TRENDS IN THE DEVELOPMENT OF ORGANIC FARMING IN THE WORLD IN THE YEARS 1999-2012

Mara GOLINOWSKA, Mchał KRUSZYŃSKI, Justyna JANOWSKA-BIERNAT Unwersytet Przyrodnczy we Wrocławu, Instytut Nauk Ekonomcznych Społecznych Pl. Grunwaldzk 24A, 50-367 Wrocław e-mal: mara.golnowska@up.wroc.pl TRENDS IN THE DEVELOPMENT OF ORGANIC FARMING IN THE WORLD IN THE YEARS 1999-2012 Summary In the years 1999-2012 there was observed a dynamc development of organc farmng n the world. Research on ths system of management conssted n analyss of ts quanttatve trats, such as: number of farms, as well as sze and structure of farm area on all contnents. The materal for research orgnated from secondary sources nternatonal statstcs data by World Organc Agrculture 2012. Collected materal was subjected to statstcal analyss, as well as to economc vertcal and comparatve analyss. Obtaned research results ndcate ncreasng tendency nvolvng alteratons n organc farmng n the world. The mentoned trends, expressed by mathematcal formula, can become the bass for long term economc forecasts. Key words: organc farmng, the world, trends, number of farms, sze of farm area TENDENCJE W ROZWOJU ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO NA ŚWIECIE W LATACH 1999-2012 Streszczene W latach 1999-2012 obserwowano na śwece dynamczny rozwój rolnctwa ekologcznego. Badana polegały na analze tego systemu gospodarowana ze szczególnym uwzględnenem jego cech loścowych rolnctwa ekologcznego takch jak: lczby gospodarstw, welkośc powerzchn struktury powerzchn na wszystkch kontynentach. Materał do badań pochodz ze źródeł wtórnych statystyk mędzynarodowych (World Organc Agrculture 2012). Zebrany materał opracowano metodam statystycznym oraz analzy ekonomcznej ponowej porównawczej. Uzyskane wynk badań wskazują na wzrostową tendencję zman w rolnctwe ekologcznym na śwece, a opsane matematycznym równanem trendu mogą posłużyć do budowy prognoz długotermnowych. Słowa kluczowe: rolnctwo ekologczne, śwat, tendencje rozwojowe, lczba gospodarstw, welkość powerzchn 1. Wprowadzene Rolnctwo ekologczne, jako nowa forma produkcj rolnej, pojawło sę już w latach 20. mnonego weku. Okres swojego dynamcznego rozwoju przeżywa dopero obecne. Wynka to ze zmenającego sę traktowana przyrody. Ne jest ona obecne postrzegana wyłączne, jako zasób surowców podporządkowana człowekow, narzędze służące do realzacj jego celów, ale jako holstyczny system, w którym człowek jest jednym z elementów. Rozwój zrównoważony jest obowązującym obecne paradygmatem rozwoju gospodarczego, odnos sę z troską do wykorzystana zasobów przyrody. Rolnctwo ekologczne doskonale wpsuje sę w model ekorozwoju, stając sę równocześne przesłanką welofunkcyjnego rozwoju obszarów wejskch. Idea rolnctwa zrównoważonego wyłonła sę jako troska o potencjał produkcyjny, wyrażająca sę mędzy nnym w zmnejszanu pozomu ntensyfkacj, stosowanu przemysłowych nakładów oraz uwzględnanu specyfk lokalnych społecznośc wejskch. Obok nurtu ekologcznego rolnctwa (zrównoważonego), rozwnął sę nurt społecznoekonomczno-ekologczny, którego zasadncza dea polega na dążenu do uzyskana stablnej, a zarazem opłacalnej ekonomczne akceptowanej społeczne produkcj, w sposób ne zagrażający środowsku przyrodnczemu [1]. Rolnctwo poprzez slne powązana ze środowskem oparte na specyfcznych podmotach, jakm są gospodarstwa rodznne, stanow stotne znaczene w kreowanu zrównoważonego rozwoju na obszarach wejskch. Odgrywa ono także szczególną rolę w urzeczywstnanu de rozwoju zrównoważonego