WSKAZNIKI POZIOMU PL YNNOSCI W MAL YM PRZEDSIF;BIORSTWIE

Transkrypt

1 UNIWERSYTETU SZCZECINSKIEGO przedsi~biorstwa wie na jakim poziomie j~ ma. W literaturze finansowej znajduje si~ wiele propozycji definiowania poziomu plynnosci. Poziom piynnosci w rozwazaniach tego artykulu to potencjalnie mozliwa do uzyskania w krotkim okresie sila nabywcza. S~ to zasoby takich aktywow przedsi\:biorstwa I Zawartosc w niniejszego artykuru jest cz~sciowo kontynuacjll rozwazan z: G. Michalski Optymalny poziom piynnosci finansowej w MSP [w:] Uwarunkowania rynkowe rozwoju mikro i maiychprzedsi~biorstw A. Bielawska (red.) US Szczecin 2005 t. 571 s (elektroniczna ZESZYTY NAUKOWE NR 458 i EKONOMICZNE PROBLEMY USt.UG NR 10 'f~'!-; 2007 GRZEGORZ MICHALSKI WSKAZNIKI POZIOMU PL YNNOSCI W MAL YM PRZEDSIF;BIORSTWIE Wprowadzenie Obserwuje si~ powszechnie ze wskazniki poziomu plynnosci takie jak wskazniki biez~cej piynnosci przyspieszonej piynnosci oraz wskaznik srodkow pieni~znych w mikro i maiych przedsi~biorstwach s~ relatywnie wyzsze niz analogiczne wskazniki dla przedsi~biorstw srednich i duzych. Bywa ze z obserwacji takiej wyci~any jest wniosek 0 odpowiednio wysokiej zdolnosci maiych przedsi~biorstw do regulowania ich biez~cych zobowi!!:.zan. Artykul omawia podstawowe powody zjakich wynika obserwowany wyzszy poziom wskaznikow plynnosci ktory rownoczesnie Die maze byc traktowany jako jednoznaczna informacja 0 bezpiecznym poziomie plynnosci w malych przedsi~biorstwach. Powody niniejsze wynikaj~ ze specyficznych cech maiych przedsi~biorstw. Wyzszy poziom omawianych wskaznikow niekoniecznie mowi 0 obiektywnie wyzszym poziomie zdolnosci do regulowania biez~cych zobowi~zan maiych przedsi~biorstwl. Zarz~dzanie piynnosci~ finansow~jest uzaleznione od tego czy wlasciciel kopia:

2 miernikow: statyczne i dynamiczne. Pierwsze z nich to takie ktore wykorzystu- ; tym uwaga nasza b«.dzie skupiona na statycznych miarach poziomu plynnosci finansowej a zwlaszcza tzw. tradycyjne miary poziomu plynnosci. Opieraj~ si«. cz«.sciej z bilansu. Miemiki takie s~ konstruowane w ten sposab aby byly niezalezne od rozmiarow przedsi«.biorstwa i mogly sluzyc do porownywania wielu roznego rodzaju podmio~aw. Takie uniezaleznienie pozwala takze na obserwacje zmian w czasie poziomu plynnosci w tym samym przedsi«.biorstwie nawet jesli rozmiary tego przedsi«.biorstwa si«. zmieniaj~. Pierwsza cecha idealnego miemika poziomu plynnosci wymaga3 aby miernik magi byc uzywany dla dowolnych horyzontow czasowych. Chodzi 0 to aby Druga cecha wymaga aby miemik poziomu plynnosci obejmowal wszystkie realnie dost«.pne zrodla srodkow pieni«.znych ma na celu zagwarantowanie biez~cych zobowi~zan maj~ce istotny WPlyw na sytuacje przedsi«.biorstwa. Trzeci~ cech~ dobrego miemika poziomu plynnosci jest nieuwzgl«.dnianie aktywow ktore nie mog~ byc zrodlami srodkow pieni«.znych w kratkim okresie. 