N. Bednarska. Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu. Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie. przedsiębiorstwa z branży wydobywczej

Transkrypt

1 N. Bednarska Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży wydobywczej Working paper JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: Zarządzanie ryzykiem przedsiębiorstwa, short hedge, ryzyko walutowe. Streszczenie: Poniższy raport przedstawia sposób, w jaki przedsiębiorstwo może zarządzać ryzykiem walutowym, który polega na wykorzystaniu kontraktów terminowych w hedgingu. Zawarte w raporcie obliczenia przedstawiają prognozy rocznych przychodów, jakie spółka może osiągnąć, poprzez zastosowanie kontaktów terminowych oraz przychody, które może uzyskać bez ich zastosowania.

2 WSTĘP Analizowane przedsiębiorstwo jest liderem na rynku producentów węgla kamiennego w Polsce. Spółka jest wyróżniana na tle branży dzięki osiągniętym wynikom finansowym oraz wydajnością wydobycia surowców. Odbiorcami są głównie firmy przemysłowe, przede wszystkim podmioty, które prowadzą działalność w branży elektroenergetycznej. Przedsiębiorstwo zajmuje się produkcją oraz eksportem surowców produkty są dostarczane do różnych miast Europejskich. Eksport stanowi ok. 50% przychodów ze sprzedaży. Dlatego też, należności spółki są w wysokim stopniu narażone na ryzyko walutowe. Aby zabezpieczyć się przed wystąpieniem ewentualnych strat spowodowanych zmianami kursów walut, spółka postanowiła zakupić kontrakty terminowe 1. Strategia zarządzania należnościami: Zabezpieczenie się przed spadkiem kursu EUR/PLN poprzez zajęcie pozycji krótkiej w kontrakcie terminowym (sprzedaż kontraktów - short hedge). Zabezpieczenie się przed spadkiem kursu EUR, który miałby negatywny wpływ na przychód spółki. Termin płatności faktur jest tożsamy z terminem wykonania kontraktów. Wartość wystawionych faktur jest równa łącznej wartości w EUR. Założenia: Przedsiębiorstwo ma jednego głównego kontrahenta, który zamawia t produktu raz w roku w tym samym okresie. Data wystawienia faktury , a termin płatności przypada na Analogiczna sytuacja występuje w roku Średni kurs Euro w 2010 roku wyniósł 4,0 EUR/PLN, natomiast w 2011 roku 4,12 EUR/PLN. Średnia cena 1 tony surowca w 2010 wyniosła 70 EUR, a w 2011 wyniosła 72 EUR. Wartość faktury w 2011 roku EUR i EUR w roku Wartość jednego kontraktu wynosi EUR. Liczba kontraktów wynosi: 560 w roku 2010 i 576 w roku Prowizja za jeden kontrakt 10 PLN. 1 K. Jajuga, T. Jajuga, Inwestycje. Instrumenty finansowe, aktywa finansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa, PWN, Warszawa 2006, s S t r o n a

3 Prowizja za zamknięcie kontraktu wynosi PLN. Rozpatrywane są trzy scenariusze w oparciu o maksymalną amplitudę wahań kursu EUR jaka wystąpiła w roku 2010 oraz Kurs EUR w momencie wykonania wynosił 4,10 w 2010 roku oraz 4,15 w 2011 roku. Tabela 1. Przypadek 1 - rok 2010 Kurs na dzień EUR/PLN 3,91 4,00 4,15 Wartość faktury EUR Przychód PLN Przychód gwarantujący opłacalność PLN Wynik na operacji bazowej PLN Dodatkowy przychód (bez dodatkowych kosztów) PLN Prowizja za kontrakt PLN Prowizja za zamknięcie kontraktu PLN Podsumowanie transakcja bazowa PLN transakcja terminowa PLN prowizja PLN saldo PLN Źródło: Obliczenia własne na podstawie K. Jajuga, op. cit. Tabela 2. Przypadek 2 - rok 2011 kurs na dzień EUR/PLN 3,91 4,12 4,15 Wartość faktury EUR Przychód PLN Przychód gwarantujący opłacalność PLN Wynik na operacji bazowej PLN Dodatkowy przychód (bez dodatkowych kosztów) PLN Prowizja za kontrakt PLN Prowizja za zamknięcie kontraktu PLN Podsumowanie transakcja bazowa PLN transakcja terminowa PLN prowizja PLN saldo PLN Źródło: Obliczenia własne na podstawie K. Jajuga, op. cit. 2 S t r o n a

