Mikroskopia Sił Atomowych. AFM Atomic Force Microscopy. G. Binning, C.F. Quate, Ch. Gerber Phys.Rev.Lett., 1986

Transkrypt

1 Mikroskopia Sił Atomowych AFM Atomic Force Microscopy G. Binning, C.F. Quate, Ch. Gerber Phys.Rev.Lett., 1986

2 Narodziny AFM Dane: wibr >10 13 Hz. m at kg K=m 2 wibr K=10 N/m GB Dla porównania: folia Al.: 1 N/m Si, SiO 2, Si 3 N 4 0,1 1 N/m F E s pot gdzie: E pot energia potencjalna oddziaływań pomiędzy próbką i dźwignią. s odległość pomiędzy próbką i dźwignią.

3 Przyczyny oddziaływań Próżnia: siły daleko zakresowe: van der Waals a, elektrostatyczne i magnetyczne (do 100 nm). siły blisko zakresowe: chemiczne (poniżej 0,5 nm). Gazy i ciecze: siły daleko zakresowe: van der Waals a, elektrostatyczne i magnetyczne (100 nm). siły blisko zakresowe: chemiczne (poniżej 0,5 nm). siły adhezyjne: związane z wilgocią i adsorpcją na powierzchni badanej i dźwigni.

4 Oddziaływania Repulsive force a/s 12 Force -b/s 6 F rep. + F attr. Attractive force odpychanie a b 12 6 s s przyciąganie

5 Oddziaływania van der Waals a Siły elektrostatyczne Opis oddziaływań gdzie; A H - stała Hamakar a zależna od polaryzowalności i gęstości elektronowej próbki i dźwigni, r promień ostrza dźwigni, a s - odległość pomiędzy próbką i ostrzem dźwigni. Np..: Jeśli; A H wynosi około 1 ev, r około 100 nm, a s około 0,5 nm to E vdw -30 ev, siła F wyniesie 10 nn. Jeśli; różnica potencjałów wynosi 1V, r około 100 nm, a s około 0,5 nm, to F 5,5 nn. Siły chemiczne I. Energia potencjalna Morse a E E rv F 0 s M vdw AH r 6s E bond gdzie δ najmniejsza odległość między nieruchomymi cząsteczkami, E bond jest energią wiązania cząsteczek odległych o 2 1/6 δ, κ jest odległością zaniku oddziaływania. e 2 2 ( s ) 2e ( s ) II. Energia Lennarda Jonesa E 4E s 12 LJ bond 12 6 s 6

6 Mikroskop AFM F K s K V ds dv Jeśli F N, K 0,4 Nm -1, s 3 nm to V 350 mv

7 Mikroskop AFM-2 Urz. kontr.-sterujące Laser Lustro i Fotodetektor Uchwyt Dźwignia z ostrzem Próbka Kryształ piezoelektryczny

8 MultiMode Głowica Skanująca Głowica skanująca: Mocowana końcówka Nisko-szumowa dioda laserowa Próbki 15 mm Ø

9 Obraz AFM Porównanie STM i AFM Powstawanie obrazu AFM STM AFM

10 Techniki AFM

11 Przykładowe wyniki Atomy na powierzchni miki. Zdjęcie AFM. (Pracownia Elektrochemii, Wydział Chemii, U.W., M. Szklarczyk) Zadsorbowana warstwa organiczna na elektrodzie Au. Zdjęcie LFM, Digital Instruments

12 Manne et al., Science, 251 (1991) 183 Przykładowe wyniki

13 2-D i 3-D zdjęcia AFM pokazujące polimerową powłokę antykorozyjną naniesioną elektrochemicznie na powierzchnię kryształu GaAs. Każda z łusek jest warstwą polimeru. E. Wierzbiński, M. Szklarczyk, Przykładowe wyniki

14 Przykładowe wyniki

15 Przykładowe wyniki Bakterie zaadsorbowane na elektrodzie metalowej. Zdjęcie TP AFM, nm, Digital Instruments

16 Przykładowe wyniki The high resolution of the SPM is able to discern very subtle features such as these two linear dsdna molecules overlapping each other. 155nm scan. Image courtesy of W. Blaine Stine at address com. GroES protein of chaperonin 10 family (E. coli). Molecule: green and purple color, 84 Å diameter. Heptametric crown: purple color, 45 Å diameter. Hole: 8 Å diameter. J. Mou et al. FEBS Lett., 381 (1996) 161, AFM image. Image taken with a DI SPM-AFM