2 M. Nowak Dynamiczne modele zarzqdzania finansami w przedsi~biorstwie Wydawnictwo Englewood Cliffs 1995 s Grzegorz Michalski." :".":)\..."V) ;i"~a~'; "!';'-';'S~~jS ktore bez wi~kszych strat czasowych jak i finansowych mozna uruchomic ;- w celu dokonania transakcji wynikaj~cej z normalnej dzialalnosci lob nieprzewidzianych zdarzen lub pojawiaj~cych si«. "nagle" atrakcyjnych mozliwosci dochodu. Sposrod roznych metod pomiaru plynnosci mozna wyroznic dwie grupy j~ dane z momentu czasowego dla ktorego jest wyznaczany poziom plynnosci a wi«.c zasadniczo wykorzystuj~ dane z terazniejszosci i przeszlosci. Dynamiczne miary z kolei probuj~ opierac si«. na danych prognostycznych2. W artykule one na danych otrzymywanych bezposrednio ze sprawozdan finansowych naj- 1. Cechy idealnego miernika poziomu plynnosci wlasciciel przedsi«.biorstwa stosuj~c dally miemik magi okreslac poziom plynnosci nie tylko w sztywno okreslonych momentach czasu. tego aby nie zostaly pomini«.te zrodla zdolnosci do regulowania Pret Warszawa 1995 s Por. M. Sierpinska D. W~dzki Zarzqdzanie plynnosciqfinansowq w przedsi~biorstwie WN PWN Warszawa 1997 s N.C. Hill W.L. Sartoris Short-Term Financial Management: Text and Cases Prentice Hall

3 0 wyzszym niz w rzeczywistosci poziomie piynnosci. cy sit<. do zamiany na srodki pienit<.zne uwzglt<.dnianych w mierniku aktywow potrzebuj'l. wyzszego poziomu piynnosci niz te ktore dzialaj'l. w warunkach nizszej niepewnosci zamiany posiadanych aktywow na srodki pienit<.zne. miernik mogl by6 uzyty do porownania go z poziomami plynnosci w innych I przedsit<.biorstwach ma znaczenie podobne do znaczenia pi'l.tej cechy - podmiot zewnt<.trzny oceniaj'l.cy przedsit<.biorstwo powinien miec dostt<.p do informacji plynnosci finansowej w MiMP na tie pozostalych przedsi\:biorstw Do najczt<.sciej uzywanych wskaznikow poziomu plynnosci finansowej w przedsit<.biorstwie nalez'l.: wskaznik biez'l.cej piynnosci (WBP) wskaznik plynnosci przyspieszonej (WPP) oraz wskaznik plynnosci natychmiastowej (WSP). Informacja przekazywana przez te wskazniki w znacznym stopniu zalezy 4 l.w. Henderson T.S. Maness The Financial Analysts Deskbook: A Cash Flow Approach to Liquidity Van Nostrand Reinhold New York 1989 s. 100; oraz: M. Lipiec-Zajchowska E. Sikora J. Zajchowski M. Koslacz P. Koslacz D. Steciuk Z. Wi~claw Modele podejmowania decyzji - zarzqdzanie piynnosciq WN Wydzialu Zarzlldzania UW Warszawa 1997 s. 9. Wskainiki poziomu piynnosci w maiym przedsi~biorstwie 279 Uwzglt<.dnienie takich aktywow wpiywaloby na to ze miernik informowalby Jesli miernik poziomu piynnosci zawiera informacjt<. 0 niepewnosci wtedy towarzyszy temu mozliwosc lepszego zarz'l.dzania poziomem piynnosci finansowej. Przedsit<.biorstwa ktore posiadaj'l. wyzszy poziom niepewnosci odnosz'l.- Pi'l.ta cecha wymaga aby miernik poziomu piynnosci mogl byc wykorzystywany przy uzyciu danych dostt<.pnych wewn'l.trz i poza badanym przedsit<.biorstwem niezaleznie od tego czy wlasciciel przedsit<.biorstwa jest sklonny do ujawniania takich danych. Ostatnia cecha idealnego miernika poziomu piynnosci wymagaj'l.ca aby 0 poziomie plynnosci bez koniecznosci korzystania z pomocy badanego przedsit<.biorstwa i wyniki otrzymane w oparciu 0 ten miernik winny by6 porownywane z wynikami badan innych przedsit<.biorstw. 