Zespół jelita nadwrażliwego a celiakia
|
|
- Teodor Marcinkowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Celiakia 47 Zespół jelita nadwrażliwego a celiakia Choroba trzewna (celiakia) jest chorobą zapalną jelita cienkiego, wywołaną spożywaniem glutenu przez osoby z genetycznie uwarunkowaną nietolerancją glutenu. Występuje ona u ludzi z układem HLA DQ2 i/lub DQ8. Ekspresję HLA DQ2 stwierdza się u ponad 90% chorych na celiakię. Nieobecność fenotypu HLA DQ2 lub DQ8 praktycznie wyklucza rozpoznanie celiakii u takiej osoby. Nietolerancja glutenu objawia się nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną na ten składnik, co doprowadza do zniszczenia błony śluzowej jelita cienkiego i zaniku kosmków jelitowych. Konsekwencją tych zmian jest zespół złego wchłaniania. Gluten jest substancją białkową, w skład której wchodzi gliadyna (białko z grupy prolamin pszenicy) oraz glutenina (białko z grupy glutelin pszenicy). Za wywołanie choroby trzewnej odpowiedzialna jest gliadyna. Do glutenu zostały również zaliczone prolaminy innych zbóż, występujące pod różnymi nazwami gatunkowymi: prolamina z żyta, zwana sekaliną, z jęczmienia hordeina i z owsa awenina. Do niedawna choroba trzewna uznawana była za schorzenie występujące głównie u dzieci. Obecnie wiadomo, że może ona objawić się w każdym wieku. Wśród osób dorosłych szczyt zachorowalności przypada na 5 dekadę życia. Celiakia częściej dotyczy kobiet stanowią one 70% chorych na tę chorobę. Obecnie 60% nowo rozpoznawanych przypadków celiakii dotyczy osób dorosłych, spośród których 15 20% ma ponad 60 lat. Ryzyko wystąpienia celiakii u członków rodziny chorego wynosi około 10% co stanowi wartość dziesięciokrotnie wyższą niż dla populacji ogólnej. Badania epidemiologiczne przeprowadzane zarówno w Europie, jak i na innych kontynentach wskazują, że celiakia występuje znacznie częściej niż przypuszczano 1:200 lub nawet 1:100 osób, a nie, jak wcześniej sądzono, 1:2000 osób w populacji. W wielu krajach obserwuje się tendencję wzro-
2 48 ZJN a inne choroby stową, jeśli chodzi o częstość występowania celiakii. Przypuszcza się, że choroba trzewna pozostaje nierozpoznawalna u znacznej części chorych, zaś chorzy z klasycznymi objawami tej choroby stanowią mniejszość. Postacie skąpoobjawowe i bezobjawowe są, według niektórych autorów, nawet 7 razy częstsze niż klasyczne postaci tej choroby. W rozpoznaniu celiakii w pierwszej kolejności wykonuje się testy serologiczne, które obejmują badania: przeciwciał przeciwko gliadynie (IgA-AGA; IgG-AGA), przeciwciał endomysialnych (IgA-EMA), przeciwciał przeciwko tkankowej transglutaminazie (IgA-tTG). W przypadku dodatnich testów serologicznych nadal obowiązuje wykonanie biopsji jelita cienkiego, która jest badaniem standardowym w diagnozowaniu choroby trzewnej. U dorosłych wykonuje się ją podczas endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego. Cztery bioptaty pobiera się kleszczykami, z drugiej, a najlepiej trzeciej części dwunastnicy, spoza brodawki Vatera. Zmiany w błonie śluzowej jelita cienkiego są oceniane według skali Marsha lub zmodyfikowanej skali Marsha, w której bierze się pod uwagę liczbę śródnabłonkowych limfocytów T (IEL intraepithelial lymphocyte) na 100 enterocytów, architekturę i stopień zaniku kosmków jelitowych oraz wygląd krypt jelitowych. W ostatnich latach zaobserwowano, że częstość występowania celiakii u osób z ZJN jest wielokrotnie większa i wynosi 3 11% niż w populacji ogólnej 0,02 0,65%. Z kolei wśród pacjentów z celiakią, jak wynika z kilku prac, u 24 37% pierwotnie rozpoznawano ZJN (zespół jelita nadwrażliwego). W pracy Sandersa i wsp. stwierdzono, iż celiakia występowała kilkukrotnie częściej w grupie osób z ZJN niż w grupie kontrolnej (14 vs 2 przypadki na 300 osób). Nie zaobserwowano, aby choroba trzewna wykazywała związek z typem ZJN stwierdzano ją w każdej postaci tego zespołu. Wyniki badań nie są jednak jednoznaczne. Locke i wsp. w swych badaniach przeprowadzonych w Olmsted County w Minnesocie (USA) nie znaleźli związku pomiędzy ZJN i celiakią rozpoznawaną na podstawie badań serologicznych. Wydaje się, że częstość występowania celiakii u pacjentów z ZJN może być różna w zależności od populacji.
