Anna urczak Zachodniopomorska Szkoła Biznsu w Szczcini Prspktywy rozwoju rolnictwa kologiczngo w Polsc Strszczni W artykul wyjaśniono istotę rolnictwa kologiczngo Następni szczgółowo omówiono zasady, na których opira się prowadzni kogospodarstwa Jst to zasada zdrowotności, zasada kologii, zasada sprawidliwości i zasada troskliwości W dalszj części dokonano ocny stopnia rozwoju rolnictwa kologiczngo w Polsc Na końcu artykułu postawiona została prognoza na 00 rok Jakość tj prognozy zwryfikowano przy pomocy odpowidnich narzędzi konomtrycznych Słowa kluczow: kologia, rolnictwo kologiczn, żywność kologiczna, Międzynarodowa Fdracja Rolnitwa Ekologiczngo, prognozowani konomtryczn, liniowy modl trndu Wprowadzni Głównym clm ninijszgo artykułu jst wykazani, ż rolnictwo kologiczn ma pożądany wpływ na środowisko, człowika oraz cał społczństwo, a jgo dalsza popularyzacja w Polsc jst szansą na znaczn przyspiszni rozwoju polskij wsi Rolnictwo niinwazyjn w Polsc rozwija się bardzo dynamiczni i dalsz propagowani tj formuły działalności rolniczj jst najlpszą z możliwych rkomndacji dla produkcji żywności w Polsc w koljnych latach Istota rolnictwa kologiczngo i rynk żywności kologicznj na świci W ciągu pirwszj dkady XXI wiku nastąpił, nigdy wczśnij niodnotowany, wzrost wilkości rynku żywności kologicznj na świci Coraz większ zaintrsowani konsumntów kożywnością główni w Stanach Zjdnoczonych i w krajach Unii Europjskij było wynikim między innymi paniki, nasilonj faktm wykrycia u zwirząt koljnych chorób (tzw choroby wścikłych krów czy świńskij grypy), pojawinia się ryzyka zakupu niprawidłowo oznakowanj żywności modyfikowanj gntyczni (GMO), wzrostu świadomości zdrowotnj konsumntów oraz coraz większj dbałości społczństwa o środowisko naturaln i dobrostan zwirząt Stąd żywność kologiczna z roku na rok stawała się coraz bardzij cniona przz konsumntów, a rolnictwo kologiczn w XXI wiku zaczęło stanowić najprężnij rozwijający się modl gospodarowania w obszarz produkcji rolnj Jdną z najważnijszych instytucji dbających o rozwój rolnictwa kologiczngo na świci jst Międzynarodowa Fdracja Rolnictwa Ekologiczngo (Intrnational Founda- W Łuczka-Bakuła, Rozwój rolnictwa kologiczngo oraz dystrybucji i konsumpcji jgo produktów Wiś i Rolnictwo, nr, 005, s 78 Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46) 59
Anna urczak tion of Organic Agricultur Movmnts w skróci IFOAM) Okrśliła ona cztry zasady, na których powinno się opirać rolnictwo kologiczn Są to: zasada zdrowotności, zasada kologii, zasada sprawidliwość i zasada troskliwości Zasada zdrowotności stanowi, iż rolnictwo kologiczn ma na clu zwiększani zdrowotności glby, roślin, zwirząt, człowika i Zimi, jako lmntów nipodzilnj jdności Zdrowi każdj jdnostki oraz społczności ni moż być oddzilon od zdrowia kosystmów zdrowa glba wydaj zdrow płody, któr są pokarmm zdrowych zwirząt i ludzi Mając to na względzi, rolnictwo kologiczn winno unikać stosowania sztucznych nawozów, pstycydów i szkodliwych dodatków do żywności, któr mają ngatywny wpływ na szroko rozumianą zdrowotność Zasada kologii umijscawia niinwazyjn rolnictwo w strukturach żyjących systmów kologicznych, przz co możliw jst zachowani lokalnj równowagi przyrodniczj Ekologiczną równowagę osiąga się poprzz projktowani