ZARZĄDZANIE WARTOŚCIĄ PRZEDSIĘBIORSTWA NA PRZYKŁADZIE PRZEDSIĘBIORSTW Z BRANŻY PRODUKCJI CHEMIKALIÓW I PRODUKTÓW CHEMICZNYCH.

Transkrypt

1 ZARZĄDZANIE WARTOŚCIĄ PRZEDSIĘBIORSTWA NA PRZYKŁADZIE PRZEDSIĘBIORSTW Z BRANŻY PRODUKCJI CHEMIKALIÓW I PRODUKTÓW CHEMICZNYCH. K. Garczyńska, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu K. Mróz, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu A. Woźniak, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, EVA, MVA Streszczenie: Poniższa praca zawiera opisy i analizę sposobów zarządzania wartością przedsiębiorstwa, jakim jest m.in. ekonomiczna wartość dodana.

2 Wstęp Na sposób kształtowania wartości przedsiębiorstwa znaczący wpływ mają następujące pozycje, nazywane w literaturze nośnikami wartości: wzrost przychodów ze sprzedaży, marża zysku operacyjnego, stopa podatku dochodowego, inwestycje w kapitał obrotowy, inwestycje w majątek trwały, koszt kapitału, okres trwania wzrostu wartości. Po ich indywidualnym wyodrębnieniu przez dane przedsiębiorstwo, należy podzielić je na dwa zespoły, z których jeden będzie zawierać elementy kreujące wartość jednostki, natomiast drugi takie, które tę wartość obniżają. Składniki z pierwszej grupy należy wzmacniać, a z drugiej ograniczać ich negatywne oddziaływanie 1. Jednocześnie zarządzanie wartością w przedsiębiorstwie jest związane z różnymi obszarami jego przedmiotowych działalności. Jest to między innymi: a) zarządzanie marketingowe (plany marketingowe oraz dywersyfikacja działalności poprzez poszukiwanie nowych rynków i powiększanie obszaru działalności). Wszystkie opisywane przedsiębiorstwa zajmują się produkcją różnych rodzajów nawozów przeznaczonych dla roślin, jednakże dla każdej z tych firm nie jest to jedyny wyrób. Pierwsza jednostka zajmuje się także wytwarzaniem impregnatów, które mają na celu zapewnienie ochrony drewna przed niepożądanymi działaniami np. powstającymi za pośrednictwem grzybów, owadów lub ognia. Pozostałe chemikalia, które przedsiębiorstwo posiada w swojej ofercie służą w przemyśle ceramicznym, a także włókienniczym. Drugie przedsiębiorstwo dodatkowo specjalizuje się w wytwarzaniu materiałów do produkcji części maszyn oraz tworzyw sztucznych, a także samych tworzyw sztucznych. Natomiast trzecia z opisywanych firm oprócz nawozów wytwarza także środki żywienia zwierząt gospodarskich. Powyższe przedsięwzięcia świadczą o powiększeniu obszaru działalności przez każde z przedsiębiorstw oraz o nieograniczaniu się jedynie do wytwarzania jednego typu produktu. b) zarządzanie innowacyjne i inwestycyjne (rozwój technologiczny, organizacyjny, obszaru zarządzania- wdrażanie innowacji wiąże się z koniecznością inwestycji). Każde z przedstawianych przedsiębiorstw zapewnia o wysokiej jakości swoich produktów, co potwierdzają poprzez stosowanie standardów opartych o normy ISO. Zastosowanie inwestycje są trafne, gdyż świadczy o tym długoletni czas utrzymywania się opisywanych firm na rynku. Szczególnym przykładem w tej dziedzinie jest 1 Jaworski J., Teoria i praktyka zarządzania finansami przedsiębiorstw, CeDeWu, Warszawa 2010, s.476,

