EKSPERYMENTALNA OCENA PODZIELNOŚCI I KONCENTRACJI UWAGI W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU WYKSZTAŁCENIA I PŁCI BADANYCH.

Transkrypt

1 EKSPERYMENTALNA OCENA PODZIELNOŚCI I KONCENTRACJI UWAGI W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU WYKSZTAŁCENIA I PŁCI BADANYCH. Projekt zaliczeniowy

2 WPROWADZENIE UWAGA jest mechanizmem, który pozwala nam koncentrować się tylko na tych aspektach rzeczywistości którymi jesteśmy zainteresowani, przypomnieć tylko część informacji zakodowanych w pamięci, uruchomić tylko jeden z wielu możliwych procesów myślenia, czy też wykonać jedną z wielu możliwych do wykonania reakcji. Innymi słowy, uwaga pozwala wprowadzać w naszym codziennym funkcjonowaniu porządek i harmonię. Zdolność koncentracji uwagi, czyli świadomego kierowania i utrzymania jej na określonym rodzaju czynności oraz możliwość nierozpraszania się pod wpływem innych, nawet stosunkowo silnych bodźców niezwiązanych z wykonywaniem czynności niektórym przysparza wiele problemów. KONCENTRACJA to umiejętność skupienia i utrzymywania uwagi na ściśle określonych zadaniach czy zagadnieniach.

3 CECHY UWAGI selektywność zdolność do przeszukiwania pola percepcyjnego przedłużona koncentracja (czujność) podzielność przerzutność

4 CECHY UWAGI Selektywność Dotyczy selekcji źródła informacji, przy jednoczesnym odrzuceniu informacji nieważnych (szum) oraz zakłócających (dystraktorów). Efekt cocktail party Shadowing (Cherry) Podzielność Zdolność do koncentrowanie się na dwóch lub większej liczbie źródeł informacji. Badanie: zmodyfikowany shadowing. Miarą jest różnica w wykonaniu zadania priorytetowego w warunkach wymuszonej podzielności a bez konieczności równoległej kontroli innej czynności.

5

6 EFEKTYWNOŚĆ KONCENTRACJI UWAGI WSPOMAGAJĄ CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE: Zewnętrzne m.in.: Właściwe oświetlenie; Optymalna temperatura; Cisza (ale nie absolutna); Brak rozpraszających przedmiotów- puste biurko, stolik, uporządkowane miejsce pracy; Odpowiedni klimat miejsca, w którym się przebywa. Wewnętrzne: Dobry poziom zdolności umysłowych, percepcji wzrokowej, słuchowej, sprawności pamięci; Dobra kondycja psychiczna- wypoczęty umysł Motywacja; Korzystne samopoczucie; Konsekwencja w działaniu, doprowadzenie realizowanych zadań do końca; Rozumienie materiału przeznaczonego do nauki.

7 Na koncentracje uwagi działa: bodziec np. przyzwyczajenie, ilość czynników rozpraszających-ich intensywność, wyuczone nawyki, temperament człowieka, motywacja, nastawienie. Na podstawie czasu na którym może skupić się na jednej rzeczy można ocenić możliwości koncentracji.

8 TEORIA SELEKCJI ŹRÓDŁA INFORMACJI Informacje muszą przejść przez filtr (bramkę) blokujący znaczną część docierającej do organizmu stymulacji sensorycznej, podczas gdy innym informacjom umożliwia się dostęp do kolejnych etapów przetwarzania. Gdy nie jest jasne, którego z dwóch przekazów należy słuchać, ale wiadomo, że któregoś trzeba, rozpoznanie każdego przekazu utrzymuje się na poziomie 50% (Broadbent, 1952).

