Traktat midzy Rzeczpospolit Polsk a Republik Federaln Niemiec o dobrym ssiedztwie i przyjaznej współpracy z r.

Transkrypt

1 Traktat midzy Rzeczpospolit Polsk a Republik Federaln Niemiec o dobrym ssiedztwie i przyjaznej współpracy z r. Rzeczpospolita Polska i Republika Federalna Niemiec, dc do zamknicia bolesnych rozdziałów przeszłoci oraz zdecydowane nawiza do dobrych tradycji i przyjaznego współycia w wielowiekowej historii Polski i Niemiec, uwzgldniajc historyczne zmiany w Europie, w szczególnoci ustanowienie jednoci Niemiec oraz głbokie przemiany polityczne, gospodarcze i społeczne w Polsce, przekonane o koniecznoci ostatecznego przezwycienia podziału Europy oraz stworzenia sprawiedliwego i trwałego pokojowego ładu europejskiego, wiadome wspólnoty ich interesów oraz wspólnej odpowiedzialnoci za zbudowanie Europy nowej, wolnej i zjednoczonej przez prawa człowieka, demokracj i ide pastwa prawa, głboko przekonane, e urzeczywistniajc ywione od dawna przez ich Narody pragnienie porozumienia i pojednania, wnosz waki wkład w zachowanie pokoju w Europie, uznajc, e współpraca gospodarcza jest niezbdnym czynnikiem rozwoju szerokich dwustronnych stosunków na stabilnej i trwałej podstawie, zmniejszenia rónic rozwojowych oraz umocnienia zaufania midzy obu Pastwami i Narodami, a take wyraajc wol istotnego rozszerzenia i pogłbienia tej współpracy w przyszłoci, wiadome znaczenia, jakie dla przyszłych stosunków obu Pastw ma członkostwo Republiki Federalnej Niemiec we Wspólnocie Europejskiej oraz polityczne i gospodarcze przyłczanie Rzeczypospolitej Polskiej do tej Wspólnoty, pomne niepowtarzalnego wkładu Narodów polskiego i niemieckiego do wspólnego europejskiego dziedzictwa kulturowego oraz wielowiekowego wzajemnego wzbogacania si kultur obu Narodów, jak równie znaczenia wymiany kulturalnej dla wzajemnego zrozumienia i pojednania narodów, przekonane, e młodym pokoleniom przypada szczególna rola w nowym ukształtowaniu stosunków midzy obydwoma Pastwami i Narodami oraz w budowie zaufania midzy nimi, doceniajc znaczenie Traktatu midzy Rzeczpospolit Polsk a Republik Federaln Niemiec o potwierdzeniu istniejcej midzy nimi granicy, podpisanego 14 listopada 1990 roku uzgodniły, co nastpuje: Artykuł 1 1. Umawiajce si Strony bd kształtowa swoje stosunki w duchu dobrego ssiedztwa i przyjani. D do cisłej pokojowej i partnerskiej współpracy we wszystkich dziedzinach. wiadome odpowiedzialnoci europejskiej doło stara, aby urzeczywistni pragnienie obu Narodów osignicia trwałego porozumienia i pojednania. 2.Umawiajce si Strony d do stworzenia Europy, w której przestrzegane s prawa człowieka i podstawowe wolnoci, a granice utrac dzielcy charakter, równie w wyniku przezwycienia rónic gospodarczych i społecznych. Artykuł 2 Umawiajce si Strony kieruj si w kształtowaniu swych stosunków, a take w sprawach pokoju, bezpieczestwa i współpracy w Europie i na wiecie, przede wszystkim nastpujcymi zasadami:

2 nadrzdnym celem polityki jest zachowanie i umocnienie pokoju oraz skuteczne zapobieganie wszelkim wojnom, postpuj zgodnie z prawem midzynarodowym, w szczególnoci Kart Narodów Zjednoczonych, a take zgodnie z podpisanym 1 sierpnia 1975 roku w Helsinkach Aktem Kocowym Konferencji Bezpieczestwa i Współpracy w Europie, Parysk kart dla nowej Europy z 21 listopada 1990 roku oraz dokumentami kolejnych spotka KBWE, przestrzegaj wzajemnie suwerennej równoci, integralnoci terytorialnej, nietykalnoci granic, niezawisłoci politycznej oraz zasady zakazujcej uycia siły lub groby jej uycia, potwierdzaj prawo wszystkich narodów i pastw do swobodnego stanowienia o swym losie bez zewntrznej integracji oraz do kształtowania swego rozwoju politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego według własnych ycze, stawiaj w centrum swej polityki człowieka, z jego godnoci i prawami oraz trosk o przetrwanie ludzkoci i zachowanie rodowiska naturalnego, potpiaj z cał stanowczoci totalitaryzm, nienawi rasow i etniczn, Antylemityzm, ksenofobi i dyskryminacj kogokolwiek, jak równie przeladowanie z powodów religijnych i ideologicznych, uznaj mniejszoci i równorzdne grupy za naturalny pomost midzy Narodami polskim i niemieckim oraz ufaj, e te mniejszoci i grupy wnosz cenny wkład do ycia ich społeczestw, potwierdzaj bezporednie obowizywanie powszechnych norm prawa midzynarodowego w prawie krajowym i w stosunkach midzynarodowych oraz s zdecydowane sumiennie wypełnia swe zobowizania umowne; bd we wszystkich dziedzinach urzeczywistnia Akt kocowy KBWE, Parysk kart dla nowej Europy oraz pozostałe dokumenty KBWE. Artykuł 3 1. Umawiajce si Strony bd przeprowadza regularne konsultacje w celu zapewnienia dalszego rozwoju i pogłbiania stosunków dwustronnych oraz uzgadniania ich stanowiska w sprawach midzynarodowych. 