ze względu na funkcję, jaką pełn w zarządzanu zasobam przyrody oraz pewne cechy, które ne pozwalają na traktowane dzałalnośc rolnczej tak jak dzałalnośc przemysłowej, czy usługowej. Cecham tym są: wytwarzane w sposób odnawalny żywnośc, która jest koneczna dla egzystencj ludzkej, a ne mającej substytutu oraz nnych surowców, umejscowene produkcj rolnczej w ramach systemu przyrodnczego, którego ważny komponent gleba wraz z całym bogactwem organzmów żywych mus być zachowana, aby można było kontynuować proces produkcj w przyszłośc, dostarczane różnych dóbr usług nekomercyjnych [2]. Śwat upatruje w rolnctwe ekologcznym jedną z welu alternatyw produkcyjnych dla rolnctwa. Przed producentam ekologcznym staje wele wyzwań, które z jednej strony dotykają sfery dochodowej rolnków, by zapewnć m godzwą egzystencję, a z drugej strony rolncy producenc ekologczn muszą respektować regulacje prawne oraz sprostać rosnącym oczekwanom społecznym w zakrese ochrony środowska jego boróżnorodnośc [3]. Celem badań było określene tendencj rozwoju rolnctwa ekologcznego z uwzględnenem cech loścowych 155

rolnctwa ekologcznego takch jak: lczby gospodarstw, welkośc powerzchn struktury powerzchn upraw ekologcznych na śwece. 2. Metody badawcze oraz źródła materałów Materał empryczny do badań pochodzł ze źródeł wtórnych, którym w głównej merze były mędzynarodowe statystyk oraz opracowana naukowe. Materał badawczy opracowano metodam statystyk dotyczącej badań zjawsk w czase. Metodam, jake zastosowano były wskaźnk dynamk wyodrębnene tendencj rozwoju (trendu). O tendencj rozwojowej można mówć rozpatrując systematyczne trwałe stotne zmany welkośc zjawsk zachodzące w długm okrese czasu. Okres dzesęcoletn dłuższy najlepej naddaje sę do badana trendu, w którym dzałają te same przyczyny główne. Wygładzena szeregu statystycznego można dokonać metodam mechancznym za pomocą średnch ruchomych oraz analtycznych [4, 5]. Metoda analtyczna, którą zastosowano w pracy polegała na tym, że tendencję rozwojową szeregu dynamcznego wyłonono za pomocą funkcj matematycznej: y = ax + b (1), gdze: a współczynnk kerunkowy wyrażający przecętne (roczne) tempo przyrostu lub spadku pozomu zjawska, b pozom badanego zjawska w okrese (momence zerowym (x = 0). Do estymacj szacunku parametrów równana trendu zastosowano metodą najmnejszych kwadratów według następującej formuły: na kontynentach zobrazowano na rys. 1., z którego zauważyć można, że 33% tej powerzchn znajduje sę w Austral z Oceaną, następne w Europe Ameryce Połudnowej. Najwększą dynamką wzrostu powerzchn upraw ekologcznych w analzowanych latach wynoszącą 11930% obserwuje sę w Azj. W Afryce powerzchna upraw ekologczny wzrosła prawe 50-krotne. Na pozostałych kontynentach powerzchna upraw ekologcznych wzrastała od 2,3 do 6,6-krotne. Tab. 1. Dynamka powerzchn ekologcznej na śwece w latach 1999-2010 Table 1. Dynamcs of organc farms area n the world n the years 1999-2010 Rok Year 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Dynamka rok 1999 = 100 Dynamcs n 1999 = 100 100 135 159 180 234 270 263 274 294 320 337 337 Dynamka rok poprzedn = 100 Dynamcs n the prevous year = 100-135 116 115 130 111 98 104 107 109 105 100 n x y y x a =, n 2 ( x ) ( x ) 2 2 b = x y x x y. n 2 ( x ) ( x ) 2 gdze: x czas (rok, kwartał), y badana cecha. (2) Uzyskane wynk z równana trendu stanową podstawę realną nformację dla zespołów prognozujących. Aby upewnć sę o słusznośc przyjętego modelu trendu należy określć współczynnk determnacj R 2 (RR), który wyrażony w %, nformacja ta wyjaśna, w jakm procence ogólnej zmennośc y został wyjaśnony x. Funkcje trendu nekoneczne przyberają postać lnową. Mogą być także funkcje wykładncze, potęgowe, welomanowe nne. Materał badawczy przedstawono w forme tabelarycznej na wykresach. Okres badań obejmował lata 1999-2012. 