3 druga jednostka, która podczas swojej działalności otrzymała nagrodę Naczelnej Organizacji Technicznej za Najlepsze Osiągnięcia Techniczne. c) zarządzanie zasobami ludzkimi (motywowanie i szkolenie kadry przedsiębiorstwa). Każda z firm wysoko ceni swoich pracowników. Pierwsze przedsiębiorstwo w znacznym stopniu angażuje się w sprawy społeczne. Zachęca także do odbycia praktyk, oferując je w każdym ze swoich wydziałów, podobnie jak wiedzę, którą chętnie podzielą się pracownicy. Druga firma przede wszystkim podkreśla odpowiedzialność, do której poczuwa się wobec swojej kadry. Trzecie przedsiębiorstwo dąży w szczególnej mierze do zbudowania swoich zasobów ludzkich z jak najlepszych fachowców oraz osób doskonale współpracujących w zespołach. d) zarządzanie finansami (wartość środków finansowych, struktura majątku i źródła jego finansowania wpływają na podejmowanie decyzji). Pierwsze oraz trzecie przedsiębiorstwo posiada podobny udział kapitału własnego oraz obcego w ogóle majątku. Wynosi ono około 50%, choć w pierwszym przypadku w obu analizowanych latach działalności większość zajmował majątek własny (rok 2011: 60%, rok 2010: 55%), natomiast w trzeciej firmie majątek własny w 2011 roku wyniósł 38% i jego udział był niższy niż udział kapitału obcego. W 2010 roku był porównywalny do wartości wykazanej w pierwszej firmie oraz wyniósł 52%. Trzecie przedsiębiorstwo, tak jak w większości analizowanych lat pozostałych firm posiada przeważający udział kapitału własnego, jednakże jest on zacznie wyższy: 78% w 2011 roku i 72% w 2010 roku. Wymienione powyżej obszary wzajemnie uzupełniają się i przenikają tworząc całość. Miernik efektywności oparty na wartości EVA (economic value addend) Jednym z najbardziej rozpowszechnionych sposobów pomiaru wartości przedsiębiorstwa jest ekonomiczna wartość dodana- EVA. Wartość spółki jest to cena, za jaką dane przedsiębiorstwo może być zaoferowane do sprzedaży, która ma szanse dojść do skutku 2. Z kolei EVA jest to zysk ekonomiczny osiągany przez przedsiębiorstwo, czyli zysk uwzględniający koszty kapitału własnego i koszty utraconych możliwości. Wskaźnik ten w wyniku finansowym bierze pod uwagę ryzyko, które jest nieodłącznym elementem każdej działalności przedsiębiorstwa. W celu zastosowania tej miary stosuje się NOPAT, czyli zysk operacyjny po opodatkowaniu oraz WACC- średnioważony koszt kapitału. NOPAT zasadniczo jest zyskiem generowanym na działalności podstawowej zmniejszonym o podatek dochodowy, natomiast zainwestowany kapitał składa się z kapitału własnego i zobowiązań odsetkowych na początku okresu. Na podstawie kapitału na początku okresu, którego dotyczy liczy się średni ważony koszt kapitału, czyli WACC. Ic = zainwestowany kapitał 2 Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, Warszawa 2005, s.22.

