KADRY 8 PROBLEMY RUCHU SŁUŻBOWEGO WYPOWIEDZENIE STOSUNKU PRACY W CZASIE NIEOBECNOŚCI NAUCZYCIELA Jak co roku okres kwietnia i maja przypada na wzmożony ruch służbowy w szkołach i placówkach oświatowych, zapadają bowiem w tym czasie tak kluczowe dla nauczycieli decyzji związane z zatrudnieniem. Rok 2008 nie jest rokiem wyjątkowym, także i obecnie wobec niżu demograficznego coraz więcej nauczycieli staje przed podjęciem decyzji w sprawie zatrudnienia. Zgodnie z przepisem art. 20 Karty Nauczyciela stosunek pracy (zarówno nawiązany na podstawie umowy o pracę jak i mianowania) ulega rozwiązaniu w razie całkowitej likwidacji szkoły, częściowej likwidacji albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć za 3-miesięcznym wypowiedzeniem z końcem roku szkolnego. Art. 41 Kodeksu pracy, nie pozwala pracodawcy na wypowiedzenie umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Przepis ten jest zmorą dyrektorów placówek feryjnych, którzy w okresie ruchu służbowego stają przed koniecznością wypowiedzenia stosunku pracy nauczycielowi szkoły, dla którego z powodu częściowej likwidacji szkoły, zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania brakuje godzin. Zgodnie bowiem z art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela, rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn określonych w ust. 1 następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu. Oznacza to, że aby rozwiązać stosunek pracy z nauczycielem placówki feryjnej, dyrektor obowiązany był najpóźniej do końca maja wręczyć wypowiedzenie stosunku pracy. Wprawdzie art. 20 ust. 5 Karty Nauczyciela daje możliwość skrócenia okresu wypowiedzenia maksymalnie do jednego miesiąca, to jednak za pozostałą część należy wypłacić odszkodowanie. Taka regulacja umożliwia rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem placówki feryjnej jedynie w jednym momencie w trakcie roku z dniem 31 sierpnia. Jeżeli w maju lub czerwcu nauczyciel nie otrzymał wypowiedzenia, nie musiał obawiać się o pracę przez cały
KADRY 14 PRAKTYCZNE EWIDENCJONOWANIE CZASU PRACY cz. I Każdy pracodawca jest obowiązany prowadzić ewidencję czasu pracy wszystkich zatrudnionych pracowników. Wynika to z art. 149 1 Kodeksu pracy: Pracodawca prowadzi ewidencję czasu pracy pracownika do celów prawidłowego ustalenia jego wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracę. Pracodawca udostępnia tę ewidencję pracownikowi, na jego żądanie. Ewidencję czasu pracy prowadzi w kartach ewidencyjnych czasu pracy, których zakres określony jest zapisem 8 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62 z 1996 r. poz. 286 z późn. zm.) Pracodawca zakłada i prowadzi odrębnie dla KAŻDEGO pracownika kartę ewidencji czasu pracy, w której na bieżąco rejestruje pracę: w poszczególnych dobach, w tym w niedziele i święta, w porze nocnej, w godzinach nadliczbowych, w dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, dyżury, urlopy, zwolnienia od pracy, inne usprawiedliwione nieobecności w pracy, Zgodnie z treścią w/w art. 149 2 nie ewidencjonuje się GODZIN PRACY pracownikom: zarządzającym w imieniu pracodawcy zakładem pracy (dyrektorzy, zastępcy dyrektorów i główni księgowi), objętym systemem zadaniowego czasu pracy, otrzymującym ryczałt za godziny nadliczbowe lub za pracę w porze nocnej.
