Produktywność pracy a handel międzynarodowy WYKŁAD 2 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH, CE UW

Transkrypt

1 Produktywność pracy a handel międzynarodowy WYKŁAD 2 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH, CE UW 1

2 Wykład 2 Teoria wymiany międzynarodowej z lotu ptaka Koszt alternatywny i przewaga komparatywna Gospodarka według modelu Ricardo Krzywa możliwości produkcyjnych i równowaga autarkiczna Wymiana w modelu Ricardo i korzyści z handlu Płace a handel Koszty transportu i dobra nie podlegające wymianie Empiryczna weryfikacja modelu Ricardo 2

3 Z czego wynika handel międzynarodowy? Kraje różnią się od siebie. technologią. wyposażeniem w czynniki produkcji W związku z tym ceny tych samych dóbr w różnych krajach są różne (przewaga Model Ricardo Model Heckscherakomparatywna) motyw dla handlu (wykład Ohlina (następny dzisiejszy, wykład, rozdział 3) rozdział 4-5) Im bardziej kraje się różnią, tym większe możliwości wymiany i korzyści z handlu Handel wynika z innych przyczyn, takich jak rosnący korzyści skali produkcji, zamiłowanie konsumentów do różnorodności, a cena nie jest czynnikiem decydującym Nowe teorie handlu (kolejny wykład, rozdział 6) Im bardziej kraje są do siebie podobne, tym większe możliwości wymiany i korzyści z handlu 3

4 Przewaga względna i koszt alternatywny Model Ricardo kojarzony jest najczęściej z pojęciem przewagi względnej (komparatywnej) oraz związanym z nią kosztem alternatywnym Laureat Nagrody Nobla Paul Samuelson został kiedyś zapytany, przez matematyka Stanislawa Ulama, jakie jest twierdzenie wykorzystywane w naukach społecznych, które jest jednocześnie prawdziwe, ale nie jest trywialne. Samuelson odpowiedział: Koncepcja przewagi komparatywnej That it is logically true need not be argued before a mathematician; that it is not trivial is attested by the thousands of important and intelligent men who have never been able to grasp the doctrine for themselves or to believe it after it was explained to them. 5

5 Koszt alternatywny Zawsze, kiedy jesteśmy dokonujemy wyboru spośród różnych dóbr rzadkich ponosimy koszt alternatywny Kosztem alternatywnym związanym z podjęciem określonej decyzji jest wartość najlepszego z dostępnych rozwiązań alternatywnych: Koszt alternatywny zjedzenia zupy pomidorowej na obiad nie zjem ogórkowej, a z pomidorów, które wrzucę do zupy nie zrobię sałatki Koszt alternatywny pójścia do kina w sobotnie popołudnie nie pójdę na spacer, nie będę cieszyć się tymi wszystkimi rzeczami, jakie mogłabym nabyć za 25 złotych Koszt alternatywny podjęcia pracy zawodowej w tym czasie mogłabym zająć się domem, leniuchować etc. aktywizując się na rynku pracy tracę te możliwości Koszt alternatywny założenia własnej firmy w tym czasie mogłabym pracować u kogoś (najemnie) zakładając własną firmę tracę ten dochód Koszt alternatywny trzymania 500 zł w portfelu gdybym trzymał je w banku w ciągu roku zarobiłabym 20 zł odsetek kosztem tej decyzji jest utrata tych 20 złotych 6

6 Koszt alternatywny na poziomie gospodarki Jednym z obszarów, gdzie pojawia się problem kosztu alternatywnego jest wybór struktury produkcji w gospodarce: w jaką produkcję zaangażować dostępne zasoby rzadkie Na przykład: załóżmy, iż gospodarka dysponuje pewnym zasobem siły roboczej; pracownicy mogą pracować albo przy produkcji róż albo przy produkcji komputerów Kosztem alternatywnym produkcji komputera jest liczba róż, która nie została wyprodukowana, w związku z tym, że wyprodukowany został komputer Kosztem alternatywnym produkcji róży jest liczba komputerów, która nie została wyprodukowana, w związku z tym, że wyprodukowana została róża Stoimy przed wyborem: ile róż, a ile komputerów produkować przy ograniczonych zasobach siły roboczej 7

