ROLA INFRASTRUKTURY W ASPEKCIE ZRÓWNOWA ONEGO SYSTEMU TRANSPORTU

Transkrypt

1 Tomasz Ambroziak, Dariusz Pyza Politechnika Warszawska Wydzia Transportu Zakad Logistyki i Systemów Transportowych ROLA INFRASTRUKTURY W ASPEKCIE ZRÓWNOWAONEGO SYSTEMU TRANSPORTU Rkopis dostarczono, kwiecie 2012 Streszczenie: W artykule przedstawiono problematyk zrównowaonego systemu transportu a nastpnie w tym aspekcie dokonano charakterystyki infrastruktury transportu z uwzgldnieniem jej wpywu na realizacj procesów przewozowych. Dokonano równie charakterystyki wybranych wskaników monitorujcych wykorzystanie rónych form transportu. Ponadto w artykule przedstawiono identyfikacj wybranych wskaników dotyczcych struktury przewozowej, dostpnoci do sieci transportowej oraz oceny infrastruktury transportu. Sowa kluczowe: infrastruktura transportu, wskaniki oceny infrastruktury 1. WSTP Rozwój spoeczno-gospodarczy oraz wzajemna wspópraca podmiotów gospodarczych funkcjonujcych w rónych obszarach geograficznych implikuje rozwój potrzeb przewozowych, których realizacja dokonywana jest przez róne gazie transportu. Centralne pooenie Polski na kontynencie europejskim sprawia, i nasz kraj posiada dogodne poczenia zarówno drogowe, kolejowe jak i lotnicze ze wszystkimi pastwami wspólnoty europejskiej [1]. Ponadto porty Gdask i Gdynia oraz Szczecin i winoujcie, posiadaj poczenia z najwaniejszymi szlakami morskimi i portami na caym wiecie. O podziale zada przewozowych pomidzy poszczególne gazie transportu, czyli o strukturze systemu transportowego, szczególnie w warunkach gospodarki rynkowej, decyduj przede wszystkim wyniki rachunku ekonomicznego prowadzonego przez uytkowników transportu. Poszukuj oni w naturalny sposób, optymalnych rozwiza odnonie zaspokojenia potrzeb przewozowych, w których cena za usug transportow jest podstawowym, aczkolwiek nie jedynym kryterium decyzyjnym. Coraz czciej bardzo wanym kryterium jakoci transportu staje si czas dostawy oraz kompleksowo wiadczonych usug w ujciu logistycznym. Dominujcym czynnikiem w ocenie

2 Juliusz Karolak Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu, Zakad Sterownia Ruchem, Zespó Naukowo-Dydaktyczny Sterowania Ruchem Kolejowym BADANIA OBCIENIA PRAC DYURNYCH RUCHU Rkopis dostarczono, luty 2012 Streszczenie: Artyku dotyczy tematyki obcienia prac operatorów sterujcych ruchem pojazdów szynowych: dyurnych ruchu, nastawniczych, dyspozytorów Metra Warszawskiego. Przedstawiono trzy punkty widzenia na ocen obcienia psychicznego prac oraz przykady metod szacowania takiego obcienia. Opisano metody stosowane w Wielkiej Brytanii (ODEC i IWS), Republice Czeskiej, Republice Poudniowej Afryki i Polsce. W dalszej czci podano wyniki bada wasnych przeprowadzonych w 2010 roku na trzech wybranych posterunkach ruchu: nastawni w Koluszkach, nastawni w Misku Mazowieckim i nastawni na dworcu Pozna Gówny. Badania dotyczyy pomiaru liczby realizowanych w cigu doby przebiegów pocigowych i manewrowych. Powysze badania i analizy stay si podstaw do sformuowania nowej propozycji metody szacowania obcienia prac. Sowa kluczowe: sterowanie ruchem kolejowym, ergonomia stanowisk pracy, obcienie prac 1. WPROWADZENIE Artyku dotyczy tematyki obcienia prac operatorów sterujcych ruchem kolejowym: dyurnych ruchu, nastawniczych, a w Metrze Warszawskim dyspozytorów. S to osoby odpowiedzialne za bezpieczestwo i majce bezporedni wpyw na jego poziom (m.in. poprzez moliwo wydawania polece specjalnych). Dyspozytora Metra w takim ujciu nie naley myli z pracownikiem dyspozytury kolejowej kierujcego ruchem w danym obszarze sieci, który nie ma bezporedniego wpywu na ruch i zapewnienie jego bezpieczestwa. Równie jego praca odbywa si zazwyczaj w innym cyklu zmianowym. W pracy [6] autor podj problem integracji urzdze sterowniczych na stanowiskach pracy dyurnych ruchu analizujc warunki pracy dyurnych z punktu widzenia wyposaenia pomieszcze nastawczych i urzdzenia przestrzeni roboczej. W latach autor wraz z zespoem zaprojektowa i skonstruowa stanowisko laboratoryjne kontroli dyspozytorskiej [7], [8]. Zastosowano wówczas zdobyt wiedz na temat ergonomii koncepcyjnej i wasne dowiadczenia dotyczce stanowisk pracy dyspozytorów i dyurnych ruchu.

