PROCESY POZNAWCZE WYKŁAD

Transkrypt

1 KOGNITYWISTYKA 2017 Marek Kowalczyk Instytut Psychologii UAM PROCESY POZNAWCZE WYKŁAD 1. Poprzedzanie (priming) jako narzędzie testowania hipotez dotyczących reprezentacji i procesów poznawczych. Priming semantyczny, asocjacyjny, afektywny. Wyjaśnienia primingu semantycznego i asocjacyjnego: hipoteza rozprzestrzeniającego się pobudzenia, priming związany z oczekiwaniami. słowa kluczowe: bodziec poprzedzający, bodziec testowy, priming asocjacyjny, semantyczny, afektywny; rozprzestrzeniające się pobudzenie 2. Wyjaśnienie primingu semantycznego w modelach reprezentacji rozproszonych. Hipoteza wskazówki łącznej. Główne ustalenia w badaniach nad primingiem semantycznym i asocjacyjnym. słowa kluczowe: wskazówka łączna, model lokalistyczny, reprezentacja rozproszona 3. Priming powtórzeniowy. Stanowisko abstrakcjonistyczne i egzemplarzowe w wyjaśnianiu primingu powtórzeniowego. Potęgowe prawo uczenia się i zapominania. Priming powtórzeniowy jako efekt wzbudzenia reprezentacji (Anderson). Priming powtórzeniowy jako efekt uczenia się powiązań bodziec reakcja. Teoria rywalizacji egzemplarzy (Logan). słowa kluczowe: dostępność reprezentacji, wzbudzenie, egzemplarz, proces algorytmiczny 4. Pamięć sensoryczna. Techniki badania pamięci sensorycznej: sprawozdanie częściowe, maskowanie wsteczne, ocena czasu utrzymywania się obrazu trwania dźwięku. słowa kluczowe: pamięć sensoryczna, pamięć krótkotrwała, sprawozdanie częściowe i całkowite, maskowanie wsteczne, efekt negatywnej zależności pamięci sensorycznej od czasu trwania bodźca, efekt przyrostka, efekt modalności 5. Uwaga selektywna w spostrzeganiu: główne ustalenia empiryczne i spór o ich interpretację. Teorie wczesnej (Broadbent) i późnej selekcji (Deutschowie, Norman, Duncan), propozycje kompromisowe (Treisman, Johnston). Model kontrolowanego przetwarzania paralelnego (Pashler). Bierne i aktywne mechanizmy selekcji w koncepcji Lavie: rola obciążenia percepcyjnego i obciążenia procesów zarządczych. Problem gdzie (lokalizacja w mózgu) i kiedy (właściwości temporalne) operują mechanizmy uwagi selektywnej w świetle wyników badań psychoneurofizjologicznych. słowa kluczowe: uwaga selektywna i podzielna, identyfikacja percepcyjna, wczesna selekcja, późna selekcja, hipoteza osłabiacza, prezentacja dychotyczna, technika podążania, efekt synonimu, efekt przyjęcia towarzyskiego, efekt Stroopa; filtr selekcyjny, zasoby (środki analizy percepcyjnej), obciążenie percepcyjne, obciążenie pamięci roboczej 6. Endogenne i egzogenne wyznaczniki selekcji uwagowej. Bodźce przyciągające uwagę i mechanizmy celowego kierowania uwagi. Rola mechanizmu orientacyjnego i zarządczego w koncepcji Posnera. Koncepcja Corbetty i Shulmana. Rola nastawienia w automatycznym przyciąganiu uwagi. Mechanizmy kierowania uwagi i przyciągania uwagi w modelu Cowana. Zjawisko mrugnięcia uwagowego i jego implikacje teoretyczne.

