CENTRALNY OŚRODEK BADANIA ODMIAN ROŚLIN UPRAWNYCH POREJESTROWE DOŚ WIADCZALNICTWO ODMIANOWE WYNIKI POREJESTROWYCH DOŚWIADCZEŃ ODMIANOWYCH Burak pastewny 2006 Numer 45 SŁUPIA WIELKA, marzec 2007
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych 63-022 Słupia Wielka tel.: 061 285 23 41 do 47 faks: 061 285 35 58 e-mail: sekretariat@coboru.pl www.coboru.pl Dyrektor COBORU prof. dr hab. Edward S. Gacek Program Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) Koordynatorzy: prof. dr hab. Edward S. Gacek mgr inż. Marcin Behnke Pracownia WGO Roślin Okopowych Kierownik dr inż. Jerzy Siódmiak Opracowanie mgr inż. Halina Heimann mgr inż. Waldemar Janiak dr inż. Jerzy Siódmiak Redaktor naukowy mgr inż. Józef Zych Rozpowszechnianie danych zawartych w niniejszej publikacji wyłącznie z podaniem COBORU jako źródła informacji COBO 25/2007 n. 380
WSTĘP Burak pastewny jest gatunkiem o malejącym znaczeniu gospodarczym w Europie. W Polsce nadal stanowi najważniejszą pozycję wśród pastewnych roślin korzeniowych. Nasiona krajowych odmian buraka pastewnego są też przedmiotem eksportu. Ocenę wartości gospodarczej zarejestrowanych odmian tego gatunku w roku 2006 prowadzono w siedmiu stacjach i punktach doświadczalnych (SDOO i PD). Wszystkie doświadczenia zakwalifikowano do syntezy (rys. 1). Spośród 23 odmian figurujących w krajowym rejestrze w roku 2006, w doświadczeniach badano tylko odmiany krajowe: cztery wielokiełkowe i jedenaście jednokiełkowych, wśród nich Jaspis o podwyższonej zawartości suchej masy. Nie uczestniczyła zaś żadna z trzech zagranicznych odmian wpisanych do krajowego rejestru (tab. 1). WARUNKI WEGETACJI I WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Doświadczenia założono w drugiej i trzeciej dekadzie kwietnia, w dobrych i średnich warunkach agrotechnicznych (tab. 2). Pewne opóźnienie siewów spowodowane zostało przez późniejsze rozpoczęcie wiosennych prac polowych. Pierwsze tygodnie wegetacji, aż do drugiej dekady czerwca, przebiegały przy dość niskich temperaturach i umiarkowanym niedoborze wilgotności gleby. Pod koniec czerwca prawie w całym kraju wystąpiło wyraźne ocieplenie. Wysokie temperatury (około 4 o C powyżej średniej wieloletniej) i silny deficyt wody utrzymywały się do końca lipca, powodując więdnięcie i zasychanie liści buraków. W sierpniu, w wyniku obfitych opadów, nastąpił odrost ulistnienia i przyspieszone zwiększanie masy korzeni, przy małym wzroście zawartości suchej masy. Dalszy przebieg wegetacji, aż do zbiorów doświadczeń, odbywał się przy dość korzystnej pogodzie. Plony korzeni średnio w doświadczeniach osiągnęły poziom niewiele niższy aniżeli w roku 2005, a plony liści wyższy. Jednak wskutek niższej zawartości suchej masy, średnio o 1,5, plony suchej masy korzeni były o 14 mniejsze (tab. 4). Choroby liści pojawiły się późno i w niewielkim nasileniu. Wśród odmian wielokiełkowych, podobnie jak w poprzednich latach, największe plony suchej masy dał Zentaur Poly. Względnie gorzej niż w poprzednim roku wypadły pod tym względem Rekord Poly i Ursus Poly. Wśród odmian jednokiełkowych największym plonem suchej masy wykazała się białokorzeniowa odmiana Jawor. Dużo słabiej aniżeli w poprzednim roku plonowała odmiana Solidar, głównie z powodu względnie niższej zawartości suchej masy. Małe plony korzeni i suchej masy dała też czerwonokorzeniowa odmiana Jarko. Średnie wyniki badanych odmian w roku 2006 na tle wyników roku 2005 zawierają tabele 5 i 6.