takich systmów gospodarowania, któr ni obciążają nadmirni środowiska, w tym pozwalają na utrzymani sidlisk dziko bytujących gatunków oraz podtrzymywani gntycznj i rolniczj różnorodności Wdług zasady sprawidliwości, rolnictwo kologiczn jst kształtowan w oparciu o taki rlacj, któr gwarantują godn życi ludzi w wspólnym środowisku Sprawidliwość rozumiana jst tutaj jako równość, szacunk, godność i służbność wobc świata, w środowisku, w którym żyj się współ z innymi ludźmi i innymi istotami żyjącymi Zasada sprawidliwości wymaga takż zapwninia zwirzętom warunków bytowych dostosowanych do ich fizjologii, naturalnych zachowań i potrzb Ostatnia z wyminionych zasad zasada troskliwości nakazuj, aby rolnictwo kologiczn było prowadzon przzorni, w poczuciu odpowidzialności za zdrowi i dobrostan współczsnych i przyszłych pokolń oraz za równowagę przyrodniczą w środowisku, co jst zgodn z ralizacją wszystkich wczśnij wyminionych zasad Przzorność i poczuci odpowidzialności mają kluczow znaczni w doborz mtod zarządzania, okrślaniu kirunków rozwoju i wyborz tchnologii w rolnictwi kologicznym Znaczni rolnictwa kologiczngo w Polsc Rolnictwo jst ważnym lmntm polskij gospodarki, al wciąż boryka się z wiloma problmami, z których najważnijsz to zacofani modrnizacyjn gospodarstw, wysoki bzroboci wśród miszkańców wsi oraz nipwność dochodów z rolnictwa Polski rolnictwo wymaga więc dalko idących przobrażń, a rolnictwo kologiczn jst jdną z najatrakcyjnijszych dróg prowadzących do zbudowania silngo i zdrowgo rolnictwa oraz poprawinia sytuacji konomicznj ludności wijskij w Polsc Podjęci przz rolników kologiczngo sposobu gospodarowania ni oznacza oczywiści odrzucnia postępu tchniczngo, a jst wskazówką dotyczącą nowgo kirunku ich rozwoju Ni ulga wątpliwości, iż rolnictwo kologiczn jst przyjazn dla środowiska, jdnostki i całgo społczństwa Stosowani norm rolnictwa kologiczngo sprzyja bowim samooczyszczaniu się środowiska naturalngo oraz zachowaniu biologicznj równowagi, http://wwwifoamorg/sits/dfault/fils/poa_foldr_polishpdf [dostęp 6004 r] 60 Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46)
Prspktywy rozwoju rolnictwa kologiczngow Polsc korzystnj tak dla człowika, jak i dla przyrody Oczywistym jst równiż, ż poprzz dbałość o stan środowiska, rolnicy kologiczni troszczą się ni tylko o zdrowi konsumntów swoich produktów, al równiż o zdrowi całgo społczństwa W rolnictwi kologicznym wykorzystywan są naturaln mtody ochrony przd szkodnikami i chorobami występującymi w hodowli roślin i zwirząt Stąd żywność kologiczna pozbawiona jst substancji szkodliwych dla zdrowia człowika, takich jak pozostałości nawozów sztucznych i chmicznych środków ochrony roślin W żywności tj ni występują tż mając ujmn skutki dla zdrowia konsrwanty oraz sztuczn barwniki Wyroby z gospodarstw kologicznych zawirają natomiast wil nizbędnych dla zdrowia składników pokarmowych, posiadają bogactwo cnnych witamin i potrzbnych minrałów, któr powinny być dostarczani organizmowi w codzinnj dici 3 Mimo iż rynk żywności kologicznj w Polsc dynamiczni się rozwija, to wciąż pozostaj on względni mały Jst to wynikim między innymi późngo wprowadznia w Polsc rgulacji prawnych 4 w zakrsi rolnictwa kologiczngo, któr to rgulacj okrśliły wymogi dla tgo rolnictwa