Polkie Towarzytwo Statytyczne Oddział we Wrocławiu Sileian Statitical Review Wydawnictwo Uniwerytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2013
RADA NAUKOWA Walenty Otaiewicz, Tadeuz Bednarki, Ivan Belko, Luia Canal, Staniław Heilpern, Stanilava Hronová, Angiola Pollatri, Michele Zenga, Emília Zimková KOMITET REDAKCYJNY Zofia Runak (redaktor naczelny) Edyta Mazurek (ekretarz naukowy) Tadeuz Bory, Katarzyna Otaiewicz, Grażyna Trzpiot ADRES REDAKCJI Katedra Statytyki Uniwerytetu Ekonomicznego we Wrocławiu ul. Komandorka 118/120, 53-345 Wrocław tel. (71) 36-80-356, tel./fa (71) 36-80-357 e-mail: zofia.runak@ue.wroc.pl RECENZENCI WSPÓŁPRACUJĄCY Z CZASOPISMEM Tadeuz Bory, Alina Jędrzejczak, Jitka Langhamrová, Ivana Malá, Walenty Otaiewicz, Jarolav Sita, Jerzy Wawrzynek, Jiri Witzany Publikacja jet dotępna w Internecie na tronach: www.ibuk.pl; www.ebcohot.com, The Central European Journal of Social Science and Humanitie http://cejh.icm.edu.pl The Central and Eatern European Online Library www.ceeol.com, a także w adnotowanej bibliografii zagadnień ekonomicznych BazEkon http://kangur.uek.krakow.pl/bazy_ae/bazekon/nowy/inde.php Informacje o naborze artykułów i zaadach recenzowania znajdują ię na tronie internetowej Wydawnictwa www.wydawnictwo.ue.wroc.pl
Spi treści Od redakcji 7 Walenty Otaiewicz, Ar conjectandi 300. rocznica publikacji 9 Vladimír Úradníček, Emília Zimková, A breakdown of ector performance of the Viegrad countrie and Germany in light of tructural convergence 31 Gian Carlo Blangiardo, Achille Vernizzi, Demographic trend and peronal income ta in Italy in the contet of raiing children 49 Wolfgang Glatzer, Wohlergehen und Sorgen der Menchheit. Die Qualität der Weltgeellchaft in den Augen der Erdbewohner 69 Filomena Maggino, The contruction of well-being indicator: from definition to meaure and to interpretation 95 Carlotta Galeone, Angiola Pollatri, Cot-effectivene ratio for comparing ocial and health policie 123 Irina Elieeva, Ageing and productivity 133 Ivana Malá, Etimation of change in the ditribution of income in the Czech Republic miture model 137 Katarzyna Otaiewicz, Nierówności i fazyzm, czyli życie i dzieło Corrado Giniego 151 Miroław Krzyśko, Hitoria Zakładu Biometrii Intytutu im. Marcelego Nenckiego Towarzytwa Naukowego Warzawkiego i Zakładu Statytyki Matematycznej na Wydziale Ogrodniczym Szkoły Głównej Gopodartwa Wiejkiego w Warzawie 171 Staniław Maciej Kot, Hanna Adamkiewicz-Drwiłło, Rekontrukcja światowego rozkładu dochodów na podtawie minimalnej informacji tatytycznej 179
4 Spi treści Januz L. Wywiał, Małgorzata Krzciuk, Michał Mierzwa, Symulacyjne badanie zybkości zbieżności rozkładu tatytyk do rozkładu normalnego 201 Staniław Maciej Kot, Terea Słaby, Jakość życia wchodzącej klay wyżzej w Polce 209 Walenty Otaiewicz, Dobrobyt i jakość życia: badania w Polce i za granicą 229 Paulina Ucieklak-Jeż, Zmiany w liczbie lat zdrowego życia Polaków w tarzych grupach wiekowych 245 Anna Ojrzyńka, Ocena trwania życia w zdrowiu populacji Polki z wykorzytaniem umarycznych miar tanu zdrowia 261 Katarzyna Cheba, Wykorzytanie analizy czynnikowej do wielowymiarowej oceny możliwości rozwoju prośrodowikowej orientacji przediębiortw 275 Damian Gąka, Zatoowanie metody SVM do oceny ryzyka bankructwa i prognozowania upadłości przediębiortw 289 Agata Girul, Ważniejze dane o województwach 311 Summarie Walenty Otaiewicz, Ar conjectandi 300. anniverary of publication 29 Vladimír Úradníček, Emília Zimková, Załamanie funkconowania ektorowego pańtw Grupy Wyzehradzkiej z perpektywy konwergencji trukturalnej 48 Gian Carlo Blangiardo, Achille Vernizzi, Trendy demograficzne a ytem podatkowy we Włozech w kontekście wychowywania dzieci 67 Wolfgang Glatzer, Pomyślności i troki ludzkości. Jakość połeczeńtwa światowego w oczach miezkańców Ziemi 94 Filomena Maggino, Kontrukcja wkaźników dobrobytu: od definicji do pomiaru i interpretacji 122