2. Konsultacje szefów Rzdów bd si odbywa tak czsto jak to bdzie potrzebne, co najmniej jednak raz w roku. 3. Ministrowie Spraw Zagranicznych sprawuj piecz nad realizacj całoci niniejszego Traktatu. Bd oni odbywa konsultacje co najmniej raz w roku. Wysi urzdnicy obu Ministerstw Spraw Zagranicznych, zajmujcy si sprawami politycznymi, gospodarczymi i kulturalnymi, bd odbywa regularne konsultacje co najmniej raz w roku. 4. Ministrowie innych resortów, w tym Ministrowie Obrony bd utrzymywa regularne kontakty. To samo dotyczy wyszych urzdników tych resortów. 5. Istniejce dotychczas wspólne komisje zintensyfikuj w miar moliwoci swoje prace. W razie potrzeby, w wyniku wzajemnego uzgodnienia, bd tworzone nowe komisje mieszane. Artykuł 4 Umawiajce si Strony popieraj kontakty i wymian dowiadcze midzy parlamentami w celu rozwoju stosunków dwustronnych oraz majc na wzgldzie midzynarodow współprac parlamentarn. Artykuł 5 1. Umawiajce si Strony potwierdzaj, e bd si powstrzymywa od uycia siły lub groby jej uycia przeciwko integralnoci terytorialnej lub politycznej niezawisłoci drugiej Umawiajcej si Strony lub w jakikolwiek inny sposób niezgodny z celami i zasadami Karty Narodów Zjednoczonych lub z Aktem kocowym KBWE. 2. Umawiajce si Strony bd rozstrzygały swe spory wyłcznie przy pomocy rodków pokojowych i nigdy nie uyj

3 adnych ze swych broni, chyba e dla indywidualnej albo zbiorowej samoobrony. Nigdy i w adnych okolicznociach jako pierwsze nie skieruj sił zbrojnych przeciwko sobie. 3. Umawiajce si Strony bd umacnia pokój przez tworzenie kooperacyjnych struktur bezpieczestwa dla całej Europy. W zwizku z tym, realizujc w pełni Akt kocowy KBWE, Parysk kart dla nowej Europy oraz pozostałe dokumenty KBWE, bd popiera w miar swych sił proces bezpieczestwa i współpracy w Europie oraz nadal umacnia i rozwija ten proces przy współudziale wszystkich pastw uczestniczcych w KBWE. Artykuł 6 1. W zmieniajcych si warunkach politycznych i militarnych w Europie, wspólnym celem Umawiajcych si Stron jest działanie na rzecz umocnienia stabilnoci i zwikszenia bezpieczestwa. Strony bd zwłaszcza współpracowa, aby wykorzysta pojawiajce si nowe moliwoci podejmowania wspólnych wysiłków w dziedzinie bezpieczestwa. 2. Umawiajce si Strony opowiadaj si za tym, aby w drodze wicych i dajcych si skutecznie kontrolowa porozumie, siły zbrojne i zbrojenia zostały zredukowane do moliwie najniszego poziomu, wystarczajcego do obrony, lecz nie dajcego moliwoci ataku. 3. Umawiajce si Strony bd si angaowa, równie wspólnie, na rzecz wielostronnego i dwustronnego rozszerzania rodków budowy zaufania i stabilizacji, a take innych politycznych rodków kontroli zbroje, umacniajcych stabilno i zaufanie oraz prowadzcych ku wikszej otwartoci. Artykuł 7 W przypadku powstania sytuacji, która zdaniem jednej z Umawiajcych si Stron stanowi zagroenie lub naruszenie pokoju albo moe wywoła niebezpieczne midzynarodowe powikłania. Umawiajce si Strony nawi ze sob niezwłocznie kontakt oraz bd starały si uzgodni swe stanowiska i osign porozumienie co do właciwych rodków, aby poprawi lub opanowa t sytuacj. Artykuł 8 1. Umawiajce si Strony przywizuj najwysze znaczenie do jednoci europejskiej opartej na prawach człowieka, demokracji i idei pastwa prawa oraz bd działa na rzecz osignicia tej jednoci. 2. Wspólnoty Europejskie, ich pastwa członkowskie oraz Rzeczypospolita Polska stwarzaj przez zawarcie Umowy o stowarzyszeniu midzy Wspólnotami Europejskimi a Rzeczpospolit Polsk podstaw dla politycznego i gospodarczego przyłczania Rzeczypospolitej Polskiej do Wspólnoty Europejskiej. Republika Federalna Niemiec bdzie wspiera to przyłczanie w miar sił i moliwoci. 