7 Koszt alternatywny: przykład liczbowy Załóżmy, że w USA 10 milionów róż może zostać wyprodukowane przy użyciu tych samych nakładów, co 100 tysięcy komputerów Załóżmy, że w Ekwadorze 10 milionów róż może zostać wyprodukowane przy użyciu tych samych nakładów, co 30 tysięcy komputerów Czyli pracownicy w Ekwadorze są mniej wydajni (w ujęciu względnym) w produkcji komputerów niż pracownicy w USA Jaki jest koszt alternatywny produkcji róż w Ekwadorze? 8

8 Koszt alternatywny: przykład liczbowy, ciąg dalszy Ekwador ma niższy koszt alternatywny produkcji róż Ekwador może wyprodukować 10 milionów róż, tracąc przy tym możliwość wyprodukowania 30 tysięcy komputerów USA mogą wyprodukować 10 milionów róż, tracąc przy tym możliwość wyprodukowania 100 tysięcy komputerów 9

9 Koszt alternatywny: przykład liczbowy, ciąg dalszy USA mają niższy koszt alternatywny produkcji komputerów Ekwador może wyprodukować 30 tysięcy komputerów zamiast 10 milionów róż, zaś USA mogą wyprodukować 100 tysięcy komputerów zamiast 10 milionów róż, a zatem: Kosztem alternatywnym wyprodukowania 30 tys. komputerów w Ekwadorze jest 10 milionów róż, a w USA 3 miliony róż: 100 tys. komputerów = 10 mln róż 30 tys. komputerów = x mln róż x = 3 10

10 Przewaga komparatywna Kraj ma przewagę komparatywną w wytwarzaniu tego dobra, przy produkcji którego ma niższy koszt alternatywny niż drugi kraj Kraj, który ma przewagę komparatywną w produkcji jakiegoś dobra, wykorzystuje posiadane zasoby w sposób najbardziej wydajny, kiedy wytwarza dobro, w którym ma przewagę komparatywną 11

11 Koszt alternatywny a przewaga komparatywna USA mają przewagę komparatywną w produkcji komputerów: używają swoich zasobów bardziej efektywnie przy wytwarzaniu komputerów, w porównaniu do róż Ekwador ma przewagę komparatywną w produkcji róż: używają swoich zasobów bardziej efektywnie przy wytwarzaniu róż, w porównaniu do komputerów Załóżmy, że początkowo Ekwador produkuje komputery, a USA róża, zaś konsumenci w obu krajach chcą kupować zarówno komputery, jak i róże Co można zrobić, aby poprawić ich dobrobyt? 12

12 Przewaga komparatywna a wymiana Miliony róż Tysiące komputerów USA Ekwador Ogółem

13 Przewaga komparatywna a wymiana Ten prosty przykład pokazuje, że kiedy kraje specjalizują się w produkcji dóbr, w których mają przewagę komparatywną, więcej (w sumie, w skali świata) może być wytwarzane (przy tych samym zasobach), a tym samym - konsumowane Początkowo światowa konsumpcja róż wynosiła 10 mln, a komputerów 30 tys. Dzięki specjalizacji w produkcji dóbr, w których kraje mają przewagę komparatywną, nadal mają możliwość konsumpcji 10 mln róż, ale jednocześnie mogą kupować 100 tys. komputerów, czyli o 70 tys. więcej niż wyjściowo 3-14

14 Model Ricardo Prosty przykład dotyczący róż i komputerów wyjaśnia intuicje, jaka stoi za modelem Ricardo Nieco sformalizujemy ten model pełen model Ricardo 15

