skie, są bar dziej ska żo ne [5, 8]. W pra cy tej przed sta wio no wy ni ki wie lo let nich ob ser wa cji pro wa dzo nych przez je den ze spół. Po - zwo li ło to do ko nać oce ny stop nia ska że nia gle by mia sta i wsi oraz po rów nać czę stość wy stę po wa nia jaj To xo ca ra spp. w róż nych po rach ro ku. Do dat ko - wo, w ce lu po szu ki wa nia głów nych spraw ców za nie - czy szcza nia śro do wi ska in wa zyj ny mi ja ja mi, okre - śla no udział jaj T. ca nis i T. ca ti w ska że niu gleby. Uzy ska ne wy ni ki wska zu ją, że w Po zna niu w la - tach 90. XX w. ska że nie gle by by ło wy ższe (śre dnio 30,2% prób do dat nich) niż w la tach (19,8% prób po zy tyw nych). Do ty czy to ogółu zba - da nych prób, jak rów nież po szcze gól nych ba da nych miejsc, tj. przy do mo wych podwórzy (53%) i par - ków miej skich (17%). Te re ny wiej skie na to miast, by ły znacz nie mniej ska żo ne w la tach 90. (6% prób po zy tyw nych), przy czym war to za u wa żyć, że ba da - nia do ty czy ły in nych wsi (Do pie wo i Nie pru sze wo) [9]. Z dru giej stro ny war to pod kre ślić, że w tej sa - mej wsi (Grze bie ni sko) w dwóch ko lej nych la tach ba dań uzy ska no wy ra źnie róż ne wy ni ki (Ta be la 1), co mo gło być spo wo do wa ne np. odmien no ścią wa - run ków po go do wych lub zmia ną struk tu ry wie ko - wej prze by wa ją cych tam ży wi cie li. Stwier dzo no róż ni cę w roz kła dzie ga tun ko wym znaj do wa nych jaj To xo ca ra spp. w po rów na niu z wcze śniej szy mi ba da nia mi. O ile w la tach 90. XX w. udział jaj T. ca nis i T. ca ti w ska że niu gle by był ta ki sam [9], to w la tach , nie za leż nie od po ry ro ku, stwier dzo no w śro do wi sku wiej skim zde cy do wa nie wię cej jaj T. ca nis (84,1%) niż jaj T. ca ti, a w mie ście nie zmien nie, od wie lu lat utrzy mu - je się znacz na prze wa ga li czeb na jaj T. ca ti (w la - tach 90. bli sko 70% a w ostat nim pię cio le ciu aż 97%). Po nie waż na podwórzach w cen trum mia sta wi docz ny jest du ży ruch bez pań skich ko tów, pod - czas gdy na wsi nie mal w każ dym do mo stwie ży je

5 Toxocara canis i T. cati na wsi i w mieœcie 223 Rys. 1. Sto pień ska że nia gle by ja ja mi To xo ca ra spp. w mie ście i na wsi w za leż no ści od ter mi nu zbie ra nia prób. A od se tek prób po zy tyw nych, B licz ba jaj na 100 g gle by Fig. 1. The de gree of so il con ta mi na tion with To xo ca ra spp. eggs in the ci ty and vil la ges de pen ding on the ti me of sam pling. A pre va len ce, B num ber of eggs/100 g so il kil ka psów swo bo dnie bie ga ją cych w obej ściu i wa - łę sa ją cych się bez opie ki, moż na su ge ro wać, że ist - nie je ści sła za leż ność mię dzy li czeb no ścią w gle bie jaj pa so ży ta a za gę szcze niem je go ży wi cie li. Sto pień ska że nia gle by ja ja mi To xo ca ra spp. w ba da nym okre sie był znacz ny i nie co więk szy na wio snę niż je sie nią. W mie ście i na wsi, w mie sią - cach po prze dza ją cych la to (maj/czer wiec) prób za -

6 224 H. Mizgajska-Wiktor, W. Jarosz Rys. 2. Udział jaj To xo ca ra ca nis i T. ca ti w bio lo gicz nym ska że niu gle by te re nów wiej skich i miej skich w za leż no ści od ter mi nu zbie ra nia prób Fig. 2. The sha re of To xo ca ra ca nis and T. ca ti eggs in so il con ta mi na tion of ru ral and urban are as de pen ding on the ti me of sam pling wie ra ją cych ja ja To xo ca ra spp. by ło wię cej, jak rów nież za gę szcze nie jaj w tych próbach by ło więk - sze niż je sie nią (wrze sień/paź dzier nik), lecz zróż ni - co wa nie to nie by ło du że (Rys. 1). Wo bec te go, że la tem ska