Scenariusz 8 temat: W stołówce wydry. Cele ogólne: Szkoła podstawowa klasy 4-6 autorzy: Karolina Dobrowolska, Jolanta Loritz-Dobrowolska zapoznanie uczniów z siecią pokarmową wydry, ćwiczenie umiejętności analizy informacji, podanych w różnej formie, ćwiczenie reguł ortograficznych, ćwiczenie umiejętności czytania ze zrozumieniem. Cele operacyjne: Uczeń potrafi: wymienić organizmy, które zjada wydra, przedstawić i analizować zależności pokarmowe, podać regułę pisowni wyrazów z ż, wyszukać w tekście czasowniki. Miejsce: sala. Formy pracy: indywidualna, zbiorowa, w parach, grupowa. Metody pracy: opowiadanie, pogadanka, gry dydaktyczne. Wiek uczestników: 10 13 lat. Czas przewidywany na realizację planowanych zajęć: 1 godz. lekcyjna (45 minut). Optymalna liczba uczestników: 12-20 osób. Materiały i środki dydaktyczne: karta pracy nr 1 - Co zjada wydra, karta pracy nr 2 - Wydra jako drapieżnik, karta pracy nr 3 - Wydra w sieci (loteryjka), karta pracy nr 4 - Zabawa ortograficzna, sztywny papier, nożyczki, atlasy i albumy zwierząt środowiska wodnego. Czynności przygotowawcze nauczyciela: 1. Przygotuj tekst bajki dla każdej pary uczniów. 2. Przygotuj kartę pracy nr 1 - Co zjada wydra dla każdego ucznia. 3. Przygotuj kartę pracy nr 2 - Wydra jako drapieżnik dla każdego ucznia. 4. Skopiuj kartę nr 3 na sztywny papier, w ilości odpowiadającej liczbie grup. Wytnij prostokąty z nazwami zwierząt. 5. Przygotuj kartę pracy nr 4 - Zabawa ortograficzna dla każdej z grup.
Szkoła podstawowa klasy 4-6 Przebieg zajęć: A. Faza wstępna (wprowadzająca) zajęć. 1. Przeczytaj wstęp bajkę (tekst poniżej). Zwróć uwagę na określenie - wąsy czuciowe (wibrysy). Zapytaj, do czego służą wydrze? Dlaczego były przydatne w stawie, a nie w strumieniu (w stawie woda jest bardziej mętna i wzrok nie jest tak przydatny jak czucie, a ruch wody nurt też zakłóca odbiór drgań). 2. Porozmawiaj na temat wąsów wydry. U jakich innych zwierząt też są takie wąsy (dzieci podają przykłady, np. kota, psa, szczura). Do czego im służą? ( Jako włosy czuciowe). Czy wąsy u człowieka pełnią taką samą rolę? (Nie - są traktowane jako ozdoba). 3. Rozdaj tekst bajki. Poproś dzieci o wyszukanie w tekście czasowników, np. Co robiła wydra? Odp.: pływała, skakała, polowała, jadła, czyściła futerko, nasłuchiwała, spała itp. Przedstawienie tekstu bajki Cześć, to znowu ja, Lutra. Cieszę się, że się spotkaliśmy! Ciekawi was, jak spędzam swój czas? Chętnie opowiem, bo właśnie świeci słońce, a ja trochę się przespałam po udanych łowach i mam ochotę na zabawę. Kiedy wczoraj zapadł zmierzch, obudziłam się z krótkiej popołudniowej drzemki i wyszłam z nory, którą kiedyś, chyba już dawno temu, zbudował piżmak. Nie była zbyt wygodna, ale jak ją poszerzyłam i uporządkowałam, zrobiła się całkiem znośna. No i właśnie po tej pracy musiałam się zdrzemnąć! Byłam głodna czy tej nocy mi się poszczęści? Mam nadzieję, bo mój wróg - stary Bielik, uparcie patrolujący okolicę - gdzieś odleciał. Płynęłam sobie strumieniem, szukając ryby, żaby lub choćby raka, żeby zaspokoić głód. Płynęłam spokojnie i uważnie; na szczęście woda tu jest czysta i zdrowa. Poszukiwania zawiodły mnie aż do stawu, do którego wpada ten strumyk. I tu moje wąsy czuciowe wibrysy, wreszcie wyczuły delikatne drgania wody. To ryba, gdzieś w pobliżu! Szybko zlokalizowałam sporego okonia i natychmiast go złapałam. Był dość duży, więc wyciągnęłam go na brzeg. Małą zdobycz wolę zjeść w wodzie. Ale tym razem musiałam poszukać kryjówki pod korzeniami olch, żeby się spokojnie najeść. Po posiłku starannie wyczyściłam