15 Model Ricardo - założenia 1. Świat składa się z dwóch krajów: Kraju i Zagranicy. 2. Jedynym czynnikiem produkcji w obu krajach jest praca. 3. Podaż pracy w każdym kraju jest stała (oznaczamy ją jako L) 4. Istnieją dwa dobra: ser (c) i wino (w) oba są produkowane i konsumenci chcą oba konsumować. 5. W gospodarce panuje doskonała konkurencja: zarówno na rynku dóbr (=> cena jest równa kosztom produkcji), jak i na rynku pracy (płaca jest równa produktywności pracownika). 6. Siła robocza jest w pełni mobilna (pracownicy mogą wybierać, gdzie chcą pracować, co znaczy, że pójdą pracować tam, gdzie oferowana jest im wyższa płaca). 7. Pracownicy nie mogą przenosić się między krajami (praca jest niemobilna). 8. Produktywność pracy różni się między krajami (na skutek różnic w posiadanej technologii). 16

16 Model Ricardo: technologia Ponieważ produktywność pracy jest stała, technologię produkcji w każdym z krajów możemy opisać za pomocą jednostkowego nakładu pracy, czyli liczby godzin potrzebnych do wytworzenia jednostki produktu a LW to jednostkowy nakład pracy w produkcji wina w Kraju. Na przykład: jeśli a LW = 2, to znaczy, że wyprodukowanie litra wina w Kraju zabiera 2 godziny pracy a LC to jednostkowy nakład pracy w produkcji sera w Kraju. Na przykład: jeśli a LC = 1, to znaczy, że wyprodukowanie kg sera w Kraju zabiera 1 godzinę pracy Wysoki jednostkowy nakład pracy oznacza niską produktywność pracy 17

17 PPF w ujęciu graficznym 18

18 Możliwości produkcyjne Granica możliwości produkcyjnych gospodarki (PPF) pokazuje maksymalną wielkość produkcji, która może zostać wytworzona przy danym zasobie czynników produkcji Przyjmijmy, że Q C oznacza wielkość produkcji sera, zaś Q W oznacza wielkość produkcji wina, wówczas granica możliwości produkcyjnych tej gospodarki może zostać opisana równaniem: a LC Q C + a LW Q W = L Całkowity zasób pracy Jednostkowy nakład pracy w produkcji sera Wielkość produkcji sera Jednostkowy nakład pracy w produkcji wina Wielkość produkcji wina 19

19 Możliwości produkcyjne Q C = L/a LC kiedy Q W = 0 Q W = L/a LW kiedy Q C = 0 a LC Q C + a LW Q W = L Q W = L/a LW (a LC /a LW )Q C : równanie PPF, której nachylenie jest równe: (a LC /a LW ) 20

20 Możliwości produkcyjne Wyprodukowanie dodatkowego kilograma sera wymaga a LC godzin pracy Każda godzina poświęcona produkcji sera, mogłaby zostać przeznaczona na produkcję wina. W ciągu tej godziny można wyprodukować: (1/a LW ) litrów wina Na przykład jedna godzina pracy przeniesiona do produkcji sera mogłaby oznaczać produkcję 1/2 litra wina Wybór wiąże się ze spadkiem wielkości produkcji wina towarzyszącym wzrostowi produkcji sera : a LC /a LW Przy pełnym wykorzystaniu czynnika produkcji, koszt alternatywny produkcji kilograma sera to liczba litrów wina, o ile spada jego produkcja: (a LC /a LW ) Przy pełnym wykorzystaniu czynnika produkcji, koszt alternatywny jest równy bezwzględnej wartości nachylenia PPF i jest stały (ponieważ PPF jest linią prostą) 21

21 Możliwości produkcyjne Ogólnie wielkość krajowej produkcji jest dana: a LC Q C + a LW Q W L Nierówność ta opisuje, co gospodarka MOŻE wytwarzać. Aby stwierdzić, co faktycznie wytwarza konieczne jest określenie cen dóbr. 22