3. Republika Federalna Niemiec odnosi si pozytywnie do perspektywy przystpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Wspólnoty Europejskiej, gdy tylko powstan ku temu przesłanki. Artykuł 9 1. Umawiajce si Strony bd działa na rzecz rozszerzania i wzbogacania wzajemnych stosunków gospodarczych we wszystkich dziedzinach. Stworz, w ramach ustawodawstwa krajowego oraz ich zobowiza wynikajcych z umów midzynarodowych, w tym zobowiza Republiki Federalnej Niemiec wynikajcych z członkostwa we Wspólnocie Europejskiej, najdogodniejsze przesłanki, w szczególnoci gospodarcze, prawne i organizacyjne, dla działalnoci gospodarczej, w tym przemysłowej i usługowej, osób fizycznych oraz prawnych. 2. Umawiajce si Strony s zgodne co do tego, i zapocztkowany w Rzeczypospolitej Polskiej proces przeobrae gospodarczych powinien zosta wsparty współprac midzynarodow, Republika Federalna Niemiec jest gotowa działa na płaszczynie zarówno dwustronnej jak i wielostronnej, na rzecz wspierania rozwoju gospodarczego Polski, w ramach w pełni rozwinitej społecznej gospodarki rynkowej. Tym samym powinny równie

4 zosta stworzone warunki dla istotnego zmniejszenia rónic rozwojowych. 3. Umawiajce si Strony bd w szczególnoci popiera rozwój współpracy inwestycyjnej i kapitałowej oraz kooperacji przemysłowej przedsibiorstw polskich i niemieckich, wykorzystujc w pełni wszystkie dostpne rodki promocji. Szczególna uwaga bdzie skierowana na współprac małych i rednich przedsibiorstw i zakładów. 2. Umawiajce si Strony uwaaj, e współpraca w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego kadr fachowych i kierowniczych w gospodarce ma due znaczenie dla ukształtowania stosunków dwustronnych oraz gotowe s znacznie j rozbudowa i pogłbi. Artykuł Umawiajce si Strony doceniaj znaczenie normalnych stosunków finansowych i kredytowych jako czynnika w procesie przeobrae gospodarczych w Rzeczypospolitej Polskiej oraz dla umocnienia i oywienia całokształtu ich stosunków. Zgodnie z ich midzynarodowymi zobowizaniami umownymi i normami prawa krajowego, bd kontynuowa wysiłki w celu stworzenia dogodnych przesłanek dla dalszego rozwoju ich współpracy finansowej. W tym kontekcie wiadome s znaczenia, jakie dla umocnienia ich stosunków gospodarczych maj eksportowe gwarancje kredytowe. 2. Umawiajce si Strony, uwzgldniajc obopólne interesy oraz istniejc współprac kadej z nich z innymi pastwami, potwierdzaj gotowo współpracy w ramach Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju oraz innych wielostronnych instytucji finansowych, w szczególnoci Midzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku wiatowego. 3. Umawiajce si Strony uwaaj, e rozwizanie problemu polskiego zadłuenia stanowi wan przesłank powodzenia reform gospodarczych, zapocztkowanych w Rzeczypospolitej Polskiej. Stosownie do tego bd nadal współpracowa w tej dziedzinie. Artykuł 11 Umawiajce si Strony s zgodne co do szczególnego znaczenia współpracy midzy nimi w wytwarzaniu produktów rolnych, ich przetwórstwie, transporcie i przechowalnictwie, a take w tworzeniu i popieraniu nowoczesnych, wysokowydajnych gospodarstw rolnych, utrzymujcych stosunki kooperacyjne z przemysłem spoywczym, przetwórczym oraz handlem. Artykuł Umawiajce si Strony przywizuj due znaczenie do partnerskiej współpracy midzy regionami, miastami, gminami i innymi jednostkami terytorialnymi, w szczególnoci na obszarach przygranicznych. 2. Umawiajce si Strony bd ułatwia i wspiera t współprac we wszystkich dziedzinach, w szczególnoci działalno Komisji midzyrzdowej do spraw współpracy regionalnej i przygranicznej. 3. Umawiajce si Strony kieruj si we współpracy regionalnej i przygranicznej w szczególnoci odnonymi konwencjami Rady Europy. Bd dy do włczenia tej współpracy do działalnoci odpowiednich gremiów europejskich. Artykuł 13 Umawiajce si strony s zgodne co do tego, e w jednoczcej si Europie istnieje konieczno uzgadniania polityki poszczególnych pastw w dziedzinie gospodarki przestrzennej, w szczególnoci midzy pastwami bezporednio ssiadujcymi. Z tego te wzgldu Umawiajce si Strony bd realizowa współprac transgraniczn na wszystkich szczeblach w dziedzinie gospodarki przestrzennej i planowania przestrzennego.