4 ROIC = NOPAT / Aktywa ogółem Tabela nr I II III I II III 1. EVA , , , , , ,60 2. MVA ROIC 0, , , , , , Ic , , , ,8 WACC 0, , , , , , NOPAT , , , ,65 Aktywa ogółem , , , , , ,76 NPVva , , , , ,122 Źródło: Opracowanie własne opracowane na podstawie literatury, z której pochodzą wzory zamieszczone w pracy. We wszystkich analizowanych przedsiębiorstwach można zauważy, że wartość EVA jest ujemna. Oznacza to, że w analizowanym okresie spółka traci swoją wartość zamiast ją tworzyć. 3 EVA może przyjmować wartości poniżej zera, mimo iż spółka osiąga dodatni wynik finansowy netto. Zaistniała sytuacja wynika zapewne z globalnego kryzysu ekonomicznego sprzed kilku lat, a który odbija się echem po dzisiejszy dzień i zapewne jeszcze przez długi czas przedsiębiorcy będą mogli odczuć jego skutki. Społeczeństwo w dobie kryzysu zostało zmuszone do rezygnacji albo ograniczenia niektórych artykułów, a ponieważ produkty chemiczne nie są dobrami podstawowymi to jednostki gospodarcze poniosły tego konsekwencje w postaci nieosiągania optymalnych wartości. W 2011 roku zaledwie 39% analizowanych spółek wykazywało dodatnią wartość EVA 4. Statystyka ta pokazuje, że nie tylko analizowane przedsiębiorstwa borykały się z ujemną wartością zysku ekonomicznego. Jak już wyżej wspomniano, EVA informuje o kwocie osiągniętego wyniku ekonomicznego. Do tej samej kategorii zysku ekonomicznego zaliczany jest również zysk ekonomiczny (EP), dodana wartość dla właścicieli (SVA) i gotówkowa wartość dodana (CVA). Ponadto EVA jest miernikiem niezwykle istotnego czynnika, jakim jest rentowność, czyli efektywność działania przedsiębiorstwa. Jest ona przedstawiana w kategoriach bezwzględnych. Kolejną miarą wartości dodanej uzyskiwaną przez jednostkę jest MVA. Jest to rynkowa wartość dodana. Innym określeniem MVA jest premia rynkowa albo rynkowy dyskont w relacji do skorygowanej wartości księgowej kapitału zainwestowanego w dany podmiot. Metoda ta polega na założeniu, że obecna wartość podmiotu jest taka sama jak suma zainwestowanego kapitału i zaktualizowanej wartości netto wartości dodanych, które zostaną wytworzone w związku z przyszłą działalnością przedsiębiorstwa. 3 Jaworski J., Teoria i praktyka zarządzania finansami przedsiębiorstw, wyd. CeDeWu Warszawa 2010, s

5 MVA t-1 = I C(t-1) + NPV VA(t) Zaletą MVA jest to, iż ukazuje całokształt efektów dotyczących zmiany wartości przedsiębiorstwa. Ponadto wskaźnik rynkowej wartości dodanej mierzy wewnętrzne wyniki pracy jednostki, a także obrazuje ocenę firmy na rynku kapitałowym. Dzięki temu może być wykorzystywany zarówno określania efektów działań zarządu, jak również przyjętej i wykorzystywanej strategii rozwoju jednostki. W przeciwieństwie do EVA, MVA przedstawia efekty nie tylko badanego okresu. Oba te wskaźniki mogą przyjmować wartości dodatnie lub ujemne, co znaczy w przypadku MVA odpowiednio zysk lub stratę z inwestycji w akcje danego przedsiębiorstwa. MVA > 0 pozytywny efekt działalności przedsiębiorstwa MVA = 0 brak dodatkowych korzyści dla właścicieli MVA < 0 utrata wartości w skutek realizowania przedsięwzięć negatywnie ocenianych przez rynek MVA nie może zostać wykorzystane w celu oceny efektów wewnętrznych jednostek organizacyjnych, a także przedsiębiorstw, które nie są notowane na giełdzie. 5 Analizowane przedsiębiorstwa to spółki akcyjne, zatem w ich przypadku jest możliwe zastosowanie metody MVA. MVA = MV BV MV = L S *p S L S - liczba wyemitowanych akcji p S- aktualna cena rynkowa 1 akcji MVA- rynkowa wartość dodana MV- wartość rynkowa przedsiębiorstwa BV- wartość zainwestowanego kapitału własnego w to przedsiębiorstwo Następnym istotnym miernikiem wartości o którym należy wspomnieć jest NPV, czyli wartość bieżąca netto. 5 Janik W., Paździor A., Zarządzanie finansowe w przedsiębiorstwie, wyd. Politechnika Lubelska, Lublin 2011, s. 236;

