Mierniki w ochronie zdrowia

Transkrypt

1 Mierniki w ochronie zdrowia doc. dr Zofia Skrzypczak Podyplomowe Studia Menadżerskie Zarządzanie w podmiotach leczniczych w dobie przekształceń własnościowych Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek najlepsza inwestycja 1

2 Koncepcje pomiaru zdrowia Tradycyjne mierniki pozytywne i negatywne, wykorzystywane przy ocenie zdrowotności społeczeństwa Mierniki matematyczne poszukujące funkcji zmiennych charakteryzujących bezpośrednio nieobserwowalny stan zdrowia (np. przeciętne trwanie życia) 2

3 Tradycyjne mierniki - pozytywne Dotyczą cech mierzalnych, charakteryzujących każdego człowieka; dotyczą: 1) fizycznej budowy ciała - badania licznych grup i porównanie z normą, ustaloną w wyniku badań epidemiologicznych 2) czynności ciała pomiar w dużych populacjach umożliwia ocenę występowania częstości badanych schorzeń 3) składu tkanek i płynów ustrojowych - pozwalających na określenie częstości występowania określonych ryzyk chorobowych 3

4 Tradycyjne mierniki - negatywne Ich zastosowanie pozwala na ocenę częstości występowania chorób i ich następstw Występują w postaci: - współczynników natężenia - współczynników struktury - współczynników dynamiki 4

5 Współczynniki natężenia Wyrażone są jako iloraz liczby zdarzeń jednostkowych i liczby osób narażonych na oddziaływanie niekorzystnych zdarzeń Należą do nich: - współczynniki zachorowalności (zapadalności) - współczynniki chorobowości - współczynniki umieralności 5

6 Współczynniki zachorowalności i chorobowości Stosowane są dla określenia rozpowszechniania chorób w danej populacji Istotne jest jednoznaczne zdefiniowanie jednostki statystycznej: osoby chore lub zdarzenia chorobowe (jedna osoba może zachorować w danym okresie kilka razy) 6

7 Współczynniki zachorowalności (zapadalności) Wykorzystuje się najczęściej do oceny rozpowszechniania chorób o szybkim przebiegu, tzw. chorób ostrych oraz oceny epidemiologicznej w zakresie chorób przewlekłych Wartość współczynnika określa liczbę nowych zachorowań, które wystąpiły w danym czasie w stosunku do liczby osób narażonych na ryzyko zachorowania Miernik wskazuje liczbę nowych zachorowań w danym okresie 7

8 Współczynniki chorobowości Stosowane są do oceny rozpowszechniania chorób w populacji Wyrażają liczbę osób, które były chore w danym czasie lub liczbę przypadków zachorowań w stosunku do liczby ludności narażonej na ryzyko zachorowania Wyróżniamy: współczynniki chorobowości punktowej (dla bardzo krótkiego okresu) i okresowej (dla dłuższego okresu, do oceny rozpowszechniania chorób przewlekłych o długotrwałym przebiegu) 8

9 Współczynniki umieralności Utożsamiane są z pomiarem zgonów Rozróżniamy: - współczynnik umieralności ogólnej liczba zgonów w danej populacji w stosunku do przeciętnej liczby populacji narażonej na ryzyko zgonu - szczegółowe współczynniki umieralności obliczane wg wieku, płci lub przyczyny zgonu - wskaźniki umieralności proporcjonalnej wyrażają liczę zgonów z określonej przyczyny w stosunku do ogólnej liczby zgonów - wskaźnik śmiertelności odzwierciedlający ciężkość schorzenia powodującego zgon; wyrażający stosunek liczby zgonów z powodu danej choroby do liczby chorych na tę chorobę 9

10 Syntetyczne mierniki stanu zdrowia To obiektywne mierniki stanu zdrowia, które powinny łączyć w sobie wiele różnych aspektów (poza zdrowotnymi) i mieć szerokie zastosowanie Podstawowy miernik stanu zdrowia przeciętne dalsze trwanie życia od urodzenia 10

11 Syntetyczne mierniki stanu zdrowia (2) Wywodzące się z analizy jakości życia: - QALYs (Quality Adjusted Life Years) jakość dodatkowych lat życia - DALE (Disability Adjusted Life Expectancy) dalsze przewidywane życie bez ułomności (w zdrowiu) 11

12 QALYs (Quality Adjusted Life Years) Wskaźnik uwzględnia efekty ilościowe i jakościowe Konstrukcja opiera się na założeniu, że każdemu okresowi życia jednostki można przypisać określoną wagę, uwzględniającą lata życia w doskonałym zdrowiu oraz wynik charakteryzujący grupę osób istotny sposób określania wag Otrzymany miernik jest sumą efektów jednostkowych (ważny sposób agregacji indywidualnych wyników) 12

13 QALYs (Quality Adjusted Life Years) Wartości przypisane wskaźnikowi zawierają się w przedziale: 0 1 Wartości 1 odpowiada 1 rok życia w doskonałym zdrowiu Wartości niższe od 1 świadczą o życiu z uszczerbkiem na zdrowiu Wartość 0 to śmierć jednostki 13

14 DALE (Disability Adjusted Life Expectancy) Przy konstrukcji miernika przyjmuje się założenie, że część życia może charakteryzować się pewną niepełnosprawnością Lata przeżyte w niepełnym zdrowiu to lata niepełne, wielkość uszczerbku zależy od wielkości niedoboru zdrowia 14