2. Ksztaltowanie si\: najcz\:sciej uzywanych wskaznikow poziomu od ksztaltowania sit<. cyklu operacyjnego ocenianego przedsit<.biorstwa. Najstarszym pochodz'l.cym z pierwszego dziesit<.ciolecia dwudziestego wieku wskaznikiem jest wskaznik biez'l.cej piynnosci finansowej (okreslany takze jako wskaznik piynnosci trzeciego stopnia) jego wielkosc szacuje sit<. na podstawie wzoru4:

4 T.JTD p Przyjt(.lo sit(. ze wielkosc tego wskaznika powinna zawierac sit(. w przedziale Jest to jednak wielkosc srednia dla wszystkich przedsit(.biorstw. Dla nego wplywu ewentualnych prob uzyskania srodkow pienit(.znych z zapasow surowcow do produkcji (ktore s!!. uwzglt(.dnione w liczniku jako jedno ze zrodel srodkow pienit(.znych) na normaln!!. dzialalnosc przedsit(.biorstwa. Jezeli bowiem przedsit(.biorstwo chc!!.c splacic swoje krotkoterminowe zobowi!!.zania pozbt(.- dzie sit(. zapasow surowcow do produkcji to doprowadzi do przerwania swojego cyklu operacyjnego. Zatem mozna powiedziec ze wskaznik WBP = WIll W rzeczywistosci informuje tylko 0 tym jakiej wielkosci poziom plynnosci mozna brat pod uwagt(. w przypadku gdy zamierza sit(. zlikwidowac podmiot poniewaz przerywanie cyklu operacyjnego ma gens tylko wtedt. Szacuj!!.c poziom wskaznika WIl/ bierze sit(. pod uwagt(. iloraz aktywow biez!!.cych (maj!!.tku obrotowego) i pasywow biez!!.cych (zobowi!!.zan krotkoterminowych). Za tymi kategoriami kryj!!. sit(. inne wielkosci od tych ktore S!!. uzywane do obliczania kapitalu obrotowego netto. Do maj!!.tku obrotowego zaliczone zostaly jedynie jego plynne skladniki ktore jak zwyklo sit(. przyjmowac latwo nierozliczonych w czasie kosztow oraz zapasow niemozliwych do uplynnienia na rynku. Do zobowi!!.zan biez!!.cych (pasywow biez!!.cych) wlicza sit(. krotkotermino we dlugi z wyznaczonymi terminami platnosci (m.in. kredyty i pozyczki krotkoterminowe) zobowi!!.zania wobec: dostawcow pracownikow budzetow ubez- S E. Nowak Wskainikifinansowejako zr6d/o informacji analitycznej Controlling i Rachunkowosc zarzlt.dcza nr 12/2000 s. 35; G. Michalski Piynnosc finansowa w maiych i sredni<;h przedsi~biorstwach WN PWN Warszawa 2005 s tez mozliwe do rozwazenia inne sytuacje takie jak restrukturyzacja i tym podobne zdarzenia. 6 Sit. tu 280 Grzegorz Michalski rr D - Will - 1) - - aktywa bieiqce.. ( pasywa blezqce gdzie: WBP - WIl/ - wskaznik biez!!.cej plynnosci finansowej. malych przedsit(.biorstw wskaznik taki w niepatologicznych warunkach powinien byc na nieco wyzszym poziomie. WBP jezeli bylby oceniany w odizolowaniu od stosowanych w praktyce uzupelnien nie bierze pod uwagt(. negatyw- w przedsit(.biorstwie mozna spienit(.zyc. Nie zalicza sit(. do niego naleznosci przeterminowanych