swoje piękne futerko i znów ruszyłam w drogę. O, co to za głośny szelest w krzakach? Naprzód! Może jakaś kaczka poruszyła się we śnie? Niestety, na lądzie nie mam tyle szczęścia, co w wodzie, i tym razem pisklęta są bezpieczne. No cóż, codziennie muszę zjeść kilogram pożywienia, a ten okoń nie był zbyt duży Nagle w pobliżu usłyszałam głośny warkot. Ojej, to pewnie szosa, a na niej samochody pod ich kołami ginie wiele wydr, jak mój wujek w ubiegłym roku. Muszę uważać! Zmieniłam kierunek i podążyłam w przeciwną stronę. Byłam już trochę zmęczona przebiegłam kilka kilometrów, polowałam. Musiałam poszukać sobie spokojnej kryjówki przed wschodem słońca. Odkryłam mały, stary most nad strumieniem, pod którym chciałam spokojnie przespać cały dzień. Ale ponieważ i Wy tu teraz przyszliście, muszę już biec dalej do zobaczenia! B. Ćwiczenia 1. Co zjada wydra? 1. Rozdaj uczniom karty pracy nr 1. Poproś uczniów o wykonanie zadania wg instrukcji, znajdującej się na karcie. Pomóż w razie potrzeby wypełnić krzyżówkę. Wzór rozwiązania: J A J A R A K I R Y B Y Ś L I M A K I G R Y Z O N I E O W A D Y Ż A B Y P T A K I M A Ł Ż E Hasło: ODŻYWIANIE 2. Poproś uczniów o przypomnienie reguły ortograficznej pisania wyrazów z ż. 2 8. W stołowce wydry
Szkoła podstawowa klasy 4-6 2. Wydra jako drapieżnik. 1. Podziel klasę na grupy 3-4 osobowe i rozdaj karty pracy nr 2. 2. Poproś dzieci o rozpoznanie zwierząt na rysunku. Wystarczą nazwy ogólne: małż, rak, chruścik, ryba (tu: węgorz europejski, okoń europejski, płoć), pisklę kaczki, żaba (tu: żaba wodna), gryzoń (piżmak, karczownik ziemnowodny). 3. Poproś o ustalenie w grupach i wpisanie odpowiedzi na pytania w karcie. 4. Poproś, aby przedstawiciele wszystkich grup przeczytali swoje odpowiedzi. 5. Omów odpowiedzi na pytania: wydra zjada najwięcej ryb i bezkręgowców, przystosowania do drapieżnictwa to np.: ostre zęby, wibrysy, dobry wzrok i słuch, konkurenci pokarmowi to np.: kormorany, czaple, ryby drapieżne (np. szczupak), także inwazyjne ssaki jenot, norka amerykańska. 3. Wydra w sieci (zabawa dydaktyczna - loteryjka). 1. Podziel uczniów na grupy (optymalnie 4-osobowe). Rozdaj grupom karteczki z nazwami ogniw łańcuchów pokarmowych (przygotowana wg wyżej zamieszczonych zaleceń karta pracy nr 3). Sprawdź, czy te nazwy są im znane; w razie potrzeby pokaż dany organizm w atlasie. 2. Wyjaśnij uczniom zasady loteryjki: każdy uczeń w grupie po kolei losuje kartonik z kupki kartoników i stara się ułożyć z nich łańcuch pokarmowy, np.: liście roślin wodnych zatoczek rogowy kaczka krzyżówka wydra, plankton roślinny plankton zwierzęcy płoć okoń szczupak wydra, szczątki roślin szczeżuja wydra, szczątki zwierząt rak stawowy wydra, liście roślin piżmak wydra, liście roślin zatoczek rogowy żaba wodna wydra, 3. Zwróć uczniom uwagę, że na początku łańcucha musi być roślina (producent), a wydra może wystąpić na końcu każdego z prawidłowo ułożonych łańcuchów pokarmowych. 4. Jeśli wylosowany w danej kolejce kartonik nie pasuje, uczeń odkłada go z powrotem na kupkę. Uczeń, który ułoży prawidłowy łańcuch pokarmowy kończy grę. Pozostali układają swoje łańcuchy aż wyczerpią możliwe kombinacje (kilka kartoników powinno zostać na stole). 5. Zapytaj uczniów, w jaki sposób można połączyć poszczególne łańcuchy w sieć pokarmową. Przykładowymi organizmami łącznikowymi są ślimaki, zjadane przez kaczki, łyski i wydrę lub szczupak, który oprócz ryb może zjeść także ptaki wodne, albo piżmak, który w sezonie wegetacyjnym je liście i pędy roślin wodnych, a zimą szczeżuje i raki. Każda grupa powinna ułożyć swoją sieć pokarmową. 