Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Dieta bezglutenowa potrzeba czy moda? Dr hab. Ewa Lange Zakład Dietetyki Dr inż. Joanna Rachtan-Janicka Zakład Żywności Funkcjonalnej, Ekologicznej i Towaroznawstwa
Charakterystyka glutenu
Warstwa aleuronowa
Glutenina Gliadyna Gluten Joanna Rachtan-Janicka
Spożywanie mąki pszennej wpływa na: wzrost korzystnej flory bakteryjnej w jelicie grubym (1); zmniejszenie glikemii poposiłkowej i insulinemii (2); zmniejszenie stężenia triglicerydów na czczo (2,3); zmniejszenie masy ciała (2,3); gliadyna, może przyczynić się do poprawy kontroli ciśnienia krwi i funkcji układu immunologicznego (2,3,4,5); 1.Palma et al. 2009, Br J Nutr, 102 (8):1154-1160; 2. Gaesser GA, Angadi SS 2012, J Acad Nutr Diet, 112 (9):1330-1334; 3. Jenkins DJA et al. 1999, J Am Coll Nutr, 18 (2):159-165; 4. Behall KM et al. 2006, J Am Diet Assoc,106 (9):1445-1449; 5. Fardet A. 2010, Nutr Res Rev, 23 (1):65-134;
Produkty zawierające gluten
Uwaga na zanieczyszczenia!!!!
Produkty bezglutenowe
Ryż Kukurydza Owies Proso Amarantus Gryka http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/list
Batat Ziemniak Quinoa Sorgo Orzechy Nasiona
Soja Bób Ciecierzyca Soczewica Łubin Jadłoszyn http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/list
Sago Taro Maniok http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/list Maranta Topinambur Kasztan
Sezam Siemię Dziki ryż Indiańska trawa ryżowa Teff Kokos
Badania diagnostyczne w kierunku chorób zależnych od glutenu
Joanna ESPGHAN, Rachtan 2010: Schemat Janicka postępowania diagnostycznego dziecka z podejrzeniem celiakii;
Skala Marsha Typ 1 Skala Marsha Typ 1/2 Skala Marsha Typ 3A Skala Marsha Typ 3B Villanacci Joanna Rachtan et al., Janicka 2011
Częstość występowania celiakii w Europie ok. 1:100
Uwaga!!! Podczas diagnozowania celiakii w diecie musi być obecny glutem!!!!
Częstość występowania celiakii krewni I-go stopnia chorych na celiakię; około 5-12% (Dogan Y et al., J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2012, 55:2; Castro-Antunes MM et al., J Pediatr (Rio J)., 2010, 86:4) chorzy na opryszczkowe zapalenie skóry (choroba Dühringa); około 20% (Presutti RJ et al., Am Fam Physician. 2007, 76:12) chorzy na cukrzycę typu 1; około 10% (Stmyth et al., N Engl J Med. 2008, 359:26)
Częstość występowania celiakii osoby z zespołem Downa; około 10% (Zachor DA et al., J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2000, 31:3) osoby z zespołem Williams Beuren a; około 2,5% (Stagi et al., BMC Medical Genetics. 2014, 15:61) osoby z zespołem Turnera; około 7% (Bonamico Met al., J Clin Endocrinol Metab. 2002, 87:12)
Częstość występowania celiakii osoby z selektywnym niedoborem IgA; około 8% (Meini A et al., Ann Allergy Asthma Immunol. 1996, 77:4) osoby z autoimmunologiczną chorobą tarczycy (Hashimoto, Gravesa-Basedowa); około 5% (Chin Lye Ch ng et al., Clin Med Res. 2007, 5:3) osoby z niewyjaśnioną męską niepłodnością; około 7% (Muralidhar J et al., Practical Gastroenterology. 2009 )
Częstość występowania celiakii dzieci z autoimmunologicznym zapaleniem wątroby; około 3-6% (Rashtak S et al., Expert Rev Clin Immunol. 2009, 5:5) osoby z niewyjaśnioną niedokrwistością z niedoboru żelaza; około 2,5-5% (Halfdanarson TR et al., Blood. 2007, 109:2 ) osoby z niewyjaśnionym podwyższonym poziomem transaminaz; około 8% (Korpimäki S et al., Am J Gastroenterol. 2011, 106:9)