5 piynnosci w maiym przedsi~biorstwie 281 nie zalicza si~ rozliczen mi~dzyokresowych biernych dochodow przyszlych okresow krotkoterminowych rezerw celowych oraz zobowi1l:.zan z tytulu funduszy specjalnych 7. widac na rysunku 1 skladnikami tymi s1l:. srodki pieni~ine zapasy (zarowno zan biei1l:.cych (OOSZ) wplywa z kolei na przeci~tny poziom tych zobowi1l:.zan (zobowi1l:.zania biei1l:.ce to iloczyn OOSZ i przeci~tnej dziennej sprzedaiy)8. \~ OKZAP ~~ OSN ~!I) (sp \ : : nal zm is ~ ~ ~ ~. (1) OOSZ (IV) CKG (Ill) (III) - spiyw pieni~dzy za sprzedane wyroby gotowe (IV) - wypiyw pieni~dzy wynikaj!\.cy z uregulowania zobowi!\.zan wobec dostawcow OKZAP - okres konwersji zapasow OSN - okres spiywu naleznosci OOSZ - okres odroczenia splaty zobowi!\.zan biez!\.cych CKO - cykl konwersji 7 U. Wojciechowska Piynnosc finansowa po/skich przedsi~biorstw w okresie transformacji gospodarki. Aspekty mikroekonomiczne i makroekonomiczne SOH Warszawa 2001 s W. Pluta O. Michalski Krotkoterminowe zarzqdzanie kapitalem. Jak utrzymac piynnosc finansowq? CH Beck Warszawa 2005 s. 53. wg Wskainiki poziomu pieczen spolecznych i innych podmiotow przypadaj1l:.ce na dally okres raty splaty kredytow i pozyczek dlugoterminowych. Natomiast do zobowi1l:.zan biei1l:.cych Najcz~sciej brane pod uwag~ skladniki ksztaltuj1l:.ce poziom WBP mocno zalei1l:. od relacji ksztaltuj1l:.cych cykl konwersji gotowki przedsi~biorstwa. Jak materialow do produkcji jak i wyrobow gotowych) oraz naleinosci wynikaj1l:.ce z udzielenia kontrahentom kredytu kupieckiego. Przeci~tny poziom zapasow to iloczyn przeci~tnej dziennej sprzedaiy i okresu konwersji zapasow (OKZAP). Przeci~tny poziom naleinosci to wynik pomnoienia przeci~tnej dziennej sprzedaiy przez okres splywu naleinosci (OSN). Okres odroczenia splaty zobowi1l:.- ~J Oznaczenia: (I) - zakup materialow i surowcow do produkcji (II) - sprzedaz wyrobow gotowych gotowki sp - operacyjne srodki pieni~zne i ich ekwiwalenty zmis - zapasy materialow i surowcow do produkcji wg - wyroby gotowe nal- naleznosci. Rys. 1. Cykl konwersji gotowki Zrodlo: opracowanie wlasne.

6 -~ -. -._-~-._~~ ~ W przecil<-tnym przedsil<-biorstwie w modelowych warunkach postulowana wielkosc WBP wynosi zazwyczaj okolo 20. Dotyczy to przedsil<-biorstwa 0 zrownowazonej pozycji w stosunku do dostawcow i odbiorcow. Chodzi 0 tak'l sytuacjl<- w ktorej przedsil<-biorstwo ma podobnej dlugosci okres odroczenia splaty materialow i surowcow czyli 1. Srodki pienil<-zne wynikaj'lce z potrzeb transakcyjnych mozna przyj'lc jako bliskie O. Przy takich zalozeniach WBP wynie- T;rTD p - dazy wyrobow gotowych tymjest on wyzszy) dla uproszczenia naszych rozwazan przyjmujemy ze wynosi 1. Zalozenie to opiera sil<- na tym ze wynikiem no brat pod uwagl<- okres konwersji zapasow klienta oraz jego okres splywu naleznosci. Te dwa elementy skladaj'l sil<- na cykl operacyjny kupuj'lcego. 1m jest 282 ';:1:-""" '-~ Grzegorz Michalski "c;"!