3 Celiakia 49 Związek zespołu jelita nadwrażliwego z chorobą trzewną może mieć dwojakie znaczenie te dwa zaburzenia mogą ze sobą współistnieć (nietolerancja glutenu może wywoływać nadwrażliwość jelita), bądź też objawy ZJN faktycznie mogą być objawami celiakii. Obecnie testy serologiczne w kierunku wykrycia celiakii nie są badaniami rutynowo wykonywanymi u pacjentów z ZJN. Być może jednak, po przeprowadzeniu większej ilości badań klinicznych, udowadniających związek między ZJN a celiakią, testy serologiczne takimi się staną. Zespół jelita nadwrażliwego a alergia i nietolerancja pokarmowa Wiele doniesień naukowych wskazuje, że u części pacjentów z rozpoznanym zespołem jelita nadwrażliwego, przyczyną dolegliwości może być nierozpoznana alergia lub nietolerancja pokarmowa. Wniosek ten wynika z prowadzonych badań oraz stosowania diet eliminacyjnych, dzięki którym objawy ustępują. W tabeli 6 przedstawiono przykłady badań, których wyniki wskazują na znaczenie ww. zaburzeń w rozwoju objawów ZJN. Tab. 6. Przykłady badań wskazujących na znaczenie alergii lub nietolerancji pokarmowej w rozwoju objawów ZJN Pozycja piśmiennictwa Główne wnioski Niec A. M., et al. Are Adverse Food Reactions Linked to Irritable Bowel Syndrome? The American Journal of Gastroenterology, Vol. 93, No. 11, U pacjentów z biegunkową formą ZJN częściej występowały nieprawidłowe reakcje na żywność. Pacjenci reagowali pozytywnie na dietę eliminacyjną. Potrzebne są prace kliniczne.
4 50 ZJN a inne choroby cd. tab. 6. Pozycja piśmiennictwa Główne wnioski Dainese R., et al. Discrepancies Between Reported Food Intolerance and Sensitization Test Findings in Irritable Bowel Syndrome Patients. The American Journal of Gastroenterology, Vol. 94, No. 7, Addolorato G., et al. Risk Factor for Irritable Bowel Syndrome: Role of Food Allergies, AJG Vol. 95, No. 8, Kalliomäki M.A.: Food allergy and irritable bowel syndrome. Curr Opin Gastroenterol Nov; 21(6): Atkinson W., et al. Food elimination based on IgG antibodies in irritable bowel syndrome: a randomised controlled trial. Gut, 53, , Monsbakken K.W., et al. Perceived food intolerance in subjects with irritable bowel syndrome etiology, prevalence and consequences. European Journal of Clinic Nutrition 2006, 60, Alpers D. H.: Diet and Irritable Bowel Syndrome. Curr Opin Gastroenterol. 2006; 22, W badaniu stwierdzono, że ponad 50% pacjentów z ZJN reagowało nadwrażliwoscią na jakiś produkt spożywczy lub alergen wziewny, przy czym nie występowały u nich typowe objawy kliniczne. Nie stwierdzono korelacji między rezultatami testu skórnego i zgłaszanymi przez pacjentów alergiami pokarmowymi. Pacjenci nie potrafili zidentyfikować produktów wywołujących reakcje. Potrzeba dalszych badań. 25% pacjentów zgłaszających symptomy alergii lub nietolerancji pokarmowej wykazują większą tendencję do objawów ZJN. Istotny związek pomiędzy ZJN a nietolerancją niektórych produktów. Zależność pomiędzy alergią pokarmową i ZJN jest kontrowersyjna i wymaga dalszych badań. Czynniki żywieniowe mogą odgrywać znaczącą rolę w ZJN. W przyszłości diety eliminacyjne mogą stanowić alternatywę w terapii ZJN. Eliminacja produktów, w oparciu o oznaczanie przeciwciał IgG przeciwko swoistym antygenom pokarmowym, może przynosić efekty w redukcji symptomów ZJN i jest warta dalszych badań. U 70% badanych występowały objawy związane ze spożywaną żywnością; 62% pacjentów ograniczało lub wykluczało produkty z diety, które podejrzewali o przyczynę nadwrażliwości. Przeprowadzone badania nie wykazały związku pomiędzy wynikami testów w kierunku alergii a zgłaszaną nietolerancją pokarmową. Związek pomiędzy objawami ZJN a występowaniem alergii i nietolerancji pokarmowych jest wieloczynnikowy. Leczenie dietetyczne może mieć znaczenie w leczeniu ZJN. Potrzeba dalszych badań.
5 Alergia i nietolerancja pokarmowa 51 cd. tab. 6. Camilleri M. Is there a role of food allergy in Irritable bowel syndrome and functional dyspepsia? A systematic review. Neurogastroenterology & Motility Volume 18 Issue 8 Page 595 August Galliani E., et al. Prevalence of food intolerance and/or food hypersensitivity in irritable bowel syndrom patients. Gastroenetrology, Supplement 2, Znacząca liczba dorosłych uważa, że cierpi z powodu alergii pokarmowej, a 20 65% pacjentów z ZJN przypisuje ich symptomy jakimś produktom spożywczym. Produkty związane z IgE i IgG4 są prawdopodobnie odpowiedzialne za reakcje nadwrażliwości w podgrupie pacjentów ZJN. Poziom przeciwciał przeciwko antygenom znajdującym się w pszenicy, wołowinie, wieprzowinie, jagnięcinie oraz soi jest znacząco podwyższony u pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego. Stwierdzono także wzrost przeciwciał przeciwko żółtku i białku jaja kurzego. Alergia pokarmowa może mieć znaczenie w etiologii zespołu jelita nadwrażliwego. U 55 pacjentów z ZJN wykonano test skórny ze świeżymi pokarmami i testy z komercyjnie przygotowanymi, czystymi alergenami. Dla potwierdzenia alergii badano poziom IgE w surowicy oraz wykonywano badania w kierunku wrażliwości na specyficzne alergeny. Potwierdzono występowanie nadwrażliwości lub nietolerancji na pokarmy u ok. 16% pacjentów z ZJN.