3 Dariusz Koliski Egis Poland sp. z o.o. FORMALNY OPIS FUNKCJI ZALENOCIOWYCH SYSTEMÓW SRK DLA WSPÓCZESNYCH POSTERUNKÓW RUCHU Rkopis dostarczono, czerwiec 2012 Streszczenie: W artykule podjto prób opracowania formalnego opisu funkcji zalenociowych. Wychodzc z odwzorowania systemu zalenociowego w postaci obiektów, zaproponowano formalny opis funkcji zalenociowych, obiektów tworzonych z opracowanych funkcji oraz opis systemu zalenociowego tworzonego z obiektów. Zastosowanie elementów teorii grafów, automatów, zbiorów pozwolio na opracowanie opisu formalnego, umoliwiajcego opis funkcji zalenociowych. Sowa kluczowe: sterowanie ruchem kolejowym, system zalenociowy, formalizacja opisu 1. WSTP Podstaw bezpieczestwa ruchu pocigów s cechy funkcjonalne (funkcjonalnoci) implementowane w urzdzeniach sterowania ruchem kolejowym (srk) oraz przestrzeganie procedur przez personel uczestniczcy w prowadzeniu ruchu pocigów. Zastosowanie techniki mikroprocesorowej do realizacji zalenoci w systemach srk nie zostao poprzedzone ogólnodostpnymi pracami koncepcyjnymi dotyczcymi przeniesienia funkcjonalnoci stosowanych w systemach realizowanych w technice przekanikowej do systemów mikroprocesorowych. Producenci niezalenie od siebie i zachowujc tajemnic przed konkurencj poszukiwali wasnych rozwiza. W efekcie powstaway dwa gówne nurty projektowania systemów zalenociowych. W pierwszym z nich wartoci funkcji wyj systemu zalenociowego wyznaczane s w oparciu o wyniki z rozwiza równa zalenociowych. W drugim wartoci funkcji wyj systemu zalenociowego odczytywane s z zapisanych w pamiciach danych (mapowanie wyj). Konsekwencj takiego podejcia u podstaw tworzenia pierwszych mikroprocesorowych systemów srk bya konieczno specyficznego i indywidualnego poszukiwania form opisu funkcji zalenociowych. Kady z producentów stan przed problemem wytworzenia specjalistycznego oprogramowania narzdziowego dla opracowanego systemu. Natomiast producenci sterowników PLC (ang. Programmable Logic Controller) znajc powszechne przywizanie do wszechobecnych wówczas w sterowaniu przekaników

4 Stanisaw Krawiec, Ireneusz Celiski Wydzia Transportu, Politechnika lska SYMULACJA MIKROSKOPOWA RUCHU W MODELU OBSZAROWYM SIECI DROGOWEJ Rkopis dostarczono, grudzie 2011 Streszczenie: Symulacja mikroskopowa ruchu jest popularnym narzdziem analizy sieci drogowych. W literaturze przedmiotu przedstawiono w ostatnich trzech dekadach kilkadziesit modeli symulacji mikroskopowej ruchu drogowego. Kilka z nich stao si standardem w zakresie inynierii ruchu drogowego. Modele symulacji mikroskopowej ruchu drogowego opisuj procesy w strumieniu ruchu, takie jak: jazda za liderem, zmiana pasa ruchu etc. Stosowane modele symulacji mikroskopowej ruchu drogowego wykorzystywane s przede wszystkim w celu wyznaczania podstawowych charakterystyk strumienia ruchu. Zauway naley jednak, e metody te oferuj wiksz jako opisu procesu ruchu drogowego i mog posuy dla celów znacznie szerszych analiz anieli wykonywane obecnie. Artyku opisuje symulacj mikroskopow ruchu drogowego w ujciu obszarowym. W podejciu tym wykorzystywane s znane metody analizy przestrzennej (ang. spatial analisys). Artyku przedstawia wybrane moliwoci opisu procesów zachodzcych w ruchu drogowym w odniesieniu do miejsca ich zaistnienia w obszarze sieci drogowej. Opisany zosta równie adekwatny model interakcji w sieciach drogowych. Sowa kluczowe: mikrosymulacja ruchu drogowego, modelowanie ruchu, oddziaywanie obszarowe 1. STRUMIE POJAZDÓW W MIKROSYMULACJI RUCHU DROGOWEGO Symulacja mikroskopowa pozwala okrela parametry ruchu drogowego w oparciu o analiz interakcji poszczególnych pojazdów. Zapis zachodzcych w ruchu drogowym procesów pomidzy pojazdami mona ogólnie przedstawi w formie implikacji akcjareakcja w okrelonym czasie obserwacji t: Re akcja(t) czulosc * bodziec(t T) (1) gdzie: T- czas reakcji na bodziec