Spi treści Carlotta Galeone, Angiola Polatri, Wpółczynnik efektywności koztów do porównywania polityki połecznej i zdrowotnej 131 Ivana Malá, Szacowanie zmian w rozkładzie dochodów w Czechach z wykorzytaniem modeli miezanych 149 Staniław Maciej Kot, Hanna Adamkiewicz-Drwiłło, Recontruction of world income ditribution baed on minimal tatitical information 200 Januz L. Wywiał, Małgorzata Krzciuk, Michał Mierzwa, Simulation analyi of convergence of ample mean ditribution to normal ditribution 207 Staniław Maciej Kot, Terea Słaby, Quality of life of emerging higher cla in Poland 227 Walenty Otaiewicz, Well-being and quality of life: reearch in Poland and abroad 243 Paulina Ucieklak-Jeż, Change in the number of Healthy Life Year in elderly age group in Poland 259 Anna Ojrzyńka, Rating life epectancy in good health of Polih population uing ummary meaure of population health 273 Katarzyna Cheba, The ue of factor analyi to multi-dimenional ae of ability of development of pro-environmental orientation of enterprie 288 Damian Gąka, Application of SVM method for bankruptcy rik aement and bankruptcy prediction 310 5
OCENA TRWANIA ŻYCIA W ZDROWIU POPULACJI POLSKI Z WYKORZYSTANIEM SUMARYCZNYCH MIAR STANU ZDROWIA Anna Ojrzyńka Uniwerytet Ekonomiczny w Katowicach ISSN 1644-6739 Strezczenie: Celem działania na płazczyźnie zdrowia tał ię nie tylko wymiar ilościowy, czyli wydłużanie czau trwania życia, ale także jakościowy, czyli wydłużanie czau trwania życia w dobrym tanie zdrowia, któremu nie towarzyzą nieprawność i ograniczenia aktywności życiowej powodowane tanem zdrowia. Do oceny zmian w tanie zdrowia populacji, wdrażanych programów zdrowia i opieki medycznej potrzebne były nowe mierniki zdrowia, wykraczające poza negatywne wkaźniki dotyczące umieralności i trwania życia, ale obejmujące także inne wymiary tanu zdrowia i jakości życia powiązanej ze zdrowiem. Ta grupa mierników, nazywanych umarycznymi miarami tanu zdrowia, dzieli ię na dwie zaadnicze części, tzn. na miary oczekiwanego zdrowia oraz miary braku zdrowia. Celem pracy jet prezentacja i wykorzytanie wybranych umarycznych miar tanu zdrowia do oceny długości trwania życia w zdrowiu populacji Polki na tle populacji krajów Unii Europejkiej. Podtawą analizy empirycznej problemu będą dane zaczerpnięte z Głównego Urząd Statytycznego, z Europejkiego Sytem Statytycznego, baza danych i publikacje przygotowywane przez Światową Organizację Zdrowia oraz Organizację Narodów Zjednoczonych. Słowa kluczowe: umaryczne miary tanu zdrowia, miary oczekiwanego zdrowia, miary braku zdrowia, oczekiwana długość życia. 1. Wtęp Długie życie jet aktualnie wartością pożądaną, jednak tylko wówcza, gdy towarzyzą mu zdrowie, brak ograniczeń w wykonywaniu codziennych czynności i możliwość korzytania z życia w pełni. Koncepcja oczekiwanej długości życia w zdrowiu zotała opracowana początkowo w celu oceny, czy dłużzy cza trwania życia związany jet z wydłużeniem ię czau życia w dobrym zdrowiu, czy też w złym. Populacja o tounkowo wyokiej oczekiwanej długości życia nie mui być zdrowza. Choroby przewlekłe czy niepełnoprawność, powzechne w tarzejącym ię połeczeńtwie, tawiają przed badaczami pytanie, czy dłużze życie będzie oznaczało życie z niepraw-