Częstość występowania celiakii osoby z chłoniakiem nieziarniczym jelita cienkiego; około 6% (Presutti RJ et al., Am Fam Physician. 2007, 76:12) osoby ze stwardnieniem rozsianym; około 10% (Rodrigo L et al., BMC Neurology 2011, 11:31 )
Nie wykazano zależności pomiędzy występowaniem celiakii reumatoidalnym zapaleniem stawów; Francis J et al., The prevalence of coeliac disease in rheumatoid arthritis, Eur J Gastroenterol Hepatol. 2002, 14(12):1355-6 Niejednoznaczne wyniki w przypadku zapalnych chorób jelit 0-20%; Casella G et al., Prevalence of celiac disease in inflammatory bowel diseases: An IG- IBD multicentre study, Dig Liver Dis. 2010, 42(3):175-8; Tursi A et al. High prevalence of celiac disease among patients affected by Crohn's disease, Inflammatory Bowel Diseases, 11(7):662 6;
Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości pokarmowej typu niealergicznego UWAGA!!! Diagnozę stawia lekarz!!!! Objawy kliniczne; Badanie przedmiotowe; Badania laboratoryjne;
Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości pokarmowej typu niealergicznego Testy skórne punktowe - skin prick test; Testy skórne natywne - prick by prick test;
Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości pokarmowej typu niealergicznego Testy płytkowe - atopy patch test; Ocena stężenia w surowicy krwi specyficznych przeciwciał IgE;
Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości pokarmowej typu niealergicznego Testy molekularne - Tri a 14 (LTP), gliadyna (zawiera α, β, γ, ɷ gliadynę), Tri a 19 (omega-5-gliadyna);
Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości pokarmowej typu niealergicznego Prowokacja glutenem - double blind placebo controlled study;
Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości pokarmowej typu niealergicznego Czasowa dieta eliminacyjna i prowokacja glutenem;
Stosowanie diety bezglutenowej przez osoby z chorobami autoimmunologicznymi
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1
Stwardnienie rozsiane
Choroby tarczycy
Autyzm
Autyzm
Autyzm
Zagrożenia związane ze stosowaniem diety bezglutenowej przez osoby zdrowe
Populacja ogólna
Populacja ogólna
Populacja ogólna
Niedobory pokarmowe występujące o chorych na celiakię W momencie diagnozy Białko Dieta bezglutenowa Produkty bezglutenowe Długotrwałe stosowanie diety bezglutenowej Błonnik pokarmowy Błonnik pokarmowy Błonnik pokarmowy Żelazo Żelazo Żelazo Błonnik pokarmowy Wapń Witamina D Magnez Cynk Wapń Witamina D Magnez Kwas foliowy, niacyna, ryboflawina, kobalamina Kwas foliowy, niacyna, ryboflawina, kobalamina Kwas foliowy, niacyna, ryboflawina, kobalamina Kwas foliowy, niacyna, ryboflawina, kobalamina Kupper Joanna C., 2005: Rachtan Dietary Janicka guidelines and implementation for celiac disease. Gastroenterology 2005, 128, 121-127
Produkty bezglutenowe Wysoka zawartość Tłuszczu (w tym NKT) Cukrów prostych Skrobi Sodu/soli kuchennej Wysoki indeks glikemiczny Niska zawartość Błonnika pokarmowego Witamin z grupy B Żelaza Wapnia Magnezu Cynku Sporadycznie stosowane wzbogacanie żywności
Dietę bezglutenową należy stosować, gdy: zostanie potwierdzona celiakia, alergia na pszenicę, nietolerancja pokarmowa lub nadwrażliwość na gluten; na podstawie wyników badań (m.in. przeciwciała, biopsja) dietę zaleci lekarz;
Diety bezglutenowej nie należy stosować: w czasie, gdy diagnozujemy celiakię; bo jest modna; bez uzasadnienia i konsultacji z lekarzem;
Dziękuję za uwagę!