oraz doprcyzowały sposób znakowania jgo produktów Z koli w 004 roku, wraz z przystąpinim Polski do Unii Europjskij, w Polsc obowiązywać zaczęły wspólnotow przpisy dotycząc korolnictwa Przpisy t uszczgółowiły koniczn rżimy w zakrsi ralizacji produkcji kologicznj oraz okrśliły zadania właściwych organów państw członkowskich w obszarz sprawowania nadzoru i przprowadzania kontroli w kogospodarstwach Wprowadzni wspomnianych unormowań miało na clu zwiększni, a następni utrzymani zaufania konsumntów do wyjątkowych cch żywności kologicznj oraz zapwnini uczciwj konkurncji na tym rynku Jst wil czynników o charaktrz przyrodniczym, społcznym i konomicznym sprzyjających powiększaniu się skali funkcjonowania korolnictwa w Polsc Warto przd wszystkim zauważyć, ż w Polsc istnij ogromny potncjał przyrodniczy w postaci wilkich powirzchni o rlatywni niskim zaniczyszczniu środowiska Na większości obszarów kraju istniją bardzo korzystn warunki klimatyczno-glbow, a poziom czystości powitrza, glby i wody jst wysoki, co ułatwia rolnikom ralizację produkcji zgodnj z procdurami rolnictwa kologiczngo Dla rozwoju rolnictwa kologiczngo korzystny jst równiż fakt, ż Polska jst krajm w przważającj części nizinnym Dodatkowym argumntm jst to, ż wciąż trudna sytuacja na rynku pracy stwarza ograniczon możliwości altrnatywngo zatrudninia nadwyżk siły roboczj na wsi, co powinno zachęcać do coraz częstszgo podjmowania działalności w obszarz pracochłonngo wytwarzania biożywności Na omawiany problm można tż spojrzć z innj strony chłonność rynku na produkty roln jst ograniczona przz wilkość potrzb zgłaszanych przz konsumntów, stąd producnci rolni aby nadal funkcjonować na rynku muszą przywiązywać większą już wagę do jakości swoich produktów, która to jakość, a ni ilość czy cna, staj się coraz 3 B Romankiwicz, J Krupa, Stan i prspktywy rozwoju rolnictwa kologiczngo w wojwództwi podkarpackim [w:] Ochrona środowiska w aspkci zrównoważongo rozwoju społczno-gospodarczgo Pogórza Dynowskigo rd J Krupa, Soliński, Matriały z konfrncji 3 czrwca 0 r, Związk Gmin urystycznych Pogórza Dynowskigo, Dynów 0, s 74 4 Pirwsz rgulacj prawn w obszarz rolnictwa kologiczngo wprowadziła dopiro Ustawa z dnia 6 marca 00 r o rolnictwi kologicznym (DzU z 00 r, nr 38, poz 45) oraz wydany na podstawi tj ustawy akt wykonawczy: Rozporządzni Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 maja 00 r w sprawi szczgółowych warunków wytwarzania produktów rolnictwa kologiczngo (DzU z 00 r, nr 77, poz 699) Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46) 6
Anna urczak ważnijszym źródłm przwagi konkurncyjnj Upowszchniani się spożycia żywności kologicznj w Polsc ni jst bowim tylko jakąś przjściową modą okrślającą nowoczsny styl życia, lcz wynika z coraz bardzij świadomgo i odpowidzialngo podjścia konsumntów, którzy zaczynają dbać o to, aby kupować żywność o najwyższych paramtrach jakościowych Co równiż ni jst bz znacznia, produkty z gospodarstw kologicznych cchują ni tylko wysoki walory zdrowotn, al równiż bogat właściwości snsoryczn, dlatgo sięga po ni coraz większa grupa wymagających konsumntów 5 Na podstawi powyższych rozważań można stwirdzić, iż upowszchniani się nowgo formatu rolnictwa tj rolnictwa kologiczngo oznaczać będzi zdynamizowani