262 Anna Ojrzyńka nością [Gromulka, Wyocki, Goryńki 2008]. Koncepcja długości życia w zdrowiu dzieli więc oczekiwaną długość życia na okrey przeżyte w różnych tanach zdrowia zmieniającego ię od dobrego do złego. W tym enie do ilościowej oceny długości trwania życia dodana zotaje również jego ocena jakościowa. Do podtawowych wkaźników oceniających ytuację zdrowotną ludności należą wkaźnik umieralności i pochodne mu wkaźniki opierające ię na liczbie i przyczynach zgonów. Jednakże aby globalnie i wzechtronnie ocenić tan zdrowia populacji i za pomocą wartości liczbowych wyrazić udział pozczególnych chorzeń w obciążeniu zdrowotnym populacji, konieczne jet tworzenie wkaźników włączających zgony oraz inne kutki zdrowotne chorzeń, ujmujące je w jedną jednotkę pomiarową. Wieloletnie prace nad miernikami tanu zdrowia doprowadziły do powtania wielu wkaźników zawierających wyniki zdrowotne inne niż zgon. Należą do nich m.in.: oczekiwana długość życia, oczekiwana długość życia w zdrowiu, oczekiwana długość życia korygowana niepełnoprawnością, utracone lata życia korygowanej niepełnoprawnością, potencjalna liczba utraconych lat życia. Celem pracy jet prezentacja i wykorzytanie wybranych umarycznych miar tanu zdrowia do oceny długości trwania życia w zdrowiu populacji Polki na tle populacji krajów Unii Europejkiej. Podtawą analizy empirycznej będą dane zaczerpnięte z Europejkiego Sytem Statytycznego, a także baza danych i publikacje przygotowywane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). 2. Metody Spośród mierników trwania życia ludzkiego najczęściej touje ię przeciętne trwanie życia ludzkiego e ; miernik ten nazywany jet także oczekiwaną długością życia Life Epectancy (LE). Jet on zacowany jako jeden z parametrów tablic trwania życia i wyraża średnią liczbę lat, które ooba w określonym wieku ma zane przeżyć przy założeniu, że nie ulegną zmianie dotychczaowe tendencje umieralności. Przeciętne dalze trwanie życia e jet określane jako [Holzer 2003]:
Ocena trwania życia w zdrowiu populacji Polki z wykorzytaniem... 263 e T l, (1) gdzie: l T l l, (2) 2 i i1 liczba oób dożywających wieku ukończonych lat, T łączna liczba lat, jaką mają do przeżycia do końca trwania tej generacji ooby w wieku ukończonych lat, przyjmuje wartości od 0 do, gdzie oznacza cza, po upływie którego badana generacja przetaje itnieć. W badaniach demograficznych i połecznych najczęściej wykorzytywane jet przeciętne dalze trwanie życia noworodka, które w poób yntetyczny wyraża panujące w danym czaie warunki umieralności badanej zbiorowości oraz ocenia ytuację, w jakiej żyje badana populacja [Kurkiewicz (red.) 2010]. Miara ta jet zeroko używanym wkaźnikiem tanu zdrowia populacji, jednak jej znajomość nie pozwala wyciągnąć wnioków na temat jakości życia [Burzyńka i in. 2010]. Nowe mierniki zdrowia wykraczające poza negatywne wkaźniki dotyczące umieralności i trwania życia, obejmują także inne wymiary tanu zdrowia i jakości życia powiązanej z zdrowiem nazywane ą umarycznymi miarami tanu zdrowia (ummary meaure of population health). Wkaźniki te można podzielić na dwie zaadnicze grupy: miary oczekiwanego zdrowia, miary braku zdrowia. Pierwza grupa pozwala na określenie lat życia przeżytych w pełnym zdrowiu oraz lat przeżytych z pewnymi dyfunkcjami i nieprawnością jako równoważnik tych pierwzych [Wróblewka 2008,. 153-154]. Należą do nich m.in.: oczekiwana długość życia bez nieprawności (Diability Free Life Epectancy DFLE)/oczekiwane lata życia w zdrowiu (Healthy Life Year HLY), oczekiwana długość trwania życia korygowana jakością (Qualityadjuted Life Epectancy QALE),