3. Wynk badań Powerzchna ekologcznych upraw na śwece w latach 1999-2012 wzrosła 3,37-krotne (tab. 1), a najwększy przyrost powerzchn upraw ekologcznej mał mejsce w 2000 r. 2003 r. Przestrzenne rozkład powerzchn ekologcznej Rys. 1. Struktura ekologcznych użytków rolnych na śwece Fg. 1. Structure of organc farmng n the world Średnoroczne tempo przyrostu powerzchn opsane za pomocą równań regresj przedstawono w tab. 2. Model prostolnowy opsuje dobrze przebeg tego zjawska w okrese, a śwadczą o tym współczynnk determnacj, które w zależnośc o kontynentu przyjmują wartośc od 0,707 do 0,9145. Prognozując powerzchnę upraw ekologcznych na śwece do 2020 r. na podstawe dotychczasowej tendencj można wylczyć, że w 2020 r. powerzchna wynosć będze ok. 71 mln ha (tab. 3). 156

Tab. 2. Trendy powerzchn upraw ekologcznych w latach1999-2010 Table 2. Trends n the area of organc farmng n the years 1999-2010 Kontynent / Contnent Równane regresj RR Współczynnk determnacj Regresson equaton Coeffcent of determnaton Afryka / Afrca Y = 99353x - 104647 R 2 = 0,983 Azja / Asa Y = 353389x - 340912 R 2 = 0,709 Europa / Europe Y = 509374x + 3E +06 R 2 = 0,9748 Ameryka Połudnowa South Amerca Y = 505872x + 2 E +06 R 2 = 0,7816 Northern Amerca Y = 179671x + 635613 R 2 = 0,9435 Australa Oceana Australa and Oceana Y = 758009x + 5E +06 R 2 = 0,7273 Śwat / World Y = 3 E+06x + 5 E + 06 R 2 = 0,91145 Tab. 3. Powerzchna ekologcznych upraw oraz prognoza na 2020 r. (tys. ha) Table 3. Area of organc farmng Kontynent Contnent 1999 2005 2010 Prognoza 2020 Afryka / Afrca 21,7 489,9 1084,5 2290,7 Azja / Asa 23,2 2578,7 2770,3 8079,5 Europa / Europe 3659,7 6762,7 1002,1 14206,2 Ameryka Połudnowa South Amerca 1246,8 5056,2 8389,5 13129,2 Northern Amerca 733,1 2219,6 2652,6 4588,3 Australa Oceana Australa and Oceana 56309,9 11762,7 12145,0 21676,2 Śwat / World 10994,7 28969,9 37041,0 71000,0 W 2010 roku w 165. państwach śwata powadzono produkcję ekologczną, 160 państw uzyskało certyfkat, a pęć państw było w okrese konwersj. Na rys. 2 przedstawono tendencję lczby krajów prowadzących gospodarstwa ekologczne. W latach 2000-2010 średnoroczne tempo przyrostu lczby państw wynosło 8. Zakładając, że tempo przyrostu utrzyma sę na tym samym pozome można przypuszczać, że w 2020 r. we wszystkch państwach śwata produkcja ekologczna będze mała znaczące mejsce. W sedmu państwach śwata powerzchna upraw ekologcznych przekroczyła 1 mln ha (Australa 12 mln. ha, Argentyna 4,2 mln. ha, Chny 1,39 mln ha, USA 1,95 mln ha, Brazyla 1,77 ha, Hszpana 1,46 mln ha, Włochy 1,13 mln ha) [6]. Na rys. 3 przedstawono tendencję wzrostu lczby producentów ekologcznych na śwece w latach 2000-2010. Źródło: oblczena własne na podstawe [5] Rys. 2. Tendencja w lczbe krajów prowadzących rolnctwo ekologczne na śwece Fg. 2. Tendency n the number of countres mantanng organc farmng n the world Źródło: oblczena własne na podstawe [5] Rys. 3. Tendencja lczby producentów ekologcznych na śwece Fg. 3. Tendency n the number of organc producers n the world W 2010 r. na śwece było 1,6 mln producentów ekologcznych, z czego w Indach 400551, w Ugandze 188025, w Meksyku 128826. Średnoroczna lczba producentów przyrastała w tym okrese o 155 tys. W 2010 r. rozmeszczene producentów na kontynentach było następujące (tab. 4): Afryka - 33%, Azja - 32%, Ameryka Połudnowa - 17,5%, Europa - 15,5%, - 1,5%, Australa - 0,5%. Rynek żywnośc ekologcznej szacowany został w 2010 r. na 44,5 blonów euro (59,1 blonów dolarów), 157

