ĆWICZENIA: METODY PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ #1. Psychologia poznawcza

Transkrypt

1 ĆWICZENIA: METODY PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ #1 Psychologia poznawcza

2 Z TEKSTU Na czym polega facylitacja społeczna? Na czym polegały badania Zajonca (et al, 1969) z udziałem karaluchów? jaki był schemat badania? (międzyosobowy czy wewnątrzosobowy?) ile było warunków eksperymentalnych? jaka była zmienna zależna? jaka była zmienna niezależna? Ile miała poziomów? (ile przybierała wartości?)

3 Z TEKSTU Co stało się, gdy Zajonc et al wprowadzili dodatkową zmienną trudność zadania? Ile w badaniu było wówczas grup eksperymentalnych? Co się okazało? Kiedy karaluchy wypadają lepiej? A co, gdybyśmy wprowadzili więcej warunków?

4 CZYM NAUKA RÓŻNI SIĘ OD NIE-NAUKI? Kryteria socjologiczne Teoria naukowa to ta, która uznawana jest za taką przez grupę uczonych Weryfikowalność Teoria naukowa to ta, którą można zweryfikować Falsyfikowalność Teoria naukowa to ta, którą można sfalsyfikować

5 EKSPERYMENTY BEHAWIORALNE: CHRONOMETRIA UMYSŁU Czas reakcji (RT): mierzony od ekspozycji bodźca do reakcji (np. naciśnięcia przycisku)

6 KLUCZOWE ZAŁOŻENIE Rozumiemy w psychologii poznawczej jako system, który przetwarza informacje Badając umysł: dostarczamy danych wejściowych (bodźców) obserwujemy wyjście (reakcje)

7 PRĘDKOŚĆ PRZEWODZENIA NERWOWEGO W połowie XIX w Herman von Helmholtz określił szybkość przewodzenia nerwowego na ok km/h Późniejsze oszacowania to ok 180km/h

8 FRANCISCUS CORNELIS DONDERS ( ) Holenderski okulista Badania nad chorobami oczu Wprowadził soczewki pryzmatyczne i cylindryczne do korygowania astygmatyzmu Twórca metody chronometrycznej - badanie czasów reakcji

9 ZAŁOŻENIA DONDERSA procesy umysłowe zachodzą w czasie procesy poznawcze zachodzą sekwencyjnie (szeregowo) dodanie kolejnego procesu nie powoduje jakościowych zmian w pozostałych procesach innymi słowy procesy poznawcze to coś w rodzaju klocków, z których układają się różnej długości pociągi dzielące bodziec i reakcję

10 METODA ODEJMOWANIA DONDERSA Różne rodzaje zadań, różniące się (teoretycznie) jednym elementem: reakcja prosta reakcja typu go / no go reakcja z wyborem Pomiar czasu reakcji Różnica w czasach reakcji interpretowana jako czas zachodzenia poszczególnych procesów Metoda zyskała bardzo dużą popularność - praktykowana między innymi w laboratorium Wilhelma Wundta

11 Nęcka, Orzechowski, Szymura, 2008

12 PROBLEMY Czasy reakcji zależne są od warunków eksperymentalnych Różne laboratoria dochodziły do bardzo różniących się wyników Umysł przetwarza informacje równolegle (nie zawsze sekwencyjnie) Dodanie kolejnego procesu może zmieniać naturę już pozostałych procesów

13 DO CZEGO MOŻNA WYKORZYSTAĆ METODĘ CHRONOMETRYCZNĄ?

14 F PARADYGMAT ROTACJI MENTALNYCH F F F

15

16 PRZETWARZANIE LICZB - DYSTANS NUMERYCZNY I EFEKT ROZMIARU Efekt rozmiaru Szybciej porównujemy liczby małe niż liczby duże mimo tego, że bezwzględna różnica między nimi jest taka sama.