Tabela 1 BURAK PASTEWNY. Odmiany i doświadczenia. Rok zbioru: 2006 Odmiany Hodowca Rok zarejestrowania Korzenie Ploidalność barwa kształt 1 2 3 4 5 6 7 wielokiełkowe 1 Mars Poly 1983 MHR-HBP, Kraków 3x+4x cz 7 50 2 Rekord Poly 1973 MHR-HBP, Kraków 3x+4x cz 9 55 3 Ursus Poly 1968 MHR-HBP, Kraków 3x+4x ż 9 45 4 Zentaur Poly 1969 MHR-HBP, Kraków 3x+4x b 7 60 jednokiełkowe 5 Agat 2000 MHR-HBP, Kraków 3x b 7 55 6 Cyrkon 2006 MHR-HBP, Kraków 3x b 3 45 7 Jarko 2001 HR Strzelce-Grupa IHAR 3x cz 7 60 8 Jaspis 2000 HR Strzelce-Grupa IHAR 3x żp 3 65 9 Jawor 2001 HR Strzelce-Grupa IHAR 3x b 3 60 10 Kacper 1998 MHR-HBP, Kraków 3x b 7 65 11 Kosynier 1997 MHR-HBP, Kraków 3x żp 7 60 12 Krakus 1995 MHR-HBP, Kraków 3x żp 7 60 13 Neptun 2001 MHR-HBP, Kraków 3x cz 3 45 14 Solidar 1992 MHR-HBP, Kraków 2x żp 7 50 15 Syriusz 2006 MHR-HBP, Kraków 2x b 3 55 Bilans doświadczeń: - założonych - 7 - przyjętych do syntezy - 7 Kol. 4: 2x, 3x, 3x+4x odpowiednio: odmiana diploidalna, triploidalna, anizoploidalna Kol. 5: barwa korzeni: b biała, ż żółta, żp żółtopomarańczowa, cz czerwona Kol. 6: dominujący kształt korzeni: 3 jajowaty, 7 walcowatostożkowaty, 9 walcowaty Kol. 7: zagłębienie w glebie: część korzenia zagłębiona w glebie () zagłębienie
Tabela 2 BURAK PASTEWNY. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2006 Miejscowość Rolnicza wartość gleby skala 100 o Kompleks gleby Odczyn gleby ph w KCl Przedplon Nawożenie mineralne kg/ha 1 2 3 4 5 6 N P 2 O 5 K 2 O 1 Białogard 70 4 6,7 groch 220 75 200 2 Cicibór Duży 70 4 5,8 jęczmień jary 208 74 124 3 Seroczyn 52 5 5,9 pszenżyto ozime 200 80 180 4 Śrem Wójt. 70 4 6,7 pszenica ozima 180 104 154 5 Tomaszów Bol. 52 5 6,8 pszenica ozima 200 100 150 6 Węgrzce 80 2 6,2 pszenica ozima 188 80 180 7 Wrócikowo 80 2 6,9 pszenica jara 200 90 140 Kol. 1: uszeregowanie stacji w kolejności alfabetycznej Kol. 3; kompleks glebowy: 2 pszenny dobry, 3 pszenny wadliwy, 4 żytni bardzo dobry Tabela 3 BURAK PASTEWNY. Terminy agrotechniczne i fenologiczne oraz ocena niektórych cech rolniczych. Rok zbioru: 2006 Miejscowość Data (dzień-miesiąc) wschodów Liczba dni wegetacji Ocena wschodów Chwościk buraka Mączniak właściwy Żółtaczka wirusowa siewu zbioru skala 9 o 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Białogard 18.04 11.05 20.10 162 6,3 7,5 9,0 0,0 2 Cicibór Duży 25.04 10.05 3.11 177 8,7 8,1 9,0 0,0 3 Seroczyn 26.04 10.05 17.10 160 8,0 7,4 7,3 0,1 4 Śrem Wójt. 13.04 26.04 24.10 181 6,7 7,0 5,5 0,0 5 Tomaszów Bol. 21.04 2.05 17.10 168 9,0 8,0 3,5 9,0 6 Węgrzce 24.04 7.05 27.10 173 8,7 4,7 9,0 8,1 7 Wrócikowo 21.04 13.05 17.10 157 8,4 7,7 8,0 0,0 Kol. 5: liczba dni wegetacji liczona od wschodów do zbioru Kol. 6, 7, 8: ocena w skali 9-stopniowej, w której 9 oznacza stan najbardziej korzystny Tabela 4 BURAK PASTEWNY. Średnie oceny wskaźników plonowania w doświadczeniach. Lata zbioru: 2006, 2005 Miejscowość Cecha Plon korzeni Zawartość suchej masy Plon suchej masy Plon liści Współczynnik ulistnienia 1 2 3 4 5 6 1 Białogard 831 11,5 95,2 404 0,49 2 Cicibór Duży 867 12,8 110,5 403 0,46 3 Seroczyn 671 12,6 84,6 256 0,38 4 Śrem Wójt. 886 12,2 108,3 366 0,41 5 Tomaszów Bol. 548 13,9 76,2 329 0,60 6 Węgrzce 1033 14,3 147,3 172 0,17 7 Wrócikowo 1407 12,3 173,2 612 0,44 Średnia 2006 892 12,8 113,6 363 0,42 2005 934 14,2 132,2 279 0,29 Kol. 6: współczynnik ulistnienia = plon liści : plon korzeni