a w roku 1999 wynosł 15,2 blonów amerykańskch dolarów. Przyrost sprzedaży żywnośc od 1999 do 2010 r. wynósł 43,9 blonów dolarów. Średno w roku przyrost tego rynku wynosł 3,7 blonów dolarów. Drugą marę określającą welkość rynku żywnośc ekologcznej jest welkość tego rynku na jednego konsumenta wynosła ona w dolarach 8,6 a w euro 6,5. Do krajów, w których konsumpcja żywnośc ekologcznej na 1 meszkańca była najwyższa, należą: Szwajcara - 153 euro, Dana - 142 euro, Luksemburg - 127 euro. Tab. 4. Producenc ekologczn w 2010 r. [szt.] Table 4. Organc producers n 2010 [art] Kontynent / Contnent Producenc ekologczn [szt.] Organc producers [art] Afryka / Afrca 512688 Azja / Asa 503858 Europa / Europe 234260 Ameryka Połudnowa South Amerca 272232 Northern Amerca 16870 Australa Oceana Australa and Oceana 3128 Znając powerzchnę upraw ekologcznych oraz lczbę producentów ekologcznych można określć welkość powerzchn gospodarstwa ekologcznego. Średna na śwece w 2010 r. welkość gospodarstwa ekologcznego wynosła 23,4 ha wahała sę od 2 ha w Afryce do 5611,0 ha w Austral z Oceaną (tab. 5). Tab. 5. Średna powerzchna gospodarstwa ekologcznego w 2010 r. [ha] Table 5. Mean area of organc producers n 2010 Kontynent / Contnent Powerzchna / Area [ha] Afryka / Afrca 2,0 Azja / Asa 6,03 Europa / Europe 36,1 Ameryka Połudnowa South Amerca 30,8 Northern Amerca 157,0 Australa Oceana Australa and Oceana 5611,0 Śwat / World 23,47 Struktura powerzchn upraw ekologcznych śwata jest bardzo charakterystyczna, gdyż udzał trwałych użytków zelonych powerzchn upraw ekologcznych w latach 2004-2010 ulegał zmnejszenu wahał sę od 64,2% do 74,2%, powerzchna trwałych użytków (plantacje weloletne, sady) ulegała zwększenu od 3,1% do 7,2%. W 2010 r. struktura powerzchn upraw ekologcznych na kontynentach została przedstawona na rys. 4. W Austral, Ameryce Połudnowej, Europe Ameryce Północnej domnują uprawy na TUZ (trwałe użytk zelone). Na gruntach ornych ekologczne uprawa sę zboża, pastewne polowe, oleste, warzywa zoła. W Europe udzał zbóż w strukturze upraw ekologcznych na GO (grunty orne) wynosł w 2010 r. 42,1%, podobne w Ameryce Północnej 43,8%, najwęcej zbóż w strukturze GO uprawanych ekologczne było w Azj, Ameryce Połudnowej. Udzał ten wynosł 29,7% (rys. 5). Rys. 4. Struktura powerzchn upraw ekologcznej w 2010 r. [%] Fg. 4. Structure of organc crops area n 2010 [%] 158

Rys. 5. Struktura upraw ekologcznych na gruntach ornych w 2010 [%] Fg. 5. Structure of organc crops on arable lands n 2010 [%] Roślny oleste uprawane ekologczne na kontynentach zajmują znaczny udzał w GO od 4,5% w Europe do 36,3% w Afryce. Udzał warzyw w GO w 2010 r. najwększy był w Ameryce Północnej wynosł 18%, a najnższy w Europe 2,7%. Uprawa zół ekologcznych to następny kerunek produkcj, którego udzał w strukturze GO był bardzo zróżncowany wahał sę od 1,2 do 10,2%. Wysok udzał zół wystąpł w Afryce. Analzując rys. 5 można określć z dużym przyblżenem kerunk produkcj ekologcznej w produkcj roślnnej. Zgodne z metodologą określana systemu gospodarowana wg Kopca [6], dla Europy kerunkem produkcj ekologcznej będą pastewne polowe, dla Ameryk Północnej Afryk oleste, Ameryk Połudnowej warzywa, Azj olesto-zbożowe dla Austral pastewne z zołam warzywam. Rys. 6. Struktura trwałych użytków w 2010 r. [%] Fg. 6. Structure of permanent grassland n 2010 [%] Źródło: oblczena własne na podstawe [5] 159

