Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 111 Moliwoci adaptacji systemu bazy planistyczno-normatywnej controllingu z duych do małych i rednich przedsibiorstw budowlano-montaowych Possibilities of adaptation the controlling planning-norm base to small and middle building enterprise Eryk GŁODZISKI * Streszczenie. Artykuł ma na celu przedstawienie moliwoci dokonania procesu adaptacji bazy planistyczno-normatywnej controllingu, która jest wykorzystywana przez due przedsibiorstwo budowlano-montaowe, do potrzeb małych i rednich przedsibiorstw tej brany. Składa on si z dwóch zasadniczych czci. W pierwszej dokonano opisu budowy bazy planistyczno-normatywnej i przeprowadzono krytyczn ocen moliwoci jej wykorzystania w sektorze MSP. W drugiej czci przedstawiono sposób praktycznego wykorzystania omawianej bazy -jako narzdzia prowadzenia analizy odchyle. Artykuł koczy podsumowanie, gdzie wskazano na celowo podjcia tematu. Summary. In this article the Author shows possibilities connected with adaptation of the controlling planning-norm base from big to small and middle enterprises. The article comprises of two parts. The first part describes construct of the planning-norm base in the big building enterprise. The Author try to make an assessment the adaptation of this base in small and middle companies. The second part describes practical application of controlling planning-norm base. The conclusion attempts to justify the choice of the above topic. Wprowadzenie Postp gospodarczy w kadym kraju jest warunkowany przede wszystkim wdraaniem nowych technologii i to zarówno bezporednio w produkcji, usługach czy handlu, ale równie w działalnoci organizacyjno-zarzdczej. Funkcjonujca w teorii ekonomii hipoteza konwergencji mówi, e pastwa biedne rozwijaj si szybciej, a bogate wolniej w porównaniu z przecitn dynamik. Czy jednak dynamika postpu gospodarczego równoznaczna jest z poziomem ycia społecznego, który jest głównym barometrem zadowolenia obywateli? Odpowied na to pytanie jest oczywicie przeczca a zaprezentowana hipoteza wiadczy raczej nie o sile krajów mniej rozwinitych, ale o wysokim poziomie technicznego uzbrojenia pracy w krajach wysoko rozwinitych. Przewaga najwikszych gospodarek wiata nad pozostałymi wynika z aktywnego inwestowania w prace badawczo-rozwojowe przynoszce w * mgr in. Eryk Głodziski, Instytut Organizacji Systemów Produkcyjnych, Politechnika Warszawska 111
112 Eryk Głodziski głównej mierze innowacje w przemyle, handlu i usługach. Wdraanie i uytkowanie najnowszych technologii jest jednak i w tych pastwach domen przede wszystkim organizacji gospodarczych, które mog przeznaczy due fundusze na finansowanie kosztownych programów badawczych. Małym i rednim przedsibiorstwom pozostaje raczej korzystanie z ju istniejcych od kilku lat i sprawdzonych w praktyce rozwiza. Nie oznacza to jednak braku nowoczesnej myli technicznej, czy organizacyjnej w podmiotach gospodarczych, które wytwarzaj wikszo dochodu narodowego kadego kraju. Prezentowany referat podejmuje temat wykorzystania jednej z innowacji techniczno-organizacyjnych w gospodarce. Ma on na celu wskazanie moliwoci zaadoptowania nowoczesnego rozwizania, które powstało nakładem sił i rodków duego przedsibiorstwa budowlano-montaowego (Hochtief Polska), do systemów zarzdzania małymi i rednimi przedsibiorstwami tej brany. T innowacj technicznoorganizacyjn jest budowa controllingowej bazy planistyczno-normatywnej. Jej wykorzystanie do monitorowania i analizy podstawowej działalnoci przedsibiorstw budowlano-montaowych powinno w opinii Autora usprawni proces zarzdzania du iloci stosunkowo złoonych zada, do których naley wykonywanie rónych robót budowlano-montaowych