264 Anna Ojrzyńka oczekiwana długość trwania życia w aktywności (Active Life Epectance ALE), oczekiwana długość trwania życia bez chorób przewlekłych, oczekiwana długość trwania życia korygowana ze względu na nieprawność (Diability-adjuted Life Epectancy DALE)/oczekiwana długość życia korygowana ze względu na tan zdrowia (Healthy Life Epectancy HALE). Z wymienionej grupy wkaźników zczegółowo opiane będą dwie miary, które wykorzytano w analizie empirycznej. Oczekiwana długość życia bez nieprawności (DFLE) zotała zaproponowana jako jeden z wkaźników monitorujących tan zdrowia w krajach europejkich, a w roku 1993 Organizacja Wpółpracy Gopodarczej i Rozwoju włączyła tę miarę do wkaźników zdrowia liczonych dla krajów OECD. Od 2004 r. wkaźniki te publikowane ą pod nazwą lata życia w zdrowiu (HLY) i opracowywane ą przez Eurotat dla krajów Unii Europejkiej [Wróblewka 2008,. 153-154]. Wkaźnik lat zdrowego życia określa dwie cechy populacji długość życia i jakość życia w odnieieniu do zdrowia. Wkaźnik lat przeżytych w zdrowiu opracowano na podtawie oberwacji, że nie wzytkie lata określane przez oczekiwaną długość życia ą przeżywane w pełnym zdrowiu. To, że daną populację cechuje wyoki wpółczynnik oczekiwanej długości życia, nie znaczy, że populacja ta jet zdrowa. Poziom wkaźnika DFLE/HLY oblicza ię przy użyciu metody Sullivana używanej od lat 70. XX w. Miarę tę można wyznaczyć według wzoru: YWD DFLE i YWD l i, (1) L 1 prev ), (2) ( gdzie: YWD liczba lat życia bez nieprawności w wieku, l liczba oób dożywających wieku ukończonych lat, L liczba lat życia przeżytych w wieku na podtawie tablic trwania życia, prev czętość wytępowania nieprawności w tanie zdrowia.
Ocena trwania życia w zdrowiu populacji Polki z wykorzytaniem... 265 Metoda ta oparta jet więc na dwóch miarach: czętości wytępowania niepełnoprawności w populacji w określonym wieku oraz umieralności. Podtawowymi zaletami tej metody jet protota i łatwa dotępność danych. HLY oblicza ię na podtawie tablic umieralności i indywidualnie potrzeganej niepełnoprawności określanej przy użyciu tandardowych kwetionariuzy wywiadu. Niepełnoprawność jet natomiat mierzona w ramach programu Sytemu Statytyki Dochodów i Warunków Życia Krajów Unii Europejkiej (EU-SILC) w krajach UE z zatoowaniem pecjalnie porządzonych ankiet [Burzyńka i in. 2008]. Miarą używaną przez Światową Organizację Zdrowia jet oczekiwana długość życia korygowana nieprawnością (DALE). W celu obliczenia DALE nałożone zotają arbitralne wagi dla pozczególnych topni ograniczeń w zdrowiu powodowanych chorobami i urazami: DALE i YLH l i, (3) YLH L w D L ( 1 dw D ), (4) i i gdzie: YLH liczba lat przeżytych w zdrowi w wieku, l L liczba oób dożywających wieku ukończonych lat, liczba lat życia przeżytych w wieku na podtawie tablic trwania życia, D czętość wytępowania nieprawności, gdzie D 1 poziom nieprawności, gdzie 0 oznacza brak nieprawności, w waga tanu zdrowia przypiana nieprawności ( w 1 dw ), gdzie tan dobrego zdrowia określa w 1 lub dw 0. W roku 2001 wkaźnik DALE zatąpiono wkaźnikiem oczekiwanej długości życia korygowanej ze względu na tan zdrowia (HALE). i i
