Największym zagrożeniem w ryzyku jest...

Transkrypt

1 Największym zagrożeniem w ryzyku jest... Dr inż. Andrzej Kulik IV Konferencja Matematyki Finansowej Kraków, 17 kwietnia 2015

2 O czym będę mówił? Natura kontra ludzie Rzut oka na zarządzanie ryzykiem Opcjonalność sumy bilansowej banku Co dalej? 2 / 34

3 Szkoda, że mnie nie ma w niedzielę... First Avenue, Nowy Jork, 2 listopada 2014 (meta 1,888 na 50,397) 3 / 34

4 Trzęsienie ziemi w Tohuku (11 marca, 2011) Ofiary śmiertelne: 15,776 Straty ekonomiczne: $0.25 biliona Tej wielkości trzęsienie ziemi zdarza się co lat (99% jednoroczne) 4 / 34

5 Nikkei marca , września , Spadek o 18% 5 / 34

6 Lehman Brothers (15 września 2008) Ofiary śmiertelne: brak Straty ekonomiczne: $10 bilionów (10 12 ) 6 / 34

7 Przyczyny strat z kryzysu w 2008 roku Straty z hipotek w USA są za małe aby wytłumaczyć wielkość strat z kryzysu Straty z tego powodu uwzględniając to co jeszcze może zostać zrealizowane jest rzędu $1,500 miliardów. Światowe straty z kryzysu są znacząco większe prawdopodobnie pomiędzy $5,000 do $15,000 miliardów w zależności od przyjętej koncepcji obliczeń. Mark Adelson (The Journal of Portfolio Management Spring 2013) 7 / 34

8 A Polska? Przewalutowanie kredytów CHF 25 miliardów złotych Powódź miliarda złotych 8 / 34

9 Zarządzanie ryzykiem Zarządzanie ryzykiem umożliwia transfer ryzyka od tych, którzy nie chcą go brać do tych, którzy wiedzą jak to zrobić Koncepcja zarządzania ryzykiem jest relatywnie prosta, natomiast implementacja już taka nie jest 9 / 34

10 Zarządzanie ryzykiem Ludzie są dużo bardziej niebezpieczni od natury Zarządy instytucji finansowych myślą, że dobra osoba zajmująca się zarządzaniem ryzykiem umożliwi prowadzenie biznesu przy minimalnej ilości potrzebnego kapitału 10 / 34

11 Natura ryzyka Endogeniczny (wewnętrzny) rodzaj ryzyka odnosi się do ryzyka, które pochodzi z wewnątrz systemu i jest w ramach systemu wzmacniane Egzogenny (zewnętrzny) rodzaj ryzyka odnosi się do ryzyka, które pochodzi z zewnątrz systemu finansowego Zdecydowana większość kryzysów w świecie finansów wynika z endogenicznej natury ryzyka 11 / 34

12 Ekonomia Ekonomia mało ma wspólnego z fizyką - nie można powtarzać eksperymentów i oczekiwać zawsze tych samych wyników Ekonomia ma więcej wspólnego z pokerem niż z ruletką Ruletka - podstawowe zasady prawdopodobieństwa, przegrywamy bo kasyno dodało zero Poker - znajomość zasad prawdopodobieństwa pomaga, ale umiejętność przetwarzania niepełnych informacji, pokazywania emocji, umiejętności blefowania oraz szczęście to część gry 12 / 34

13 Zarządzanie ryzykiem Techniki towarzyszące nauczaniu zarządzania ryzykiem opierają się na klasycznych metodach statystycznych, które zakładają stabilne rozkłady prawdopodobieństwa Powszechnie stosowane techniki nie są w stanie wytłumaczyć grubych ogonów W rzeczywistości mamy do czynienia ze zmianami strukturalnymi w procesach losowych, które wpływają na prawdopodobieństwa w ogonach rozkładów Powinniśmy patrzeć na analogie dla rynków finansowych poprzez trzęsienia ziemi lub powstawanie lawin 13 / 34

14 Porównanie Zmiana w procentach (%) 14 / 34

15 Zmiany strukturalne Dużo zmian ma charakter wykładniczy - ilość transakcji OTC na rynku międzybankowym Nominał $ mld 15 / 34

16 Zmiany strukturalne - moc obliczeniowa 16 / 34

17 Światowy system bankowy / 34

18 Finansowanie na rynku międzybankowym UK / 34

19 20 sigma events - kurs CHF/PLN 19 / 34

20 Ryzyko kredytowe Pomimo, że media kochają informacje o rouge traders to wielkość strat kredytowych jest o rząd wielkości większa od strat związanych z ryzykiem rynkowym Ryzyko rynkowe Ryzyko kredytowe UBS Kweku Adoboli $2 miliardy Hipoteki Subprime $37.7 miliardów mbank P.J. 18 mln PLN Opcje walutowe 610 mln PLN 20 / 34