rozwoju polskigo rolnictwa Obsrwowany stały wzrost znacznia dla konsumntów w Polsc kupowania zdrowj żywności czyni rolnictwo kologiczn coraz bardzij konkurncyjnym w stosunku do rolnictwa konwncjonalngo Rozwój rolnictwa kologiczngo w Polsc w latach 004 0 Na przstrzni lat 004 0 można zaobsrwować coraz większ zaintrsowani produkcją kologiczną w Polsc, o czym świadczy wzrastająca z roku na rok liczba producntów kologicznych Zdcydowana większość bioproducntów w Polsc to kologiczni producnci rolni i w roku 0 stanowili oni około 98% wszystkich producntów kologicznych Rysunk w sposób graficzny obrazuj systmatyczny wzrost liczby kologicznych producntów rolnych w okrsi objętym analizą Rysunk Liczba kologicznych producntów rolnych w Polsc w latach 004 0 Źródło: opracowani własn na podstawi Raportu o stani rolnictwa kologiczngo w Polsc w latach 0 0, Główny Inspktorat Jakości Handlowj Artykułów Rolno-Spożywczych, Warszawa 03, s 0 o, ż sktor produkcji kologicznj w Polsc dynamiczni się rozwija, można stwirdzić ni tylko na podstawi rosnącj liczby producntów kologicznych, al równiż analizując 5 M Zuba, Szans i bariry w intgracji łańcucha żywności kologicznj w Polsc [w:] Węzły gordyjski rozwoju Polski Wschodnij, rd M Stfański, Zszyty Naukow Wyższj Szkoły Ekonomii i Innowacji, Sria Ekonomia nr 3, 0, s 79 80 6 Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46)
Prspktywy rozwoju rolnictwa kologiczngow Polsc dan na tmat całkowitj powirzchni kologicznych użytków rolnych Rysunk pokazuj, jak na przstrzni lat 004 0 rosła w Polsc powirzchnia kologicznych użytków rolnych Rysunk Powirzchnia kologicznych użytków rolnych w Polsc w latach 004 0 [ha] Źródło: opracowani własn na podstawi Raportu o stani rolnictwa kologiczngo w Polsc w latach 0 0, Główny Inspktorat Jakości Handlowj Artykułów Rolno-Spożywczych, Warszawa 03, s 4 Powirzchnia kologicznych użytków rolnych w Polsc od 004 do 0 roku wzrosła prawi ośmiokrotni i w 0 r produkcję kologiczną prowadzono już na około 3,5% wszystkich użytków rolnych w kraju W tabli zbrano szczgółową informacj na tmat struktury kogospodarstw w Polsc w 0 roku abla Gospodarstwa kologiczn w 0 roku w Polsc wdług wilkości Wilkość gospodarstwa [ha] Udział [%] < 5 9,3 5 0 4, 0 0 5,5 0 50 7,4 50 00 9, > 00 4,6 Źródło: opracowani własn na podstawi Raportu o stani rolnictwa kologiczngo w Polsc w latach 0 0, Główny Inspktorat Jakości Handlowj Artykułów Rolno-Spożywczych, Warszawa 03, s 6 Rolnictwo kologiczn w Polsc jst bardzo rozdrobnion, bowim większość kogospodarstw stanowią gospodarstwa o niwilkij powirzchni Aż 68,9% to gospodarstwa posiadając ni więcj niż 0 ha kologicznych użytków rolnych W 0 roku co czwart gospodarstwo miało powirzchnię upraw od 0 do 0 ha Prawi co piąt kogospodarstwo to gospodarstwo o powirzchni użytków rolnych ni przkraczającj 5 ha, a tylko Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46) 63