2 2 słowa kluczowe: automatyczne przyciąganie uwagi, nastawienie, mrugnięcie uwagowe, habituacja 7. Mechanizmy hamowania w uwadze. Priming negatywny. Hamowanie powrotu. Teorie primingu negatywnego: wyjaśnienie inhibicyjne, teoria wydobycia śladu epizodycznego, integracyjna propozycja Tippera. słowa kluczowe: priming negatywny, hamowanie reprezentacji, ślad epizodyczny, hamowanie powrotu, hamowanie latentne, hamowanie odruchu wzdrygnięcia 8. Uwaga skierowana na miejsce i na przedmiot. Metafory uwagi skierowanej na miejsce: światło punktowego reflektora (Posner), obiektyw o zmiennej ogniskowej (Eriksen i St. James). Rola grupowania percepcyjnego w dystrybucji uwagi. Badania nad poprzedzaniem przestrzennym, rywalizacją reakcji, funkcjonowaniem osób z zespołem jednostronnego pomijania. słowa kluczowe: poprzedzanie przestrzenne, zespół jednostronnego pomijania, wygaszanie, grupowanie percepcyjne 9. Uwaga podzielna. Badania nad nabywaniem sprawności oraz wykonywaniem czynności równoczesnych. Teoria modułów uwagi (Allport), zasobów (Kahneman), zasobów specyficznych (Navon i Gopher, Wickens). Czynności limitowane zasobami i danymi. Psychologiczny okres refrakcji i koncepcja centralnego wąskiego gardła w przetwarzaniu. Zasoby w architekturach neurokognitywnych CAPS. słowa kluczowe: uwaga podzielna, zasoby, moduły, psychologiczny okres refrakcji, centralne wąskie gardło, reguła, system regułowy 10. Przeszukiwanie pola wzrokowego. Teoria integracji cech (Treisman i Gelade), teoria podobieństwa (Duncan i Humphreys), model kierowanego przeszukiwania (Wolfe). słowa kluczowe: przeszukiwanie efektywne i nieefektywne, proste (ukierunkowane przez pojedynczą cechę) i koniunkcyjne, równoległe i szeregowe, cechy priorytetowe, mapa cech, mapa lokalizacji, związek iluzoryczny 11. Od pamięci krótkotrwałej w modelu modalnym do współczesnych teorii pamięci roboczej. Model modalny w świetle wyników badań. Wielosystemowa pamięć robocza (model Baddeleya). Aktywacyjny model pamięci roboczej (Cowan, Oberauer). Ile elementów może objąć ognisko uwagi? słowa kluczowe: pamięć krótkotrwała, pamięć robocza, pętla fonologiczna, szkicownik wzrokowoprzestrzenny, centralny system zarządczy, bufor epizodyczny, ognisko uwagi, obszar bezpośredniego dostępu 12. Długotrwała pamięć robocza. Pamięć prospektywna. Pamięć prospektywna a pamięć retrospektywna. Składnik prospektywny i retrospektywny w przypominaniu sobie intencji. Metody badania pamięci prospektywnej. Determinanty sukcesu pamięci prospektywnej: czynniki działające w fazie zapamiętywania (kodowanie intencji), przechowywania (powtarzanie) i wydobycia (charakter wskazówek, właściwości wykonywanego zadania, interakcja wskazówek i zadania). Rola monitorowania oraz spontanicznych procesów wydobycia w funkcjonowaniu pamięci prospektywnej (teoria PAM vs. teoria wielu procesów). słowa kluczowe: długotrwała pamięć robocza, krótkotrwała pamięć robocza, grupowanie; pamięć prospektywna, zadania związane z czasem, zadania związane ze zdarzeniem, monitorowanie

3 13. Procesy i systemy pamięci trwałej. Badania nad zachowaną pamięcią w amnezji i nad pamięcią utajoną u ludzi bez amnezji. Koncepcja wielu systemów pamięci trwałej. Pamięć semantyczna i pamięć epizodyczna. Fenomenologia stanów pamięci. Metoda rozszczepienia procesów. słowa kluczowe: amnezja następcza, amnezja wsteczna, pamięć deklaratywna, pamięć niedeklaratywna; pamięć semantyczna, pamięć epizodyczna, test bezpośredni, test pośredni, rozszczepienie zadań, rozszczepienie procesów 14. Wyjaśnienia procesualne rozszczepień pomiędzy wskaźnikami pamięci. Hipoteza przetwarzania sprzyjającego transferowi. Model powiązania elementu z kontekstem. Model SAC. słowa kluczowe: test percepcyjny, test pojęciowy; priming percepcyjny, priming pojęciowy; przypominanie sobie (recollection), poczucie znajomości (familiarity) 15. Wydobywanie informacji z pamięci i zapominanie. Rola zgodności kontekstu kodowania i wydobywania oraz obciążenia wskazówek wydobycia. Wydobycie w modelach SAM-REM i ACT- R. Zapominanie w wyniku wydobywania. Pamięciowe efekty intencjonalnego tłumienia skojarzeń. Kierowane zapominanie. słowa kluczowe: siła śladu pamięciowego, informacja o elemencie i o kontekście, obciążenie wskazówki (cue load), interferencja asocjacyjna (competitor interference), hamowanie, interferencja związana z wykonywaniem testu pamięciowego (output interference), zapominanie pod wpływem podpowiedzenia części elementów (part-set cuing inhibition) 3