lub robót remontowych na zlecenie inwestorów oraz na własne potrzeby (Paczuła 2000, s. 20). Przy dokonywaniu analizy moliwoci adaptacji bazy planistyczno-normatywnej zostały uwzgldnione podstawowe uwarunkowania funkcjonowania sektora małych i rednich przedsibiorstw np.: niewielka skala działania, mniejsza złoono zada i krótszy cykl produkcyjny w porównaniu z duymi koncernami budowlanymi, znacznie ograniczone zasoby ludzkie, finansowe, rzeczowe przeznaczane na wdraanie innowacji. Budowa bazy planistyczno-normatywnej Podstawowym zadaniem kierownictwa kadego przedsibiorstwa budowlanomontaowego jest prowadzenie szczegółowej biecej kontroli parametrów charakteryzujcych jego działalno. Wynika to z potrzeby cigłej koordynacji równoczenie wykonywanych wielu złoonych niepowtarzalnych przedsiwzi. Według obowizujcych standardów rachunkowoci działalno przedsibiorstw budowlano-montaowych (w układzie rodzajowym) dzieli si na: produkcj podstawow, produkcj pomocnicz, usługi produkcyjne, działalno ogólnego zarzdu. Jedn z metod realizacji funkcji kontrolnej zarzdzania w celu uzyskania koordynacji funkcjonowania organizacji prowadzcej złoone projekty budowlanomontaowe jest controlling. Dowiadczenia rynkowe przedsibiorstw wskazuj na due jego zastosowanie praktyczne. Przy projektowaniu, wdraaniu i wykorzystywaniu systemu controllingu stosuje si cztery procedury (Marciniak 2004, s. 96), które obejmuj swoim zakresem: 0 -opracowanie bazowych planistycznych wielkoci wykorzystywanych jako normy w ramach systemu controllingu, 112
Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 113 1 -przygotowanie szczegółowego zakresu odpowiedzialnoci słub, których zadaniem jest tworzenie bazy i ewidencja rzeczywistych wielkoci charakteryzujcych stan realizacji rynkowego planu techniczno-ekonomicznego, 2 -opracowanie zasad tworzenia i okrelenie dopuszczalnych wielkoci granicznych odchyle wskaników bazowych, 3 -ustalenie trybu przeprowadzania controllingu w przekroju porównania wielkoci bazowych i rzeczywistych charakteryzujcych stan realizacji planu technicznoekonomicznego. Najwaniejszym elementem tak skonstruowanego systemu controllingu jest baza planistyczno-normatywna, która opisuje cele i kierunki działalnoci przedsibiorstwa. Sformułowane s one w postaci granicznych dopuszczalnych i niedopuszczalnych wartoci parametrów pozwalajcych na okrelenie sytuacji techniczno-ekonomicznej organizacji gospodarczej. W wyniku poprawnego zgodnego z podstawowymi zasadami uniwersalizacji i projektowania wdroenia bazy planistyczno-normatywnej w przedsibiorstwie dostarczana jest kierownictwu redniego i wyszego szczebla pełna informacja zarzdcza dotyczca funkcjonowania poszczególnych jego podsystemów. Baza planistyczno-normatywna stanowi podstaw porównawcz do analizy osignitych wyników. Jest to jej najwaniejsze zadanie, umoliwiajce zastosowanie metod zarzdzania przedsibiorstwem przez cele 1 i wyjtki 2. Specyfika brany budowlano-montaowej wymusza stosowanie zintegrowanego systemu informacji o wszystkich zasobach przedsibiorstwa. Wykonawstwo przedsiwzi produkcyjnych z dala od stałej infrastruktury i zaplecza technicznego nakłada wysze standardy jakociowe co do tych informacji. Zintegrowanie bazy planistyczno-normatywnej grupujcej dane produkcyjne np. z podsystemem motywacyjnym przedsibiorstwa pozwala na osignicie efektu wydajniejszego wykorzystania zasobów. Takie rozwizania stosuj due przedsibiorstwa budowlanomontaowe. Jako podstawowe parametry bazy planistyczno-normatywnej w przedsibiorstwie Hochtief Polska wykorzystywane s: warto kontraktu budowlanego -całkowita warto projektu uwzgldniajca ewentualne aneksy wprowadzajce zmiany do podpisanej umowy realizacyjnej, przerób -warto wykonanych prac w danym okresie rozliczeniowym, koszty podwykonawców -udział podwykonawców w całkowitej wartoci projektu realizowanej przez przedsibiorstwo, rozliczenie płatnoci -wpłaty zleceniodawcy dokonywane w danym okresie rozliczeniowym na rzecz przedsibiorstwa tytułem zapłaty za realizacj robót w ramach czci projektu budowlanego, koszty wynagrodze pracowników umysłowych -poniesione przez przedsibiorstwo w okresie rozliczeniowym koszty płac pracowników umysłowych, 1 Pod pojciem zarzdzania przez cele naley rozumie technik sterowania przedsibiorstwem nakierowan na realizacj opracowanych w planie rynkowym celów, które s podstaw oceniania biecego stanu funkcjonowania przedsibiorstwa. 2 Pod pojciem zarzdzania przez wyjtki naley rozumie takie kierowanie przedsibiorstwem, w którym podstaw do podjcia jakichkolwiek działa naprawczych jest wystpienie odchylenia rzeczywistych wartoci mierników okrelajcych funkcjonowanie przedsibiorstwa od planowanych lub pojawienie si negatywnych tendencji mogcych wiadczy o wystpieniu odchylenia niedopuszczalnego w przyszłoci. 113
114 Eryk Głodziski koszty wynagrodze pracowników fizycznych -poniesione przez przedsibiorstwo w okresie rozliczeniowym koszty płac pracowników fizycznych, koszty materiałów -okresowe wydatki na materiały wykorzystywane w procesie budowlano-montaowym, koszty uytego sprztu -koszty eksploatacji i konserwacji uytego w trakcie realizacji projektu sprztu powikszone o koszty materiałów wielokrotnego uytku np. drewno szalunkowe, rusztowania drewniane, podesty rusztowa, koszty porednie -koszty nie zwizane bezporednio z pracami budowlanoremontowymi realizowanej inwestycji, ale niezbdne do wykonania, aby mona było realizowa projekt budowlany np. utwardzenie drogi dojazdowej, wybudowanie zaplecza budowy, koszty nieprodukcyjne -koszty poniesione przez przedsibiorstwo z tytułu nieuzasadnionych przestojów sprztu budowlanego i rodków transportu, przerzutów materiałów itp., rozliczenie gwarancji -rodki przeznaczone na usuwanie w okresie gwarancyjnym wad konstrukcyjnych i wykonawczych przekazanego zleceniodawcy zakresu robót, rozliczenie rkojmii - rodki przeznaczone na usuwanie wad konstrukcyjnych i wykonawczych podlegajce według obowizujcego prawa rkojmii, rozliczenie kar umownych -warto potrce finansowych wynikajcych z niedotrzymania przez przedsibiorstwo warunków zawartej ze zleceniodawc umowy, w szczególnoci niedotrzymania terminu zakoczenia prac. Przedstawione parametry obejmuj zbiór najwaniejszych zdaniem Autora mierników charakteryzujcych stan funkcjonowania przedsibiorstwa budowlanomontaowego. Wraz z wytycznymi dotyczcymi ich tworzenia stanowi one podstaw controllingowej procedury 0, która została zaprezentowana w tablicy 1. Dane zasilajce j pochodz najczciej ze zintegrowanego systemu zarzdzania przedsibiorstwem klasy ERP aplikacji SAP R/3 (Głodziski 2002, s. 75-77), którego baza planistyczno-normatywna jest integraln czci. Takie rozwizanie stosuje wikszoci duych przedsibiorstw budowlano-montaowych: Hochtief, Strabag, Bilfinger+Berger. Wartoci poszczególnych parametrów bazy planistycznonormatywnej s ustalane najczciej w cyklu miesicznym dla kadego projektu budowlanego indywidualnie. Nastpnie moliwa jest i konieczna z punktu widzenia nadzoru włacicielskiego synteza danych ze wszystkich projektów, aby móc stworzy skonsolidowany obraz stanu funkcjonowania przedsibiorstwa. Poniewa system SAP R/3 posiada struktur modułow (Turzyska 2000, s. 5-10) baza planistycznonormatywna składa si z kilku podbaz, które obejmuj cały obszar dziedzinowy organizacji gospodarczej. W ten sposób moliwe jest kompleksowe wykorzystanie narzdzia controllingu w przedsibiorstwie. Rozwaajc zakres adaptacji przedstawionego rozwizania na grunt małych i rednich przedsibiorstw naley mie na wzgldzie przede wszystkim moliwoci finansowo-organizacyjne poszczególnych przedstawicieli sektora MSP. Narzdzie controllingu, którego integraln czci jest baza planistyczno-normatywna, czsto utosamia si tylko jako instrument mogcy by wykorzystany w duych organizacjach gospodarczych. Jednak badania wskazuj, e zastosowanie jego jest wysoce skuteczne równie w sektorze MSP (Witt, 1993, s. 50-53). Dotyczy to równie brany 114
Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 115 budowlanej, która tworzy produkt inwestycyjny 3 na indywidualne zamówienie i potrzeby uczestników rynku. Małe i rednie przedsibiorstwa zazwyczaj nie wykorzystuj do monitorowania i analizy swojej działalnoci systemów klasy ERP. Wynika to przede wszystkim z efektywnociowych wzgldów takiej decyzji. Zintegrowane systemy zarzdzania przedsibiorstwem s bardzo kosztowne zarówno w fazie wdraania, jak i eksploatacji. Złoona ich budowa i zakres realizowanych zada przewysza zazwyczaj potrzeby informacyjne szczególnie małych firm budowlanomontaowych. Jako substytucyjna metoda monitorowania parametrów okrelajcych stan funkcjonowania przedsibiorstw stosowane s w sektorze MSP tradycyjne narzdzia: rachunki kosztów, mar pokrycia, kosztorysy, kalkulacje cenowe, Tablica 1. Przykładowa procedura bazy planistyczno-normatywnej obejmujca monitorowane mierniki charakteryzujce stan realizacji projektów budowlanych (procedura 0 ) Harmonogram działa / wielkoci mierników Specyfikacja Wielkoci planowanych docelowe Wielkoci miesiczne (postulowane) i monitorowanych na koniec mierników okresu t=1 rok t 0 t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 t 6 t 7 t 8 t 9 t 10 t 11 t 12 =t 0 Mierniki ogólne stanu projektu budowlanego Warto kontraktu budowlanego Przerób Koszty podwykonawców Rozliczenie płatnoci Mierniki kosztowe projektu budowlanego Koszty wynagrodze pracowników umysłowych Koszty wynagrodze pracowników fizycznych Koszty materiałów Koszty uytego sprztu Koszty porednie Koszty nieprodukcyjne 3 Pod pojciem produktu inwestycyjnego naley rozumie obiekty budowlane zaliczane do grupy inwestycji rozwojowych, których istnienie stanowi warunek konieczny podtrzymania rozwoju gospodarczego w kadym kraju. 115
116 Eryk Głodziski Mierniki satysfakcji klienta Rozliczenie gwarancji Rozliczenie rkojmii Rozliczenie kar umownych gdzie: + to wielkoci planistyczno-normatywne. ródło: Opracowanie własne na podstawie Marciniak 2004, s.158. inwentaryzacja z natury itp. Danymi zasilajcymi taki system kontroli jest zazwyczaj ksigowo i pion finansowy. Rachunkowo pełni tu nastpujce funkcje (Paczuła, 2000, s. 27-29): informacyjn, kontroln, sprawozdawczo-statystyczn, stymulacyjn. Controlling w sektorze MSP powinien by przede wszystkim rozumiany jako filozofia działania i kierowania przedsibiorstwem oparta na zasadzie racjonalnoci. Poniewa jednym z kierunków realizacji tego zadania jest tworzenie systemu planowania, dostpu do informacji i kontroli (Weber, 2001, s. 39) według Autora niniejszego referatu moliwym i celowym z punktu widzenia sprawnoci kierowania (szczególnie redniej wielkoci przedsibiorstwem) jest adaptacja przedstawionych w tabeli 1 mierników bazy planistyczno-normatywnej. Parametry te maj charakter uniwersalny w zastosowaniu dla działalnoci budowlano-montaowej. Oczywicie naley zastanowi si, czy przyjty dla duych organizacji gospodarczych miesiczny okres raportowania powinien by zachowany. Wydaje si, e szczególnie w małych przedsibiorstwach trzeba załoy, i zasilanie bazy planistyczno-normatywnej w rzeczywiste wartoci nastpuje po wykonaniu przez zleceniobiorc wszystkich prac. Przyczyn