5 Artykuł 14 Umawiajce si Strony bd rozszerza i pogłbia wzajemne stosunki na podstawie zawartych przez nie umów w dziedzinie zabezpieczenia społecznego oraz współpracy w zakresie pracy i polityki socjalnej. 2. Republika Federalna Niemiec bdzie udziela poradnictwa i pomocy Rzeczypospolitej Polskiej w przekształcaniu systemu zabezpieczenia społecznego, aktywizacji zawodowej oraz w dziedzinie stosunków pracy. Artykuł Umawiajce si Strony bd rozwija i ułatwia współprac naukow i techniczn midzy obydwoma Pastwami na zasadach równouprawnienia i wzajemnych korzyci, uwgldniajc moliwoci nowoczesnej nauki i techniki, dla dobra człowieka, w celach pokojowych i dla pomnaania dobrobytu. 2. Umawiajce si Strony bd rozszerza współprac w tych dziedzinach na podstawie istniejcych umów oraz wykorzystywa jej wynik w drodze wspólnych przedsiwzi. 3. Umawiajce si Strony bd popiera inicjatywy naukowców i instytucji badawczych, zmierzajce do dynamicznego, harmonijnego i wszechstronnego rozwoju tej współpracy. 4. Umawiajce si Strony bd popiera intensywn wymian informacji i dokumentacji naukowo-technicznej, a take ułatwia dostp do instytutów naukowo-badawczych, archiwów, bibliotek i podobnych instytucji. Artykuł Umawiajce si Strony przywizuj due znaczenie do zapobiegania zagroeniom rodowiska i do utrzymania naturalnych podstaw ycia równie w interesie przyszłych pokole. Potwierdzaj swe zdecydowanie kontynuowania współpracy w dziedzinie ochrony rodowiska na podstawie istniejcych umów, a take jej dalszego rozszerzania w drodze umownej. 2. Pierwszoplanowe znaczenie w tej współpracy naley nada ustaleniu i likwidacji obcie rodowiska na obszarach przygranicznych, w szczególnoci w dorzeczu Odry. 3. Umawiajce si Strony bd si ponadto angaowa na rzecz rozwijania uzgodnionych strategii, dotyczcych regionalnej i midzynarodowej polityki ochrony rodowiska, w celu zapewnienia trwałego, sprzyjajcego rodowisku rozwoju w Europie. Artykuł 17 Umawiajce si Strony bd współdziała w celu wzajemnego wiadczenia pomocy w razie klsk i cikich wypadków. Artykuł Umawiajce si Strony d do rozszerzenia połcze transportowych w ruchu powietrznym, kolejowym, drogowym oraz w egludze morskiej i ródldowej, wykorzystujc najnowoczeniejsze technologie. 2. Umawiajce si Strony doło stara, aby stworzy dogodne warunki dla korzystania z ich szlaków komunikacyjnych w transporcie midzy ich terytoriami oraz w tranzycie. 3. Umawiajce si Strony d do rozszerzenia, usprawnienia i zharmonizowania połcze telekomunikacyjnych, uwzgldniajc stan rozwoju europejskich i midzynarodowych norm technicznych oraz technologii. Dotyczy to w szczególnoci połcze telefonicznych, teleksowych i elektronicznego przekazywania danych. Artykuł Umawiajce si Strony podejm wszelkie stosowne działania w celu popierania i ułatwiania ruchu osobowego i turystyki. 2. Umawiajce si Strony doło stara dla usprawnienia i przyspieszenia, na zasadzie wzajemnoci, odpraw celnych i granicznych oraz dalszego rozwoju współpracy właciwych organów administracji. 3. Umawiajce si Strony

6 zamierzaj, w zalenoci od nasilenia ruchu, rozbudowa i zmodernizowa istniejce oraz otwiera nowe potrzebne przejcia graniczne. Artykuł Członkowie mniejszoci niemieckiej w Rzeczypospolitej Polskiej, to znaczy osoby posiadajce polskie obywatelstwo, które s niemieckiego pochodzenia albo przyznaj si do jzyka, kultury lub tradycji niemieckiej, a take osoby w Republice Federalnej Niemiec, posiadajce niemieckie obywatelstwo, które s polskiego pochodzenia, albo przyznaj si do jzyka, kultury lub tradycji polskiej, maj prawo, indywidualnie lub wespół z innymi członkami swej grupy, do swobodnego wyraania, zachowania i rozwijania swej tosamoci etnicznej, kulturalnej, jzykowej i religijnej bez jakiejkolwiek próby asymilacji wbrew ich woli. Maj oni prawo do pełnego i skutecznego korzystania z praw człowieka i podstawowych wolnoci bez jakiejkolwiek dyskryminacji i w warunkach pełnej równoci wobec prawa. 