6 52 ZJN a inne choroby Tab. 7. Procent chorych z ZJN, u których objawy kliniczne są związane z różnymi produktami żywnościowymi Rodzaj produktu % chorych z ZJN Produkty mleczne i jaja Mleko 42 Ser 14 Jaja 12 Warzywa Kukurydza 9,5 Groszek 21 Pomidor 9,5 Zielona i czerwona papryka 18 Seler 11 Cebula 36 Kapusta 34,5 Ziemniak 9,5 Owoce i orzechy Pomarańcze 13 Gruszka 11 Jabłko 14 Banan 12 Orzechy 18 Zboża i przetwory Mąka pszenna 14 Makaron 8 Biały chleb 13 Chleb pełnoziarnisty 5 Pieczywo chrupkie 2 Mięso Mięso czerwone 14 Mięso białe 2 Napoje i inne Kawa 26 Herbata 15,5 Czekolada 25 Guma do żucia bezcukrowa 6 Alkohol Czerwone wino 11 Białe wino 10 Piwo 17 Brandy 14
Gdańsk 10.10.2015 r.
Celiakia- czy nadążamy za zmieniającymi się rekomendacjami Gdańsk 10.10.2015 r. prof. dr hab. n. med. Barbara Kamińska Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdański
Bardziej szczegółowopteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko
8. Streszczenie Choroby alergiczne są na początku XXI wieku są globalnym problemem zdrowotnym. Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u 20% dzieci i u ok. 1-3% dorosłych, alergiczny nieżyt nosa dotyczy
Bardziej szczegółowoIndywidualny skrócony wynik
Indywidualny skrócony wynik Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej 60-129 Poznań, ul. Sielska 10 Tel.: 061 862 63 15 www.instytut-mikroekologii.pl Strona 1 IMIĘ I NAZWISKO Numer badania : Data urodzenia
Bardziej szczegółowoCzy przyszedł czas na zmianę rekomendacji diagnostycznych w celiakii?
Czy przyszedł czas na zmianę rekomendacji diagnostycznych w celiakii? Husby et al. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2012; 54(1):136-60 Rozpoznanie celiakii bez biopsji jelitowej stare wytyczne ESPGHAN U pacjentów
Bardziej szczegółowoCeliaklia. Celiaklia rodzaje
Celiakia i inne choroby glutenozależne - rodzaje, rozpoznanie Aktualnie, wykrytych jest wiele chorób glutenozależnych, najbardziej znana jest celiakia. Chorobami zależnymi od glutenu są także: alergia
Bardziej szczegółowoCELIAKIA U DZIECI. I Katedra Pediatrii Klinika Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Dr med. Iwona Bączyk
CELIAKIA U DZIECI I Katedra Pediatrii Klinika Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Dr med. Iwona Bączyk Definicja Celiakia (CD) jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, wywołaną nieprawidłową
Bardziej szczegółowoDieta w zespole Ehlersa-Danlosa
Dieta w zespole Ehlersa-Danlosa Olga Haus Katedra i Zakład Genetyki Klinicznej CM UMK w Bydgoszczy II Spotkanie Osób z zespołem Ehlersa-Danlosa Bydgoszcz, 05.04.2019 Zespół Ehlersa-Danlosa (EDS) Najczęstsza
Bardziej szczegółowoGluten - fakty i mity
Gluten - fakty i mity (na podstawie artykułu Porozmawiajmy o glutenie, Food Forum nr 3-4 (6) 2014, Anna Rychłowska) Opracowanie: Paulina Wiśniewska FUNDACJA WSPARCIE NA STARCIE "1 1. Gluten jest niezbędny
Bardziej szczegółowoGluten. Jeść, albo nie jeść. Oto jest pytanie! Choroby związane z glutenem. dr Maciej Starachowski www.swiatzdrowia.pl
Gluten Jeść, albo nie jeść. Oto jest pytanie! Choroby związane z glutenem dr Maciej Starachowski www.swiatzdrowia.pl Spis treści 1. Wstęp 2. Podział chorób związanych z glutenem 3. Jaka jest różnica pomiędzy
Bardziej szczegółowoANKIETA DLA RODZICÓW dotycząca ALERGII oraz NIETOLERANCJI ŻYWIENIOWYCH dla uczestników obozów organizowanych przez SportFun
NAZWISKO i IMIĘ DZIECKA Data urodzenia dziecka MIEJSCE i TERMIN turnusu TELEFON do rodzica/opiekuna ANKIETA DLA RODZICÓW dotycząca ALERGII oraz NIETOLERANCJI ŻYWIENIOWYCH dla uczestników obozów organizowanych
Bardziej szczegółowoNIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA
NIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA Nietolerancja i alergia pokarmowa to dwie mylone ze sobą reakcje organizmu na pokarmy, które dla zdrowych osób są nieszkodliwe. Nietolerancja pokarmowa w objawach przypomina
Bardziej szczegółowoWytyczne Światowej Organizacji Gastroenterologicznej dotyczące celiakii, 2012
Wytyczne Światowej Organizacji Gastroenterologicznej dotyczące celiakii, 2012 Autorzy: Julio C. Bai, Michael Fried, Gino Roberto Corazza, Detlef Schuppan, Michael Farthing, Carlo Catassi, Luigi Greco,
Bardziej szczegółowoRedakcja naukowa. Hanna Kunachowicz. Wydanie drugie
Redakcja naukowa Hanna Kunachowicz Wydanie drugie SZYBKI DOSTĘP DO KLUCZOWYCH DANYCH Jak procesy przetwarzania żywności wpływają na zawartość poszczególnych składników odżywczych? 77 Jak przechowywać i
Bardziej szczegółowoGLUTEN FAKTY I MITY. opracowanie: Paulina Wiśniewska
GLUTEN FAKTY I MITY opracowanie: Paulina Wiśniewska GLUTEN FAKTY I MITY 1. Gluten jest niezbędny dla zdrowia Gluten nie ma wartości odżywczych, ale mają je produkty pełnoziarniste (bogate w witaminy z
Bardziej szczegółowoKiedy gluten szkodzi. Czy przyczyną Twoich dolegliwości może być celiakia?