tego jest krótszy zazwyczaj ni jeden miesic cykl produkcyjny. Natomiast przeprowadzanie analizy mierników bazy planistyczno-normatywnej w niewielkich odstpach czasowych np. kilkudniowych lub tygodniowych jest z ekonomicznego punktu widzenia nieopłacalne. Rozpatrujc kwesti wspomagania informatycznego procesu controllingu w sektorze MSP naley wskaza na zalety standardowych oprogramowa biurowych (MS Office, Star Office), które wyposaone s w aplikacje (Excel, Access) doskonale nadajce si do gromadzenia i przetwarzania danych. Koszt zakupu i uytkowania narzdzia informatycznego tego typu jest nieporównywalnie mniejszy, ni najmniej rozbudowanego zintegrowanego systemu zarzdzania przedsibiorstwem klasy ERP. Wykorzystanie bazy planistyczno-normatywnej Sterowanie przedsibiorstwem przy pomocy bazy planistyczno-normatywnej to wykorzystanie jej w praktyce gospodarczej jako wzorca niezbdnego do 116
Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 117 przeprowadzenia analiz odchyle 4. Jest to głównym elementem metody zarzdzania przez wyjtki. Analiza odchyle poniewa polega m.in. na porównaniu postulowanych wielkoci granicznych z rzeczywistymi danymi zaliczana jest do skrzynki narzdziowej 5 controllingu wyników, którego algorytm działania został przedstawiony na rysunku 1. Praktyczne wykorzystanie analizy odchyle wymaga oprócz okrelenia struktury samych mierników, które maj charakteryzowa stan funkcjonowania przedsibiorstwa, opracowania ich wielkoci normatywnych. Przyjmujc taki punkt widzenia mona postawi dwie tezy: warunkiem koniecznym zastosowania metody zarzdzania przez Załoenia informacyjne Informacje rzeczywiste Baza / standardy Normatywy / standardy: -mierników prawnych, -mierników finansowych, -mierników ekonomicznych, -mierników organizacyjnych, -mierników techniczno -budowlanych, -mierników architektonicznych, -mierników technologicznych. Dopuszczalne wielkoci odchyle od standardów Dla normatywów: -mierników prawnych, -mierników finansowych, -mierników ekonomicznych, -mierników organizacyjnych, -mierników techniczno -budowlanych, -mierników architektonicznych, -mierników technologicznych. t Wielkoci rzeczywiste Aktualne wielkoci normatywów: -mierników prawnych, -mierników finansowych, -mierników ekonomicznych, -mierników organizacyjnych, -mierników techniczno -budowlanych, -mierników architektonicznych, -mierników technologicznych. t Działania controllingowe (działania systemu) -obliczenie odchyle -analiza i ocena odchyle Działania decyzyjne (podejmowanie decyzji) t + 1 gdzie: t, t+1 - okresy czasu obejmowane controllingiem. Rysunek 1. Algorytm controllingu wyników ródło: Opracowanie własne na podstawie Marciniak 2004, s. 42. wyjtki jest ustalenie dopuszczalnych wielkoci parametrów bazy planistycznonormatywnej. Jako warunek wystarczajcy zastosowania analizy odchyle mona wskaza na sprawny, zintegrowany w obrbie całego przedsibiorstwa system informacyjny, który jest w stanie monitorowa i gromadzi wymagane dane. 4 Pod pojciem analizy odchyle naley rozumie nie tylko porównanie wielkoci postulowanych mierników bazy planistyczno-normatywnej z rzeczywistymi, ale równie w przypadku przekroczenia dopuszczalnych wartoci szukanie przyczyn zaistniałej sytuacji. 5 Pod pojciem skrzynki narzdziowej naley rozumie wykaz instrumentów, które meneder moe wykorzystywa w procesie rozwizywania problemów (Zimniewicz, 2003, s. 10). 117