17 Litografia AFM Vector nanolithography. The height of deposited oxide is about 2-4 nm. PSIA Inc M o-ma, 0.5 M H 2 SO 4 K. Bieńkowski, M. Szklarczyk. Bitmap image pattern on PZT film, 30 x 30 µm. PSIA Inc.

18 Książki XXI wieku

19 Konwencjonalna mikroskopia optyczna (Far-field Microscopy) Wykorzystanie zjawisk związanych z płaskimi falami świetlnymi rozchodzącymi się podłużnie. Rozwartość układu optycznego Powiększenie (X) u 1 Y u 1 u 1 1 u Y A = nsin A - szczelina numeryczna (apertura) n współczynnik załamania Warunek Abbe go X = Y 2 /Y 1 = nsinu 1 /nsinu 2 u 1 + u 2

20 Ograniczenia Konwencjonalnej Mikroskopii Optycznej (1) O S O E Z?d Duże d Kształt szczeliny Małe d Warunek dyfrakcyjny Abbe go.

21 Ograniczenia Konwencjonalnej Mikroskopii Optycznej (2) Zjawisko dyfrakcji Fraunhofera. 1. Światło jest rozchodzącą się falą podlegającą ugięciu na szczelinie. 2. Obraz obiektu punktowego może być opisany funkcją rozproszenia Airy ego I d sin = k/2d k- numer prążka 84% en. sin 3. Kryterium Rayleigh a. Najmniejsza rozróżnialna odległość, l min, określona jest przez odległość dwóch różnych obiektów punktowych, które mogą być widziane jeśli maksimum funkcji Airy ego jednego obiektu pokrywa się z minimum funkcji Airy ego drugiego obiektu. l min = 0.61/nsin /2 l min 0.4 min 4000 Å, czyli l min Å, więc powiększenie X maks jeśli obraz ma mieć około 1mm. -3 3

22 Mikroskopia Optyczna SNOM (Scanning Near-field Optical Microscopy) I Obszar dalekiego pola Pierwsza informacja o możliwych większych powiększeniach: Synge, Phil. Mag 6, 356, Pierwsze obrazy: IBM, Pohl, et al., Apl 44(7), 651, sin 3 Obszary bliskiego pola

23 Najmniejszy widzialny obiekt SNOM Natężenie promieniowania rozproszonego w/g Rayleigh a I = f(polaryzowalność, p ind, amplituda i częstość drgań dipola ind. wymuszona przez falę świetlną,) I = 8p 2 3 c/3 0 4 gdzie: 0 stała dielektryczna, c prędkość światła, p indukowany moment dipolowy, p = E 0 e 2t gdzie: 1 polaryzowalność materiału szczeliny, 2 polorazowalność materiału próbki Teoretycznie można wykazać, że dla 1 << 2, oraz ReA >> Im A otrzymamy l min 100 Å czyli l min = 0.03 W obecnej praktyce można osiągnąć rozdzielczość rzędu 500 Å, l min = 0.15)

24 Schemat aparatu SNOM Ostrze z dziurką Światłowody Próbka Szczeliny > 20 Å

25 Na podst.: B. Pettinger et al., Phys. Rev. Lett. 92 (2004)

26 Tip Enhanced Raman Spectroscopy (1) Spektrometr Ramana C-AFM tip Mikroskop STM/AFM I Enhancement of the Raman signal by a coated AFM tip for a Si wafer Schemat zestawu do pomiarów TERS: a) Próbka przezroczysta b) i c) Próbki nieprzezroczyste He-Ne laser nm, moc na próbce ~0.3 mw. The Raman signal Na podst.: B. Pettinger et al., Phys. Rev. Lett. 92 (2004)