15 Pozostałe mierniki HYE liczba lat w doskonałym zdrowiu PYLL liczba utraconych lat życia z powodu przedwczesnej śmierci DALYs lata przeżyte w niepełnym zdrowiu 15

16 Podstawowe wskaźniki kondycji zdrowotnej społeczeństwa Średnia oczekiwana długość życia (mężczyźni / kobiety) Zgony niemowląt na żywych urodzeń Zachorowalność na gruźlicę/ AIDS na mieszkańców 16

17 Wyniki analizy krajów europejskich Grupa 1 kraje realizujące model Beveridge a Grupa 2 kraje realizujące model Bismarcka ( stara UE) Grupa 3 kraje postsocjalistyczne realizujące model Bismarcka */ w tej części prezentacji wykorzystano materiał J. Kujawskiej Porównanie funkcjonowania systemów opieki zdrowotnej w europejskich krajach OECD, zamieszczony w monografii wydanej przez Wydawnictwo WZ UW 2013 (w druku) 17

18 Grupy krajów poddanych analizie Model Beveridge a Model Bismarcka Dania Austria Czechy Finlandia Belgia Estonia Grecja od 1983 Francja Polska Hiszpania od 1986 Holandia Słowacja Irlandia Luksemburg Słowenia Islandia Niemcy Węgry Norwegia Portugalia od 1979 Szwecja Wielka Brytania Włochy od 1978 Szwajcaria Model Bismarcka kraje po transformacji 18

19 Lat Oczekiwana długość życia kobiety GRUPA 1 GRUPA 2 GRUPA

20 Oczekiwana długość życia - mężczyźni Lat GRUPA 1 GRUPA 2 GRUPA

21 PYLL (potential years of life lost) - tzw. potencjalne utracone lata życia - miara względnego wpływu zgonów i różnych chorób na społeczeństw 21

22 Lat Wskaźnik PYLL kobiety GRUPA 1 GRUPA 2 GRUPA

23 Lat Wskaźnik PYLL - mężczyźni GRUPA 1 GRUPA 2 GRUPA

24 Umieralność z powodu określonych przyczyn Standaryzowane wskaźniki zgonów: - z wszystkich przyczyn - z powodu chorób układu krążenia - z powodu nowotworów */ Zgony z powodu nowotworów złośliwych: - całkowita liczba zgonów - liczba zgonu osób poniżej 70 roku życia - % umierających poniżej 70 roku życia 24

25 Przyczyny zgonu standaryzowany współczynnik umieralności, 2009 rok (na osób) 25

26 Mierniki oceny opieki zdrowotnej (aspekt medyczny) liczba osób przypadających na 1 lekarza lub liczba lekarzy/ stomatologów na mieszkańców liczba łóżek szpitalnych na mieszkańców średni czas hospitalizacji 26

27 Liczba łóżek na mieszkańców Łóżka/ GRUPA GRUPA 2 Czechy Estonia 6 4 Węgry Polska Slowacja 2 Slowenia

28 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 Liczba lekarzy na mieszkańców Lekarze/1000 GRUPA 1 GRUPA 2 Czechy Estonia Węgry Poland Słowacja Slowenia

29 Dni Średni czas hospitalizacji GRUPA 1 GRUPA 2 GRUPA

30 Współczynnik umieralności niemowląt liczba zgonów niemowląt w danym okresie odniesiona do liczby urodzeń żywych w tym okresie podstawowy (wg WHO) miernik stanu zdrowia populacji, bowiem na umieralność niemowląt wpływają czynniki demograficzne, medyczne, środowiskowe, społeczno-ekonomiczne oraz jakość i dostępność opieki zdrowotnej 30

31 Wskaźnik śmiertelności niemowląt (IMR) IMR GRUPA 1 GRUPA 2 GRUPA

32 Światowe trendy w zakresie kondycji zdrowotnej społeczeństw Rosnąca przeciętna długość życia, spadek umieralności noworodków, zmniejszenie przyrostu naturalnego starzenie się społeczeństw Spadek zachorowalności na większość chorób zakaźnych, w tym gruźlicę 32

33 Mierniki opieki zdrowotnej w aspekcie ekonomicznym Wysokość nakładów na opiekę zdrowotną: - wyrażonych w USD, wg PPP - liczonych jako % PKB Udział nakładów publicznych (lub prywatnych) w wydatkach na ochronę zdrowia (%) 33

34 Wydatki na opiekę zdrowotną per capita USD PPP GRUPA 1 GRUPA Czechy Estonia Węgry Polska Słowacja Słowenia

35 Wydatki na opiekę zdrowotną jako % PKB % PKB GRUPA 1 GRUPA 2 Czechy 8 Estonia Węgry 6 Polska Słowacja Słowenia

36 % Wydatki out-of-pocket (bezpośrednie, z kieszeni ) jako % wydatków na zdrowie GRUPA 1 GRUPA 2 Czechy Estonia Węgry Polska Słowacja Słowenia

37 Udział leków w wydatkach na zdrowie (%) % GRUPA 1 GRUPA 2 Czechy Estonia Węgry 15 Polska 10 5 Słowacja Słowenia