Kiedy gluten szkodzi Czy przyczyną Twoich dolegliwości może być celiakia? Przyczyną Twoich problemów może być gluten Ból brzucha, wzdęcia, biegunka, złe samopoczucie, brak witamin, osłabienie, depresja,
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 8
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 8 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 55-letna kobieta zgłosił się na kontrolę do Poradni
Bardziej szczegółowoPiramida zdrowego żywienia w cukrzycy
Piramida zdrowego żywienia w cukrzycy Wysiłek fizyczny codziennie ok. 30-60 minut Codzienna aktywność fizyczna wpływa na dobre samopoczucie i lepsze funkcjonowanie organizmu. Każdy wysiłek fizyczny jest
Bardziej szczegółowoHONG GUO 1, TAO JIANG 2, JINLIANG WANG 1, YONGCHAO CHANG 2, HAI GUO 1 I WEIHONG ZHANG 3
The Journal of International Medical Research 2012; Nr 40: str. 204 210 [praca zamieszczona online przed publikacją w wersji drukowanej jako Nr 40(1) 1] Znaczenie eliminowania pokarmów według przeciwciał
Bardziej szczegółowoMasz Hashimoto? Sprawdź, jaki wpływ może mieć nieleczona celiakia na Twoją tarczycę
Masz Hashimoto? Sprawdź, jaki wpływ może mieć nieleczona celiakia na Twoją tarczycę Czym jest celiakia? Celiakia jest to trwała nietolerancja glutenu, czyli białek najpopularniejszych zbóż (pszenicy, żyta,
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoDieta bezglutenowa potrzeba czy moda?
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Dieta bezglutenowa potrzeba czy moda? Dr hab. Ewa Lange Zakład Dietetyki Dr inż. Joanna Rachtan-Janicka
Bardziej szczegółowoCeliakia synonimy: sprue nietropikalna, enteropatia z nadwrażliwością na gluten, choroba trzewna.
Definicja celiakii Celiakia synonimy: sprue nietropikalna, enteropatia z nadwrażliwością na gluten, choroba trzewna. Jest definiowana jako trwała nietolerancja glutenu, występująca u osób genetycznie predysponowanych,
Bardziej szczegółowoDieta eliminacyjna czy prowokacja. dr. Agnieszka Krauze Stadion Narodowy Warszawa
Dieta eliminacyjna czy prowokacja dr. Agnieszka Krauze Stadion Narodowy Warszawa 14.03.2015 Alergeny pokarmowe w grupie dzieci mleko krowie jaja soja gluten ryby owoce morza orzeszki Naturalny przebieg
Bardziej szczegółowoROLA ALERGII POKARMOWEJ IgG ZALEŻNEJ W ZABURZENIACH ZE SPEKTRUM AUTYZMU. Dr Patrycja Szachta INSTYTUT MIKROEKOLOGII W POZNANIU
ROLA ALERGII POKARMOWEJ IgG ZALEŻNEJ W ZABURZENIACH ZE SPEKTRUM AUTYZMU Dr Patrycja Szachta INSTYTUT MIKROEKOLOGII W POZNANIU ŚWIATOWA EPIDEMIA AUTYZMU częstość występowania ASD w populacji systematycznie
Bardziej szczegółowoCeliakia jest chorobą ogólnoustrojową o podłożu
Nowoczesna diagnostyka pacjenta podejrzanego o celiakię Modern diagnostics in patient suspected of coeliac disease DIAGNOSTYKA S U M M A R Y Coeliac disease is an autoimmune disorder elicited by dietaty
Bardziej szczegółowoSTRES Leczenie żywieniowe w chorobie Hashimoto
STRES Leczenie żywieniowe w chorobie Ile waży szklanka wody? Stres Przewlekły stres osłabia układ odpornościowy i zaostrza objawy chorób z autoagresji STRES KORTYZOL INSULINOOP. GŁÓD WAGA DEPRESJA WŁOSY
Bardziej szczegółowona mąkę i celiakia Bartuzi Z.: Alergia pokarmowa na mąkę i celiakia. Alergia, 2014, 2: 4-10
Alergia pokarmowa na mąkę i celiakia Food allergy to wheat and celiac disease Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Bartuzi Lek. med. Natalia Ukleja- Sokołowska Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej
Bardziej szczegółowoWpływ diety hipoalergenowej stosowanej przez matki karmiące piersią na występowanie kolki jelitowej
Wpływ diety stosowanej przez matki karmiące piersią na występowanie kolki jelitowej Dr n. med. Alina Trojanowska Mgr pielęgniarstwa Katarzyna Oleszek Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego UM w
Bardziej szczegółowoNowoczesna diagnostyka pacjenta podejrzanego o celiakię
Nowoczesna diagnostyka pacjenta podejrzanego o celiakię D I A G N O S T Y K A Modern diagnostics in patient suspected of coeliac disease S U M M A R Y Coeliac disease is an autoimmune disorder elicited
Bardziej szczegółowoRozpoznawanie alergii pokarmowej- jak może nam w tym pomóc badanie Sensitest?
Rozpoznawanie alergii pokarmowej- jak może nam w tym pomóc badanie Sensitest? Kiedy należy rozważać podejrzenie alergii pokarmowej? Objawy alergii pokarmowej nie są swoiste i mogą naśladować inne choroby
Bardziej szczegółowoDieta bez glutenu. Daria Nikołajuk, Marta Wysocka Poradnia dietetyczna Yánsè
Dieta bez glutenu Daria Nikołajuk, Marta Wysocka Poradnia dietetyczna Yánsè Celiakia Celiakia (choroba trzewna) trwająca całe życie autoimmunologiczna choroba o podłożu genetycznym i charakteryzuje się
Bardziej szczegółowoCeliakia choroba nie tylko dziecięca
90 : 90 94 Copyright by Wydawnictwo Continuo Prace poglądowe reviews Celiakia choroba nie tylko dziecięca Celiac disease not only pediatric disease pl issn 1734-3402 Dominika Satora 1, A, B, Krzysztof
Bardziej szczegółowoCeliakia. Trwała nietolerancja glutenu
Celiakia Trwała nietolerancja glutenu Co to jest celiakia? Celiakia (choroba trzewna) to choroba polegająca na trwałej nietolerancji glutenu czyli białka najpopularniejszych zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia.