2. Umawiajce si Strony realizuj prawa i obowizki zgodnie ze standardami midzynarodowymi dotyczcymi mniejszoci, w szczególnoci zgodnie z Powszechn deklaracj praw człowieka Narodów Zjednoczonych z 10 grudnia 1948 roku, Europejsk konwencj o ochronie praw człowieka i podstawowych wolnoci z 4 listopada 1950 roku. Konwencj o zwalczaniu wszelkich form dyskryminacji rasowej z 7 marca 1966 roku. Midzynarodowym paktem praw obywatelskich i politycznych z 16 grudnia 1966 roku. Aktem kocowym KBWE z 1 sierpnia 1975 roku, Dokumentem kopenhaskiego spotkania w sprawie ludzkiego wymiaru KBWE z 29 czerwca 1990 roku, jak równie Parysk Kart dla nowej Europy z 21 listopada 1990 roku. 3. Umawiajce si Strony owiadczaj, e osoby wymienione w ustpie 1 maj w szczególnoci prawo, indywidualnie lub wespół z innymi członkami swej grupy, do: swobodnego posługiwania si jzykiem ojczystym w yciu prywatnym i publicznie, dostpu do informacji w tym jzyku, jej rozpowszechniania i wymiany, zakładania i utrzymywania własnych instytucji, organizacji lub stowarzysze owiatowych, kulturalnych i religijnych, które mog si ubiega o dobrowolne wkłady finansowe i inne, jak równie o pomoc publiczn, zgodnie z prawem krajowym, oraz które posiadaj równoprawny dostp do rodków przekazu swojego regionu, wyznawania i praktykowania swej religii, w tym nabywania, posiadania i wykorzystywania materiałów religijnych oraz prowadzenia owiatowej działalnoci religijnej w jzyku ojczystym, ustanawiania i utrzymywania niezakłóconych kontaktów midzy sob w obrbie swego kraju, jak równie kontaktów poprzez granice z obywatelami innych pastw, z którymi łcz ich wspólne pochodzenie etniczne lub narodowe, dziedzictwo kulturalne lub przekonania religijne, uywania swych imion i nazwisk w brzmieniu jzyka ojczystego, zakładania i utrzymywania organizacji lub stowarzysze w obrbie swojego kraju oraz uczestniczenia w midzynarodowych organizacjach pozarzdowych, korzystania na równi z innymi ze skutecznych rodków prawnych dla urzeczywistniania swoich praw, zgodnie z prawem krajowym. 4. Umawiajce si Strony potwierdzaj, e przynaleno do grup wymienionych w ustpie 1 jest spraw indywidualnego wyboru osoby, i e nie mog z niego wynika adne niekorzystne nastpstwa. Artykuł 21 1.Umawiajce si Strony bd na swych terytoriach chroniły tosamo etniczn, kulturaln, jzykow i religijn grup wymienionych w artykule 20 ustp 1, oraz tworzyły warunki do wspierania tej tosamoci. Doceniaj szczególne znaczenia wzmoonej konstruktywnej współpracy w tej dziedzinie. Współpraca ta powinna umacnia pokojowe współycie i dobre ssiedztwo Narodów polskiego i niemieckiego oraz przyczynia si do porozumienia i pojednania midzy nimi. 2. Umawiajce si Strony bd w szczególnoci:

7 w ramach obowizujcych ustaw wzajemnie umoliwia i ułatwia podejmowanie działa na rzecz wspierania członków grup wymienionych w artykule 20 ustp 1 lub ich organizacji, mimo koniecznoci uczenia si oficjalnego jzyka odnonego pastwa, dy zgodnie z właciwymi przepisami prawa krajowego do zapewnienia członkom grup wymienionych w artykule 20 ustp 1 odpowiednich moliwoci nauczania ich jzyka ojczystego lub w ich jzyku ojczystym, w publicznych placówkach owiatowych, jak równie tam, gdzie to jest moliwe i konieczne, posługiwania si nim wobec