M. Korzeniowska, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Transkrypt

1 M. Korzeniowska, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa na przykładzie przedsiębiorstwa z branży papierniczej Working paper JEL: A10 Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa, model Baumola, zarządzanie należnościami Streszczenie: Określenie optymalnej struktury zarządzania środkami pieniężnymi, należnościami oraz zapasami na przykładzie jednego z przedsiębiorstw z branży papierniczej. Struktura ta jest wyznaczana za pomocą różnych modeli zarządzania środkami pieniężnymi, należnościami oraz zapasami.

2 Celem tej pracy jest określenie optymalnej struktury zarządzania środkami pieniężnymi, należnościami oraz zapasami na przykładzie jednego z przedsiębiorstw z branży papierniczej. Jest to konieczne by otrzymywać z prowadzonej działalności wymierne zyski. Aby zarządzanie środkami pieniężnymi było korzystne dla przedsiębiorstwa należy prowadzić je w sposób sprowadzający ich zasób do koniecznego minimum potrzebnego do prowadzenia przedsiębiorstwa. Doprowadzenie utrzymywanych w przedsiębiorstwie zasobów środków pieniężnych do takiego poziomu, który jest optymalny z punktu widzenia zbilansowanych kosztów utrzymywania zapasów środków pieniężnych i kosztów posiadania zbyt małych ich zasobów 1 Ustalenie optymalnego zarządzania środkami pieniężnymi można wykonać za pomocą kilku modeli. Takimi modelami są model Baumola, model Beranka czy model Millera-Orra. Model Baumola jest najbardziej klasycznym z modeli zarządzania środkami pieniężnymi. W jego założeniach przyjmuje się, że przedsiębiorstwo otrzymuje regularne i okresowe wpływy środków pieniężnych lecz wydatkuje je się w stałym tempie w sposób ciągły. Po ich otrzymaniu wydatkowane są na pokrycie wpływów. W tym modelu można wyróżnić dwa rodzaje aktywów, a mianowicie środki pieniężne oraz obce papiery wartościowe przeznaczone do obrotu. Aby wyznaczyć optymalny poziom środków pieniężnych według modelu Baumola należy posłużyć się specjalnym wzorem. Równanie 1 Wzór modelu Baumola 2 C * bau Źródło: Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 225 gdzie: 2 C* poziom środków pieniężnych otrzymany w wyniku zbycia obcych papierów wartościowych b stałe koszty transakcyjne wynikające ze zdobywania środków pieniężnych T całkowita suma dodatkowych środków pieniężnych niezbędnych do finansowania transakcji w całym okresie k alternatywny koszt utrzymania środków pieniężnych Według modelu Baumola przedsiębiorstwo tracąc środki pieniężne powinno w tym samym momencie sprzedać papiery wartościowe w wysokości 2 C*. Dla omawianego przedsiębiorstwa model Baumola przewiduje następujące wyniki: Tabela 1 Dane do modelu Baumola i Beranka 1 Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 223

3 2010 T = b = k = 8% 2011 T = b = k = 8% Źródło: sprawozdanie finansowe pobrane z Monitora Polski B; Wg poczynionych obliczeń docelowy poziom środków pieniężnych powinien wynosić ,16zł w 2010r. a w roku kolejnym ,43zł. Kwota, którą należy pozyskać w razie wyczerpania zasobów pieniężnych wynosi w 2010r ,31zł i ,67zł w 2011r. Ilość transakcji występujących w razie takiej sytuacji wynosi dla obu lat 14. Model Beranka jest modelem podobnym do modelu Baumola. Przewiduje sytuację, w której wpływy środków pieniężnych są stałe i ciągłe, natomiast wypływy następują co jakiś czas. W modelu tym kumulacja środków następuje stopniowo co skutkuje koniecznością zainwestowania ich w papiery wartościowe w przypadku osiągania górnej granicy. Poziom 2 C* i T jest obliczany w ten sam sposób jak w modelu Baumola. Przy poziomie środków pieniężnych ,31zł w roku 2010 i ,67zł w roku 2011 przedsiębiorstwo powinno lokować w mniej płynną inwestycję środki z konta. Cechą charakterystyczną modelu Millera-Orra jest fakt, iż zmiany poziomu środków pieniężnych następują losowo. Aby przywrócić optymalny poziom C* zarząd przedsiębiorstwa odpowiednio sprzedaje lub kupuje krótkoterminowe papiery wartościowe bądź też zaciąga lub spłaca kredyt krótkoterminowy. W modelu tym trzeba określić dolną granicę środków pieniężnych, która jest subiektywną wartością wyznaczaną przez zarząd przedsiębiorstwa. Wzór modelu Millera-Orra na wyznaczenie optymalnej struktury środków pieniężnych: Równanie 2 Wzór modelu Millera-Orra C * = L+ Źródło: Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, C.H. Beck, Warszawa 2003, str. 227 Gdzie: L dolna granica środków pieniężnych; F stały koszt jednego transferu; R koszt kredytu krótkoterminowego; σ 2 wariancja przepływów pieniężnych netto Tabela 2 Dane do modelu Millera-Orra 2010 L = F = 15 σ = ,6 R = 0, L = F = 15 σ = ,6 R = 0,08 Źródło: sprawozdanie finansowe pobrane z Monitora Polski B;