Bardziej szczegółowoSpis treści. śelazo... 46 Wapń i witamina D... 47 Cynk... 47
Spis treści Przedmowa... 9 1. Ustalanie zapotrzebowania energetycznego w róŝnych stanach chorobowych (Danuta Gajewska)... 11 Wiadomości ogólne... 11 Całkowita przemiana materii... 12 Wprowadzenie... 12
Bardziej szczegółowoNowe badania w diagnostyce chorób układu immunologicznego. Alicja Bąkowska
Nowe badania w diagnostyce chorób układu immunologicznego Alicja Bąkowska Reumatoidalne zapalenie stawów Przewlekła, układowa choroba o podłoŝu autoimmunologicznym, charakteryzująca się postępującą destrukcją
Bardziej szczegółowoINTESTA jedyny. oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej
INTESTA jedyny oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej Dlaczego INTESTA? kwas masłowy jest podstawowym materiałem energetycznym dla nabłonka przewodu pokarmowego, zastosowanie,
Bardziej szczegółowoPodsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Dobenox przeznaczone do publicznej wiadomości.
VI.2 Plan Zarządzania Ryzykiem dla produktów kwalifikowanych jako "Well established use" zawierających Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Dobenox przeznaczone do publicznej
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Rekomendacja nr 21/2012 Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych z dnia 11 czerwca 2011 r. w sprawie objęcia refundacją środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego Nutramigen 1 LGG, preparat
Bardziej szczegółowoALERGIA POKARMOWA A JELITA
ALERGIA POKARMOWA A JELITA Jelita to wciąż niedoceniany organ. Zważając na to, że w ponad 70% jest on zaangażowany w odporność organizmu, dziwne jest, że w przypadku nadpobudliwości układu immunologicznego
Bardziej szczegółowoRada Przejrzystości. Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 29/2012 z dnia 11 czerwca 2012 r. w sprawie zasadności finansowania środka spożywczego specjalnego przeznaczenia
Bardziej szczegółowoPoniedziałek Energia: 1082kcal Białko: 43,6g Tłuszcz: 38,9g Węglowodany: 155,4g
Poniedziałek 06.02.2017 Energia: 1082kcal Białko: 43,6g Tłuszcz: 38,9g Węglowodany: 155,4g Zupa mleczna kasza jaglana z rodzynkami (200 ml), pieczywo mieszane (45g), masło (12g), serek Almette (15g), pomidor
Bardziej szczegółowoProfilaktyka alergii co nowego w 2015 roku. Prof. Hania Szajewska Klinika Pediatrii WUM hanna.szajewska@wum.ed.pl
Profilaktyka alergii co nowego w 2015 roku Prof. Hania Szajewska Klinika Pediatrii WUM hanna.szajewska@wum.ed.pl Interwencje żywieniowe w zapobieganiu alergii Dieta w czasie ciąży lub laktacji Karmienie
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAJĘĆ W RAMACH AKADEMII ZDROWEGO ŻYWIENIA. Opis. - praca z materiałami drukowanymi, - pogadanka, - dyskusja problemowa
PROGRAM ZAJĘĆ W RAMACH AKADEMII ZDROWEGO ŻYWIENIA Uwaga: Dopuszcza się modyfikację kolejności zaplanowanych tematów. Kolejne zajęcia Temat główny - Liczba godzin Metody prowadzenia zajęć: Opis 1 PODSTAWOWE
Bardziej szczegółowoWywiad żywieniowy (część 1) Część ogólna
Wywiad żywieniowy (część 1) Część ogólna Wybrane odpowiedzi proszę podkreślić. IMIĘ I NAZWISKO:... 1. Data wypełniania formularza - 2. Płeć A. kobieta B. mężczyzna 3. Wiek - 4. Wzrost - Aktualna masa ciała
Bardziej szczegółowoNormy wyżywienia Racje pokarmowe. Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015
Normy wyżywienia Racje pokarmowe Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015 1 Normy wyżywienia (zalecane racje pokarmowe) (recommended pattern of food use) dzienne zestawy produktów
Bardziej szczegółowo2011-12-02. Plan prezentacji. Diagnostyka serologiczna i genetyczna celiakii. Definicja celiakii. Czym jest gluten? Klasyczne objawy u dzieci
Plan prezentacji Diagnostyka serologiczna i genetyczna celiakii Paweł Krzemień, EUROIMMUN Polska Co to jest celiakia? definicja choroby i epidemiologia Rodzaje celiakii Objawy klasyczne i atypowe. Lekarze
Bardziej szczegółowoDziecko oddaje liczne luźne stolce, bez krwi i śluzu
Dziecko oddaje liczne luźne stolce, bez krwi i śluzu Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii Warszawa Luźne stolce Jak długo? Ostra biegunka W jakim wieku? Stan
Bardziej szczegółowoAlergia pokarmowa na mąkę i celiakia
Alergia pokarmowa na mąkę i celiakia Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Bartuzi Lek. med. Natalia Ukleja- Sokołowska Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoNietolerancja glutenu jest w skali światowej jednym z najczęściej występujących zaburzeń.