22 Produkcja, ceny i płace Niech P C będzie ceną sera, zaś P W ceną wina Ponieważ założyliśmy występowanie doskonałej konkurencji: Godzinowa stawka płacy przy produkcji sera równa jest rynkowej wartości sera wytwarzanego w ciągu godziny: P c /a LC Godzinowa stawka płacy przy produkcji wina równa jest rynkowej wartości wina wytwarzanego w ciągu godziny: P W /a LW Ponieważ pracownicy lubią wysokie płace, zatrudnią się w tym sektorze, który oferuje wyższe wynagrodzenia 23

23 Produkcja, ceny i płace Kiedy P C /a LC > P W /a LW pracownicy chcą pracować tylko przy produkcji sera Kiedy P C /P W > a LC /a LW produkowany będzie tylko ser Gospodarka specjalizuje się w produkcji sera, jeśli relacja ceny sera do ceny wina (względna cena sera) jest wyższa od kosztu alternatywnego produkcji sera Kiedy P C /a LC < P W /a LW pracownicy chcą pracować tylko przy produkcji wina Kiedy P C /P W < a LC /a LW produkowane będzie tylko wino. Kiedy P W /P C > a LW /a LC produkowane będzie tylko wino. Gospodarka specjalizuje się w produkcji wina, jeśli relacja ceny wina do ceny sera (względna cena wina) jest wyższa od kosztu alternatywnego produkcji wina 24

24 Relacja cen rynkowych w autarkii Kiedy w gospodarce zamkniętej konsumenci chcą konsumować oba dobra, cena względna musi się tak dostosować, aby płace były identyczne w obu sektorach (wytwarzający ser i wino): Kiedy P C /a LC = P W /a LW pracownikom jest wszystko jedno, gdzie pracują, a zatem wytwarzane są oba dobra P C /P W = a LC /a LW W autarkii ma miejsce produkcja (i konsumpcja) obu dóbr tylko wtedy, gdy cena względna dobra jest równa kosztowi alternatywnemu jego produkcji Ile konkretnie będzie produkowane którego dobra zależy od preferencji konsumentów 3-25

25 Równowaga autarkiczna Q w L/a LW (1-α)L/a LW A αl/a LC L/a LC Q C 26

26 Handel w modelu Ricardo Załóżmy, że Kraj ma przewagę komparatywną w produkcji sera: jego koszt alternatywny produkcji sera jest niższy niż zagranicą: a LC /a LW < a * LC /a * LW Kiedy Kraj zwiększa produkcję sera, zmniejsza produkcję wina o mniej niż Zagranicą, gdyż krajowy jednostkowy nakład pracy w produkcji sera jest niski w porównaniu z nakładem w produkcji wina. gdzie * oznacza zmienne odnoszące się do Zagranicy 3-27

27 Handel w modelu Ricardo Załóżmy, że Kraj jest bardziej wydajny od Zagranicy zarówno w produkcji wina, jak i sera Mówimy wówczas, że ma absolutną przewagę w produkcji obu dóbr: jednostkowe nakłady pracy zarówno w produkcji wina, jak i sera są niższe w Kraju niż Zagranicą: a LC < a * LC and a LW < a * LW Kraj może być bardziej wydajny w produkcji obu dóbr, ale ma przewagę komparatywna tylko w produkcji jednego z dóbr tego, gdzie wydajność produkcji jest większa w porównaniu z drugim dobrem 3-28

28 Handel w modelu Ricardo Nawet jeśli kraj jest bardziej (lub mniej) wydajny w produkcji wszystkich dóbr, może skorzystać na handlu Aby zobaczyć, na czym polega korzyść z handlu musimy najpierw ustalić względną cenę dóbr w warunkach handlu Bez handlu, względna cena dobra równa się kosztowi alternatywnemu jego produkcji Cena w warunkach handlu kształtować się będzie między cenami w obu krajach w warunkach autarkii: (P c /P W ) (P c /P W ) TOT (P* c /P* W ) 3-29