4 ĆWICZENIA 4 1. Pamięć, uwaga i pamięć robocza przegląd problematyki zajęć i bilans otwarcia: co już wiemy Zadanie Stroopa jako narzędzie badania uwagi selektywnej, procesów automatyzacji i kontroli poznawczej. słowa kluczowe: interferencja, facylitacja, automatyzacja, kontrola, hamowanie PWN. (s , ) 4. Pamięć sensoryczna a pamięć krótkotrwała. Eksperyment Sperlinga. słowa kluczowe: pamięć sensoryczna, pamięć krótkotrwała, sprawozdanie częściowe i całkowite, maskowanie wsteczne PWN. (s , ) 5. Pamięć krótkotrwała a pamięć długotrwała. Argumenty na rzecz rozróżnienia systemów pamięci krótkotrwałej i długotrwałej. Właściwości wyrazów oraz pozycja wyrazów na liście a ich odtwarzanie dla różnych warunków kodowania i odtwarzania. słowa kluczowe: pamięć krótkotrwała, efekt pierwszeństwa, efekt świeżości PWN. (s , , ) 6. Pamięć krótkotrwała a pamięć długotrwała (II). Dynamika wydobywania elementów z listy w swobodnym odtwarzaniu. Geneza efektów pierwszeństwa i świeżości. Długotrwały efekt świeżości. Wyjaśnienie efektu świeżości w modelach zakładających wydobywanie kontekstu. Rola wskazówek wydobycia przy odtworzeniu bezpośrednim. słowa kluczowe: efekt sąsiedztwa (contiguity effect), efekt bliskości semantycznej (semantic proximity effect), odstęp czasowy pomiędzy ekspozycjami kolejnych elementów (interpresentation interval), odstęp czasowy pomiędzy zakończeniem prezentacji listy a odtworzeniem (retention interval) 7. Teoria podwójnego kodowania. słowa kluczowe: imagen, logogen, efekt wyższości obrazu PWN. (s )

5 8. Pamięć krótkotrwała: procedura Browna-Petersonów. Hipoteza odróżnialności śladu pamięciowego. 5 słowa kluczowe: interferencja proaktywna, uwalnianie od interferencji proaktywnej, odróżnialność śladu pamięciowego PWN. (s ) 9. Przeszukiwanie pamięci krótkotrwałej: eksperyment Sternberga. Czas reakcji jako wskaźnik sposobu przeszukiwania pamięci krótkotrwałej. Wielofazowy model przeszukiwania. Model przetwarzania równoległego w zadaniu Sternberga. słowa kluczowe: przeszukiwanie równoległe, sekwencyjne, wyczerpujące, kończące się w momencie odnalezienia Anderson, J. B. (1998). Uczenie się i pamięć: integracja zagadnień. Warszawa: Wyd. Szkolne i Pedagogiczne. (s ) PWN. (s ) 10. Systemy pamięci roboczej w modelu Baddeleya: właściwości, funkcje, współdziałanie. Wielosystemowy model Baddeleya a aktywacyjny model Cowana. słowa kluczowe: centralny system zarządczy (wykonawczy), szkicownik wzrokowo-przestrzenny, pętla fonologiczna, bufor epizodyczny, efekt podobieństwa fonologicznego, efekt zakłócenia przez dźwięki mowy (i pewne inne), efekt długości słowa, tłumienie artykulacyjne PWN. (s , , ) Orzechowski, J., Piotrowski, K.T., Balas, R., Stettner, Z. (red.) (2009). Pamięć robocza. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica. (s ) #Eysenck Metody badania pamięci roboczej. słowa kluczowe: zakres pamięci roboczej, przełączanie, przeszukiwanie pamięci, zadanie n-wstecz, generowanie sekwencji losowych, zadanie podwójne Orzechowski, J., Piotrowski, K.T., Balas, R., Stettner, Z. (red.) (2009). Pamięć robocza. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica. (r. 3) 12. Procesy kodowania a wydobywanie informacji z pamięci trwałej. Teoria poziomów przetwarzania. Eksperyment Craika i Lockharta. słowa kluczowe: poziomy przetwarzania, powtarzanie podtrzymujące, powtarzanie opracowujące (pogłębiające), efekt autoreferencji PWN. (s ) #Eysenck

6 13. Procesy kodowania a wydobywanie informacji z pamięci trwałej. Czynniki wpływające na zapamiętywanie. Zasada specyficzności kodowania. Rozpoznawanie a odtwarzanie. Kiedy odtwarzanie jest lepsze od rozpoznawania: eksperyment Tulvinga i Thomsona. Pamięć zależna od kontekstu i stanu. 6 słowa kluczowe: rozpoznawanie, odtwarzanie, wskazówki dostępu, efekt specyficzności kodowania, obciążenie wskazówki, interferencja proaktywna i retroaktywna, efekt zależności od nastroju, efekt zgodności nastroju Anderson, J. B. (1998). Uczenie się i pamięć: integracja zagadnień. Warszawa: Wyd. Szkolne i Pedagogiczne. (s ) Jagodzińska, M. (2008). Psychologia pamięci. Gliwice: Helion. (s ) PWN. (s ) #Eysenck , , Wydobywanie informacji z pamięci deklaratywnej w świetle założeń architektury kognitywnej ACT-R. słowa kluczowe: aktywacja bazalna, aktywacja źródłowa, szum, efekt wachlarza Anderson, J. B. (1998). Uczenie się i pamięć: integracja zagadnień. Warszawa: Wyd. Szkolne i Pedagogiczne. (s ) 15. Test zaliczeniowy. #literatura nieobowiązkowa