władz, uwzgldnia histori i kultur grup wymienionych w artykule 20 ustp 1 w zwizku z nauczaniem historii i kultury w placówkach owiatowych, szanowa prawo członków grup wymienionych w artykule 20 ustp 1 do skutecznego uczestnictwa w sprawach publicznych, łcznie z udziałem w sprawach dotyczcych ochrony i wspierania ich tosamoci, podejmowa niezbdne rodki w tym celu po naleytej konsultacji, zgodnie z procedur podejmowania decyzji w danym pastwie, łcznie z kontaktami z organizacjami lub stowarzyszeniami grup wymienionych w artykule 20 ustp Umawiajce si Strony bd stosowa postanowienia artykułu 3 w odniesieniu do spraw okrelonych w niniejszym artykule oraz w artykułach 20 i 22. Artykuł adnego z zobowiza wynikajcych z artykułów 20 i 21 nie mona interpretowa jako pocigajcego za sob prawo do angaowania si w jakkolwiek działalno lub prowadzenia jakichkolwiek działa wbrew celom i zasadom Karty Narodów Zjednoczonych, innym zobowizaniom wynikajcym z prawa midzynarodowego lub wbrew postanowieniom Aktu kocowego KBWE, łcznie z zasad integralnoci terytorialnej pastw. 2. Kada osoba naleca w Rzeczypospolitej Polskiej wzgldnie w Republice Federalnej Niemiec do grup wymienionych w artykule 20 ustp 1 jest odpowiednio do powyszych postanowie zobowizana, jak kady obywatel, lojalnie postpowa wobec odnonego Pastwa, kierujc si obowizkami wynikajcymi z ustawodawstwa tego Pastwa. Artykuł Umawiajce si Strony bd, na podstawie istniejcych midzy nimi umów i programów, intensyfikowa i rozbudowywa wymian kulturaln we wszystkich dziedzinach i na wszystkich szczeblach, wnoszc tym samym wkład do europejskiej tosamoci kulturowej. Bd w szczególnoci popiera współprac midzy stowarzyszeniami twórców i artystów oraz instytucjami i organizacjami kulturalnymi, jak równie bezporednie kontakty midzy polskimi i niemieckimi twórcami i artystami. 2. Istniejca Komisja mieszana bdzie spotyka si co najmniej raz w roku, w celu zbadania stanu wymiany kulturalnej we wszystkich dziedzinach oraz dokonania uzgodnie co do dalszych przedsiwzi. Artykuł 24 Umawiajce si Strony bd urzeczywistnia i w pełni wykorzystywa umow o utworzeniu i działalnoci instytutów kultur Artykuł Umawiajce si Strony potwierdzaj sw gotowo do umoliwienia wszystkim zainteresowanym osobom pełnego dostpu do jzyka i kultury drugiego kraju i bd popiera odpowiednie pastwowe oraz prywatne inicjatywy i instytucje. 2. Umawiajce si Strony bd w wikszej mierze popiera upowszechnianie literatury klasycznej i współczesnej drugiego kraju zarówno w jzyku oryginału jak i w przekładzie. 3. Umawiajce si Strony opowiadaj si zdecydowanie za rozszerzeniem moliwoci nauki jzyka drugiego kraju

8 w szkołach, uczelniach i innych placówkach owiatowych. Bdzie si przy tym równie dy do zakładania szkół, w których nauczanie bdzie si odbywa w obu jzykach. Doło one ponadto stara na rzecz rozszerzenia moliwoci studiów polonistycznych i germanistycznych w uczelniach drugiego kraju. 4. Umawiajce si Strony bd współpracowa w delegowaniu nauczycieli, w kształceniu i doskonaleniu zawodowym pracowników dydaktycznych oraz w rozwijaniu i udostpnianiu pomocy naukowych, łcznie z wykorzystaniem telewizji, radia, techniki audiowizualnej i komputerowej. 5. Prace niezalenej polskoniemieckiej Komisji do spraw podrczników szkolnych bd nadal popierane. Artykuł Umawiajce si Strony podkrelaj konieczno znacznego rozszerzenia współpracy w dziedzinie nauki i szkolnictwa. Bd w szczególnoci wspiera i nadal rozszerza bezporedni współprac i wymian midzy szkołami, uczelniami oraz naukowymi instytucjami badawczymi, zarówno poprzez wymian uczniów, studentów, nauczycieli, pracowników naukowych jak i wspólne przedsiwzicia. 