~) zobowi'lzad wobec dostawcow i okres splywu naleznosci. Jesli dla takiego przedsil<-biorstwa przyjmiemy ze dokonuje ono zakupow materialow i surowcow na poziomie 1 wtedy jego wyroby gotowe bl<-d'l warte 1 + (wartosc materialow i surowcow powil<-kszona 0 wartosc dodan'l w trakcie procesu produkcji) a naleznosci bl<-d'l wyceniane na poziomie 1++ (wartosc wyrobow gotowych powil<-kszona 0 marzl<-) zobowi'lzania wobec dostawcow odpowiadac bl<-d'l wartosci Sle: - zapasy + naleinosci + srodki pieni~ine - 1+ x W OKZAP yyn -WIll - - > 2 zobowiqzania wobec dostawcow 1 ' gdzie: WOKZAP-Wspolczynnik okresu konwersji zapasow zalezny od okresu konwersji zapasow (im dluzszy okres od zakupu materialow i surowcow do sprze- korzystania z kredytu kupieckiego s'l zobowi'lzania wobec dostawcow a skutkiem jego udzielania S'l naleznosci. Oprocz dopasowania dlugosci planowanego kredytu kupieckiego udzielanego klientom do swojego wlasnego stopnia wykorzystania mozliwosci produkcyjnych przedsil<-biorstwo powinno uwzgll<-dniac zgodnosc przecil<-tnego okresu splywu naleznosci z rzeczywistymi mozliwosciami swoich odbiorcow. Przedsil<-biorstwo udzielaj'lce kredytu kupieckiego powin- on krotszy tym krotszy powinien byc przysluguj'lcy kupuj'lcemu okres odroczenia splaty zobowi'lzan. Zaleznosc przedstawiona jest na rysunku 2 wynika z tego ze okres odroczenia splaty zobowi'lzan u kupuj'lcego jest okresem splywu naleznosci u sprzedaj'lcego.

7 i sptaty : Cykl konwersji : ~ -: t: mialy dluzszy od sredniego okres splywu naleznosci. W wyniku tego dostawcow do udzielania MiMP odroczenia platnosci za zobowi"zania Wskainiki poziomu piynnosci w maiym przedsi~biorstwie 283! Okras flnansowanla i : przez 6prz6da~cego! :r-- _A ~ :.. '.. '.. '.. c~v ':? ). j CykJ konwersji i Okras Sciltganla!.. :zapas6w: naietnosci : :4. ' -i' ' t! : : : 1"1"1 KUpUigrv.. i Okres i zobowlltzan i got6wk1! :.: :.! zapas6w i Okres CykI konwarsjl.. i Okres Sci~ania 1 nalaznosct! -~' ~ SprzedaJ~cy ~ : zobowl~1'i got6wki! Spi8ty CykJ konwersji j :~ - ti : ' Rys. 2. Relacje mi~dzy sprzedajllcym i kupujllcym przy udzielaniu kredytu kupieckiego Zr6dlo: W. Pluta Planowanie finansowe w przedsi~biorstwie PWE Warszawa 1999 s.95. Mniejsze przedsi«.biorstwa b«.d" mialy skladniki WBP na innym niz przeci«.tny poziomie. Mozna oczekiwac ze:. Jako podmioty 0 mniejszej sile przetargowej wzgl«.dem odbiorcow b«.d" ich poziom naleznosci b«.dzie wyzszy od analogicznego przedsi«.biorstwa 0 wi«.kszej sile ekonomicznej.. Cz«.sciej postrzegane s" one jako podmioty 0 mniejszej wiarygodnosci oraz 0 mniejszym wolumenie zakupow co skutkuje mniejsz" motywacj" z tytulu zakupow material ow i surowcow. W zwi"zku z tyro jesli dla takiego przedsi«.biorstwa przyjmiemy ze dokonuje ono zakupow materialow i surowcow na poziomie 1 wtedy jego wyroby gotowe b«.d" warte 1 + naleznosci b«.d" wyceniane na poziomie wyzszym niz w analogicznych wi«.kszych przedsi«.biorstwach 1+++ zobowi"zania wobec dostawcow b«.d" nizsze niz dla analogicznych wi«.kszych przedsi«.biorstw 1 (-). Srod-