Rys. 7. Udzał trwałych użytków zelonych na śwece w 2010 r. Fg. 7. Share of permanent grassland n the world n 2010 Zróżncowane trwałych upraw w 2010 r. na kontynentach przedstawono na rys. 6. W Europe 37,4% upraw trwałych stanową olwk, a w Afryce kawa 34,7% oraz olwk 25%. Duży udzał kawy uprawanej ekologczne jest w Ameryce Połudnowej Azj. Orzechy są uprawą, która na śwece zajmuje zróżncowaną pozycję. Najwęcej orzechów w strukturze trwałych użytków notuje sę w Austral (42,3% - 6,8%), w Azj (14,3% - 9%) w Europe 19,1%, w Ameryce Północnej 14,8%. Udzał trwałych użytków zelonych (TUZ) jest cechą charakterystyczną współczesnego rolnctwa ekologcznego. Udzał TUZ na kontynentach w strukturze upraw ekologcznych przedstawono na rys. 7. Udzał TUZ w uprawach ekologcznych śwata wynos: w Austral 49,6%, w Ameryce Połudnowej 24%, w Europe 19%, w Ameryce Północnej 4,8%, Azj 2,5% 0,1% w Afryce. 4. Podsumowane wnosk Przeprowadzone badana dotyczące tendencj w rozwoju rolnctwa ekologcznego na śwece pozwalają na wycągnęce następujących wnosków: 1. Dynamka wzrostu powerzchn upraw ekologcznych na śwece w latach 1999-2010 wzrosła o 337%, przy czym najwększa dynamkę w stosunku do roku poprzednego charakteryzował sę rok 2003 2000. 2. Średnoroczne tempo przyrostu powerzchn upraw ekologcznych wyrażone za pomocą równana regresj wynosło 3 mln ha. Współczynnk determnacj wynoszące od 0,709 do 0,9145 dobrze opsują prostolnową lnę trendu. 3. Prognozując rozwój rolnctwa ekologcznego na rok 2020 za pomocą dotychczasowego przebegu zjawska w czase, można przypuszczać, że na śwece powerzchna upraw ekologcznych wzrośne do 71 mln hektarów. 4. Lczba producentów ekologcznych w latach 2000-2010 średnoroczne przyrastała o 155,5 tys. ha. Prognozując lczbę producentów na rok 2020 na podstawe równana regresj producentów ekologcznych będze ok. 3,3 mln. Najwęcej producentów było w Afryce 33% Azj. 5. Obszarowo duże gospodarstwa ekologczne występują w Austral z Oceaną, a najmnejsze w Afryce. Średna powerzchna gospodarstw ekologczna na śwece 2010 r. wynosła 23,4 ha wahała sę od 2 ha do 5611 ha. 6. W strukturze powerzchn upraw ekologcznych śwata TUZ stanową 71,4%, a na poszczególnych kontynentach zróżncowane jest duże waha sę od 2,6% w Azj do 96,8% w Austral z Oceaną. 7. Na gruntach ornych zróżncowane upraw ekologcznych na kontynentach jest duże tak w Azj duże znaczene mają zboża oleste, w Europe zboża pastewne polowe, w Afryce tytoń zoła, w Ameryce Połudnowej zboża warzywa, a w Ameryce Północnej zboża, pastewne oleste. 5. Bblografa [1] Paszkowsk S.: Ewolucja de rolnctwa zrównoważonego rozwoju trendów wejskch. Weś Rolnctwo, 2001, Nr 1, 52. [2] Przygrodzka R.: Zrównoważony rozwój obszarów wejskch. W: Od koncepcj ekorozwoju do ekonom zrównoważonego rozwoju. Wyd. WSE Bałystok, 2009, 259-276. [3] Runowsk H.: Rolnctwo ekologczne rozwój czy regres? Rocz. Nauk SERA, 2009; T. 96, Z. 4, 182-193. [4] Zając K.: Zarys metod statystycznych. PWE, Warszawa, 1974, 369-387. [5] Lusznewcz A.: Statystyka ne jest trudna. Metody wnoskowana statystycznego. PWE, Warszawa, 1986, 148 ss. [6] Wller H. Klcher J.: The World Organc Agrculture Statstcs and Emergng Trends 2012. V. 2.010/02, 2012, 308-311. [7] Kopeć B.: Metodyka badań ekonomcznych w gospodarstwach rolnych. Wybrane zagadnena. Skrypt AR we Wrocławu, 1983; Nr 269, 283 ss. 160