2. Umawiajce si Strony potwierdzaj zamiar zbadania moliwoci wzajemnego uznawania okresów studiów i dyplomów uczelni. Artykuł 27 Umawiajce si Strony przywizuj du wag do współpracy w zakresie kształcenia zawodowego, bd j znacznie rozszerza i pogłbia, zawierajc odpowiednie porozumienia. Artykuł Umawiajce si Strony bd współpracowa w zakresie zachowania i opieki nad europejskim dziedzictwem kulturowym. Bd dba o ochron zabytków. 2. Umawiajce si Strony otocz szczególn opiek znajdujce si na ich terytoriach miejsca i dobra kultury, wiadczce o wydarzeniach historycznych oraz osignicia i tradycjach kulturalnych i naukowych drugiej Strony oraz zapewni do nich swobodny i nieskrpowany dostp, wzgldnie zadbaj o taki dostp w przypadkach, gdy jego zapewnienie nie naley do kompetencji pastwa. Wspomniane miejsca i dobra kultury znajduj si pod ochron prawa kadej ze Stron. Umawiajce si Strony bd realizowa w tym zakresie wspólne inicjatywy w duchu porozumienia i pojednania. 3. Umawiajce si Strony bd dy w takim samym duchu do rozwizywania problemów zwizanych z dobrami kultury i archiwaliami, poczynajc od pojedynczych przypadków. Artykuł Umawiajce si Strony bd popiera wszechstronne kontakty osobiste midzy ich obywatelami, ywic przekonanie, e rozwój kontaktów midzyludzkich jest niezbdn przesłank porozumienia i pojednania obu Narodów. 2. Umawiajce si Strony bd popiera cilejsz współprac midzy partiami, zwizkami zawodowymi, kociołami i zwizkami wyznaniowymi, organizacjami sportowymi, fundacjami oraz innymi organizacjami i zrzeszeniami społecznymi. 3. Umawiajce si Strony popieraj działalno Forum polsko-niemieckiego. Witaj z zadowoleniem jego starania, aby przy udziale wszystkich reprezentatywnych sił politycznych i społecznych w Rzeczypospolitej Polskiej i w Republice Federalnej Niemiec opracowywa koncepcje dalszego rozwoju stosunków polsko-niemieckich i podejmowa odpowiednie inicjatywy. Artykuł Umawiajce si Strony s przekonane, e wzajemne poznanie i zrozumienie młodych pokole ma podstawowe znaczenie dla nadania trwałego charakteru porozumieniu i pojednaniu Narodów polskiego i niemieckiego. Przywizuj dlatego szczególnie du wag do moliwie

9 szerokich kontaktów i cisłego współdziałania młodziey polskiej i niemieckiej. W tym celu, Umawiajce si Strony bd, w granicach moliwoci finansowych, wszelkimi sposobami wspiera kontakty i wymian młodzieow. Cała młodzie i jej organizacje w obu Pastwach maj moliwo udziału w spotkaniach i wspólnych przedsiwziciach. 2. Umawiajce si Strony tworz polsko-niemieck instytucj młodzieow. Jej forma prawna, zadania i finansowanie zostan ustalone w odrbnej umowie. Artykuł Umawiajce si Strony bd działa na rzecz współpracy rodków przekazu, w szczególnoci telewizji, radia oraz prasy i wydawnictw. Współpraca ta powinna przede wszystkim słuy porozumieniu i pojednaniu midzy Polakami i Niemcami. 2. Umawiajce si Strony s zgodne co do tego, e publikacje, a take dodatki do dzienników i tygodników redagowane w jzyku drugiego kraju mog by swobodnie wydawane, rozpowszechniane i czytane. Publikacje z drugiego Pastwa mog by bez przeszkód wwoone i rozpowszechniane zgodnie z artykułami 19 i 20 Midzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych. Dotyczy to równie bezpłatnej prenumeraty oraz publikacji rozprowadzanych przez ich przedstawicielstwa zagraniczne. Artykuł Republika Federalna Niemiec owiadcza, e polskie groby znajdujce si w Republice Federalnej Niemiec s otoczone szacunkiem oraz umoliwiona jest opieka nad nimi. Groby polskich ofiar wojen i tyranii, znajdujce si w Republice Federalnej Niemiec, podlegaj ochronie prawa niemieckiego oraz bd zachowane i pielgnowane. 