27 Tip Enhanced Raman Spectroscopy (2) Brilliant Cresyl Blue (BCB) a) STM image of five BCB molecules at Au(111). b) Line profile across a BCB molecule; c) TERS (red) and RRS (blue; no signal) at Au(111). TERS results / Raman Spectra One monolayer of the dye is adsorbed on a thin gold film. When the metal tip, in this case a silver tip, is brought into tunneling contact, an enhancement of the Raman intensity is observed. Na podst. Steidtner et al., Rev. Sci. Instr. 78, (2007)

28 Aminokwasy Tip Enhanced Raman Spectroscopy (3) One monolayer of a DNA base (adenine, thymine, guanine or cytosine) is adsorbed on a Au(111) subtrate. When the gold tip is brought into tunneling contact, a strong enhancement of the Raman intensity is observed; if the tip is retracted, no Raman signal is detectable. The STM image on the right shows the typical row structure of thethymine monolayer. TERS results on DNA bases: K. F. Domke et al., J. Am. Chem. Soc. 128, 6708 (2007).

29 Podsumowanie Optical SEM SPM microscope XVII century 1940 s 1980 s Sample operating ambient ambient environment liquid liquid vacuum vacuum vacuum Depth of field small large medium Depth of focus medium small small Resolution X, Y 1.0 m 5 nm nm Z N/A N/A 0.01 nm Magnification range Sample preparation little freeze drying, none coating Characteristics Sample must not Surface must not Any sample required of sample be completely build up charge transparent to light and sample must be wavelength used. vacuum compatible. After Y.E. Strausser and M.G. Heaton, American Laboratory, May 1994.

30 Porównanie technik Technika XPS AES SAM LEED RBS NRA ISS SIMS Stat. Dyn. UPS FTIR EM STM/ STS AFM i pochodne Charakterystyka wiązki padającej Informacje chemiczne Charakterystyka doświadczalna Cząstki Energia Rozdz. Powłoki Mała lub Możliwość Szybkość Brak Prąd lub Średnica zerowa Łatwość Łatwość Technika pomiarów i czułość zniszczeń przepływ wiązki Wewn. Walenc. czułość na interpret. użycia ilościowych analizy powierzchni pierwiastki fotony , ,2-6 kev ev s -1 mm H, He XPS elektrony 0,5-10 0, ,1-1 NA kev A mm H, He AES elektrony elektrony 1 H, 4 He 1 H, 4 He, 19 F jony jony fotony fotony elektrony 3-30 kev ev 1-3 MeV 0,3-6,4 MeV 1-3 kev 0,5-30 kev ev Oddziaływania 0,05-0,5 ev kev NA 0,5-1 ev 0,5 na-2 A 0,1-5 A nm 0,2-1 mm ++ H, He SAM Struktury + ++ LEED kev - - Małe Z RBS kev - - Duże Z NRA 5-10 ev NA 3-20 mev 0,012-0,5 mev ev elektrony 0,1 ev NA 10pA-1 0,2-2 A mm Pierwiastki + H, He ISS 1pA-100 A SIMS 50 nm-2 Cząsteczki pA-10 mm Pierwiastki ++ Statyczny na Dynamiczny >1 A s 1-3 mm NA UPS 10 pa- 0,1 A 0,05-10 na mm 2 nm- 1m 0,15 nm Poziomy wibracyjne +++ Struktury/ Cząsteczki ++ Związki nieorganiczne FTIR Pierwiastki + Małe Z EM Struktury/ cząsteczki ++? STM/STS AFM i pochodne TERS El i fot. 0-3 ev molek STM STM/RAM Str/wiąz./top/kryst TERS Suma

31 Tematy prac MGR 1. Otrzymywanie wodoru jako paliwa przyszłości w procesie fotoelektrolizy wody-katalizatory i fotokatalizatory. H 2 2. Elektrochemiczna synteza nanostruktur kompozytowych półprzewodnik/polimer. 3. Elektrochemiczna synteza nanorurek i nanodrutów polimerowych. 4. Badanie kształtu i właściwości elektrycznych peptydów i białek. Stosowane techniki pomiarowe: CV, STM, AFM, EFM, SEM, XPS, TERS

32 Zależność siły od odległości od powierzchni Próżnia Powietrze Powietrze i adsorbat