4. Zabawa ortograficzna Rozdaj uczniom karty pracy nr 4 Zabawa ortograficzna i poproś o uzupełnienie zdań na karcie. Po wykonaniu zadania chętni uczniowie zgłaszają się, podchodzą do tablicy i zapisują uzupełnione zdania. Wszyscy sprawdzają swoje karty i poprawiają w razie potrzeby. WYDRA WYDrzE RYBY NIE WYDrzE. WYDRA TO ZWIErzĘ DRAPIEżNE rzekotka TO MAŁA, ZIELONA żabka. DżdżOWNICA TO NIE GĄSIENICA, ALE PIERŚCIENICA. CZY SZCZEżUJA MOżE WYSZCZErzYĆ ZĘBY? MAŁE MAŁżE ZAGrzEBAŁY SIĘ W MULE I PrzYTULIŁY CZULE. WAżKA MA DUżE, PrzEZROCZYSTE SKrzYDŁA. PŁYWAK żółtobrzeżek TO PrzEDZIWNE ZWIErzĘ! JAKIE ROZWIĄZANIE MA KACZKA KrzYżÓWKA? żaba JEST W KŁOPOCIE, GDY UJrzY WYDRĘ W BŁOCIE. 8. W stołówce wydry 3
Szkoła podstawowa klasy 4-6 Zakończenie 1. Sprawdź, czy dzieci przyswoiły informacje o pokarmie wydry, wymieniając nazwy różnych zwierząt i roślin oraz wskazując ucznia, który musi powiedzieć TAK, jeśli to pokarm wydry, lub NIE, jeśli nim nie jest. Zasadą jest, że błędna odpowiedź wyklucza danego ucznia z udziału w dalszej zabawie. 2. Zapytaj, czy to dobrze, że wydra zjada ryby, np. w stawie hodowlanym. Poproś o uzasadnienie odpowiedzi (tak; zwykle drapieżnik zjada słabsze sztuki, niewiele, na dużym obszarze). Słowniczek trudniejszych pojęć Karczownik ziemnowodny jeden z gatunków norników. Kopie nory w brzegach jezior i rzek. Łańcuch pokarmowy szereg organizmów ogniw łańcucha ustawionych w takiej kolejności, że każde ogniwo stanowi pożywienie następnego. Łańcuchy tworzą sieci zależności pokarmowych w ekosystemie. Pływak żółtobrzeżek duży chrząszcz wodny. Wibrysy długie, sztywne wąsy czuciowe na pysku wielu ssaków, silnie unerwione u nasady. Pełnią rolę detektora drgań w środowisku. Wybrane pozycje z literatury: 1. H. Hofmann, Ssaki - Encyklopedia kieszonkowa, Muza, Warszawa 1995. 2. J. Reichholf, Ssaki, GeoCenter, Warszawa 1996. 3. W. Serfiński, Ssaki Polski. Atlas, WSiP, Warszawa 1995. 4 8. W stołowce wydry
Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku W stołówce wydry - karta pracy nr 1 Co zjada wydra? Przyjrzyj się rysunkowi, odgadnij nazwy grup zwierząt i wpisz je do diagramu. W pierwszym rzędzie jako pierwszy wyraz wpisz wspólną nazwę stadium rozwojowego ryb i ptaków. Aby otrzymać rozwiązanie, litery z pól oznaczonych gwiazdką wpisz w odpowiedniej kolejności do kratek pod rysunkiem. J R R G O P Tu wpisz rozwiązanie: Ś Ż M
W stołówce wydry - karta pracy nr 2 Wydra jako drapieżnik. Przyjrzyj się zwierzętom, które zjada wydra. Odpowiedz na pytania: 1. Których zwierząt wydra zjada najwięcej? 2. Jakie przystosowania do drapieżnictwa ma wydra? 3. Jakie inne zwierzę może zjadać ten sam pokarm?
W stołówce wydry - karta pracy nr 3 loteryjka - Wydra w sieci. SZCZĄTKI ZWIERZĄT ŁYSKA PLANKTON ROŚLINNY ŻABA WODNA RAK STAWOWY SZCZĄTKI ROŚLIN PIŻMAK SZCZUPAK WYDRA WYDRA ZATOCZEK ROGOWY KACZKA KRZYŻÓWKA PLANKTON ZWIERZĘCY KARP WYDRA SZCZEŻUJA ROŚLINY WODNE PŁOĆ OKOŃ WYDRA
W stołówce wydry - karta pracy nr 4 Zabawa ortograficzna. Przyjrzyj się uważnie poniższym zdaniom, w których występuje wydra i niektóre z jej ofiar. W wyrazach brakuje niektórych liter wpisz je poprawnie. 1. WYDRA WYD E RYBY NIE WYD E. 2. WYDRA TO ZWIE E DRAPIE NE. 3. EKOTKA TO MAŁA, ZIELONA ABKA. 4. D D OWNICA TO NIE GĄSIENICA, ALE PIERŚCIENICA. 5. CZY SZCZE UJA MO E WYSZCZE YĆ ZĘBY? 6. MAŁE MAŁ E ZAG EBAŁY SIĘ W MULE I P YTULIŁY CZULE. 7. WA KA MA DU E, P EZROCZYSTE SK YDŁA. 8. PŁYWAK ÓŁTOB E EK TO P EDZIWNE ZWIE Ę! 9. JAKIE ROZWIĄZANIE MA KACZKA K Y ÓWKA? 10. ABA JEST W KŁOPOCIE, GDY UJ Y WYDRĘ W BŁOCIE.