Oikos dom Nomos prawo Ekonomia zasady prowadzenia gospodarstwa domowego EKONOMIA jest nauką o tym, jak jednostki i całe społeczeństwa decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów które mogą mieć także inne, alternatywne zastosowania w celu wytwarzania różnych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcję obecną lub przyszłą, pomiędzy różne osoby i grupy w społeczeństwie Ekonomia dzieli się na dwa działy: Mikroekonomia Makroekonomia Mikroekonomia zajmuje się badaniem poszczególnych elementów gospodarki. Analizuje ceny, wielkość produkcji, wysokość płac i zysków, itd. na poszczególnych rynkach, a także formy i zasadność ingerencji państwa w analizowane procesy rynkowe. Zajmuje się złożonym systemem wzajemnych zależności, zwanym mechanizmem rynkowym. W praktyce zatem, mikroekonomia analizuje postępowanie i wybory podmiotów gospodarczych czyli gospodarstw domowych i przedsiębiorstw nabywców i sprzedawców ich funkcjonowanie na rynkach towarów i usług i rynkach czynników produkcji oraz ekonomiczne skutki tego postępowania. 1
Makroekonomii bada gospodarkę jako całość, kładąc przy tym nacisk na zachodzące w niej współzależności. Przedmiotem jej analizy są tzw. wielkości zagregowane, czyli sumarycznie traktowane wielkości mikroekonomiczne dotyczące całej gospodarki np. zatrudnienie, produkcja globalna, dochód narodowy, konsumpcja, ogólny poziom cen itp. Ekonomia normatywna i pozytywna We współczesnej ekonomii wyróżnia się dwa podejścia do procesu analizy: opisowy ( pozytywny) oraz wartościujący ( normatywny). Ekonomia pozytywna oznacza pozbawiony sądów wartościujących opis otaczającej nas rzeczywistości gospodarczej. Zajmuje się zatem światem takim jaki jest, a nie takim jakim powinien być. Przedmiotem jej analizy są faktyczne (pozytywne i negatywne) konsekwencje zmian warunków ekonomicznych i ustalenie ich wpływu na efektywność gospodarowania. 2
Ekonomia normatywna wprowadza system wartości do zaobserwowanych zależności ekonomicznych, ocenia je i analizuje. Chodzi tu o ustalenie norm i zasad moralnych, którym powinny odpowiadać zjawiska i procesy ekonomiczne. Co? Jak? Dla kogo? Fundamentalne problemy ekonomiczne Nakładem lub czynnikiem produkcji jest dobro lub usługa użytkowana przez przedsiębiorstwa w prowadzonych przez nie procesach wytwórczych. Czynniki produkcji są ze sobą kombinowane tak by przynieść wyniki (produkty), owe wyniki zaś składają się ze zróżnicowanego zestawu użytecznych dóbr lub usług, które są albo konsumowane albo przeznaczane do dalszej produkcji. 3
Cztery grupy czynników produkcji Ziemia - obszar powierzchni ziemi i wszystko to co w naturze jest użyteczne w procesie produkcji. Praca - (siła robocza), każdy sposób, w jaki ludzka energia, fizyczna lub umysłowa, może być sensownie wydatkowana. Kapitał - wszelki wynik procesu produkcyjnego, który przeznaczony jest do późniejszego wykorzystania w procesie produkcyjnym Technologia - wiedza, jak zasoby mogą być łączone w produktywny sposób. Problem rzadkości zasobów Niestety nie możemy mieć wszystkiego co chcemy przez cały czas. Istnieje luka pomiędzy nieograniczonymi potrzebami a ograniczonymi dobrami służącymi do ich zaspakajania. Stąd konieczność efektywnego wykorzystania dostępnych zasobów. KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH Możliwości A Dobra cywilne 20 Dobra wojskowe 0 Ilość. Dóbr cywilnych 20 A B I B C D 19 17 15 1 2 3 15 C D E F G 12 7 0 4 5 6 10 H E F 5 G 0 1 2 3 4 5 6 Ilość dóbr wojskowych 4
KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH Armaty USA Armaty ZSRR USA 1941 USA 1939 ZSRR 1941 ZSRR 1939 Masło Masło Podmioty gospodarki rynkowej Podmiot gospodarczy pojedyncza osoba lub też grupa ludzi, która posiada jakikolwiek zakres swobody podejmowania autonomicznych decyzji o zastosowaniu dóbr rzadkich, będących jej własnością. Podstawowymi podmiotami w gospodarce rynkowej są: Przedsiębiorstwo - podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia korzyści. Gospodarstwo domowe - jest dobrowolnym związkiem ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące zarabiania i wydawania zarobionych pieniędzy. Instytucje państwowe - państwo, rząd i różne wyspecjalizowane jego agendy (ministerstwa, urzędy) reprezentujące państwo. Banki i instytucje pozabankowe - banki komercyjne, bank centralny, giełda papierów wartościowych. Podmioty demokracji społecznej- związki zawodowe, organizacje pracodawców, izby przemysłowo-handlowe, partie polityczne, federacje konsumentów, towarzystwa regionalne itp. 5
Zależności występujące pomiędzy gospodarstwem domowym a przedsiębiorstwem Wydatki konsumpcyjne Dobra i usługi Co? GOSPODARSTWO DOMOWE Jak? Dla kogo? PRZEDSIĘBIORSTWO Czynniki produkcji Płace, czynsze, procenty, itd. 6