266 Anna Ojrzyńka Miara ta określa przeciętną liczbę lat, jaką prawdopodobnie ooba z danej populacji przeżyje w zdrowiu. Wkaźnik HALE mówi o przeżywalności w różnych tanach zdrowia, a więc nie tylko w pełnym zdrowiu. W związku z tym charakteryzują go duża zmienność w czaie i różnice między krajami w zakreie danych dotyczących tanu zdrowia. Jet mierzony dla wieku 0 i 65 lat, dla kobiet i mężczyzn [Gromulka, Wyocki, Goryńki 2008]. Do ozacowania DALE/HALE wykorzytywane ą różne metody tatytyczne a etymacja pozczególnych kładowych tej miary oraz korekta błędów ą dość złożone. Miara ta obliczana jet przez WHO na podtawie danych o umieralności (oczekiwanego trwania życia według wieku i tatytyki zgonów według przyczyn) oraz danych epidemiologicznych o zapadalności i chorobowości [Wróblewka 2008]. Na podtawie danych dotyczących światowego obciążenia zdrowotnego (global burden dieae) zacuje ię nailenie zachorowań ze względu na płeć i przedziały wiekowe dla każdego kraju. Metoda obliczania DALE/HALE jet bardziej zaawanowana i złożona niż metoda obliczania HLY i w związku z tym trudniej zebrać kompletne dane potrzebne do obliczeń. Druga grupa umarycznych miar tanu zdrowia pozwala na określenie lat życia utraconych w populacji w związku z umieralnością oraz lat przeżytych w tanie zdrowia gorzym od przyjętego jako pełny. Przykładami tych miar ą m.in.: utracone lata życia korygowane nieprawnością (DALY), utracone lata życia w zdrowiu (YLL), lata życia korygowane jakością (QALY). 3. Analiza empiryczna Przeciętne dalze trwanie życia w krajach należących do UE kztałtuje ię na dość wyokim poziomie i należy do najwyżzych na świecie. Oczekiwana długość życia od wielu lat ]ię wydłuża. Odpowiada za to wiele czynników: poprawa poobu odżywiania, zwiękzenie wykrywalności i leczenia chorób oraz zmiany połeczne związane z polepzeniem warunków życia i lepzym tanem higieny. Między oczekiwaną długością życia kobiet i mężczyzn wytępuje zazwyczaj różnica z korzyścią dla kobiet, co jet wynikiem zjawika nadumieralności mężczyzn. Oczeki-
HLY w latach HLY jako % LE Ocena trwania życia w zdrowiu populacji Polki z wykorzytaniem... 267 wana długość życia w Polce w 2010 r. wynioła 80,7 roku dla kobiet i 72,1 roku dla mężczyzn, przy czym średnia dla krajów UE wynioła wówcza 82,88 roku dla kobiet i 76,99 roku dla mężczyzn. Natomiat najwyżzym przeciętnym trwaniem życia w UE w tym roku ciezyli ię miezkańcy Szwecji (85,43 dla kobiet i 79,73 dla mężczyzn). Ważne zdaje ię pytanie, czy dłużzy cza trwania życia związany jet z wydłużeniem ię czau życia w dobrym zdrowiu. W udzieleniu odpowiedzi na to pytanie mogą pomóc obliczone umaryczne miary tanu zdrowia. W 2010 r. długość trwania życia w zdrowiu (HLY) w Polce wynioła 62,3 i 58,5 roku odpowiednio dla kobiet i mężczyzn. Jet to wynik w porównaniu ze średnią dla krajów UE gorzy o 0,3 roku w przypadku kobiet i o 3,2 roku w przypadku mężczyzn. Nietety Polacy żyją w zdrowiu znacznie krócej niż miezkanki Malty (71,6 roku) i miezkańcy Szwecji (71,7 roku), dla których ozacowane wkaźniki ą najwiękze pośród krajów UE. Porównując oczekiwane lata życia w zdrowiu z przeciętnym dalzym trwaniem życia, możemy twierdzić, że w badanym okreie 77,2% roku życia kobiet i 81,14% roku życia mężczyzn w Polce mija bez negatywnych ocen tanu zdrowia. Ryunki 1 i 2 pokazują dynamikę zmian poziomu ozacowanych lat życia w zdrowiu odpowiednio dla kobiet i mężczyzn. 70 68 66 64 62 60 58 56 Oczekiwane Lata Życia w Zdrowiu kobiet w momencie narodzin Oczekiwane lata życia w zdrowiu kobiet w momencie narodzin 90% 88% 86% 84% 82% 80% 78% 76% 74% 72% 70% 2002 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 UE PL %UE %PL Ry. 1. Oczekiwane lata życia w zdrowiu HLY oraz udział oczekiwanych lat życia w zdrowiu w oczekiwanej długości trwania życia kobiet w momencie narodzin Źródło: obliczenia włane na podtawie danych Eurotatu.