Nietolerancja glutenu jest w skali światowej jednym z najczęściej występujących zaburzeń. 36 cukrzyca a gluten Gluten jest substancją białkową, którą otrzymuje się podczas wymywania pod bieżącą wodą skrobi
Bardziej szczegółowoZbożowe śniadanie zimowe. dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Centrum Komunikacji Społecznej
Zbożowe śniadanie zimowe dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Centrum Komunikacji Społecznej Asortyment produktów zbożowych Produkty zbożowe stanowią podstawę wyżywienia ludności na całym świecie, znajdują się
Bardziej szczegółowoPewnego razu w gabinecie. Dr hab. med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii, WUM
Pewnego razu w gabinecie. Dr hab. med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii, WUM Pewnego razu w gabinecie Niemowlę 10.miesięczne CII PII SN; masa ur. 3600 Wywiad rodzinny bez obciążeń Pewnego razu w gabinecie
Bardziej szczegółowoZNACZENIE ŻYWIENIA W PREWENCJI CHORÓB CYWILIZACYJNYCH
ZNACZENIE ŻYWIENIA W PREWENCJI CHORÓB CYWILIZACYJNYCH Dr inż. Anna Tokarska Dział Żywienia Świętokrzyskie Centrum Onkologii Obserwowane trendy w żywieniu w ostatnim czasie wskazują, że na wskaźniki zachorowalności
Bardziej szczegółowoKolejna konsultacja z zakresu medycyny żywienia kwestionariusz
Kolejna konsultacja z zakresu medycyny żywienia kwestionariusz Instrukcje: W celu oceny prawidłowości zastosowania przez Pana/Panią zaleceń żywieniowych z poprzedniej konsultacji, proszę opisać w poniższym
Bardziej szczegółowoŻYCIE Z CELIAKIĄ Trudności w przestrzeganiu diety bezglutenowej
ŻYCIE Z CELIAKIĄ Trudności w przestrzeganiu diety bezglutenowej Raport przygotowany przez dystrybutora testów GlutenDetect we współpracy z Polskim Stowarzyszeniem Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej
Bardziej szczegółowoAUTOIMMUNOLOGIA- SZCZEGÓŁOWA OFERTA BADAŃ PRZETESTUJ SWOJĄ ALERGIĘ
PRZETESTUJ SWOJĄ ALERGIĘ LM stworzył specjalną ofertę skierowaną do pacjentów zainteresowanych badaniami w kierunku stwierdzenia, bądź potwierdzenia alergii. Krew pobrana od pacjenta jest poddawana badaniu
Bardziej szczegółowoZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Bardziej szczegółowoKWESTIONARIUSZ OCENY SPOSOBU ŻYWIENIA
KWESTIONARIUSZ OCENY SPOSOBU ŻYWIENIA Proszę uzupełnić poniższe dane: Data badania... Wiek (lata)... Masa ciała (kg)... Wzrost (cm)... 2. Liczba posiłków w ciągu dnia: 1-2 posiłki 3-4 posiłki 5 i więcej
Bardziej szczegółowoAKTUALNE WYMAGANIA DLA PRODUKTÓW BEZGLUTENOWYCH W ŚWIETLE USTALEŃ KODEKSU ŻYWNOŚCIOWEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 3, str. 229 233 Anna Wojtasik, Hanna Kunachowicz, Wojciech Daniewski AKTUALNE WYMAGANIA DLA PRODUKTÓW BEZGLUTENOWYCH W ŚWIETLE USTALEŃ KODEKSU ŻYWNOŚCIOWEGO Zakład Wartości
Bardziej szczegółowoNADWRAŻLIWOŚĆ NA GLUTEN i GLIADYNĘ
NADWRAŻLIWOŚĆ NA GLUTEN i GLIADYNĘ Szaleje moda na stosowanie diety bezglutenowej. Widać to wszędzie: w telewizji, Internecie, prasie, pracy, wśród znajomych Dlatego też wiele osób, także dietetyków i
Bardziej szczegółowoBarbara Aleksandra Cichańska Celiakia. Dieta bezglutenowa. Niezbędne informacje i porady
1 Barbara Aleksandra Cichańska CELIAKIA DIETA BEZGLUTENOWA NIEZBĘDNE INFORMACJE I PORADY Bydgoszcz 2013 2 Autor: Barbara Aleksandra Cichańska Wydawca: Stowarzyszenie Przyjaciół Chorych na Celiakię "PRZEKREŚLONY
Bardziej szczegółowoPSZENICA JEŚĆ CZY NIE JEŚĆ
PSZENICA JEŚĆ CZY NIE JEŚĆ W obecnym czasie pszenica wprowadza do współczesnej dietetyki wiele kontrowersji. Dzieli specjalistów, podobnie jak mleko, na tych zalecających ją w codziennym menu i tych, którzy
Bardziej szczegółowoAneks II. Wnioski naukowe
Aneks II Wnioski naukowe 8 Wnioski naukowe Solu-Medrol 40 mg, proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań (zwany dalej Solu-Medrol ) zawiera metyloprednisolon i (jako substancję pomocniczą)
Bardziej szczegółowoAlergie pokarmowe a diety eliminacyjne Korzyści i zagrożenia
Alergie pokarmowe a diety eliminacyjne Korzyści i zagrożenia DANUTA GAJEWSKA EWA LANGE KATEDRA DIETETYKI, WYDZIAŁ NAUK O ŻYWIENIU CZŁOWIEKA I KONSUMPCJI, SGGW Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 21 czerwca
Bardziej szczegółowoZakres oferowanych usług:
Zakres oferowanych usług: 1. Poradnictwo dietetyczne Porady dietetyczne obejmujące analizę dotychczasowego sposobu żywienia, pomiary antropometryczne, wskazówki i zalecenia żywieniowe. Dla osób zainteresowanych
Bardziej szczegółowoCzy rezygnować z glutenu, jeśli jestem zdrów?