4 Wg tego modelu poziom optymalny środków pieniężnych powinien w 2010r. wynosić zł a w 2011r ,3 zł Po ustaleniu C* należy wyznaczyć górną granicę środków pieniężnych za pomocą wzoru: Równanie 3 Górna granica środków pieniężnych U* = 3 C* - 2 L Źródło: Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, C.H. Beck, Warszawa 2003, str. 228 W przypadku danej firmy poziom ten wynosi zł w roku 2010 i ,9zł w roku Zarządzanie zapasami jest bardzo ważną kwestią, ponieważ z jednej strony należałoby utrzymywać je na jak najniższym poziomie ale z drugiej jednak zbyt niski poziom może wpływać negatywnie na strukturę przychodów ze sprzedaży. W celu optymalizacji struktury zapasów można zastosować wiele metod, w tym VBEOQ oraz model optymalnej partii produkcji. Model VBEOQ czyli model optymalnej wielkości zamówienia, którą można obliczyć wg wzoru: Równanie 4 VBEOQ VBEOQ= Źródło: gdzie: P - roczne zapotrzebowanie na dany rodzaj zapasów, Kz - koszty wytworzenia zapasów, C - procentowy udział kosztu utrzymania zapasów, V - jednostkowa cena, k - koszt kapitału finansującego przedsiębiorstwo, Zb - poziom zapasu bezpieczeństwa. Optymalna wielkość zamówienia dla danego przedsiębiorstwa powinna wynosić w roku , natomiast w 2011r Natomiast całkowity koszt zapasów można wyrazić wzorem: Równanie 5 Całkowity koszt zapasów TCI = Źródło: W roku 2010 TCI powinno wynosić a w roku

5 Model optymalnej partii produkcji stosuje się w przypadku, gdy kolejne partie zamówień są sukcesywnie dostarczane. Najczęściej sytuacja taka ma miejsce wtedy, gdy przedsiębiorstwo ma do czynienia ze spływem wyrobów gotowych z fazy produkcji do magazynów, z których na bieżąco są one odbierane przez odbiorców. 2 Równanie 6 Wzór modelu optymalnej partii produkcji Q poq = P<m Źródło: Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, C.H. Beck, Warszawa 2003, str. 209 gdzie: Q poq - optymalna partia produkcji, Kz - koszt przestawienia produkcji, P - intensywność zbytu wyrobu finalnego w okresie rocznym, V - jednostkowy koszt produkcji, m - maksymalna roczna zdolność produkcyjna. Równanie 7 Koszt utrzymania zapasów TCI= Źródło: Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, C.H. Beck, Warszawa 2003, str. 209 gdzie :Q - wielkość partii produkcji Równanie 8 Przeciętny stan zapasów ZAP Sr = Źródło: Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, C.H. Beck, Warszawa 2003, str. 210 Oszacowana optymalna partia produkcji w 2010r. wyniosła ,75, natomiast w roku ,83. Koszt utrzymania zapasów ,75 i ,17 a przeciętny stan zapasów ,22 i ,56. Należności stanowią odroczenie zapłaty dla kontrahentów przedsiębiorstwa. Mogą osiągać one formę kredytu handlowego bądź manipulacyjnego. Koszt należności wiąże się z wysokimi kosztami takiego finansowania, powiększonymi o koszty monitorowania należności i koszty wynikające z nieterminowego regulowania, lub utraty części przychodów z powodu udzielenia kredytu kupieckiego niewypłacalnym odbiorcom. 3 Odroczenie należności może skutkować wyższym poziomem sprzedaży, co z kolei prowadzi do osiąganego wyższego zysku. Każde przedsiębiorstwo powinno tak zarządzać swymi należnościami, by płynność była na optymalnym poziomie. Równanie 9 Zmiana należności NAL= (OSN 1 - OSN 0 ) + Kz OSN 1 2 Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, C.H. Beck, Warszawa 2003, str Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, C.H. Beck, Warszawa 2003, str. 211