HLY w latach HLY jako % LE 268 Anna Ojrzyńka Porównując rok 2002 z 2010, możemy twierdzić, że oczekiwana liczba lat życia w zdrowiu Polek zmniejzyła ię o 6,6 roku. Tym amym udział lat życia w zdrowiu w tounku do przeciętnego dalzego trwania życia Polek uległ obniżeniu z poziomu 88,4% w 2002 r. do 77,2% w 2010 r. Oznacza to, że wzrotowi oczekiwanego trwania życia kobiet w Polce nie towarzyzy zwiękzenie liczby (lecz, nietety, jej obniżenie) lat przeżytych w zdrowiu. Analizując dane dotyczące średniego wkaźnika HLY kobiet obliczonego dla członków UE, możemy również zaoberwować zmniejzenie ię liczby lat życia w zdrowiu z wyokiego poziomu wynozącego w roku 2002 66 lat. Jednakże zmiana ta może wynikać głównie z faktu, że w roku 2004 natąpiło rozzerzenie UE z 15 do 25 krajów członkowkich. Dlatego właśnie HLY w 2002 r. zotał obliczony na podtawie danych tylko z 15 krajów członkowkich. Dodatkowo można zaoberwować, że oczekiwana długość trwania życia kobiet w zdrowiu w UE w latach 2004-2010 ocyluje wokół 63 lat. Nietety również w przypadku średniej dla UE przeciętne dalze trwanie życia kobiet zwiękza ię zybciej aniżeli oczekiwana długość trwania życia w zdrowiu. Należy zwrócić uwagę, że procentowe udziały HLY w oczekiwanej długości życia kobiet ą niżze aniżeli mężczyzn. Przyczyną takiej relacji może być m.in. dłużze oczekiwane trwanie życia kobiet. 70 68 66 64 62 60 58 56 Oczekiwane lata Lata życia Życia w zdrowiu Zdrowiu mężczyzn w momencie narodzin 90% 88% 86% 84% 82% 80% 78% 76% 74% 72% 70% 2002 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 UE PL %UE %PL Ry. 2. Oczekiwane lata życia w zdrowiu HLY oraz udział oczekiwanych lat życia w zdrowiu w oczekiwanej długości trwania życia mężczyzn w momencie narodzin Źródło: obliczenia włane na podtawie danych Eurotatu.
DALE w latach DALE jako % LE Ocena trwania życia w zdrowiu populacji Polki z wykorzytaniem... 269 Odnotowano również padek lat życia w zdrowiu mężczyzn, porównując rok 2002 z rokiem 2010. W przypadku średniej obliczonej przyczyna jet najprawdopodobniej taka ama jak ta wcześniej opiana dla kobiet. Natomiat dane dla Polki wkazują, że do roku 2007 lata życia w zdrowiu mężczyzn obniżyły ię do poziomu 57,6 roku, po czym w kolejnych latach oberwowany jet nieznaczny wzrot wkaźnika HLY. Dodatkowo tylko w 2007 r. tounek lat przeżytych w zdrowiu do oczekiwanych lat życia mężczyzn w Polce i UE jet taki am i wynoi 81%. W pozotałych latach badania udział procentowy dla mężczyzn z Polki jet wyżzy aniżeli w UE. 78 76 74 72 70 68 66 64 62 60 Oczekiwane Lata lata życia Życia korygowane Korygowane niepełnoprawnością Niepełnoprawnością kobiet w momencie narodzin 94% w momencie narodzin 92% 90% 88% 86% 84% 82% 80% 1999 2001 2002 2007 2008 UE PL %UE %PL Ry. 3. Oczekiwana długość życia korygowana ze względu na zdrowie DALE/HALE oraz jej udział w oczekiwanej długości trwania życia mężczyzn w momencie narodzin Źródło: obliczenia włane na podtawie danych WHO. Na podtawie danych o umieralności oraz danych epidemiologicznych dotyczących zapadalności i chorobowości Światowa Organizacja Zdrowia ozacowała oczekiwaną długość życia korygowaną o tan zdrowia DALE/HALE. Ryunki 3 i 4 przedtawiają wyliczenia tej miary dla Polki i krajów UE o najwyżzej wartości tego wkaźnika 1. W przypadku kobiet najniżzą wartość DALE/HALE odnotowano w 2001 roku, zarówno dla Polki, jak i Francji. W kolejnych latach możemy zauważyć poprawę w poziomie tego wkaźnika. Nietety 1 Skrót UE na ry. 3 i 4 oznacza kraję o najwyżzej wartości DALE/HALE. W 1999 r. była to Francja, w latach 2001, 2002, 2007 Szwecja, w 2008 r. były to Włochy.
