WYKŁAD 2: PSYCHOLOGIA POZNAWCZA JAKO NAUKA EKSPERYMENTALNA

Transkrypt

1 WYKŁAD 2: PSYCHOLOGIA POZNAWCZA JAKO NAUKA EKSPERYMENTALNA Psychologia poznawcza dr Mateusz Hohol

2 METODA NAUKOWA (1) problem badawczy (2) hipoteza (4) analiza danych (3) eksperyment (5) wniosek: potwierzenie lub obalenie hipotezy

3 MODEL PROCESU BADANIA PSYCHOLOGICZNEGO (BRZEZIŃSKI, 2002) Formułowanie pytania badawczego (na podstawie literatury lub obserwacji) Formułowanie hipotezy (która przewiduje układ wyników) Ustalenie schematu badania (eksperymentalny, korelacyjny) Operacjonalizacja (projektowanie sposoby pomiaru zmiennej teoretycznej) Pomiar (zbieranie danych) Analiza danych (wykorzystanie metod statystycznych) Opis wyników

4 FORMUŁOWANIE PYTANIA BADAWCZEGO Formułujemy je na podstawie literatury lub obserwacji pytania o różnice vs pytania związek czy kobiety mają inną tolerancję na ból niż mężczyźni? (pr) czy osiągnięcia szkolne związane są z inteligencją? (pz) pytania kierunkowe vs pytania niekierunkowe czy kobiety charakteryzują się wyższym poziomem depresyjności? (pk) czy kobiety i mężczyźni różnią się poziomem depresyjności (pnk)

5 ZMIENNE Zmienna to własność (cecha), która może przyjmować co najmniej dwie różne wartości w danym zbiorze elementów (Bedyńska i Cypryańska, red., 2013) Zmienna teoretyczna (latentna): nie podlega bezpośredniemu pomiarowi, jest konstruktem teoretycznym (empatia, inteligencja, samokontrola, optymizm) Zmienna obserwowalna: jest wskaźnikiem zmiennej teoretycznej (na jej podstawie można wnioskować o wartości zmiennej teoretycznej)

6 ZMIENNE Zmienna wyjaśniana ~ zmienna zależna Zmienna wyjaśniająca ~ zmienna niezależna Zmienna niezależna wpływa na zmienną zależną (wartości zmiennej zależnej zależą od zmiennej niezależnej)

7 ZMIENNE zmienne niezależne: mają lub mogą mieć wpływ na zachowania osób badanych zmienne niezależne istotne / zmienne niezależne nieistotne (zakłócające) (czy ich wpływ na zachowanie jest kontrolowany przez badacza?) zmienne niezależne istotne główne / zmienne niezależne istotne uboczne (czy badacz manipuluje daną zmienną?) zmienne zależne: podlegają pomiarowi podczas eksperymentu w eksperymencie chodzi o to czy zmienna niezależna będzie mieć istotny wpływ na zmienną zależną

8 JAK ZMIENNA ZALEŻNA MA SIĘ DO ZMIENNEJ NIEZALEŻNEJ? Wyjaśnienie 1: termin zmienna zależna odnosi się do zjawiska (cechy lub czynnika), które zależy od osoby badanej; zmienna niezależna nie zależy od osoby badanej (zależy od badacza). Wyjaśnienie II: wartości zmiennej zależnej, są takie a nie inne gdyż pojawiają się jako reakcja na zmienne niezależne (szczególnie na zmienną niezależną główną). Termin zmienna zależna odnosi się do zjawiska (cechy lub czynnika), którego pojawienie następuje na skutek działania innego zjawiska (cechy lub czynnika). Istnieje pomiędzy nimi związek przyczynowo-skutkowy.

9 ZMIENNE Francuz & Mackiewicz, 2005 inteligencja płeć empatia sukcesy edukacyjne empatia kooperacja

10 badania psychologiczne schemat eksperymentalny schemat korelacyjny manipulacja zmienną niezależną (podział na grupy) kontrola zmiennych niezależnych ubocznych (płeć, wykształcenie, pochodzenie) dobór losowy grup pomiar zmiennej zależnej (wnioskowanie o przyczynowości) analiza związku dwóch (lub więcej) zmiennych bada się czy wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej wzrasta wartość drugiej brak podziału na grupy nie można wnioskować o przyczynowości

11 CO TO JEST EKSPERYMENT? eksperyment można zdefiniować jako procedurę, w której badacz manipuluje co najmniej jedną zmienną ( ), dokonuje pomiaru innej zmiennej ( ) i stara się kontrolować lub ograniczyć wpływ pozostałych zmiennych ( ). Francuz & Mackiewicz, 2005.

12 DYGRESJA FILOZOFICZNA: CO TO JEST PRZYCZYNOWOŚĆ? the claim that X causes Y means that for at least some individuals, there is a possible manipulation of some value of X that they possess, which, given other appropriate conditions (perhaps including manipulations that fix other variables distinct from X at certain values), will change the value of Y or the probability distribution of Y for those individuals. In this sense, changing the value of X is a means to or strategy for changing the value of Y. (Woodward, 2003, p. 40).

13 BADANIA KORELACYJNE W badaniu korelacyjnym analizuje się wzajemny związek dwóch zmiennych zależnych (a nie manipuluje zmienną niezależną, sprawdzając wpływ na zmienną zależną) np. istnieje korelacja pomiędzy szybkością chodzenia mężczyzn a ich statusem społecznym, ale nie sposób stwierdzić co jest skutkiem, a co przyczyną (Buss, 2001)

14

15 PODSTAWOWE UKŁADY EKSPERYMENTALNE Układ z dwoma grupami (dobranymi losowo) dzielimy badane osoby np. na grupę badawczą i grupę kontrolną Układ z powtarzanymi pomiarami w jednej grupie badamy jedną grupę ludzi w dwóch sytuacjach, np. na początku i po zakończeniu treningu czy terapii

16 SKĄD MOŻEMY CZERPAĆ WIEDZĘ O PROCESACH POZNAWCZYCH?

17 PRZYKŁADY Z PSYCHOLOGII WZIĘTE Obserwacja (opis zachowania innej osoby) Samoopis (opis własnego zachowania) Badania kliniczne (wpływ deficytów na całościowe działanie umysłu)

18 BADANIA BEHAWIORALNE Zwykle mierzone są: czas reakcji (RT) na bodziec i odsetek poprawnych odpowiedzi (ACC)

19 SYMULACJE KOMPUTEROWE

20 METODY POMIARU AKTYWNOŚCI MÓZGU rezonans magnetyczny

21 ABY WIEDZIEĆ WIĘCEJ dla początkujących, nakierowana na rozumienie dla początkujących, nakierowana na praktykę także dla osób zaawansowanych, które szukają konkretnych rozstrzygnięć