Spis treści Wykaz skrótów... XI Literatura... XVII Wprowadzenie... 1 Rozdział I. Zagadnienie osobowości prawnej... 15 1. Dyskusje dotyczące znaczenia pojęć... 15 2. Dychotomiczny podział podmiotów prawa... 21 3. Rozwój historyczny osób prawnych... 22 I. Teorie dotyczące osobowości prawnej... 25 1. Teorie fikcyjnej osoby prawnej... 25 2. Teorie realnej osoby prawnej... 30 3. Osoba prawna jako konstrukcja prawna... 31 4. Cechy osoby prawnej... 33 I. Zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych... 36 1. Nasciturus... 39 II. Zdolność sądowa osób prawnych w ujęciu historycznym... 43 III. Sposoby tworzenia osób prawnych i uzyskanie osobowości... 46 1. Normatywne nadanie osobowości prawnej... 49 IV. Charakter prawny statutu... 51 1. Statut jako akt normatywny prawa przedmiotowego... 52 2. Statut jako pozaprawny akt normatywny organizacji społecznej... 53 3. Koncepcja cywilistyczna statutu... 54 V. Wpis w rejestrze sądowym... 57 1. Charakter wpisu... 58 2. Skutki wpisu lub jego braku... 60 3. Inne rejestry, ewidencje... 61 VI. Działanie przez organy... 62 VII. Wyodrębnienie majątku osoby prawnej i odpowiedzialność za zobowiązania... 65 VIII. Ochrona dóbr osobistych... 68 5. Podmiotowość prawna a przyznanie statusu przedsiębiorcy.. 69 V
6. Zagadnienie statutu personalnego w aspekcie międzynarodowym... 75 7. Podsumowanie... 78 Rozdział II. Koncepcje ułomnych osób prawnych... 87 1. Uwagi wstępne... 87 2. Proponowane określenia terminologiczne... 89 3. Geneza kształtowania się ułomnych osób prawnych... 93 4. Tendencje w literaturze i orzecznictwie... 100 5. Zdolność prawna ułomnych osób prawnych jako cecha normatywna... 109 6. Przyznanie zdolności sądowej ułomnym osobom prawnym... 114 I. Zdolność sądowa w orzecznictwie... 117 7. Zmiany prawa a aktualność koncepcji ułomnych osób prawnych... 126 I. Zmiany w prawie handlowym... 128 II. Zmiany w zakresie prawa cywilnego... 130 8. Odpowiedzialność za zobowiązania ułomnych osób prawnych... 136 I. Odpowiedzialność subsydiarna członków... 137 9. Przyjęte rozwiązanie uregulowania statusu ułomnych osób prawnych... 138 10. Podsumowanie... 140 Rozdział III. Ułomne osoby prawne jako korporacje... 147 1. Uwagi wprowadzające... 147 2. Ogólna charakterystyka korporacji i zakładów... 148 3. Osoby prawne i ułomne osoby prawne jako podmioty typu korporacyjnego... 150 I. Cechy korporacji... 159 1. Członkostwo w korporacji... 160 2. Zrzeszenie osób... 162 3. Realizacja wspólnego celu... 165 4. Dobrowolność tworzenia i przynależności... 167 5. Możliwość liczbowego określenia składu członkowskiego... 168 6. Swoboda w określaniu stosunków organizacyjnych... 169 7. Zależność organizacyjna między członkiem a korporacją... 171 8. Tworzenie norm korporacyjnych... 172 9. Trwałość korporacji... 174 4. Korporacje w systemach prawa obcego... 175 5. Konstrukcje prawne typu zakładowego... 178 VI
I. Fundacja... 179 1. Fundacja przed rejestracją... 183 2. Status fundacji... 185 3. Status fundacji w innych systemach prawnych... 186 II. Państwowe osoby prawne... 188 III. Wojewódzkie osoby prawne... 195 IV. Samorządowe jednostki organizacyjne jako struktury typu zakładowego... 196 6. Osoby prawne posiadające cechy zarówno korporacji, jak i zakładów... 198 7. Podsumowanie... 206 Rozdział IV. Wybrane rodzaje ułomnych osób prawnych... 215 1. Wprowadzenie... 215 2. Modelowe ułomne osoby prawne... 219 I. Handlowe spółki osobowe w świetle Kodeksu handlowego oraz Kodeksu spółek handlowych... 221 1. Spółka jawna, spółka komandytowa jako ułomny podmiot prawa w Kodeksie handlowym... 222 2. Projekt ustawy KSH w odniesieniu do spółek osobowych... 226 2.1. Dwa odmienne stanowiska w kwestii natury prawnej spółek osobowych... 227 3. Spółki osobowe na tle Kodeksu spółek handlowych.. 228 II. Spółka w organizacji zarys rozwoju problemu na tle Kodeksu handlowego oraz Kodeksu spółek handlowych... 234 1. Powstanie i organizacja... 239 2. Działanie i odpowiedzialność spółki w organizacji... 244 3. Sporne rodzaje ułomnych osób prawnych... 248 I. Status cywilnoprawny wspólnoty mieszkaniowej... 251 1. Odpowiedzialność wspólnoty mieszkaniowej... 262 II. Stowarzyszenie zwykłe... 265 1. Stowarzyszenie zwykłe jako ułomna osoba prawna... 267 III. Główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń... 271 IV. Charakter prawny pracowniczej kasy zapomogowo- -pożyczkowej... 273 V. Charakter prawny spółki cywilnej... 276 1. Próby upodmiotowienia spółki cywilnej... 282 2. Zdolność sądowa spółki cywilnej analiza historyczna... 284 3. Spółka cywilna na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego... 286 VII