Anna urczak co dwudzist o obszarz upraw przkraczającym 00 ha Śrdni obszar gospodarstwa kologiczngo w Polsc w 0 roku wynosił około 6 ha Zbudowani prognozy dotyczącgo skali rozwoju rolnictwa kologiczngo w Polsc Zastosowan narzędzia badawcz Do okrślnia szacunkowj liczby kologicznych producntów rolnych oraz powirzchni kologicznych użytków rolnych w Polsc w 00 roku zastosowan zostani prognozowani konomtryczn, którgo podstawę będzi stanowił trnd liniowy Estymacji niznanych a priori paramtrów strukturalnych modlu trndu liniowgo można dokonać za pomocą wzorów 6 : gdzi: y t y t a = t t oraz a 0 = y a t, a 0, a y t t ocny paramtrów strukturalnych modlu, wartości zminnj objaśnianj, wartości zminnj czasowj W wyniku oszacowania uzyskuj się modl 7 : gdzi: * y t 0 = a + a t, (t =,,, n) * y t wartości tortyczn zminnj objaśnianj Wryfikacja modlu konomtryczngo objmi ocnę stopnia jgo dopasowania do danych mpirycznych oraz sprawdzni istotności paramtrów strukturalnych modlu 6 Ekonomtria stosowana w przykładach i zadaniach Praca zbiorowa pod rdakcją naukową J Hozra, Katdra Ekonomtrii i Statystyki Uniwrsyttu Szczcińskigo, Stowarzyszni Pomoc i Rozwój, Szczcin 007, s 33 7 Ekonomtria Mtody, przykłady, zadania Praca zbiorowa pod rdakcją naukową J Dzichciarza, Wydawnictwo Akadmii Ekonomicznj im Oskara Langgo w Wrocławiu, Wrocław 00, s 04 64 Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46)
Prspktywy rozwoju rolnictwa kologiczngow Polsc W clu ocny dopasowania oszacowango modlu do danych mpirycznych obliczon zostaną następując miary 8 : wariancja rsztowa: S = n * ( yt yt ) t=, n śrdni błąd szacunku modlu: S =, S współczynnik zminności losowj modlu: S V =, y współczynnik indtrminacji: współczynnik dtrminacji: t= = n n * ( yt yt ) ϕ, ( yt y) t= R = ϕ Współczynnik indtrminacji i współczynniki dtrminacji są wilkościami unormowanymi i przyjmują wartości wyłączni z przdziału 0 ; Im współczynnik indtrminacji (dtrminacji) jst mnijszy (większy), tym lpij, a czym jst większy (mnijszy), tym gorzj Jakość modlu dodatkowo sprawdzona zostani dzięki wryfikacji hipotzy o istotności paramtru strukturalngo stojącgo przy zminnj czasowj (tj sprawdzon zostani, czy uzyskany paramtr istotni różni się od zra) W tym clu koniczn jst obliczni wartości statystyki tstowj t okrślonj formułą 9 :, gdzi: D ( a ) standardowy błąd szacunku paramtru stojącgo przy zminnj czasowj Jżli t >, paramtr strukturalny jst istotny Z koli jśli t, to paramtr strukturalny jst niistotny Standardowy błąd szacunku D a ) oblicza się z wzoru 0 : ( 8 P Dittmann, Mtody prognozowania sprzdaży w przdsiębiorstwi Wydawnictwo Akadmii Ekonomicznj im Oskara Langgo w Wrocławiu, Wrocław 00, s 66 67 9 B Guzik, Podstawy konomtrii Wydawnictwo Akadmii Ekonomicznj w Poznaniu, Poznań 008, s 9 0 E Nowak, Zarys mtod konomtrii Zbiór zadań Wydawnictwo Naukow PWN, Warszawa 00, s 38 Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46) 65
Anna urczak Korzystając z oszacowango i zwryfikowango modlu trndu można dokonać prdykcji zminnj Y w okrsi prognozowanym Wartość prognozy punktowj na okrs oblicza się poprzz kstrapolację funkcji trndu Prognoza zminnj Y wynosi zatm : Ocnę x ant śrdnigo bzwzględngo błędu prdykcji punktowj na okrs wyznacza się na podstawi następującgo wzoru : Z koli ocna x ant śrdnigo względngo błędu prognozy punktowj będzi wynosiła 3 : P D V = y Przdział prdykcji na okrs buduj się symtryczni wokół prognozy punktowj n <, przdział taki będzi miał postać 4 : y Gdy 30 P P P P y t D < y < y + t D ) γ, α α = gdzi: y rzczywista wartość zminnj Y w okrsi, γ poziom wiarygodności prognozy przdziałowj (wiarygodność prognozy jst z góry