DALE w latach DALE jako % LE 270 Anna Ojrzyńka oczekiwana długość życia kobiet korygowana o tan zdrowia jet od 5 do 7 lat niżza niż w kraju UE o najwyżzej wartości DALE/HALE. 74 72 70 68 66 64 62 60 58 56 Oczekiwane Lata lata Życia życia Korygowane korygowane Niepełnoprawnością niepełnoprawnością mężczyzn w w momencie narodzin 95% 94% 93% 92% 91% 90% 89% 88% 87% 86% 1999 2001 2002 2007 2008 UE PL %UE %PL Ry. 4. Oczekiwana długość życia korygowana ze względu na zdrowie DALE/HALE oraz jej udział w oczekiwanej długości trwania życia kobiet w momencie narodzin Źródło: obliczenia włane na podtawie danych WHO. W przypadku mężczyzn z roku na rok oberwujemy poprawę oczekiwanej długości lat życia korygowanych ze względu na tan zdrowia. Jednakże ozacowane wartości DALE/HALE dla Polki ą od 7 do 9 lat niżze niż najwyżze wartości UE. Analizując udział procentowy DALE/HALE w oczekiwanej długości życia mężczyzn w Polce od 2001 r., możemy zauważyć nieznaczny trend wzrotowy, co oznacza zybzy wzrot wartości DALE/HALE w porównaniu z wydłużeniem ię oczekiwanego trwania życia. Podobna ytuacja ma miejce w krajach UE o najwyżzych wartościach DALE/HALE. Problem z porównywalnością umarycznych miar tanu zdrowia wynika z tego, że ą one kombinacją oczekiwanego trwania życia i życia w określonych tanach zdrowia, które mogą być różnie definiowane. Nie bez znaczenia jet także to, że ozacowania tych miar pochodzą z różnych baz danych i obliczane ą dla różnych okreów. Ryunki 5 i 6 przedtawiają ozacowania miar oczekiwanego zdrowia, a więc HLY oraz DALE/HALE, w latach 2002, 2007 i 2008.
Ocena trwania życia w zdrowiu populacji Polki z wykorzytaniem... 73 71 69 67 65 63 61 59 57 55 DALE/HALE I HLY kobiet w momencie narodzin 2002 2007 2008 DALE/HALE HLY 271 Ry. 5. Oczekiwane lata życia w zdrowiu HLY oraz oczekiwana długość życia korygowana ze względu na zdrowie DALE/HALE kobiet w momencie narodzin Źródło: obliczenia włane na podtawie danych Eurotatu i WHO. 73 71 69 67 65 63 61 59 57 55 DALE/HALE I HLY mężczyzn w momencie narodzin 2002 2007 2008 DALE/HALE HLY Ry. 6. Oczekiwane lata życia w zdrowiu HLY oraz oczekiwana długość życia korygowana ze względu na zdrowie DALE/HALE mężczyzn w momencie narodzin Źródło: obliczenia włane na podtawie danych Eurotatu i WHO. Tylko w 2002 r. miara oparta na indywidualnie potrzeganej nieprawności (HLY) oraz miara wykorzytująca dane epidemiologiczne (DALE/HALE) dały zbliżone ozacowania trwania życia w zdrowiu na poziomie 69 lat dla kobiet i 63 lat dla mężczyzn. W kolejnych la-
272 Anna Ojrzyńka tach oczekiwana długość życia korygowana ze względu na zdrowie jet zdecydowanie wyżza zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Na podtawie wkaźnika HLY możemy twierdzić, że w badanym okreie wydłużeniu ię oczekiwanego czau trwania życia kobiet i mężczyzn w Polce nie towarzyzy zwiękzenie liczby lat przeżytych w zdrowiu. Jednakże analizując wartości miary DALE/HALE w tym okreie, możemy twierdzić, że liczba lat przeżytych w zdrowiu zwiękza ię zybciej niż oczekiwana przeciętna długość trwania życia Polaków, co oznacza, że żyjemy dłużej w zdrowiu w porównaniu z latami wcześniejzymi. 