Projektowanie i analiza zadaniowa interfejsu na przykładzie okna dialogowego.

Transkrypt

1 Projektowanie i analiza zadaniowa interfejsu na przykładzie okna dialogowego. Jerzy Grobelny Politechnika Wrocławska Projektowanie zadaniowe jest jednym z podstawowych podej do racjonalnego kształtowania interfejsu człowiek-komputer. Podejcie to polega, ogólnie rzecz biorc, na dopasowaniu interfejsu uytkownika do zada na tym interfejsie wykonywanych. Wród konkretnych technik na uwag zasługuj zwłaszcza propozycje ilociowych uj owego dopasowania. Poniej przedstawiono przykład takiego - ilociowego podejcia zaproponowanego przez Searsa (1993). Podejcie to polega na zastosowaniu algorytmu optymalnego ROZMIESZCZANIA OBIEKTÓW do poszukiwania najlepszego rozmieszczenia elementów interfejsu. Podejcie to zostało zastosowane do optymalizacji okna dialogowego File Open dla starszej wersji systemu Windows. Na tym przykładzie mona pokaza kroki analizy zadaniowej i ide optymalizacji rozmieszczenia obiektów interfejsu. 1. Definiowanie zada. W pierwszym kroku analizy niezbdne jest okrelenie najistotniejszych (kluczowych) zada realizowanych w danym oknie. Zadania musz by zdefiniowane za pomoc sekwencji działa (czynnoci) wykonywanych na obiektach interfejsu. Trzeba take zdefiniowa czstotliwo poszczególnych sekwencji (zbadan lub przynajmniej przewidywan). Rys.1. Pierwotne okno dialogowe File Open. Zaznaczono przebieg najczciej wykonywanej czynnoci (wskanik ID=4.39). 1

2 W badaniach wykonanych w artykule Searsa dokonano analizy zada dla okna dialogu File Open z rysunku 1. Na rysunku 2. pokazano wynik ostateczny analizy w formie sieci - diagramu przepływów. Aby uzyska ten diagram trzeba było logicznie doda do siebie pojedyncze zidentyfikowane czynnoci. W omawianym przykładzie te czynnoci były nastpujce (w nawiasach podano procentow czsto kadej ze zidentyfikowanych czynnoci): 1. Start - Directory - Filename (5) ta czynno oznacza i uytkownik po wybraniu opcji Open w menu (Start) przesuwa wskanik na pole edycji Directory gdzie wybiera ciek a nastpnie klika w pole Filename w którym wpisuje nazw pliku. Czynno koczy wcinicie Enter. 2. Start - File (33) uytkownik wybiera plik z pola edycji Files poprzez podwójne kliknicie w nazw 3. Start - Cancel (2) uytkownik rezygnuje z otwarcia pliku klikajc w przycisk Cancel 4. Start - Filename - OK (2) w tej czynnoci wybór pliku polega na wpisaniu nazwy w polu edycyjnym Filename i klikniciu w przycisk OK 5. Start - Filename (8) czynno popdobna do poprzedniej ale zakoczenie poprzez Enter 6. Start - File - OK (5) wybór pliku nastpuje tutaj poprzez kliknicie nazwy w polu Files i OK 7. Start - Directory - File (45) najczciej realizowane zadanie polega na wyborze cieki w polu Directories a nastpnie pliku poprzez podwójne kliknicie w nazw w polu edycyjnym Files Agregacja tych czynnoci w jedn sie z rysunku 2. pozwala zastosowa kryteria liczbowe do oceny dowolnie ukształtowanego okna dialogu poprzez wykorzystanie idei optymalnego rozmieszczania obiektów. 2