przyjętym prawdopodobiństwm spłninia się prognozy) Wartość współczynnika t α odczytuj się z tablic rozkładu t Studnta dla n stopni swobody i poziomu istotności α = γ () Ocna x ant śrdnigo bzwzględngo błędu prdykcji przdziałowj D to połowa długości przdziału prognozy, przy czym długość przdziału prognozy jst różnicą między górną i dolną granicą tgo przdziału Natomiast ocna x ant śrdnigo względngo błędu prognozy przdziałowj jst ilorazm ocny x ant śrdnigo R Czyżycki, M Hundrt, R Klóska, Wybran zagadninia z konomtrii Wydawnictwo ECONOMICUS, Szczcin 004, s 5 P Dittman, Prognozowani w przdsiębiorstwi Mtody i ich zastosowani Oficyna Ekonomiczna, Kraków 003, s 78 3 M Ciślak, Prognozowani gospodarcz Mtody i zastosowania Wydawnictwo Naukow PWN, Warszawa 004, s 54 4 A Zaliaś, B Pawłk, S Wanat, Prognozowani konomtryczn oria, przykłady, zadania Wydawnictwo Naukow PWN, Warszawa 004, s 78 66 Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46)
Prspktywy rozwoju rolnictwa kologiczngow Polsc bzwzględngo błędu prognozy przdziałowj oraz modułu wartości prognozy punktowj otż miarę tę oblicza się z wzoru: () D V = y Oszacowani paramtrów strukturalnych trndu, wryfikacja modlu oraz postawini prognozy dla liczby kologicznych producntów rolnych w 00 roku Podstawiając odpowidni śrdni do wzorów na a 0 i a, otrzymuj się: y t y t a = 763 a = y a t 065 t t Oszacowana funkcja trndu liniowgo ma więc postać: () P * y t = 065 + 763t 0 Wryfikacja modlu objmi sprawdzni dopasowania wartości tortycznych do danych mpirycznych oraz zbadani istotności paramtru strukturalngo modlu towarzyszącgo zminnj t Wartości miar służących ocni dopasowania modlu do danych mpirycznych są następując: Wariancja rsztowa: S = n * ( yt yt ) n 404 t= Śrdni błąd szacunku modlu: S = 35 S Wartości mpiryczn zminnj objaśnianj przciętni różniły się na przstrzni rozpatrywanych lat o około ±35 jdnostk od wartości tortycznych tj zminnj (czyli wartości wyznaczonych na podstawi oszacowanj funkcji trndu) Współczynnik zminności losowj modlu: = 0, 04,4% V S Odchylni S stanowiło jdyni,4% śrdnij wartości zminnj objaśnianj, co świadczy o bardzo małj zminności losowj modlu n * Współczynnik indtrminacji: ( yt yt ) t= ϕ = 0,00 0,% n t= y ( y y) t Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46) 67
Anna urczak Zminność liczby kologicznych producntów rolnych tylko w 0,% ni została wyjaśniona przz oszacowany modl Współczynnik dtrminacji: R = ϕ 0, 998 99,8% Zminność liczby kologicznych producntów rolnych aż w 99,8% została wyjaśniona przz oszacowany modl W clu wryfikacji hipotzy o istotności paramtru strukturalngo towarzyszącgo zminnj czasowj nalży obliczyć dla tgo paramtru standardowy błąd szacunku Wynosi on: Stąd statystyka tstowa ma wartość: W świtl przprowadzongo postępowania wryfikacyjngo można stwirdzić, ż zastosowana postać analityczna funkcji trndu prawidłowo opisuj rozwój badango zjawiska na przstrzni analizowanych lat Postawionym zadanim jst obliczni prognozy liczby kologicznych producntów rolnych na 00 rok Ekstrapolując oszacowaną funkcję trndu liniowgo na okrs, otrzymuj się: ak więc przy założniu, ż liczba kologicznych producntów rolnych będzi nadal rosła zgodni z dotychczasowym trndm, w 00 roku w Polsc będzi już prawi 50 tys kogospodarstw Wartość ocny x ant śrdnigo bzwzględngo błędu prdykcji punktowj wynosi: Stąd ocna x ant śrdnigo względngo błędu prdykcji punktowj jst na poziomi: 68 Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46)