29 Korzyści z handlu Można pokazać, że handel rozszerza możliwości konsumpcyjne poza możliwości produkcyjne danego kraju Bez handlu konsumpcja ograniczona jest do tego, co kraj produkuje W warunkach handlu, konsumpcja każdego kraju może się zwiększyć, ponieważ łączna światowa produkcja się zwiększa, gdy każdy kraj specjalizuje się w produkcji tego dobra, w którym ma przewagę komparatywną 3-30

30 Korzyści z handlu 31

31 Przykład liczbowy Jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina i sera Ser Wino Kraj a LC = 1 godz./kg a LW = 2 godz./litr Zagranica a * LC = 6 godz./kg a * LC = 3 godz./litr a LC /a LW = 1/2 < a * LC /a * LW =

32 Przykład liczbowy: ustalenie przewagi Kraj jest bardziej wydajny w produkcji obu dóbr od Zagranicy, ale ma przewagę komparatywną w produkcji sera Zagranica jest mniej wydajna w produkcji obu dóbr, ale ma przewagę komparatywną w produkcji wina Pytanie kontrolne: jaki jest koszt alternatywny produkcji wina w obu krajach? A produkcji sera? Jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina i sera Ser Wino Kraj a LC = 1 godz./kg a LW = 2 godz./litr Zagranica a * LC = 6 godz./kg a * LW = 3 godz./litr 3-33

33 Przykład liczbowy: co z cenami? W warunkach handlu, względna cena sera musi mieścić się między a LC /a LW = ½ i a * LC /a * LW = 2 Załóżmy, że w równowadze w warunkach handlu P C /P W = 1 Oznacza to, że kraje wymienia się dobrami według relacji: 1 kg sera za 1 litr wina 3-34

34 Przykład liczbowy: korzyści z handlu Bez handlu, kraj może użyć jednej godziny pracy do wyprodukowania 1/a LW = 1/2 litra wina Jeśli dopuścimy możliwość wymiany, kraj będzie mógł użyć tej samej godziny pracy do wyprodukowania 1/a LC = 1 kg sera, będzie mógł go sprzedać zagranicę wg ceny międzynarodowej i otrzyma w zamian 1 litr wina Bez handlu, zagranica może użyć jednej godziny pracy do wyprodukowania 1/a * LC = 1/6 kg sera Jeśli dopuścimy możliwość wymiany, zagranica będzie mogła użyć tej samej godziny pracy do wyprodukowania 1/a * LW = 1/3 litra wina, będzie mogła go sprzedać do kraju wg ceny międzynarodowej i otrzyma w zamian 1/3 kg sera 3-35

35 Korzyści z handlu w ujęciu graficznym Q w L/a LW (1-α) p c tt L/a LC (1-α)L/a LW A A C αl/a LC L/a LC Q C 36

36 Korzyści z handlu w ujęciu graficznym Q* w L*/a* LW (1-α)L*/a* LW A* A* C αl*/a* LC L*/a* LC (α/ p tt c ) (L*/a* LW ) Q* C 37

37 Korzyści z handlu: wzrost produkcji Korzyści z handlu (w ujęciu Ricardo) wynikają ze takiej specjalizacji produkcji, gdy posiadane zasoby używane są w sposób najbardziej wydajny oraz możliwości użycia dochodu powstającego przy produkcji do zakupu dóbr i usług, które chcą konsumować konsumenci w tym kraju Najbardziej wydajne użycie zasobów oznacza produkcję dobra, w którym kraj ma przewagę komparatywną 3-38

38 Korzyści z handlu: zmiany dochodów Krajowi pracownicy uzyskują wyższy dochód z produkcji sera (niż w autarkii) ponieważ względna cena sera rośnie na skutek otwarcia się kraju na handel międzynarodowy Zagraniczni pracownicy uzyskują wyższy dochód z produkcji wina (niż w autarkii) ponieważ dla nich względna cena sera spada na skutek otwarcia się zagranicy na handel międzynarodowy (ser staje się tańszy, a wino względnie droższe) 3-39