6 Źródło: Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, Warszawa 2013, str.170 Równanie 10 Zmiana zysku operacyjnego EBIT= (S 1- S 0 ) (1 Kz) C NAL (l 1 S 1 l 0 S 0 ) (ps 1 S 1 w 1 ps 0 S 0 w 0 ) Źródło: Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, Warszawa 2013, str.171 Tabela 3 Dane do ustalenia optymalnego poziomu należności OSN 0 58 dni 58 dni Okres spływu należności przed zmianą OSN 1 55 dni 55 dni Okres spływu należności po zmianie S Przychody ze sprzedaży przed zmianą S ,73 Przychody ze sprzedaży po zmianie l 0 3% 3% Straty tytułem złych długów przed zmianą l 1 2% 2% Straty tytułem złych długów po zmianie ps 0 0,029 0,029 Procent obecnego skonta ps 1 0,044 0,044 Procent proponowanego skonta w 0 0,26 0,26 Procent klientów korzystających teraz ze skonta w 1 0,2 0,2 Procent klientów korzystających ze skonta po zmianach Kz 0,9092 0,89 Koszty zmienne (procent sprzedaży) C 0,06 0,06 Koszt utrzymania należności NAL , ,12 Zmiana należności EBIT , ,27 Zmiana zysku operacyjnego Źródło: sprawozdanie finansowe pobrane z Monitora Polski B Powstałe zmiany zaowocują zwiększeniem zysku operacyjnego (EBIT), z czego można wywnioskować iż są korzystne, więc należy je wprowadzić.

7 Spis tabel: Tabela 1 Dane do modelu Baumola i Beranka... 2 Tabela 2 Dane do modelu Millera-Orra... 3 Tabela 3 Dane do ustalenia optymalnego poziomu należności... 6 Spis równań: Równanie 1 Wzór modelu Baumola... 2 Równanie 2 Wzór modelu Millera-Orra... 3 Równanie 3 Górna granica środków pieniężnych... 4 Równanie 4 VBEOQ... 4 Równanie 5 Całkowity koszt zapasów... 4 Równanie 6 Wzór modelu optymalnej partii produkcji... 5 Równanie 7 Koszt utrzymania zapasów... 5 Równanie 8 Przeciętny stan zapasów... 5 Równanie 9 Zmiana należności... 5 Równanie 10 Zmiana zysku operacyjnego... 6 Bibliografia: 1. Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Li uidity ramework), oddk, Gdańsk Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: or 4. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp , Available at SSRN: 5. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4,

8 8. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 17. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, Available at SSRN: or Dluhoso a Dana, et. al., 2006, inan n zen a rozhodo n podniku: anal za, in esto n, oce o n, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague.

9 23. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Dur cia kupóno ej oblig cie ako krit rium ceno ej citli osti oblig cie zh adom na zmenu úroko ch sadzieb in Slo ak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp , Available at SSRN: Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, 26. Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: or Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, Available at SSRN: Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Recei able Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)): ICID: , Available at SSRN: or Sprawozdanie finansowe przedsiębiorstw pobrane z Monitora Polski B stan na dzień z godziny 17: stan na dzień z godziny 17: Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, Warszawa Grad M. Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie z branży papierniczej 35. Perzyna C. Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży produkcja papieru i wyrobów z papieru 36. Szukalska D. Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa na przykładzie przedsiębiorstwa z branży papierniczej

10