Czy rezygnować z glutenu, jeśli jestem zdrów? *** Czy rezygnować z glutenu, jeśli jestem zdrów? Szanowny Czytelniku, gdy widzisz łany zboża na skraju drogi, czy potrafisz rozpoznać, jaki gatunek pszenicy
Bardziej szczegółowoJadłospis zielony - wiosna.
Jadłospis zielony - wiosna. Zestaw1 (poniedziałek) - 4 kwietnia; 2 maja; 30 maja; 27 czerwca. Zupa: z zielonego groszku Waga 1 porcji -250 g (uczniowie klas 0-3 ) i 300 g(uczniowie klas 4-6) Pęczak gotowany
Bardziej szczegółowoAlergia i nietolerancja pokarmowa u psów
Alergia i nietolerancja pokarmowa u psów lek. wet. Rafał Ciągarlak Nie fizjologiczne reakcje ze strony skóry, przewodu pokarmowego po spożyciu pokarmu - sugerują alergię pokarmową. Jednakże zaburzenia
Bardziej szczegółowo4. Wyniki streszczenie Komunikat
4. Wyniki streszczenie Komunikat Aby przygotować powyższe zestawienia objęliśmy programem ponad 22.700 osób w 9 regionach kraju, z czego prawie ¼ przeszła szczegółowe badania lekarskie. Program ten jest
Bardziej szczegółowoDIETA BEZGLUTENOWA MINI PORADNIK
DIETA BEZGLUTENOWA MINI PORADNIK Dieta bezglutenowa przeraża nie jedną osobę. W Internecie można znaleźć wiele informacji na ten temat czy stosować, czy zdrowa, czy uważać na śladowe ilości glutenu, jak
Bardziej szczegółowo(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 03.04.2007 07734308.5
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 20013 (13) T3 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 03.04.2007 07734308.
Bardziej szczegółowoCzęstotliwość występowania tej choroby to 1: żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie.
GALAKTOZEMIA Częstotliwość występowania tej choroby to 1:60 000 żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie. galaktoza - cukier prosty (razem z glukozą i fruktozą wchłaniany w przewodzie pokarmowym),
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoProfilaktyka chorób nowotworowych jelita grubego w celu zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności na terenie podregionu lubelskiego
Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki im. Jana Bożego Profilaktyka chorób nowotworowych jelita grubego w celu zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności na terenie podregionu lubelskiego Monika Mitura
Bardziej szczegółowo06 Co warto wiedzieć o alergiach na artykuły spożywcze?
06 Co warto wiedzieć o alergiach na artykuły spożywcze? Spis treści Czym są alergeny artykułów spożywczych?... 1 Co właściwie wiadomo o alergenach artykułów spożywczych?... 2 Grupy alergenów... 4 Częste
Bardziej szczegółowoNumer ogłoszenia: 306670-2014; data zamieszczenia: 15.09.2014 OGŁOSZENIE O ZMIANIE OGŁOSZENIA
Strona 1 z 8 Ogłoszenie powiązane: Ogłoszenie nr 297284-2014 z dnia 2014-09-08 r. Ogłoszenie o zamówieniu - Łódź Dostawa odczynników do wykonania badań dla Centrum Medycznej Diagnostyki Laboratoryjnej
Bardziej szczegółowoKOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALISTYCZNA NAD PACJENTEM Z ALERGIĄ LECZONYM IMMUNOTERAPIĄ
KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALISTYCZNA NAD PACJENTEM Z ALERGIĄ LECZONYM IMMUNOTERAPIĄ Charakterystyka problemu zdrowotnego Alergia uznawana jest za chorobę cywilizacyjną XX wieku. W wielu obserwacjach
Bardziej szczegółowoNadwrażliwość pokarmowa alergia i nietolerancja pokarmowa
Nadwrażliwość pokarmowa alergia i nietolerancja pokarmowa 7 Isabel Skypala CELE DYDAKTYCZNE Po zapoznaniu się z treścią tego rozdziału czytelnik powinien: rozpoznać nadwrażliwość pokarmową ( food hypersensitivity
Bardziej szczegółowoOFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena
OFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena Blossom genetycznych: 13 predyspozycie do otyłości, genetyczne uwarunkowania efektu jo-jo, wykluczenia produktów,
Bardziej szczegółowoPomaga zwiększać komfort trawienny redukując uczucie wzdęcia
Pomaga zwiększać komfort trawienny redukując uczucie wzdęcia MENU ACTIVII W środku jadłospisy dla osób, które chcą dbać o układ trawienny. Materiał dla środowiska medycznego. Co druga Polka powyżej 55
Bardziej szczegółowoPlan żywieniowy: tydzień
Plan żywieniowy: tydzień 09.01.2018-12.01.2018 Ile dni: 4 Termin rozpoczęcia: 2018-01-09 Posiłki: 1. I śniadanie 2. II śniadanie 3. obiad 4. podwieczorek Przypisana grupa żywieniowa: Norma na energię dla
Bardziej szczegółowoprof. Krzysztof Krygier Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Technologów Żywności
prof. Krzysztof Krygier Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Technologów Żywności Motto: Prawidłowe żywienie jest konieczne nie tylko dlatego, aby zapobiec chorobom, ale
Bardziej szczegółowo... data* DANE OSOBOWE. ... Telefon: * ... Imię i nazwisko: * ... Płeć: * ... Preferowane godziny kontaktu telefonicznego:
DANE OSOBOWE........................ data*.................................................. Imię i nazwisko: *............................................... Telefon: *..................................................