Prspktywy rozwoju rolnictwa kologiczngow Polsc Z względu na niwilki błąd wyznaczona prognoza punktowa jst prognozą dopuszczalną Nich przyjęty z góry poziom wiarygodności prognozy wynosi 0,95 Poniważ, totż przy budowi przdziału prognozy można oprzć się na wzorz: Wartość współczynnika t α, odczytana z tablic rozkładu t Studnta dla n = 7 stopni swobody i poziomu istotności, wynosi: t α =,365 Czyli przdział prognozy, na poziomi wiarygodności 95%, jst następujący: Oznacza to, ż przdział o końcach 46470 oraz 4959 z prawdopodobiństwm równym 95% objmi niznaną prognozowaną liczbę kologicznych producntów rolnych w Polsc w 00 roku Wartość ocny x ant śrdnigo bzwzględngo błędu prdykcji przdziałowj jst równa: Z koli ocna x ant śrdnigo względngo błędu prognozy przdziałowj ma wartość: Z względu na niwilki błąd wyznaczona prognoza przdziałowa jst dopuszczalna Oszacowani paramtrów strukturalnych trndu, wryfikacja modlu oraz postawini prognozy dla powirzchni kologicznych użytków rolnych w 00 roku Podstawiając odpowidni śrdni do wzorów na a 0 i a, otrzymuj się: y t y t a = 7339,0 oraz a = y a t 3085,5 t t Oszacowana funkcja trndu liniowgo ma więc postać: 0 Wartości miar służących ocni dopasowania modlu do danych mpirycznych są następując: Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46) 69
Anna urczak Wariancja rsztowa: S = n * ( yt yt ) t= n 590333976,4 Śrdni błąd szacunku modlu: S = 496,8 S Wartości mpiryczn zminnj objaśnianj przciętni różniły się na przstrzni rozpatrywanych lat o około ±496,8 jdnostk od wartości tortycznych tj zminnj Współczynnik zminności losowj modlu: Odchylni stanowiło jdyni 6,7% śrdnij wartości zminnj objaśnianj, co świadczy o małj zminności losowj modlu Współczynnik indtrminacji: Zminność powirzchni kologicznych użytków rolnych tylko w,3% ni została wyjaśniona przz oszacowany modl Współczynnik dtrminacji: Zminność powirzchni kologicznych użytków rolnych aż w 98,7% została wyjaśniona przz oszacowany modl W clu wryfikacji hipotzy o istotności paramtru strukturalngo towarzyszącgo zminnj czasowj nalży obliczyć dla tgo paramtru standardowy błąd szacunku Wynosi on: Stąd statystyka tstowa ma wartość: a t = 3, D ( a ) > W świtl przprowadzongo postępowania wryfikacyjngo można stwirdzić, ż zastosowana postać analityczna funkcji trndu prawidłowo opisuj rozwój badango zjawiska na przstrzni analizowanych lat 70 Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46)
Prspktywy rozwoju rolnictwa kologiczngow Polsc Postawionym zadanim jst obliczni prognozy powirzchni kologicznych użytków rolnych na 00 rok Ekstrapolując oszacowaną funkcję trndu liniowgo na okrs, otrzymuj się: ak więc przy założniu, ż powirzchnia kologicznych użytków rolnych będzi nadal rosła zgodni z dotychczasowym trndm, w 00 roku w Polsc będzi już ponad milion hktarów kologicznych użytków rolnych Wartość ocny x ant śrdnigo bzwzględngo błędu prdykcji punktowj wynosi: Stąd ocna x ant śrdnigo względngo błędu prdykcji punktowj jst na poziomi: Z względu na niwilki błąd wyznaczona prognoza punktowa jst prognozą dopuszczalną