4 Z tabel zawartych powyżej wynika, że w dwóch analizowanych latach tzn. w 2010 i w 2011 roku zastosowanie kontraktów terminowych przyniesie spółce zysk. We wszystkich przypadkach saldo operacji jest dodatnie, pomimo dość dużego zróżnicowania wartości kursów walutowych. W 2010 roku saldo w trzech przypadkach wynosi ,00 zł, natomiast w roku 2011 wynosi ,00 zł. Różnica ta wynika przed wszystkim ze wzrostu ceny wykonania tony surowca w 2011 roku, który zdecydowanie pozytywnie wpłynął na przychody ze sprzedaży badanej spółki. W 2010 roku wynik na operacji bazowej po zastosowaniu maksymalnego kursu waluty EUR jaki został wówczas zanotowany wyniesie ,00 zł, natomiast w 2011 roku ,00 zł. Sytuacja jednak nie wygląda zbyt korzystnie, kiedy przyjęte zostały minimalne kursy, ponieważ zarówno w 2010 i 2011 roku spółka odnosi znaczną stratę. W 2010 wynosi ,00 zł, a w 2011 roku ,00 zł. Tabela 3. Przedsiębiorstwo w 2010 roku nie stosuje kontraktów terminowych waluta Scenariusz Kurs na rynku EUR/PLN 3,91 4,00 4,15 Kurs opłacalności EUR/PLN Wartość faktury EUR Przychód eksportera PLN Przychód gwarantujący opłacalność PLN Saldo PLN Źródło: Opracowanie własne na podstawie K. Jajuga, op. cit. Tabela 4. Przedsiębiorstwo w 2010 roku stosuje kontrakty terminowe waluta Scenariusz Kurs na rynku EUR/PLN 3,91 4,00 4,15 Kurs opłacalności EUR/PLN Wartość faktury EUR Przychód eksportera PLN Przychód gwarantujący opłacalność PLN Przychód z kontraktów PLN Koszty z kontraktów PLN Saldo PLN Źródło: Opracowanie własne na podstawie K. Jajuga, op. cit. 3 S t r o n a

5 Tabela 5. Przedsiębiorstwo w 2011 roku nie stosuje kontraktów terminowych waluta Scenariusz Kurs na rynku EUR/PLN 3,91 4,12 4,15 Kurs opłacalności EUR/PLN 4,12 4,12 4,12 Wartość faktury EUR Przychód eksportera PLN Przychód gwarantujący opłacalność PLN Saldo PLN Źródło: Opracowanie własne na podstawie K. Jajuga, op. cit. Tabela 6. Przedsiębiorstwo w 2011 roku stosuje kontrakty terminowe waluta Scenariusz Kurs na rynku EUR/PLN 3,91 4,12 4,15 Kurs opłacalności EUR/PLN 4,12 4,12 4,12 Wartość faktury EUR Przychód eksportera PLN Przychód gwarantujący opłacalność PLN Przychód z kontraktów PLN Koszty z kontraktów PLN Saldo PLN Źródło: Opracowanie własne na podstawie K. Jajuga, op. cit. W tabeli nr 3 i nr 5 przedstawione zostały przychody w roku 2010 i 2011 w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo niestosuje kontraktów terminowych. Z obliczeń wynika, iż w momencie maksymalnego spadku kursu EUR spółka poniosłoby znaczną stratę przy jednej transakcji, mianowicie w 2010 roku ,00 zł oraz w 2011 roku ,00 zł. Sytuacja kształtuje się znaczniej korzystniej, kiedy do obliczeń został zastosowany maksymalny kurs EUR w roku 2010 oraz 2011, ponieważ w tych latach przedsiębiorstwo odnosiło wysoki zysk. W 2010 roku wyniósł ,00 zł, a w 2011 roku ,00 zł. Można wnioskować, iż wahania kursów wpływają różnorodnie na sprzedaż przedsiębiorstwa. W sytuacji wzrostu kursu przychód eksportera się zwiększa, natomiast w przypadku spadku kursu przedsiębiorstwo odnosi znaczne straty. Tabela nr 4 i nr 6 przedstawia przychód, jaki osiąga spółka po zastosowaniu kontraktów terminowych. Salda we wszystkich scenariuszach w roku 2010 i 2011 są dodatnie. Mimo tego, iż przedsiębiorstwo 4 S t r o n a