118 Eryk Głodziski Ustalenie dopuszczalnych wielkoci parametrów bazy planistyczno-normatywnej w duych przedsibiorstwach budowlano-montaowych moe mie charakter zarówno strategiczny, jak i operacyjny. Wynika to z realizacji przez nie w wikszoci projektów pełnic funkcj generalnego wykonawcy. Małe i rednie przedsibiorstwa wystpuj zazwyczaj przy duych, długoterminowych przedsiwziciach budowlanomontaowych w roli podwykonawcy, majcego wykona cile wyselekcjonowan cz prac. Cykl produkcyjny w sektorze MSP jest zatem krótszy w porównaniu z duymi przedsibiorstwami, co zostało szczegółowo omówione w poprzedniej czci referatu. Przy ustalaniu dopuszczalnych wielkoci parametrów bazy planistycznonormatywnej mona wykorzysta uniwersalne metody o charakterze operacyjnym. Nale do nich (Marciniak 2004, s. 104): metoda statystyczna, metoda wyboru reprezentanta, standard-normatyw, prognozowanie, inne. Specyfika brany budowlanej narzuca z góry pewne normy, jeeli chodzi o grup kosztow mierników bazy planistyczno normatywnej. Dotyczy to zarówno duych, jak i małych oraz rednich przedsibiorstw. Nie mona wic opiera si wyłcznie na zaprezentowanych metodach uniwersalnych w trakcie realizacji procedury 2 controllingu. W przedsibiorstwie budowlano-montaowym opracowanie dopuszczalnych wielkoci mierników bazy planistyczno-normatywnej nabiera dodatkowo szczególnego znaczenia, gdy stanowi de facto oszacowanie równie kocowej wartoci realizowanej czci projektu, na podstawie której nastpuje rozliczenie ze zleceniodawc. Okrelenie warto konkretnego zlecenia (ceny sprzeday) nie odbywa si poprzez ustalenie poniesionych kosztów podczas cyklu produkcyjnego oraz doliczenie podanego zysku w postaci mary na kosztach. W brany budowlanej jest to niemoliwe, poniewa podpisanie umowy midzy zleceniobiorc a zleceniodawc nastpuj przed przystpieniem do realizacji inwestycji. W takim przypadku jest niemoliwym okrelenie dokładnych kosztów wykonania wszystkich prac chociaby ze wzgldu na zaistnienie nieprzewidzianych zdarze w trakcie procesu produkcyjnego. Aby ustali cen przedmiotu umowy naley dokona zestawienia przewidywanych robót oraz planowanych rodków produkcji, tj. robocizny, materiałów i pracy sprztu. Mnoc ilo danych jednostek produkcji przez cen pojedynczych wartoci otrzymujemy planowane koszty własne realizacji inwestycji. Doliczajc do tego czynnik ryzyka i zysk, który chcemy wypracowa, poznajemy warto umowy. Obrazem szacowanej wartoci kontraktu jest kosztorys, z którego dane staj si niejako automatycznie dopuszczalnymi wartociami granicznymi bazy planistyczno-normatywnej. Czynnik ryzyka inwestycyjnego i podany do wypracowania zysk okrelane s zazwyczaj jako pewien procent kosztów wytworzenia. Ilo nakładów rzeczowych i ludzkich w cyklu produkcyjnym przedsibiorstwo budowlano-montaowe jest w stanie pozna poprzez analiz projektów technologicznych i architektonicznych danej budowy. Nale do nich opisy i rysunki obiektu, wytyczne realizacji inwestycji. 118
Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 119 Podstawowymi normatywami nakładów rzeczowych, z których przedsibiorstwo budowlano-montaowe powinno korzysta w pierwszej kolejnoci w trakcie przedmiarowania robót s: Katalogi Nakładów Rzeczowych (KNR) Katalogi Scalonych Nakładów Rzeczowych (KSNR) Wymienione opracowania to zestawienia norm ilociowych, które podaj specyfikacj i ilo nakładów rzeczowych niezbdnych do wykonania jednostki elementu lub roboty. Ujte tam wartoci maj charakter norm urednionych i przyjmuje si je jako nakłady maksymalne. W KNR-ach znajduj si załoenia szczegółowe, które precyzuj: zakres stosowania podanych nakładów rzeczowych, załoenia przyjte przy kalkulacji nakładów, warunki techniczne wykonania i odbioru robót, zasady przedmiarowania. Pozwalaj one na stosunkowo precyzyjne wykonanie kalkulacji ilociowych i cenowych, które stanowi ródło informacji o dopuszczalnych wartociach bazy planistyczno-normatywnej zarówno duych jak i rednich oraz małych przedsibiorstw. Działajce na rynku organizacje gospodarcze