6 Stosując to kryterium ważne jest, aby NPV było większe niż 0. Spełnienie tego warunku jest konieczne, aby dana inwestycja była zyskowna. Capital charge to koszt korzystania z kapitałów, czyli koszt korzystania z kapitałów własnych i koszt korzystania z kapitałów obcych po uwzględnienia tarczy podatkowej. Jeśli wytworzony zysk netto jest mniejszy niż capital charge, to wartość jednostki obniży się. Zatem w celu powiększenia wartości przedsiębiorstwa należy zwiększyć zysk netto, aby był on wyższy od capital charge. Jednakże wartość wskaźnika EVA będzie malała, gdy wytworzony zysk netto będzie kształtował się na stałym poziomie i będzie zatrzymywany w firmie, a jednocześnie kapitał obcy również nie będzie się zmieniał. 6 Wartość ekonomiczna przedsiębiorstwa określa jego możliwości do osiągania przyszłych korzyści dla właścicieli. Jest to również bieżąca wartość oczekiwanych przyszłych strumieni pieniężnych. Podsumowanie Podsumowując przedstawienie rynkowej wartości dodanej oraz ekonomicznej wartości dodanej, uznaje się, że MVA jest stosowana dla określenia zewnętrznej wartości, która jest istotna dla dostawców kapitału, z kolei EVA jest wskaźnikiem wewnętrznym i w głównej mierze jest stosowana bieżąco do oceny działań przedsiębiorstwa, co ukazuje wykorzystując rentowność operacyjną zainwestowanego kapitału, która jednocześnie przekracza poniesione na ten kapitał koszty. Na przytoczony koszt kapitału oddziałują następujące koszty: odsetek od kredytów, akcji uprzywilejowanych (liczone jako iloraz dywidendy uprzywilejowanej i ceny giełdowej akcji), zysków nie podzielonych (określane poprzez stopę dochodu wymaganą przez akcjonariuszy za pozostawienie zysku w spółce), akcji zwykłych (są uwarunkowane przez ich oczekiwaną stopę zwrotu, koszt ich emisji oraz oczekiwany przyrost cen akcji). EVA bierze pod uwagę rynkowe uwarunkowania, wobec czego stanowi dobre dopełnienie standardowych wskaźników, takich jak zwrot z kapitałów lub rentowność. Wiąże się także ze źródłami finansowania bieżącej, a także długookresowej działalności. Elementy te bezpośrednio oddziaływają na dywidendy dla akcjonariuszy oraz przyszłość jednostki 7. 6 Machała R., Zarządzanie finansami i wycena firmy, wyd. UNIMEX Wrocław 2011, s Red. Walczak M., Sprawozdawczość i analiza finansowa w przedsiębiorstwie, SWSPiZ w Łodzi, Łódź 2001, s

7 Bibliografia: 1.Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financialstrattegies), oddk, Gdańsk Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: or 4.MichalskiGrzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp , Available at SSRN: 5.MichalskiGrzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, MichalskiGrzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, MichalskiGrzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1,

8 11. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 17. ZmeskalZdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, PolakPetr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2,

9 21. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, Available at SSRN: or Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finančnířízení a rozhodovánípodniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. 23. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Duráciakupónovejobligácieakokritériumcenovejcitlivosti obligácievzhľadomnazmenuúrokovýchsadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp , Available at SSRN: Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: or Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013).Plynnosc Finansowa w Malych i Średnich Przedsiębiorstwach, PWN, Available at SSRN: Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach non profit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)): ICID: , Available at SSRN: or MPB - Dane dla lat , Emis Emerging Markets

10 30. Jaworski J., Teoria i praktyka zarządzania finansami przedsiębiorstw, wyd. CeDeWu Warszawa 2010, s Machała R., Zarządzanie finansami i wycena firmy, wyd. UNIMEX Wrocław 2011, s Janik W., Paździor A., Zarządzanie finansowe w przedsiębiorstwie, wyd. Politechnika Lubelska, Lublin 2011, s. 236; Red. Walczak M., Sprawozdawczość i analiza finansowa w przedsiębiorstwie, SWSPiZ w Łodzi, Łódź 2001, s