17 JAK UMYSŁ PRZETWARZA LICZBY - EFEKT DYSTANSU NUMERYCZNEGO I EFEKT ROZMIARU Im większa różnica między porównywanymi liczbami tym badani potrzebują mniej czasu na to, aby dokonać porównania Różnica ta jest wyraźna nawet dla liczb jednocyfrowych Efekt ten pojawia się bez względu na poziom umiejętności matematycznych

18 JAK PRZETWARZAMY POJĘCIA? Czy poniższy ciąg liter jest słowem? herbata herwata Od czego może zależeć czas poradzenia sobie z zadaniem?

19 PRYMOWANIE

20 . KRZESŁO PIES + + STÓŁ < STÓŁ

21 JAK DZIAŁA PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA? - SAUL STERNBERG Jak przeszukujemy pamięć krótkotrwałą? sekwencyjnie czy równolegle? czy czas przeszukiwania zależy od tego czy bodziec docelowy obecny w zestawie

22 A

23 G

24 S

25 T

26 P

27 CZY W ZESTAWIE BYŁA LITERA W?

28 WYNIKI STERNBERGA - DANE POGLĄDOWE Czas przeszukiwania zależy od wielkości zestawu: im większy zestaw tym dłużej - przeszukiwanie sekwencyjne Czas przeszukiwania nie zależy od tego czy bodziec docelowy obecny w zestawie przeszukiwanie wyczerpujące Bodziec docelowy obecny Bodziec docelowy nieobecny

29 PRZYKŁAD - ZADANIE STROOPA - NAZYWAJ KOLOR CZCIONKI CZERWONY ZIELONY NIEBIESKI ŻÓŁTY XXXXX XXXXX XXXXX XXXXX ZIELONY ŻÓŁTY CZERWONY NIEBIESKI Warunek niespójny Warunek neutralny Warunek spójny

30 BADANIE POSTAW Nie zawsze jednostka jest chętna do ujawniania swoich postaw. Poza postawami jawnymi wyróżnia się również postawy utajone - pamięciowy zapis doświadczeń, który wpływa na sądy, decyzje i postępowanie jednostki - nawet w sposób dla niej samej nieuświadomiony. Pomiarowi postaw utajonych również służą narzędzia wykorzystujące pomiar czasu reakcji, między innymi test utajonych skojarzeń (IAT).

31 TEST UTAJONYCH SKOJARZEŃ (IAT) Na ekranie komputera pojawiają się różne słowa, które badany ma podzielić na przyjemne (np. kwiaty ) lub nieprzyjemne (np. zgnilizna ) oraz odnoszące się do jednej z dwóch kategorii, które chcemy zbadać. Uczestnik eksperymentu używa tylko dwóch przycisków - jeśli np. chcemy porównać postawy wobec coca-coli i pepsi, w pierwszym wariancie eksperymentu jeden przycisk odpowiada obiektom negatywnym i coca-coli, a drugi obiektom pozytywnym i pepsi. W drugim wariancie odwrotnie: jeden przycisk odpowiada obiektom pozytywnym i coca-coli, a drugi obiektom negatywnym i pepsi. Porównuje się średnie czasy reakcji w tych dwóch wariantach. Badanym łatwiej będzie reagować tym samym przyciskiem na obiekty jednoznacznie pozytywne oraz na te, do których są pozytywnie ustosunkowani objawia się to krótszymi czasami reakcji niż wtedy, gdy pozytywny przycisk przypisać obiektom, do których nastawieni są negatywnie.

32 Klasyfikacja prosta I Obiekty należące do kategorii docelowej LR: Coca Cola / PR Pepsi Klasyfikacja prosta II Obiekty należące do kategorii ewaluatywnej LR: Nieprzyjemne / PR Przyjemne Klasyfikacja złożona I Obiekty należące do kategorii docelowej i ewaluatywnej LR: Coca Cola + nieprzyjemne / PR Pepsi + przyjemne Klasyfikacja prosta III Obiekty należące do kategorii docelowej LR: Pepsi / PR Coca Cola Klasyfikacja złożona II Obiekty należące do kategorii docelowej i ewaluatywnej LR: Pepsi + nieprzyjemne / PR Coca Cola + przyjemne 32

33

34

35 PROSZĘ PRZETESTOWAĆ SAMEMU :) Test utajonych przekonań (po polsku): implicit.harvard.edu/implicit/poland/