8 zalozeniach WEP dla MiMP wyniesie wi~cej niz dla analogicznych wi~kszych WBP- wf// - - ( )». zobowiqzania wobec dostawcow 1 - Drugim tradycyjnym i opieraj~cym si~ na bilansie miernikiem poziomu drugiego stopnia - Wl/9 alba inaczej wskaznik plynnosci przyspieszonej: Natomiast dla MiMP: s J.G. 'DD - - naleinosci +srodki pienif.ine W.r.r-wl/- zobowiqzania wobec dostawcow WPP-wI/--> 1. zobowiqzania wobec dostawcow 1 II zobowiqzania wobec dostawcow 1(-) S - - srodki pienif.ine W; :f-wj - zobowiqzania wobec dostawcow (3) (2) 284 Grzegorz Michalski ki pieni~zne wynikaj~ce z potrzeb transakcyjnych mozna przyj~c jako bliskie 0 chat nalezy pami~tac ze w MiMP w zwi~zku z wyzszym ryzykiem operacyjnym s~ wyzsze niz w analogicznych wi~kszych przedsi~biorstwach. Przy takich przedsi~biorstw: - - zapasy + naleinosci + srodki pieni{'ine - 1+ x WOKZ4P plynnosci jest wskaznik plynnosci gdzie: WPP - wl/- wskaznik plynnosci przyspieszonej. Analogicznie d~a przeci~tnego przedsi~biorstwa: - - naleinosci + srodki pienif.ine naleinosci + srodki pienif.ine WPP=w ==» 1. Nast~pnym miernikiem poziomu plynnoscijest wskaznik plynnosci pierwszego stopnia WI znany takze jako wskaznik wskaznik plynnosci natychmiastowej: srodk6w pieni~znych lub jako gdzie: WSP - w/- wskaznik srodk6w pieni~znych. Siegel J.K. Shim S.W. Hartman Przewodnikpofinansach WN PWN Warszawa 1999

9 w = srodki pieni~zne =.Q:. > o. I zobowiqzania wobec dostawcow 1 - srodki pieni{'zne Oparte na skladnikach cyklu konwersji got6wki wskazniki poziomu plynnosci dla MiMP przybieraj~ wyzszy poziom niz dla analogicznych wi((.kszych przedsi((.biorstw. W zwi~zku z tym analizuj~c wskazniki poziomu plynnosci dla MiMP Die mozna wyciltgac zbyt optymistycznych wniosk6w nawet jesli s~ one wyzszell niz postulowane w literaturze przeci((.tne poziomy ok. 2 dla WBP oko- LIQUmITY MEASURES Summary SMALL FIRMS The correct liquidity management depends on owner knowledge about true level of liquidity. An object of the article they are static measures of the financial liquidity and with their advantages and with defects. Liquidity measures for micro and small firms are higher than adequate II Por. K. Pr~dkiewicz Piynnosc finansowa przedsi~biorstw z sektora MSP - wyniki badan empirycznych [w druku]. Wskainiki poziomu piynnosci w maiym przedsi~biorstwie 285 W liczniku tego miemika uwzgl((.dniane s~ tylko te aktywa kt6rych zdolnosc do regulowania biez~cych zobowi~zan jest natychmiastowa 1. Tutaj takze mozna zauwazyc ze dla przeci((.tnego przedsi((.biorstwa: WSp = Natomiast dla przeci((.tnego MiMP: - rr.r-w ---». rl.rs'd I zobowiqzania wobec dostawcow l(-} 0 Podsumowanie 10 1 dla WPP oral okolo 03 dla WSP. IN measures for larger firms. Some researchers are ready to think that it is sufficient to tell that such micro and small firms characterizes good level of solvency. Article shows why such conclusion not always is safe. Translated by Grzegorz Michalski 10 M. Sierpinska D. W~dzki Zarzqdzanie piynnosciqfinansowq w przedsi~biorstwie WN PWN Warszawa 1997 s. 61.