4. Podsumowanie zagadnienia... 289 VI. Spółdzielnia przed rejestracją... 290 1. Odpowiedzialność za zobowiązania przed zarejestrowaniem spółdzielni i po jej zarejestrowaniu... 297 VII. Partie polityczne jako realnie istniejące organizacje polityczne... 300 1. Osobowość prawna i zdolność prawna partii politycznych... 305 2. Partie niezarejestrowane, działające na podstawie ustawy o partiach politycznych z 1990 i 1997 r.... 309 3. Partia polityczna przed rejestracją... 313 4. Podsumowanie zagadnienia... 315 VIII. Związki zawodowe niezarejestrowane... 316 4. Podsumowanie... 319 Rozdział V. Ułomne osoby prawne w wybranych systemach prawa obcego... 327 1. Uwagi ogólne... 327 2. Prawo Federacji Rosyjskiej... 328 I. Osoby prawne w prawie Federacji Rosyjskiej... 331 1. Pojęcie i cechy osoby prawnej... 333 2. Organizacyjno-prawne formy podmiotów gospodarczych Federacji Rosyjskiej... 337 3. Organizacyjno-prawne formy działalności niezarobkowej... 341 II. Jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej w prawie Federacji Rosyjskiej... 342 III. Podsumowanie regulacji zawartych w prawie Federacji Rosyjskiej... 346 3. Prawo francuskie... 348 I. Zagadnienie osobowości prawnej... 348 II. Kategorie osób prawnych... 350 III. Typy spółek bez osobowości prawnej... 353 1. Spółka w organizacji (société en formation)... 354 2. Spółka udziałowa (société en participation SEP)... 358 3. Spółka wynikająca z okoliczności faktycznych (société créée de fait)... 360 4. Spółka faktyczna (société de fait)... 361 IV. Podsumowanie regulacji zawartych w prawie francuskim... 362 4. Prawo niemieckie... 365 I. Osoby prawne prawa cywilnego i handlowego... 365 VIII
II. Ułomne osoby prawne i pozostałe jednostki organizacyjne w prawie niemieckim... 368 1. Spółki osobowe... 369 2. Przedspółka (Vorgesellschaft; in Gründung)... 371 3. Przedstowarzyszenie (Vorvereine)... 376 4. Stowarzyszenia niezarejestrowane... 377 5. Przedspółdzielnia (Vorgenossenschaft)... 379 III. Uwagi prawnoporównawcze z uregulowaniami prawa polskiego... 383 5. Prawo angielskie... 385 I. Sposoby powstania spółek i ich rodzaje... 385 II. Partnership jako odrębna jednostka niebędąca osobą prawną... 387 1. Spółka zwykła (general partnership)... 388 2. Spółka zwykła z ograniczoną odpowiedzialnością części wspólników (limited partnership)... 389 III. Spółka w organizacji... 390 IV. Podsumowanie uregulowań zawartych w prawie angielskim... 393 6. Prawo amerykańskie... 394 I. Partnerships w prawie amerykańskim... 395 1. Spółka jawna (general partnership) i nadanie jej osobowości prawnej... 396 2. Spółka komandytowa (limited partnership)... 397 3. Spółka partnerska (limited liability partnership)... 398 II. Prawo amerykańskie podsumowanie... 399 7. Prawo Wspólnot Europejskich... 401 I. Ponadnarodowe formy spółek i innych podmiotów... 404 1. Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych (EZIG)... 406 II. Uwagi końcowe... 408 8. Podsumowanie... 409 Rozdział VI. Uwagi i wnioski końcowe... 415 1. Krytyczne stanowiska wobec koncepcji ułomnych osób prawnych... 415 2. Zasadność, funkcjonowanie i skutki normatywnego uregulowania statusu ułomnych osób prawnych... 417 3. Nadal istniejące kontrowersje wokół osobowości i podmiotowości... 425 4. Stopniowe zacieranie się różnic pomiędzy ułomnymi osobami prawnymi a osobami prawnymi... 430 IX
5. Jedynie częściowe rozwiązanie problemu podmiotowości ułomnych osób prawnych... 441 6. Przyjęcie wyłącznie korporacyjnej natury ułomnych osób prawnych... 449 7. Rozwiązania de lege lata i de lege ferenda... 451 Indeks rzeczowy... 459 X