2. Rzeczpospolita Polska owiadcza, e niemieckie groby znajdujce si w Rzeczypospolitej Polskiej s otoczone szacunkiem oraz umoliwiona jest opieka nad nimi. Groby niemieckich ofiar wojen i tyranii, znajdujce si w Rzeczypospolitej Polskiej, podlegaj ochronie prawa polskiego oraz bd zachowane i pielgnowane. 3. Umawiajce si Strony popieraj współprac organizacji i instytucji odpowiedzialnych w obu Pastwach za groby ofiar wojen i tyranii. Umoliwiaj w szczególnoci tym organizacjom i instytucjom rejestracj, uporzdkowanie oraz opiek nad takimi grobami. Artykuł Umawiajce si Strony bd rozwija, intensyfikowa i upraszcza z korzyci dla ich obywateli stosunki prawne i konsularne, w tym obrót prawny w sprawach cywilnych i karnych, oraz socjalnych i administracyjnych, z uwzgldnieniem ich systemów prawnych oraz istniejcych umów wielostronnych i dwustronnych, w szczególnoci konwencji Rady Europy. 2. Umawiajce si Strony bd współdziała w zwalczaniu zorganizowanej przestpczoci, terroryzmu, przestpczoci gospodarczej, przestpczoci zwizanej z narkotykami, karalnego handlu dziełami sztuki, bezprawnych narusze bezpieczestwa cywilnej eglugi powietrznej i morskiej oraz wytwarzania i wprowadzania do obiegu fałszywych rodków płatniczych. Procedura i warunki tej współpracy zostan uzgodnione odrbnie Artykuł Umawiajce si Strony bd popiera wszechstronn współprac w okrelonych dziedzinach profilaktyki zdrowotnej oraz we wspólnym zwalczaniu chorób zakanych i innych chorób, jak na przykład schorzenia serca i układu krenia, nowotwory i AIDS. 2. Republika Federalna Niemiec bdzie udziela Rzeczypospolitej Polskiej pomocy w przejciu od pastwowego systemu ochrony zdrowia do systemu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

10 Artykuł 35 Umawiajce si Strony ustanawiaj wspóln nagrod za szczególne zasługi dla rozwoju stosunków polsko-niemieckich. Nagrod t bdziemy przyznawa corocznie komitet, którego statut zostanie ustalony w odrbnym porozumieniu. Artykuł 36 Umawiajce si Strony bd umacnia współprac w ramach organizacji midzynarodowych, ze szczególnym uwzgldnieniem organizacji europejskich. Bd wzajemnie udziela sobie pomocy w rozwijaniu współpracy z midzynarodowymi, zwłaszcza europejskimi organizacjami i instytucjami, których członkiem jest jedna ze Stron, w przypadku gdy druga Strona wyrazi odpowiednie zainteresowanie. Artykuł 37 Niniejszy Traktat nie jest wymierzony przeciw komukolwiek. Nie narusza on praw i zobowiza, które wynikaj z obowizujcych umów dwustronnych i wielostronnych, zawartych przez kad z Umawiajcych si Stron z innymi pastwami. Artykuł Traktat niniejszy podlega ratyfikacji. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych nastpi w Warszawie, w moliwie bliskim terminie. 2. Traktat niniejszy wchodzi w ycie w dniu wymiany dokumentów ratyfikacyjnych. 3. Traktat niniejszy obowizuje przez dziesi lat. ulega on nastpnie automatycznemu przedłuaniu na okresy picioletnie, jeeli adna z Umawiajcych si Stron nie wypowie go w drodze notyfikacji na rok przed upływem danego okresu obowizywania. Na dowód czego Przedstawiciele Umawiajcych si Stron podpisali niniejszy Traktat i opatrzyli go pieczciami. Sporzdzono w Bonn, dnia 17 czerwca 1991 roku, w dwóch egzemplarzach, kady w jzykach polskim i niemieckim, przy czym obydwa teksty maj jednakow moc. Za Rzeczpospolit Polsk Jan Krzysztof Bielecki Krzysztof Skubiszewski Za Republik Federaln Niemiec Helmut Kohl Hans-Dietrich Genscher Tekst Traktatu pobrany ze strony internetowej Polsko-niemiecka współpraca :