9

10 TEORIE FILTRA UWAGI: Broadbent (teoria Y) Przetwarzanie sensoryczne tworzenie wrażeń Przetwarzanie semantyczne tworzenie spostrzeżeń. badania Treismann filtr przełącza się wg sensu docierających bodźców, pozwalając śledzić treść mimo zmiany kanału efekt synonimu (wolniejsze reagowanie, gdy trzeba wykryć dane słowo a w kanale ignorowanym pojawiał się jego synonim związek iluzoryczny powstawanie zbitków z dwóch bodźców w jeden (dom + lek = domek)

11 TEORIA FILTRA UWAGI Morray (w kanale ignorowanym padało imię badanego) Gray, Wadderburn: Równocześnie przekazywane ciągi sylab i cyfr. Połowa badanych wiedziała o możliwości grupowania. Niektórzy badani słyszeli najpierw sylaby, potem cyfry, lepsze rezultaty tych którzy tak słyszeli. Triesman (zasada semantyczna, model osłabiacza - attenuator) filtr otwierany od środka dla bodźców antycypowanych koherentnych z informacjami już analizowanymi w kanale semantycznym.

12 TEORIA FILTRA UWAGI Deutsch i Deutsch selekcja dopiero po świadomej obróbce. Osłabienie bądź wzmocnienie dopiero po dotarciu do świadomości. Zasada koniecznej świadomości Johnston filtr elastyczny w zależności od poziomu przetwarzania informacji (płytki vs. Głęboki vs. Najgłębszy) Czas przetwarzania semantycznego min 360ms., sensorycznego 100ms. Wyższy poziom przetwarzania oznacza większą ilość informacji przetwarzanych równocześnie. Efektywność filtra na poziomie wyższym zależy od skuteczności na poziomie niższym (odsiewanie szumu i dystraktorów) Zasada przetargu między szybkością a poprawnością.

13 Rejestr sensoryczny Poziom płytki (sensoryczny) Broadbent Analiza percepcyjna (identyfikacja) Poziom głębszy (semantyczna identyfikacja) Triesman Deutsch i Deutsch Analiza semantyczna (przechowywanie pamięciowe) Poziom najgłębszy (treści semantycznie związane) Wybór reakcji

14 TEORIE PODZIELNOŚCI UWAGI: Bernstein: możliwe jest wykonywanie dwóch czynności jednocześnie bez ponoszenia kosztów. Duncan teoria uwagi skierowanej na obiekt. Allport miultikanałowa koncepcja uwagi, czyli każdy kanał ma swój filtr. Gdy ten sam kanał, 50% błędów, gdy wizualnie 10-30%. Przetwarzanie jednokanałowe jest włączane w momencie zadań nieprzewidywalnych oraz wysokiego ryzyka popełnienia błędu. Triesman kanałów sensorycznych może być wiele, ale tylko jeden semantyczny Kahneman teoria alokacji zasobów - Przetwarzanie szeregowe - Określona ilość zasobów poznawczych, może jednak wzrosnąć w momencie pobudzenia - Nadrzędny mechanizm selekcjonujący rozdziela zasoby

15 PROBLEM BADAWCZY: Czy osoby z różnym poziomem wykształcenia różnią się w zakresie zdolności koncentracji i podzielności uwagi? Czy mężczyźni i kobiety różnią się w zakresie podzielności uwagi i zdolności koncentracji?

16 CEL PROJEKTU: Ocena podzielności uwagi oraz zdolności koncentracji w zależności od poziomu wykształcenia i płci badanych.

17 HIPOTEZA: Osoby z wykształceniem wyższym maja większą zdolność koncentracji i podzielności uwagi niż osoby z wykształceniem średnim i podstawowym. Kobiety mają bardziej podzielną uwagę i większą zdolność koncentracji niż mężczyźni.

18 ZMIENNE: zmienna zależna- poziom koncentracji i podzielności uwagi(podane jako wartość liczbowawynik eksperymentu) zmienna niezależna wykształcenie, płeć, motywacja, wypoczynek

19 OKREŚLENIE OBRAZU ZMIENNYCH ISTOTNYCH DLA ZMIENNEJ ZALEŻNEJ ORAZ STRUKTURY PRZESTRZENI ZMIENNEJ Wykształcenie- wyższe, średnie, podstawowe płeć- dwukategorialna(k,m) Motywacja liczbowa (skala punktowa1-6) Wypoczynek- liczbowa(ilość godzin snu w nocy poprzedzającej badanie) Dane demograficzne: wiek, płeć, wykształcenie,