6 odnotowało stratę na kontrakcie terminowym, spółka w rezultacie i tak osiąga zysk (na tym samym poziomie). Zysk w 2010 roku wynosił ,00 zł, a w 2011 roku ,00 zł. W ten sposób zostało zredukowane ryzyko transakcyjne, które wynikało z wahań kursów walutowych. PODSUMOWANIE: Tabela 7. Roczne przychody przedsiębiorstwa oraz zmiana tych przychodów w trzech wariantach. Przychody w 2010 bez zastosowania kontraktów terminowych Przychody w 2010 przy zastosowaniu kontraktów terminowych Przychody w 2011 bez zastosowania kontraktów terminowych Przychody w 2011 przy zastosowaniu kontraktów terminowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabel zamieszczonych wcześniej ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł Tabela nr 7 zamieszczona powyżej przedstawia podsumowanie rocznego przychodu, jakie uzyskuje przedsiębiorstwo w latach 2010 oraz 2011.Informuje także, jakie zmiany mogą nastąpić w przychodzie podczas wzrostu lub spadku kursów walutowych. W badanych latach zmiana przychodu jest dodatnia i taka sama w każdym przypadku. Przychody zarówno w roku 2010, jak i 2011 przy nie stosowaniu kontraktów terminowych są zmienne oraz zależą od kursu walutowego. Natomiast przychody analizowanej spółki w badanych latach przy zastosowaniu kontraktów terminowych są stałe i zagwarantowane, ponieważ nie występuje ryzyko zmiany kursu walutowego. W 2010 roku przychód wynosi ,00 zł, natomiast w 2011 roku ,00 zł. Dlatego jednym z najlepszych sposobów na zwiększenie wartości przedsiębiorstwa jest zastosowanie transakcji hedgingowych 2. 2 J. Mazurek, RYZYKO WALUTOWE, r. 5 S t r o n a

7 Bibliografia : 1. Bennet D., Ryzyko walutowe instrumenty i strategie zabezpieczające, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa Borkowski P, Ryzyko w działalności przedsiębiorstw, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk Dudycz T., Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa Duliniec A., Finansowanie przedsiębiorstwa, strategie i instrumenty, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne PWE, Warszawa EMIS. 6. Franków, Natalia, Risk Management in Creating Value for Companies in the Example of Producing Cars (March 22, 2013). Available at SSRN: or 7. Jajuga K., Jajuga T., Inwestycje. Instrumenty finansowe, aktywa finansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa, PWN, Warszawa Jajuga K., 9. Kalinowski M., Zarządzanie ryzykiem walutowym w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa Korzeniowski L., Firma w warunkach ryzyka gospodarczego, Krakowska Szkoła Wyższa im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. - Kraków : Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Marciniak Z., Zarządzanie wartością i ryzykiem przy wykorzystaniu instrumentów pochodnych - Warszawa : SGH, Mazurek J., Ryzyko walutowe, Meniów D., Ochędzan G., Wilimowska Z., Instrumenty zabezpieczające w transakcjach walutowych, Bydgoszcz Michalski G., Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 6 S t r o n a

8 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: or Michalski G. (2010) Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment. Romanian Journal of Economic Forecasting vol. 13 iss 1 pp Michalski G. (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Framework. Available at SSRN: Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, Michalski G., Podstawy Zarządzania Finansami Przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, Wrocław Michalski G., Strategiczne zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa Michalski G., Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk Michalski G., Strategie finansowe przedsiębiorstw, ODDK Gdańsk Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: or Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstwa, C.H. Beck, Warszawa Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, Available at SSRN: Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 7 S t r o n a

9 26. Taylor F., Rynki i opcje walutowe rozwój, struktura i transakcje, Dom Wydawniczy ABC, Kraków Urbanowska-Sojkin E., Ryzyko w wyborach strategicznych w przedsiębiorstwach, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Zarzecki D., Zarządzanie finansami - zarządzanie ryzykiem i kreowanie wartości. T. 1 i 2: Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin S t r o n a