że nie gle by ja ja mi To xo ca ra jest bar dzo wy so kie na le ży za u wa żyć, że w okre sie naj czę st sze - go prze by wa nia dzie ci na świe żym po wie trzu (od ma ja do wrze śnia) ich na ra że nie na in wa zje jest naj - więk sze. Nie za leż ny od po ry ro ku był roz kład ga tun ko wy zna le zio nych jaj na wsi oraz w mie ście. War to jed - no cze śnie pod kre ślić, że na wio snę licz ba wy kry - tych jaj T. ca nis (w mie ście i na wsi) by ła więk sza niż je sie nią (Rys. 2), co praw do po dob nie wią że się z cy klem roz rod czym psów, które na wio snę czę - ściej wy da ją po tom stwo. Do tych czas cią gle nie roz wią za ny jest pro blem, który z ga tun ków: T. ca nis, czy T ca ti czę ściej wy - wo łu je in wa zje u lu dzi [3,8]. Wy ni ki pre zen to wa - nych ba dań do star cza ją na ten te mat ko lej nych su - ge stii, a mia no wi cie moż na przy pu szczać, że jak - kol wiek oba ga tun ki są in wa zyj ne dla lu dzi, T. ca nis wy ka zu je więk szą ła twość za ra ża nia czło wie ka. Za hi po te zą ta ką prze ma wia fakt, że w śro do wi sku wiej skim, gdzie ogól ne ska że nie gle by ja ja mi To xo - ca ra spp. jest mniej sze lecz do mi nu ją ja ja T. ca nis, czę stość za ra żeń lu dzi jest więk sza. W mie ście, ska - że nie jest wpraw dzie więk sze, lecz spo wo do wa ne ja ja mi T. ca ti [3]. Jak wy ka za no, po ten cjał in wa zyj ny To xo ca ra spp. w mie ście i na wsi cią gle utrzy mu je się na wy - so kim po zio mie, mi mo że lo kal nie podej mo wa no pew ne dzia ła nia pre wen cyj ne. W Po zna niu, na przy kład, od 10 lat na ba da nych podwórzach za mie - szcza ne są ta bli ce in for mu ją ce o za ka zie wy pro wa - dza nia tam psów, uchwa łą ra dy miej skiej wpro wa - dzo no obo wią zek sprzą ta nia psich od cho dów przez wła ści cie li, a pra sa okre so wo uświa da mia po trze bę ta kich dzia łań. Po nad to, jak in for mu ją le ka rze we te - ry na rii, co raz czę ściej psy i ko ty są odro ba cza ne. Wy e li mi no wa nie ni cie ni z ro dza ju To xo ca ra, które krą żą mię dzy ży wi cie lem osta tecz nym, pa ra te nicz - nym a gle bą, jest trud ne i dla te go nie zbęd ne jest podej mo wa nie dal szych ini cja tyw w tym za kre sie. Wia do mo, że pro blem jest zło żo ny i wy ma ga rów - no le głych dzia łań na kil ku pła szczy znach obej mu ją -

7 Toxocara canis i T. cati na wsi i w mieœcie 225 cych: odro ba cza nie ży wi cie li osta tecz nych, sprzą ta - nie te re nów za nie czy szczo nych ich od cho da mi, szu - ka nie prze strze ni dla psów w struk tu rze mia sta oraz po głę bia nie świa do mo ści spo łe czeń stwa w za kre sie zo o no tycz nych za gro żeń. Li te ra tu ra [1] Glick man L.T The epi de mio lo gy of hu man to - xo ca ria sis. W: To xo ca ra and To xo ca ria sis, cli ni cal, epi de mio lo gi cal and mo le cu lar per spec ti ves. (Eds. J.W. Le wis, R.M. Ma i zels), Bri tish So cie ty for Pa ra - si to lo gy and In sti tu te of Bio lo gy: [2] Mi zgaj ska H., Ja rosz W., Rej men ciak A Roz - mie szcze nie źródeł in wa zji To xo ca ra spp. w śro do wi - sku miej skim i wiej skim w Pol sce. Wia do mo ści Pa ra - zy to lo gicz ne 47: [3] Paw łow ski Z.S., Mi zgaj ska H To kso ka ro za w Wiel ko pol sce w la tach Prze gląd Epi - de mio lo gicz ny 56: [4] Mi zgaj ska H., An drze jew ska I., Ja rosz W., Paw łow - ski Z.S The pre va len ce of to xo ca ro sis in chil - dren de pends on the de gree of so il con ta mi na tion with To xo ca ra spp. eggs. The Tenth In ter na tio nal Con - gress of Pa ra si to lo gy, Van co u ver, Ka na da, Van co u ver: 259. [5] Mi zgaj ska Wik