5 Bogusaw azarz, Sylwester Markusik Politechnika lska, Wydzia Transportu ZASTOSOWANIE METOD FORESIGHT DO PROGNOZOWANIA ROZWOJU SYSTEMÓW TRANSPORTOWYCH W DUYCH AGLOMERACJACH MIEJSKICH Rkopis dostarczono, stycze 2012 Streszczenie: W obliczu ograniczonych rodków finansowych moliwych do wykorzystania w celu poprawy jakoci i warunków ycia ludzi oraz w zwizku z duym ryzykiem, jakim s obarczone strukturalne projekty innowacyjne, istnieje potrzeba racjonalnego podejmowania decyzji. Poszukiwanie najbardziej prawdopodobnej wizji rozwoju jest jednym z powodów, dla których coraz wikszym powodzeniem oraz uznaniem ciesz si nauki nad prognozowaniem przyszoci (tzw. future studies), do których zaliczana jest take metoda foresight. W artykule poruszono problemy zwizane z metodologi poszukiwania racjonalnych wizji i scenariuszy rozwoju systemów transportowych w duych aglomeracjach miejskich. Sowa kluczowe: prognozowanie, zrównowaony rozwój, technologie transportowe, foresight 1. CO TO JEST FORESIGHT? Foresight jest procesem kreowania metodologii mylenia o przyszoci, w którym zarówno naukowcy, inynierowie, jak i przedstawiciele przemysu czy pracownicy administracji publicznej bior udzia w wyznaczaniu strategicznych kierunków rozwoju technologii oraz bada, w celu przysporzenia jak najwikszych korzyci ekonomicznych i spoecznych w gospodarce. Uczestnicy projektu foresight ustalaj priorytetowe kierunki bada, wspólnie tworzc wizj przyszych osigni. Poza celami doranymi (budowanie scenariuszy rozwojowych) foresight ma równie due znaczenie dla zaspokajania zapotrzebowania na know-how: naukowe, biznesowe i kulturowe. Foresight technologiczny to proces zaangaowany w systematyczne (naukowe) spojrzenie na dugoterminow przyszo: techniki, nauki, gospodarki oraz spoeczestwa, majcy na

6 Renata ochowska Politechnika lska MODELOWANIE WYBORU DROGI W TRANSPORCIE INDYWIDUALNYM WYBRANE ASPEKTY Rkopis dostarczono, grudzie 2011 Streszczenie: Jednym z najwaniejszych etapów modelowania ruchu w miastach jest odwzorowanie zachowa podrónych zwizanych z decyzj o wyborze drogi. Problem ten jest szczególnie istotny w gstych sieciach miejskich, dla których efektywne zarzdzanie ruchem czsto wymaga okrelenia aktualnego rozkadu przestrzennego ruchu na podstawie chwilowych wartoci nate ruchu na odcinkach sieci. W artykule zidentyfikowano najistotniejsze problemy zwizane z modelowaniem procesów decyzyjnych dotyczcych wyboru drogi przez uytkowników transportu indywidualnego w sieciach miejskich. Na tym tle przedstawiono najczciej stosowane modele. Sowa kluczowe: modele wyboru drogi, gste sieci miejskie, rozkad przestrzenny ruchu 1. WPROWADZENIE Modelowanie zachowa komunikacyjnych podrónych oraz odpowiednie odwzorowanie podejmowanych przez nich decyzji jest zagadnieniem bardzo zoonym i stanowi od wielu lat przedmiot intensywnych bada. Realizujc swoje cele zwizane z zaspokojeniem potrzeb przewozowych podróni musz podj m.in. decyzj dotyczc wyboru drogi. Proces ten moe przebiega etapowo i jest zaleny od wielu czynników zarówno o charakterze obiektywnym, jak i subiektywnym, a ich identyfikacja wymaga odpowiednich zbiorów zawierajcych m.in. dane o zagospodarowaniu przestrzennym obszaru, warunkach ruchu w sieci transportowej, systemach organizacji i zarzdzania oraz dostpnoci okrelonego typu informacji. Dane te mog charakteryzowa si rónym poziomem szczegóowoci, co ma istotny wpyw na dokadno i wiarygodno odwzorowania. Ponadto bardziej zoone modele wymagaj uwzgldnienia dynamiki i losowego charakteru procesów decyzyjnych podrónych oraz zjawisk zachodzcych w sieci. Modele wyboru drogi w transporcie indywidualnym opieraj si na okreleniu zalenoci pomidzy charakterystykami popytu i poday w systemie transportowym. W modelowaniu popyt przedstawiany jest najczciej w ukadzie relacji w postaci