3 Rys.2 Sie czstoci przemieszcze wskanika midzy obiektami okna. 2. Optymalizacja rozmieszczenia. Optymalizacja rozmieszczenia obiektów polega ogólnie na takim wzajemnym umiejscowieniu tych obiektów aby minimalizowa funkcj kryterium odzwierciedlajc w pewien sposób 'koszt obsługi' całego układu. W przypadku interfejsu takim wskanikiem moe by na przykład łczna droga wskanika myszy w trakcie normalnej pracy z systemem albo te ilo tzw. fiksacji oczu czyli koniecznych przeniesie kierunku patrzenia w trakcie obsługi interfejsu. Sears zaproponował jako syntetyczny miernik jakoci okna dialogu warto (redni) ID czyli wskanika trudnoci ruchu ze znanego Prawa Fittsa. Łatwo zauway, e w przypadku okrelonych wielkoci geometrycznych obiektów interfejsu minimalizacja ID sprowadzi si do minimalizacji amplitudy przesuwania wskanika myszy pomidzy obiektami, a wic całe zadanie mona sprowadzi do minimalizacji łcznej drogi wskanika myszy (z uwzgldnieniem kierunku ruchu, gdy warto ID zaley od rozmiarów celu). Formalnie obliczenie łcznej drogi wskanika myszy dla przykładu przebiega nastpujco: 3

4 Dla kadego zadania z listy 1-7 pomnoy czstotliwo jego wykonywania przez sum odległoci pomidzy rodkami obiektów 'obsługiwanych' w tym zadaniu i zsumowa te wielkoci dla wszystkich czynnoci. Jeeli ponumeruje si wszystkie obiekty interfejsu to mona powiedzie, e naley wyznaczy warto funkcji: Q= i j>i L ij * D p(i)p(j) L ij jest stopniem powizania obiektów ij i oznacza, jak czsto obsługa elementu i wystpuje przed obsług j (lub odwrotnie). D p(i)p(j) oznacza odległo miejsc p(i) i p(j) w których odpowiednio umieszczono obiekty i j. Podwójna suma oznacza e w ocenie bierze si wszystkie pary obiektów j>i w drugiej sumie ogranicza obliczenia do jednokrotnego uwzgldnienia kadej pary. L ij mona zestawi w macierzy, w której na przeciciu wiersza i z kolumn j umieszcza si stopie powizania obiektów i j. Wówczas najczciej wypełnia si macierze tylko nad główn przektn bo tylko te wielkoci uwzgldnia powyszy wzór. Dla przykładu z rysunku 2. bdzie to: Element Start File Dir Filen OK Cancel Start File Directory Filename 2 0 Obliczenia wg podanego wzoru mona zatem, majc podane dane w macierzy, wykona posuwajc si np. wierszami: Q=38*(odległo midzy Start a rodkiem File) + 50*(odl. Start i Directory)... itd. Oczywicie trzeba dysponowa konkretnym projektem (oknem) aby wyznaczy (np. na ekranie) wszystkie potrzebne odległoci. W przypadku zastosowania jako kryterium wskanika ID, macierz powiza (czstoci) musi by pełna, dlatego e wskanik ID jest liczony w zalenoci od rozmiaru obiektu docelowego - wany jest zatem kierunek ruchu. W programie LINKS jest to uwzgldnione w prosty sposób - kad czynno elementarn pokazuje si wprost, klikajc obiekty we właciwej kolejnoci. 4

5 Osobnym problemem jest znalezienie optymalnego rozwizania z góry, jeli ma si dane zgromadzone w macierzy lub schemacie z rys. 2. Badania w tej dziedzinie prowadzono od lat 60. ub. wieku. Poniewa zadanie takie nie ma rozwiza analitycznych, zaproponowano szereg podej i algorytmów o charakterze heurystycznym. Dostpny w Laboratorium program Links oferuje niektóre z takich podej i algorytmów. Poniej pokazano okno dialogowe zoptymalizowane za pomoc algorytmu Searsa nastawionego na minimalizacj wskanika trudnoci ID z Prawa Fittsa. Rys 3. Zoptymalizowane okno File Open (Wskanik ID=3.92). Zaznaczono przebieg czynnoci najczciej wykonywanej. Literatura: Sears A. 1993, Layout Appropriateness: A Metric for Evaluating User Interface Widget Layout. IEEE Trans on Software Engineering,vol.19, No 7. 5