GOSPODARKA FINANSOWA 20 ZASADY ROZLICZANIA SKŁADEK ZUS Pracodawca zatrudniający pracowników, jako płatnik jest obowiązany do regulowania i rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) oraz zdrowotne a także na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Poniżej podajemy w opracowaniu redakcyjnym nowe rozporządzenie Rady Ministrów określające szczegółowe zasady i tryb rozliczania tych składek. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Z 2008 r. Nr 78, poz. 465) Na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.) zarządza się, co następuje: 1. Rozporządzenie określa: 1) szczegółowe zasady i tryb postępowania w sprawach rozliczania składek i wypłaconych zasiłków, o których mowa w przepisach o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz w przepisach o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych oraz kolejność zaliczania wpłat składek na poszczególne fundusze; 2) kolejność zaliczania wpłat składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych oraz innych należności, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zwany dalej Zakładem, jeżeli płatnik składek opłaca je i przekazuje niezgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej ustawą ; 3) szczegółowe zasady i tryb sporządzania przez Zakład z urzędu dokumentów związanych z ubezpieczeniami społecznymi określonych w ustawie, zwanych dalej dokumentami ubezpieczeniowymi ; 4) szczegółowe zasady i tryb korygowania przez Zakład z urzędu błędów stwierdzonych w dokumentach ubezpieczeniowych;
GOSPODARKA FINANSOWA 21 5) szczegółowe zasady i tryb wprowadzania i korygowania przez Zakład z urzędu danych bezpośrednio na kontach ubezpieczonych i kontach płatników składek. DEKLARACJE I RAPORTY 2. 1. Płatnik składek w deklaracji rozliczeniowej, o której mowa w art. 4 pkt 5 ustawy 1), zwanej dalej deklaracją, rozlicza następujące składki: 1) na ubezpieczenia społeczne: a) emerytalne, b) rentowe, c) chorobowe, d) wypadkowe, 2) na ubezpieczenie zdrowotne, 3) na Fundusz Pracy, 4) na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - zwane dalej składkami. 2. W deklaracji płatnik składek rozlicza: 1) zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, zasiłek macierzyński i zasiłek opiekuńczy, zwane dalej zasiłkami ; 2) zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze, należne za okres do dnia 30 kwietnia 2004 r., oraz świadczenia rodzinne, należne za okres do dnia 31 sierpnia 2006 r., zwane dalej świadczeniami rodzinnymi. 3. Płatnik składek dokonuje rozliczenia składek, zasiłków oraz świadczeń rodzinnych za okres, za który był uprawniony do ich wypłaty, w terminach określonych w ustawie. 4. Rozliczenia składek oraz wypłaconych w danym miesiącu kalendarzowym zasiłków i świadczeń rodzinnych dokonuje się w jednej deklaracji. 5. Do deklaracji płatnik składek załącza imienne raporty miesięczne, o których mowa w art. 4 pkt 6 ustawy 2), zwane dalej raportami, dotyczące każdego ubezpieczonego. 6. Dla każdego ubezpieczonego, którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, płatnik składek w raporcie lub imiennym raporcie miesięcznym korygującym, o którym mowa w ustawie, zwanym dalej raportem korygującym, oraz w deklaracji i deklaracji rozliczeniowej korygującej,
ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE 59 SAMORZĄD TERYTORIALNY A OŚWIATA PUBLICZNA Kształcenie obowiązkowe to ten etap kształcenia, który został formalnie ustanowiony przez władze jako okres pobierania nauki przez wszystkie dzieci i młodzież. Ten etap w systemie edukacji jest generalnie zinstytucjonalizowany w formie nauki w pełnym lub niepełnym wymiarze i ma charakter obowiązkowy dla wszystkich przez określoną liczbę lat. Celem kształcenia obowiązkowego jest wyposażenie obywateli w podstawy wiedzy i umiejętności jakich wymaga od nich społeczeństwo, w którym żyją. Dla realizacji zadania przydzielonego kształceniu obowiązkowemu niezbędna jest stabilność 1. Promotorem wszelkich zmian w systemie edukacyjnym jest państwo i samorządy