39 Płace względne Względna płaca to relacja krajowego poziomu płac do wynagrodzeń za granica (w/w*) Choć z modelu Ricardo wynika, że względne ceny dóbr wyrównają się między krajami na skutek podjęcia wymiany międzynarodowej, nie stwierdza tego o wynagrodzeniach Różnice w poziomie płac determinowane są przez różnice w produktywności (technologii) Kraj mający przewagę absolutną w produkcji jakiegoś dobra, w warunkach handlu będzie charakteryzował się wyższą płacą pracowników zatrudnionych przy jego produkcji 3-40

40 Płace względne: przykład Jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina i sera Ser Załóżmy, że P C = $12/kg a P W = $12/L Ponieważ w warunkach handlu w kraju wytwarzany jest tylko ser, krajowa płaca jest równa płacy w sektorze produkującym ser, która wynosi: (1/a LC )P C = (1/1)$12 = $12 Ponieważ w warunkach handlu za granicą wytwarzane jest tylko wino, zagraniczna płaca jest równa płacy w sektorze produkującym wino, która wynosi (1/a * LW)P W = (1/3)$12 = $4 Wino Kraj a LC = 1 godz./kg a LW = 2 godz./litr Zagranica a * LC = 6 godz./kg a * LW = 3 godz./litr A zatem względna płaca krajowych pracowników wynosi $12/$4 =

41 Płace względne Jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina i sera Ser Wino Kraj a LC = 1 godz./kg a LW = 2 godz./litr Zagranica a * LC = 6 godz./kg a * LW = 3 godz./litr Relacja płac leży między relacjami produktywności dla obu sektorów: Kraj jest 6/1 = 6 razy bardziej wydajny w produkcji sera niż zagranica, ale tylko 3/2 = 1.5 razy bardziej wydajny w produkcji wina Stawka płac w kraju jest 3 razy wyższa niż zagranicą Te relacje pokazują, że oba kraje mają kosztową przewagę w produkcji stąd handel Wyższe płace (podnoszące koszty) mogą być zrekompensowane wyższą produktywnością (obniżającą koszt produkcji) Niższa produktywność może być zrekompensowana niższymi płacami 3-42

42 Płace względne Ponieważ zagraniczni robotnicy mają 3 razy niższe płace niż krajowi, mają przewagę kosztową w produkcji wina, mimo niższej produktywności Ponieważ krajowi robotnicy są 6 razy bardziej wydajni niż zagraniczni w produkcji sera, mają przewagę kosztową w jego wytwarzaniu, mimo 3-krotnie wyższych płac 3-43

43 Czy płace rzeczywiście odzwierciedlają produktywność? W modelu Ricardo względna płaca odzwierciedla różnice produktywności pracy między krajami Czy tak jest w rzeczywistości? 3-44

44 Czy płace rzeczywiście odzwierciedlają produktywność? 45

45 Podsumowanie 1. Kraj ma przewagę komparatywną w produkcji dobra, dla którego koszt alternatywny jest niższy niż zagranicą Produkując dobro, w którym ma przewagę komparatywną kraj używa w sposób najbardziej efektywny swoich zasobów 2. Model Ricardo skupia się na różnicach w produktywności pracy między krajami i wyjaśnia korzyści z handlu posługując się koncepcją przewagi komparatywnej 3-53

46 Podsumowanie 3. Kiedy kraj specjalizuje się w produkcji i handlu zgodnie z modelem Ricardo, cena względna dobra produkowanego rośne, dochód pracowników rośnie, a dobra stają się realnie tańsze dla konsumentów 4. Na handlu korzysta zarówno bardziej, jak i mniej wydajna (produktywna) gospodarka, choć handel może zmienić dystrybucję dochodu wewnątrz krajów 5. Wysoka wydajność LUB niskie płace dają krajom przewagę kosztową 3-54

47 Koniec wykładu 2 DZIĘKUJĘ I ZAPRASZAM ZA TYDZIEŃ 56