Tabela 5 BURAK PASTEWNY. Plon korzeni, zawartość suchej masy i plon suchej masy. Lata zbioru: 2006, 2005 Plon korzeni Zawartość suchej masy Plon suchej masy Odmiany odchylenia od wzorca 2006 2005 2006 2005 2006 2005 1 2 3 4 Wzorzec 892 934 12,8 14,2 113,6 132,2 1 Mars Poly -33-53 0,1 0,1-3,3-6,3 2 Rekord Poly 3 48-0,9-1,1-7,6-4,1 3 Ursus Poly -10 43-0,3-0,6-4,2-0,4 4 Zentaur Poly 16 24 0,6 0,6 7,2 9,3 5 Agat 20 24 0,1-0,2 3,8 1,4 6 Cyrkon 10-18 0,2 0,5 3,0 3,3 7 Jarko -42-62 0,0 0,3-5,4-6,3 8 Jaspis -82-68 1,7 1,5 3,8 2,8 9 Jawor 18 5 0,8 0,7 9,8 7,1 10 Kacper 2-11 -0,2-0,4-0,9-5,6 11 Kosynier 6-15 0,1-0,2 2,0-3,7 12 Krakus 6 9-0,4 0,1-3,0 2,3 13 Neptun 48 28-0,2 0,1 3,7 4,6 14 Solidar 30 42-0,9-0,3-4,6 3,4 15 Syriusz 8 14-0,6-0,2-4,4 0,6 NRI przy α = 0,05 40,9 44,3 6,45 7,15 4,6 4,7 0,54 0,56 5,7 5,4 Liczba doświadczeń 7 7 7 7 7 7 Kol. 1: wzorzec średnia z wszystkich odmian; uszeregowanie odmian alfabetyczne w ramach każdej grupy
Tabela 6 BURAK PASTEWNY. Plon liści, pośpiechowatość, porażenie przez choroby. Lata zbioru: 2006, 2005 Odmiany Plon liści Współczynnik ulistnienia Pośpiechy odchylenia od wzorca Chwościk buraka skala 9 o Mączniak właściwy skala 9 o Żółtaczka wirusowa 2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006 2005 1 2 3 4 5 6 7 Wzorzec 363 279 0,42 0,29 0,27 0,26 7,2 7,2 6,1 6,6 4,1 9,2 1 Mars Poly 42 10 0,07 0,03-0,05-0,14-0,5-0,5 0,4 0,5-0,6-3,3 2 Rekord Poly -26-12 -0,03-0,02-0,09-0,18-0,3-0,8 0,0-0,2-0,8-1,4 3 Ursus Poly -29 0-0,03-0,01-0,04-0,14 0,1 0,1 0,6-0,1 0,1 1,8 4 Zentaur Poly 6 10-0,01 0,00-0,15-0,22 0,3 0,4-0,3 0,1 1,2 0,6 5 Agat 14 17 0,00 0,01-0,15-0,26 0,2 0,5-0,4-0,1 1,2 0,2 6 Cyrkon 23 0,02 0,00 0,09-0,12 0,3 0,3-0,2 0,0 0,0-0,7 7 Jarko -12 0 0,01 0,02 0,30 1,25-0,4-0,5 0,0-0,2-1,2-1,5 8 Jaspis 4 2 0,05 0,03 0,01-0,06 0,0-0,3-0,3-0,2 1,2 1,3 9 Jawor -19-8 -0,03-0,01-0,17 0,17 0,0 0,0 0,0 0,2 0,1 0,1 10 Kacper -6-9 -0,01-0,01-0,05-0,17 0,2 0,2-0,4-0,1 0,8 1,5 11 Kosynier 3 0 0,00 0,00 0,05 0,34 0,1 0,2 0,0 0,1-1,0-0,9 12 Krakus -5 4-0,01 0,00 0,28 0,06 0,1 0,2 0,0-0,2-1,0 1,3 13 Neptun 48 6 0,04 0,00 0,13-0,04-0,4-0,3 0,2 0,3 0,0-3,9 14 Solidar -21 1-0,03-0,01 0,08-0,18 0,0 0,2-0,1-0,2-0,6 3,6 15 Syriusz -23-0,03-0,02-0,22-0,06 0,4 0,4 0,2 0,3 0,2-1,3 NRI przy α = 0,05 28,7 21,1 7,9 7,6 0,03 0,02 Liczba doświadczeń 7 7 7 7 4 7 7 7 4 5 2 4 Kol. 1: wzorzec średnia z wszystkich odmian; uszeregowanie odmian alfabetyczne w ramach każdej grupy Kol. 3: współczynnik ulistnienia = plon liści : plon korzeni