20 DOBÓR DO GRUP: Dobór do grup: losowy Taka sama liczba mężczyzn i kobiet, w wieku: lat z wykształceniem wyższym, średnim, podstawowym, osoby losowo wybrane spośród wszystkich w tym wieku, grupy po 30 osób. Grupa 1- wykształcenie podstawowe 1Kkobiety,1M- mężczyźni Grupa 2- wykształcenie średnie 2K-kobiety, 2Mmężczyźni Grupa 3- wykształcenie wyższe 3 K- kobiety, 3 M- mężczyźni Kryteria włączenia- Wyrażenie zgody na udział w badaniu

21 NARZĘDZIE BADAWCZE: Eksperyment polegający na odsłuchaniu przez słuchawki włożone do przewodów słuchowych dwóch różnych tekstów, jednoczasowo (1 tekst do ucha prawego, 2 tekst do ucha lewego) z poleceniem skupienia się na jednym z nich(tekst z ucha prawego-bajka o słoniu Bartku) i policzeniu ile razy w tekście czytanym pada jakieś imię. Uzyskany wyniki jest wartością liczbową(np. w tekście 16 razy pada jakiekolwiek imię) i zostanie poddany analizie statystycznej. Zadanie przeprowadzone jest w warunkach umożliwiających skoncentrowanie się: ograniczenie hałasu z zewnątrz, brak innych czynników zakłócających poza tekstem w drugim uchu, homogenne grupy. Badacz obserwuje i nadzoruje prawidłowy przebieg badaniaprowadzi arkusz obserwacji-notuje liczbę zapamiętanych imion w poszczególnych grupach.

22 MATERIAŁY UŻYTE W BADANIU: Tekst o słonik Bartusiu; Słonik Bartuś miał 6 lat. Razem ze swoimi ukochanymi rodzicami tatą Stefanem, mamą Leokadią i młodszą siostrą Justynką mieszkał w dalekiej i bardzo ciepłej Afryce, wśród gęstych zarośli. Bardzo lubił zabawy z siostrą i kolegą Filipkiem, który był najlepszym przyjacielem Bartusia. Uwielbiali bawić się razem w berka i chowanego. Na wspólnej wesołej zabawie spędzali prawie każdą wolną chwilę. A kiedy czasem było smutno, Bartuś i Filipek siadali razem w ich ulubionym miejscu w cieniu rozłożystej palmy i o tym rozmawiali. Justynka chowała się wtedy w pobliskich krzakach i podsłuchiwała rozmowy kolegów. Opowiadała później sekrety Bartusia swoim koleżankom Jagódce i Paulince, a dziewczynki naśmiewały się później ze słonika. Kiedy mama Leokadia się o tym dowiedziała, była bardzo niezadowolona. Wytłumaczyła Justynce, Jagódce i Paulince, że to bardzo niegrzeczne z ich strony, a one obiecały poprawę.(16x pada jakieś imię )

23 MATERIAŁY UŻYTE W BADANIU: Tekst z drugiego ucha zakłócający: Na powierzchni tylnej części skalistej (facies posterior partis petrosae) znajduje się otwór słuchowy wewnętrzny (porus acusticus internus), powyżej niego dół podłukowy (fossa subarcuata), zaś poniżej otwór zewnętrzny wodociągu przedsionka (apertura externa aqueductus vestibuli). Otwór prowadzi do kanału słuchowego wewnętrznego (meatus acusticus internus), którym przechodzi n. twarzowy (n. facialis) (VII), n. przedsionkowoślimakowy (n. vestibulocochlearis) (VIII) i t. błędnika (a. labyrynthi) oraz który posiada dno (fundus meatus acustici interni). Na dnie znajduje się grzebień poprzeczny (crista transversa), który dzieli je na pole górne i dolne. W polu górnym wyróżniamy część przednią i tylną; część przednia to pole n. twarzowego (area n. facialis), którym ów nerw przechodzi, zaś część tylna to pole przedsionkowe górne (area vestibularis superior), którym przechodzi n. łagiewkowobańkowy (n. utriculoampullaris). [A.Bochenek Anatomia człowieka]