Bardziej szczegółowoOd dziś bez glutenu. Best in Gluten Free
Od dziś bez glutenu Best in Gluten Free Spis treści Wstęp...3 Czym jest celiakia?...5 Symptomy...7 Rozpoznanie celiakii...8 Inne choroby glutenozależne...10 Jak się leczy celiakię?...12 Dieta bezglutenowa...14
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć edukacja zdrowotna - gimnazjum
Scenariusz zajęć edukacja zdrowotna - gimnazjum Autor: mgr Beata Draczko Temat lekcji: Wiem, co jem. Zasady racjonalnego odżywiania się człowieka. Cel ogólny: - zapoznanie uczniów z zasadami racjonalnego
Bardziej szczegółowoWtorek r. Śniadanie. Obiad Zupa jarzynowa
Poniedziałek 02.01.2017 r. Chleb pełnoziarnisty z masłem osełką, chuda wędlina filet z indyka, pomidor, papryka czerwona Zalewajka Składniki: zakwas żytni, ziemniaki, kiełbasa zawierająca minimum 70% mięsa,
Bardziej szczegółowostarszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg
STRESZCZENIE Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) jest najczęstszą białaczką ludzi starszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg kliniczny, zróżnicowane rokowanie. Etiologia
Bardziej szczegółowoLeczenie biologiczne w nieswoistych zapaleniach jelit - Dlaczego? Co? Kiedy? VI Małopolskie Dni Edukacji w Nieswoistych Zapaleniach Jelit
Leczenie biologiczne w nieswoistych zapaleniach jelit - Dlaczego? Co? Kiedy? VI Małopolskie Dni Edukacji w Nieswoistych Zapaleniach Jelit Co to są nieswoiste zapalenia jelit? Grupa chorób w których dochodzi
Bardziej szczegółowoCzy występuje dyskomfort po zjedzeniu danych grup produktów lub uczucie ciężkości?
INFORMACJE OGÓLNE Imię i nazwisko Wiek Data urodzenia Wzrost Masa ciała e-mail Pesel Adres Telefon Stan fizjologiczny (ciąża, stan po przebytej chorobie, po zabiegu operacyjnym, itp.) Czy występują jakieś
Bardziej szczegółowoIndywidualny Program Odżywiania
Indywidualny Program Odżywiania Jadłospis Nazwa: Dietetyk: Dieta Sport 3000kcal Strona 1 z 8 Podsumowanie jadłospisu Poniedziałek Wtorek Środa Sobota Niedziela Makiełki (1,2,3,6) Makiełki (1,2,3,6) Makiełki
Bardziej szczegółowoPlan żywieniowy: tydzień
Plan żywieniowy: tydzień 05.03.2018-09.03.2018 Ile dni: 5 Termin rozpoczęcia: 2018-03-05 Posiłki: 1. I śniadanie 2. II śniadanie 3. obiad 4. podwieczorek Przypisana grupa żywieniowa: Norma na energię dla
Bardziej szczegółowoCeliakia i dieta bezglutenowa
1 Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej Celiakia i dieta bezglutenowa Praktyczny poradnik Druk poradnika sfinansowano ze środków z 1% podatku. Poradnik jest bezpłatnie przekazywany
Bardziej szczegółowoPromotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Bardziej szczegółowoWyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS
1 Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS Profil : Zawodowy Stopień studiów: I Kierunek studiów: Turystyka i Rekreacja Specjalność: Semestr: Forma studiów: II stacjonarne/niestacjonarne
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ ZAJĘĆ LEKCJI PRZYRODY
SCENARIUSZ ZAJĘĆ LEKCJI PRZYRODY Hasło: Czynności życiowe człowieka. Czym się odżywiamy? Temat: Składniki odżywcze i ich znaczenie dla organizmu. Cele: 1. Poziom wiadomości - uczeń - zna podstawowe składniki
Bardziej szczegółowoPlan żywieniowy: Tydzień
Plan żywieniowy: Tydzień 27.12.2018-28.12.2018 Ile dni: 2 Termin rozpoczęcia: 2018-12-27 Posiłki: 1. I śniadanie 2. II śniadanie 3. obiad 4. podwieczorek Przypisana grupa żywieniowa: Norma na energię dla
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoKOSZTORYS OFERTOWY. Załącznik nr 3. PAKIET I: Pieczywo (CPV: ) Lp. Nazwa artykułu j.m Ilość Cena jednostkowa netto /zł/
KOSZTORYS OFERTOWY Załącznik nr 3 PAKIET I: Pieczywo (CPV: 15810000-9) Lp. Nazwa artykułu j.m Ilość 1 Chleb szt. 400 2 Bułka zwykła szt. 600 PAKIET II: Artykuły spożywcze (CPV: 15000000-8), Lp. Nazwa artykułu
Bardziej szczegółowoOdżywiamy się zdrowo! PREZENTACJA DLA PRZEDSZKOLAKÓW
Odżywiamy się zdrowo! PREZENTACJA DLA PRZEDSZKOLAKÓW CO POWINNY JEŚĆ DZIECI WITAMINY PRODUKTY ZBOŻOWE PRODUKTY POCHODZENIA ROŚLINNEGO PRODUKTY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO PRZETWORY MLECZNE ZASADY ZDROWEGO
Bardziej szczegółowoZDROWE JELITA NOWE SPOSOBY PROFILAKTYKI. Poradnik dla pacjenta o diagnozowaniu i leczeniu chorób jelit
ZDROWE JELITA NOWE SPOSOBY PROFILAKTYKI Poradnik dla pacjenta o diagnozowaniu i leczeniu chorób jelit W przypadku choroby nasze jelita mają niewiele możliwości zwrócenia na siebie naszej uwagi. Typowe
Bardziej szczegółowo