21 Aktywa firmy, wartość kapitału i bankructwo 21 / 34

22 Firma i spłata długu 1. Firma emituje obligację zerokuponową o wartości nominalnej F oraz okresie do zapadalności T 2. V T jest wartością aktywów firmy w czasie T (majątek obrotowy i trwały) Co się stanie w czasie T jeśli: V T > F V T < F Co robi firma? Posiadacze obligacji otrzymują Akcjonariusze otrzymują 22 / 34

23 Firma i spłata długu (1) 1. Firma emituje obligację zerokuponową o wartości nominalnej F oraz okresie do zapadalności T 2. V T jest wartością aktywów firmy w czasie T (majątek obrotowy i trwały) Co się stanie w czasie T jeśli: V T > F V T < F Co robi firma? Normalnie funkcjonuje Bankrutuje Posiadacze obligacji otrzymują Akcjonariusze otrzymują 23 / 34

24 Firma i spłata długu (2) 1. Firma emituje obligację zerokuponową o wartości nominalnej F oraz okresie do zapadalności T 2. V T jest wartością aktywów firmy w czasie T (majątek obrotowy i trwały) Co się stanie w czasie T jeśli: Co robi firma? Posiadacze obligacji otrzymują Akcjonariusze otrzymują V T > F Normalnie funkcjonuje Nominał obligacji V T F (F ) V T < F Bankrutuje Recovery Rate (RR) 0 24 / 34

25 Sytuacja akcjonariuszy 25 / 34

26 Sytuacja akcjonariuszy Opcja: Long call na aktywa firmy, strike to wartość nominalna długu 25 / 34

27 Sytuacja posiadaczy długu 26 / 34

28 Sytuacja posiadaczy długu Opcja: Short put na aktywa firmy, strike to wartość nominalna długu 26 / 34

29 Opcjonalność bilansów banków Robert Merton zauważył to już 40 lat temu... Udzielenie pożyczki to krótka pozycja opcyjna na aktywa pożyczającego Pożyczka zostanie spłacona wtedy kiedy aktywa pożyczającego będą większe niż nominał pożyczki Bilanse banków w większości przypadków składają się z krótkich pozycji opcyjnych - bardzo niebezpieczna sytuacja Banki nie sprzedają pożyczek, ale kupują ryzyko kredytowe 27 / 34

30 Charakterystyka krótkiej pozycji Maksymalna strata: nomiał pożyczki Maksymalny zysk: ograniczony do otrzymanej premii - spreadu ponad WIBOR Wykorzystanie: kiedy jesteśmy pewni co do kierunku zmian na rynku Wykorzystanie: kiedy przewidujemy spadek zmienności 28 / 34

31 Pożyczki w praktyce bankowej 1. Pożyczki najchętniej są udzielane w dobrych czasach i ciężko je otrzymać podczas kryzysów 2. W kryzysie banki tylko obliczają swoje straty i liczą, że zapasy kapitałowe wystarczą do pokrycia strat 3. Zmiany cen opcji są nieliniowe co tłumaczy znaczące zmiany w wycenie aktywów Przy takiej nieliniowości wymogi kapitałowe, które każą wyznaczać wymóg przy poziomie prawdopodobieństwa 99.9% to zadanie niemożliwe do prawidłowego oszacowania 29 / 34

32 Historia pożyczki w banku W historii pożyczki w banku, bank może pokazać swoje umiejętności tylko dwukrotnie: 1. decyzja kredytowa - umiejętność odróżniania dobrych i złych kredytobiorców 2. windykacja - efektywność odzyskiwania zabezpieczeń W praktyce bardzo dużo czasu jest spędzane na przewidywaniu co się stanie z pożyczką, kiedy już została ona udzielona. Rozpraszamy się na sprawach, które nie mają fundamentalnego znaczenia. 30 / 34

33 Problemy w zarządzaniu ryzykiem Brak koncentracji na najistotniejszych aspektach procesu i patrzeniu w przyszłość Brak holistycznego podejścia mimo, że mamy do czynienia ze złożonymi procesami Brak niezależności ale i też odpowiedzialności w wykonywanej pracy Brak mierników efektywności procesu zarządzania ryzykiem 31 / 34

34 Co dalej? Umiejętność pracy zespołowej Cyfryzacja procesów - raz zrobione, można replikować bez końca Bankowość jest jednym z niewielu zawodów gdzie nie istnieje konieczność potwierdzania umiejętność zawodowych Potrzebne są umiejętności analizy i wnioskowania na podstawie dużych zbiorów danych (SQL) Nowoczesne technologie nie zastąpią myślenia nad tym jak je można lepiej wykorzystać (.NET, C++) Eksperymentowanie i ciągłe próbowanie nowych pomysłów 32 / 34

35 mbank jako miejsce pracy Roczny program stażowy - kilkanaście miejsc, trwa rok dla studentów ostatniego roku (lub absolwentów) Krótkie praktyki (zastępstwa nieobecnych pracowników) Miejsce pracy: Warszawa albo Łódź 33 / 34

36 Kontakt Andrzej Kulik mbank Departament Audytu Wewnętrznego Senatorska Warszawa andrzej (kropka) kulik (małpa) mbank (kropka) pl 34 / 34