Przdział prognozy na poziomi wiarygodności 95% będzi kształtował się tutaj w następujący sposób: Oznacza to, ż przdział o końcach 593,9 ha oraz 340503,4 ha z prawdopodobiństwm równym 95% objmi niznaną prognozowaną powirzchnię kologicznych użytków rolnych w Polsc w 00 roku Wartość ocny x ant śrdnigo bzwzględngo błędu prdykcji przdziałowj jst równa: Z koli ocna x ant śrdnigo względngo błędu prognozy przdziałowj ma wartość: Z względu na niwilki błąd wyznaczona prognoza przdziałowa jst dopuszczalna Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46) 7
Anna urczak Podsumowani Rolnictwo kologiczn jst bzpiczn dla środowiska, zrównoważon przyrodniczo i społczni sprawidliw Jst to taki sposób gospodarowania, który poprzz stosowani naturalnych środków produkcji wykorzystuj możliwości przyrody, zapwnia trwałą żyzność glby oraz zdrowotność roślin, zwirząt i ludzi Dzięki wykluczniu sztucznych nawozów i pstycydów rolnictwo przciwrozyjn ni wprowadza substancji szkodliwych do środowiska, ni powoduj zaniczyszcznia glby oraz wód gruntowych i powirzchniowych, sprzyja rozwojowi życia w kosystmach oraz ma korzystny wpływ zarówno na zachowani bioróżnorodności, jak i na stan krajobrazu naturalngo 5 Dzięki produkcji w systmi kologicznym żywność wytwarzana jst w zrównoważonym środowisku przyrodniczym, w którym skażni ni przkracza przyjętych norm unijnych, a produkty mają bardzo wysoki paramtry jakościow, są bzpiczn dla zdrowia, woln od szkodliwych związków chmicznych oraz modyfikacji gntycznych 6 W natłoku problmów, z jakimi borykają się obszary wijski w Polsc, wil przsłank wskazuj na to, ż korolnictwo to atrakcyjna altrnatywa dla rolnictwa konwncjonalngo oraz wilka szansa na wilowymiarowy rozwój gospodarczy środowisk wijskich i zaistnini polskich produktów na rynku międzynarodowym W latach 004 0 odnotowano w Polsc gwałtowny wzrost zarówno liczby producntów kologicznych, jak i powirzchni użytków rolnych, na których stosowan były kologiczn mtody produkcji Stały wzrost popytu na biożywność w Polsc ma swą przyczynę przd wszystkim w wzrości świadomości konsumntów na tmat wpływu jakości odżywiania na zdrowi człowika Co szczgólni ciszy, w Polsc stal rośni liczba osób, dla których poprawa jakości życia wiąż się nirozrwalni z propagowanim zdrowgo stylu życia, w tym z racjonalnym sposobm odżywiania się Prospcts for dvlopmnt of organic farming in Poland Abstract In th articl th ssnc of organic farming was xplaind hn th ruls of running co-farm wr in dtail discussd hs ar th halth principl, th cology principl, th justic principl and th solicitud principl In th following part of th articl th lvl of dvlopmnt of organic farming in Poland was assssd and at th nd th prdiction for 00 was mad h quality of th prdiction was vrifid using appropriat conomtric tools Kywords: cology, organic farming, organic food, th Intrnational Foundation of Organic Agricultur Movmnts, conomtric prdiction, linar trnd modl 5 K Zawiślak, W Szymański, MK Kostrzwska, Profsor Witold Niwiadomski, członk rzczywisty Polskij Akadmii Nauk 66 lat w służbi polskigo rolnictwa AR, Olsztyn 995, s 54 6 Zob S Grykiń, Bariry rolnictwa kologiczngo w Polsc [w:] Funkcj obszarów wijskich Akadmia Świętokrzyska, Kilc 005, s 63 7 7 Zszyty Naukow Firma i Rynk 04/(46)