24 MATERIAŁY UŻYTE W BADANIU: Arkusz obserwacji w programie Exel z wyszczególnieniem liczby badanych w poszczególnych grupach, płci, wykształcenia(podstawowe, średnie,wyższe), motywacji(wartości liczbowe 1-6, możliwy podział na dużą(5-6pkt), średnią(3-4pkt) i małą(1-2pkt)), uzyskanego wyniku z eksperymentu (1-16, możliwy podział na koncentrację dużą 16-12pkt,średnią 11-7pkt, małą <7pkt), wypoczynek tak=1 (liczba godzin snu>6), nie=0 (liczba godz. snu <6)

25 ANALIZA STATYSTYCZNA WYNIKÓW Opierając się na wynikach ilościowych (liczba imion w tekście) można wyznaczyć medianę, średnią, odchylenie standardowe, wariancję. Ideą analizy wariancji jest sprawdzenie czy pewne zmienne niezależne (czynniki) mają wpływ na poziom zmiennej zależnej (zmiennej testowanej, mierzonej). Analiza wariancji ANOVA pozwala nam na porównywanie nie tylko zmiennych mających więcej niż 2 poziomy (grupy), ale pozwala również analizować równoczesny wpływ kilku czynników naraz (MANOVA) oraz efekty interakcyjne pomiędzy tymi czynnikami.

26 ANALIZA STATYSTYCZNA WYNIKÓW Zakładamy, że wieloczynnikowa analiza wariancji wykazała istotny statystycznie wynik. Można zatem stwierdzić, że poziom wykształcenia i płeć wpływa na zdolność koncentracji. Przeprowadzono także porównania wielokrotne, testy post-hoc. Analizy wykazały, że w grupie osób z wykształceniem podstawowym i średnim (grupy między sobą nie różniły się poziomem koncentracji) kobiety wykazały się większym stopniem koncentracji niż mężczyźni, natomiast w grupie osób z wykształceniem wyższym poziom koncentracji mężczyzn i kobiet był porównywalny.

27 GRAFICZNE PRZEDSTAWIENIE Wykres kolumnowy najczęściej stosowany jest w celu zaprezentowania poziomu danej zmiennej dla kilku analizowanych grup. Służy on więc do graficznej prezentacji różnic pomiędzy grupami pod względem danej cechy a także do graficznego porównywania tych grup. Można przedstawić za pomocą wykresu kolumnowego wyniki w poszczególnych grupach, osobno dla mężczyzn i osobno dla kobiet

28 ŚREDNI POZIOM KONCENTRACJI W GRUPACH(LICZBA WYCHWYCONYCH IMION 1-16) Grupa 1 Grupa 2 Grupa 3 Kobiety Mężczyźni Grupa 1- wykształcenie podstawowe Grupa 2 wykształcenie średnie Grupa 3 wykształcenie wyższe

29 BIBLIOGRAFIA Maruszewski T. (2001). Psychologia poznania. Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B.(2006). Psychologia poznawcza. Dalton P., Fraenkel N. Gorillas we have missed: Sustained inattentional deafness for dynamic events Conginition 2012 Sep;124(3): Moir A., Jessel D. (1993).Brain sex. The real difference between men and women. Osowiecka M. Jak brak uwagi utrudnia percepcję? ISSN , Nr 2 (14) 2013, s Lachter J, Forster KI, Ruthruff E.Forty-Five Years After Broadbent (1958): Still No Identification Without Attention. Psychological Review, Vol 111(4), Oct 2004, Driver J. A selective review of selective attention research from the past century. Br J Psychol Feb;92 Part 1: Keren G. Some considerations of two alleged kinds of selective attention. J Exp Psychol Gen Dec;105(4): Broadbent, D. E. (1958). Perception and communication.london: Pergamon Press. Cherry, C. (1953). Some experiments on the recognition of speech, with one and two ears. Journal of the Accoustical Society of America, 25, Treisman, A. (1960). Contextual cues in selective listening. Ouarterly Journal of Ezperimental Psychology, 12, Treisman, A. (1964 a). Effect of irrelevant material on the efficiency of selective listening. American Journal of Psychology, 17, Lavie N, Hirst A.,de Fockert JW.,Viding E. Load Theory of Selective Attention and Cognitive Control. J Exp Psychol Gen Sep;133(3): Lindsay, R H., Norman, D. A. (1984). Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.