terytorialne. Również osoby prywatne stowarzyszenia, organizacje wyznaniowe, fundacje domagają się możliwości oddziaływania i udziału w poczynaniach reformatorskich systemu edukacji. Polski system edukacji, pomimo przeprowadzonych reform, ciągle znajduje się w stadium transformacji trudno w nim o stabilność, która może przyczynić się do poprawy efektywności kształcenia. Przy czym stabilność nie wyklucza zmian ewolucyjnych spowodowanych zmieniającymi się oczekiwaniami w stosunku do edukacji. Wraz z transformacją ustrojową, wprowadzającą raczej rewolucyjne zmiany w polskim systemie edukacji, nastąpiła dywersyfikacja sposobów realizacji zadań edukacyjnych. Oprócz szkół publicznych pojawiły się szkoły niepubliczne zakładane i prowadzone przez różnego rodzaju podmioty. Niezależnie jednak od rodzaju organu prowadzącego szkoła jest zasadniczym i podstawowym ogniwem systemu edukacyjnego państwa. Szkoła jest instytucją wielorakich usług związanych z procesami rozwoju dzieci i młodzieży, pedagogizacji rodziców i środowiska oraz miejscem pracy nauczycieli. W szkole decydują się najważniejsze procesy reformowania edukacji. Polski system edukacji w głównej mierze opiera się na szkolnictwie publicznym i oświacie samorządowej, ale szkoły niepubliczne, chociaż stanowią niewielki procent ogółu placówek 1 A Decade of Feforms at Compulsory Level in the European Union (1984 94) Brussels 1997, European Unit of EURYDICE, tłumaczenie E. Kolanowska, Fundacja Rozwoju Edukacji, s. 9
ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE 60 oświatowych coraz wyraźniej poprzez swoje istnienie i możliwość większej niezależności w podejmowaniu nowatorskich rozwiązań wpływają na kształt i charakter edukacji w Polsce. Obserwuje się silny lobbing ze strony szkolnictwa niepublicznego na rzecz zmian w systemie zarządzania i finansowania oświaty. Podobne naciski obserwuje się ze strony samorządów szczególnie tych, które mają duże problemy finansowe. I chociaż i jedni i drudzy domagają się zmian w ustawodawstwie oświatowym, to jednak motywacja dla tych żądań jest różna. Sektor szkolnictwa niepublicznego domaga się czytelnych i bardzo konkretnych zasad finansowania zadań oświatowych oraz pewnej liberalizacji w zarządzaniu oświatą w samorządach. Jest to zrozumiałe, ponieważ przekazywanie środków z budżetu państwa do niepublicznych placówek oświatowych odbywa się za pośrednictwem samorządów. Wysokość tej kwoty nie może być niższa od przewidzianej na jednego ucznia w danym typie i rodzaju szkoły w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez jednostkę samorządu terytorialnego 2. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego ustala tryb udzielania i rozliczania dotacji uwzględniając w szczególności podstawę obliczania dotacji i zakres danych, które powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji 3. Przedstawiciele szkolnictwa niepublicznego mocno domagają się wprowadzenia systemu finansowania oświaty poprzez bon oświatowy do całkowitej dyspozycji rodzica (opiekuna), który będzie decydował o wyborze szkoły. O ile takie rozwiązanie wydaje się być dobre w przypadku szkół niepublicznych to w systemie oświaty publicznej należy odnieść się do tego rozwiązania z ostrożnością. Przedstawiciele samorządów domagają się z kolei zmiany zasad finansowania usług oświatowych i jeszcze większej decentralizacji procesu decyzyjnego w zarządzaniu szkołami, uzasadniając swoje stanowisko niezwykle trudną sytuacją finansową samorządów. Poszczególne samorządy na własną rękę podejmują działania zmierzające do poprawy tej sytuacji. Działania te zwykle koncentrują się na obniżeniu kosztów prowadzenia szkół w gminie, pomijając zagadnienia efektywności kształcenia i racjonalizacji wydatków 2 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, Nr 273, poz. 2703 i Nr 281, poz. 2781, z 2005 r. Nr 17, poz. 141, Nr 94, poz. 788, Nr 122, poz. 1020, Nr 131, poz. 1091, Nr 167, poz. 1400 i Nr 249, poz. 2104 oraz z 2006 r. Nr 144, poz. 1043, art.90 3 Tamże, art.90, p.4