4. Podumowanie Sumaryczne mierniki tanu zdrowia dotarczają informacji o znaczeniu i wpływie innych wyników zdrowotnych niż zgon na ogólny tan zdrowia, pozwalają też na monitorowanie zmian w tanie zdrowia populacji. Przeprowadzone badanie empiryczne umożliwiło zobrazowanie długości trwania życia w zdrowiu populacji Polki na tle populacji krajów Unii Europejkiej, kłoniło również do wyciągnięcia natępujących wnioków: Polacy żyją w zdrowiu znacznie krócej niż miezkańcy Francji, Szwecji, Włoch czy Malty, tj. krajów UE, gdzie oczekiwana liczba lat przeżytych w zdrowiu jet najwyżza; w Polce w 2010 r. kobiety żyły w zdrowiu krócej o 9,3 roku, a mężczyźni o 13,2 roku od miezkańców Szwecji; ozacowane trwanie życia w zdrowiu kobiet jet wyżze aniżeli obliczona wartość średnia dla krajów UE; nietety w przypadku mężczyzn oczekiwana długość życia w zdrowiu jet niżza o 3-4 lata niż przeciętna krajów UE; z wyjątkiem 2002 r. miara wykorzytująca dane epidemiologiczne dała ozacowania trwania życia w zdrowiu wyżze aniżeli miara bazująca na indywidualnie potrzeganej nieprawności; porównując oczekiwane lata życia w zdrowiu (obliczone za pomocą zarówno HLY, jak i DALE/HALE) z przeciętnym dalzym trwaniem życia, możemy twierdzić, że kobiety żyją przeciętnie dłużej, lecz nietety mniejza niż w populacji mężczyzn część ich
Ocena trwania życia w zdrowiu populacji Polki z wykorzytaniem... 273 życia przebiega w dobrym tanie zdrowia, bez ograniczeń i nieprawności. Literatura Burzyńka M. i in., Life Epectancy i Healthy Life Year jako podtawowe miary oceny ytuacji zdrowotnej ludności, Problemy Higieny i Epidemiologii 2010, nr 91(4). Gromulka L., Wyocki M.J., Goryńki P., Lata przeżyte w zdrowiu (Healthy Life Year, HLY) zalecany przez Unię Europejką yntetyczny wkaźnik ytuacji zdrowotnej ludności, Przegląd Epidemiologiczny 2008, nr 62(4). Holzer J.Z., Demografia, PWE, Warzawa 2003. Kurkiewicz J. (red.), Procey demograficzne i metody ich analizy, Wydawnictwo Uniwerytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2010. Mielecka-Kubień Z., Nierówność trwania życia w Polce. Analiza tatytyczno-demograficzna, Wydawnictwo Uniwerytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2012. Wróblewka W., Sumaryczne miary tanu zdrowia populacji, Studia Demograficzne 2008, nr 153-154 (1-2). Wyocki M.J., Gromulka L., Car J., Goryńki P., Sakowka I., HLY (Healthy Life Year) i inne yntetyczne mierniki ytuacji zdrowotnej ludności, [w:] J. Bzdęga, A. Gębka-Kuczerowka (red.), Epidemiologia w zdrowiu publicznym, Wydawnictwo Lekarkie PZWL, Warzawa 2010. RATING LIFE EXPECTANCY IN GOOD HEALTH OF POLISH POPULATION USING SUMMARY MEASURES OF POPULATION HEALTH Summary: Not only ha the quantity (i.e. in term of the etenion of the duration of life) become the aim of action on the health plane, but alo the qualitative, or etending the duration of lifein good health, which i not accompanied by diability and life activity limitation due to health. To etimate change in health tatu of the population, implemented health program and medical care needed new health meaure. Meter beyond the negative indicator on mortality and life epectancy, but alo including other dimenion of health tatu and quality of life related to health. Thi group of meaure i called ummary meaure of population health and i divided into two main part: the meaure of the health epectancie and meaure of health gap. The aim of the article i a preentation and ue of elected health ummary meaure for etimating life epectancy in good health of Polih population againt the background of the population of the European Union countrie. Data from the Central Statitical Office and the European Statitical
274 Anna Ojrzyńka Sytem a well a databae and publication prepared by the World Health Organization and the United Nation will be a bae of empirical analyi. Keyword: ummary meaure of population health, health epectancie, health gap, life epectancy.