dc do efektywnego funkcjonowania wykorzystuj równie prawo wyboru stosowanej technologii wykonania prac budowlano-montaowych. Nowatorskie rozwizania w zakresie tworzenia konstrukcji, których nie ujmuj czsto Katalogi Nakładów Rzeczowych i Katalogi Scalonych Nakładów Rzeczowych, umoliwiaj obnianie kosztów produkcji przy zachowaniu co najmniej nie zmienionych parametrów jakociowych wykonania inwestycji. W takich przypadkach przedsibiorstwa korzystaj z innych katalogów norm lub ustalaj wartoci nakładów na podstawie własnych analiz i dotychczas zdobytej wiedzy. Włanie ten sposób opracowywania kosztów własnych jest najczciej stosowany szczególnie przez małe i rednie przedsibiorstwa budowlano-montaowe. Poprzez przyjmowanie mniejszych nakładów godzinowych na wykonanie prac (m.in. dziki wysokiej specjalizacji działania) s one w stanie utrzyma si na rynku stajc si konkurencyjne. Podsumowanie Reasumujc moliwoci adaptacji rozwiza budowy i wykorzystania bazy planistyczno-normatywnej stosowanych w duych przedsibiorstwach budowlanomontaowych do organizacji gospodarczych sektora MSP naley wskaza na uniwersalno zaproponowanych przez Hochtief Polska mierników. Pozwalaj one na sprawowanie biecej kontroli nad działalnoci organizacji gospodarczej przede wszystkim w zakresie realizacji projektów budowlanych. W sektorze MSP nie naley jednak stosowa zbytnio rozbudowanej bazy planistyczno-normatywnej, gdy wykonywany obmiar robót jest moliwy do skoordynowania przy wykorzystaniu tylko podstawowego zestawu parametrów zaprezentowanych przykładowo w tabeli 1. Podejcie takie warunkuje moliwo uzyskania wsparcia controllingu rozumianego jako analiza odchyle przez systemy informatyczne na poziomie stosowanych powszechnie aplikacji biurowych. Tworzenie dopuszczalnych wielkoci bazy planistyczno-normatywnej jest realizowane w podobny sposób w małych i rednich 119
120 Eryk Głodziski oraz w duych przedsibiorstwach co pozwala na ewentualn wymian dowiadcze na tym polu. Prezentowana w referacie tematyka jest bardzo istotna z punktu widzenia rozwoju podmiotów gospodarczych zajmujcych si działalnoci budowlano-montaow wewntrz sektora MSP. Jak pokazuje praktyka gospodarcza nie istnieje ju pojcie realizacji projektu w generalnym wykonawstwie wyłcznie przy uyciu sił własnych. Due przedsibiorstwa zawieraj umowy z podwykonawcami z sektora MSP na wykonanie wikszoci prac budowlano-montaowych. Stwarza to due moliwoci rozwoju dla małych i rednich organizacji gospodarczych. Jednoczenie jednak redukcja kosztów funkcjonowania duych przedsibiorstw budowlano-montaowych jest skierowana na narzucanie maksymalnie niskich cen wykonania robót włanie przez podwykonawców. Wymaga to efektywnego prowadzenia działalnoci przez przedstawicieli sektora MSP, czyli stosowania narzdzi (np. controllingu opartego na bazie planistyczno-normatywnej) mogcych optymalizowa podejmowane decyzje. Korzystanie małych i rednich przedsibiorstw z dowiadcze duych koncernów poprzez adaptacj wykorzystywanych w nich rozwiza sterujco-kontrolnych pozwala na efektywne prowadzenie biznesu budowlano-montaowego, co stara si potwierdzi niniejszy referat. Literatura [1] Głodziski E, (2002),Usprawnienie systemu controllingu na poziomie projektu w przedsibiorstwie Hochtief Polska, Praca dyplomowa IOSP PW, Warszawa. [2] Marciniak S, (2004), Controlling. Filozofia. Projektowanie, Difin, Warszawa. [3] Paczuła Cz, (2000), Rachunkowo przedsibiorstw budowlano-montaowych, PCB, Warszawa. [4] Weber J, (2001), Controlling, Profit, Katowice. [5] Witt F-J, Witt K, (1993), Controlling für Mittel- und Kleinbetriebe, C. H. Beck, München. [6] Zimniewicz K, (5/2003), Skrzynka narzdziowa menedera, Przegld Organizacji, Warszawa. 120