tor H., Uga S Expo su re and Envi ron men tal Con ta mi na tion. W: To xo ca ra. The Enig ma tic Pa ra si te. (Eds. C.V. Hol land, H.V. Smith). Wal ling ford Oxford shi re, CA BI Pu bli shing: [6] Mi zgaj ska Wik tor H Re com men ded me thod for re co ve ry of To xo ca ra and other ge o hel minth eggs from so il. Wia do mo ści Pa ra zy to lo gicz ne 51: [7] Mi zgaj ska H., Rej men ciak A Róż ni co wa nie jaj To xo ca ra ca nis i To xo ca ra ca ti pa so ży tów psa i ko ta. Wia do mo ści Pa ra zy to lo gicz ne 43: [8] Mi zgaj ska H Ro la czyn ni ków śro do wi sko - wych w bio lo gii ni cie ni ro dza ju To xo ca ra. Mo no gra - fie AWF Po znań. [9] Mi zgaj ska H To xo ca ra spp. eggs in the so il of pu blic and pri va te pla ces in the Po znań area of Po - land. Ac ta Pa ra si to lo gi ca 40: [10] Mi zgaj ska H Za nie czy szcze nie gle by ja ja mi To xo ca ra spp. na tere nie Kra ko wa i po bli skich wsi. Wia do mo ści Pa ra zy to lo gicz ne 46: [11] Gia co met ti A., Ci rio ni O., For tu na M., Osi ma ni P., An to ni cel li L., Del Pre te M.S., Ri va A., D'Er ri co M.M., Pe trel li E., Sca li se G Envi ron men tal and se ro lo gi cal evi den ce for the pre sen ce of to xo ca ria sis in the urban area of An co na, Ita ly. Eu ro pe an Jo ur nal of Epi de mio lo gy 16: [12] Rai S.K., Uga S., Ono K., Rai G., Mat su mu ra T Con ta mi na tion of so il with hel minth pa ra si te eggs in Ne pal. So u the ast Asian Jo ur nal of Tro pi cal Me di ci ne and Pu blic He alth 31: [13] Oge S., Oge H Pre va len ce of To xo ca ra spp. eggs in the so il of pu blic parks in An ka ra, Tur key. DTW Deut sche Tie rarz tli che Wo chen schri ft 107: [14] Fon ro u ge R., Gu ar dis M.F., Rad man N.E., Ar chel li S.M So il con ta mi na tion with To xo ca ra sp. eggs in squ a res and pu blic pla ces from the ci ty of la Pla ta, Bu e nos Ai res, Ar gen ti na. Bo le tin Chi le no de Pa ra si to lo gia 55: [15] Ja rosz W Za nie czy szcze nie gle by ja ja mi To - xo ca ra spp. na te re nie El blą ga. Wia do mo ści Pa ra zy - to lo gicz ne 47: [16] Ru iz de Yba nez M.R., Ga ri jo M.M., Alon so F.D Pre va len ce and via bi li ty of eggs of To xo ca ra spp. and To xa sca ris le o ni na in pu blic parks in ea stern Spa in. Jo ur nal of Hel min tho lo gy 75: [17] Co e lho L.M., Di ni C.Y., Mil man M.H., Oli ve i ra S.M To xo ca ra spp. eggs in pu blic squ a res of So ro ca ba, Sao Pau lo Sta te, Bra zil. Re vi sta do In sti tu - to de Me di ci na Tro pi cal de Sao Pau lo 43: [18] Alon so J.M., Ste in M., Cha mor ro M.C., Bo ja nich M.V Con ta mi na tion of so il with eggs of To xo - ca ra in a sub tro pi cal ci ty in Ar gen ti na. Jo ur nal of Hel min tho lo gy 75: [19] Ha blu et zel A., Tral di G., Rug gie ri S., At ti li A.R., Scup pa P., Mar chet ti R., Men ghi ni G., Espo si to F An esti ma tion of To xo ca ra ca nis pre va len ce in do gs, envi ron men tal egg con ta mi na tion and risk of hu man in fec tion in the Mar che re gion of Ita ly. Ve te ri - na ry Pa ra si to lo gy 113: [20] Car den S.M., Meu se mann R., Wal ker J., Sta well R.J., Mac Kin non J.R., Smith D., Sta well A.M., Hall A.J To xo ca ra ca nis: eggs pre sen ce in Mel bo - ur ne parks and di se a se in ci den ce in Vic to ria. Cli ni cal and Expe ri men tal Oph thal mo lo gy 31: [21] Ga wor J., Bo rec ka A The con ta mi na tion of the envi ron ment with To xo ca ra eggs in Ma zo wiec kie vo i vod ship as a risk of to xo ca ro sis in chil dren. Wia - do mo ści Pa ra zy to lo gicz ne 50: Wpły nę ło 22 li sto pa da 2006 Za ak cep to wa no 14 gru dnia 2006