UNOWOCZEŚNIANIE METOD I FORM KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO W POLSCE Redakcja naukowa Warszawa 2012
NOTY O AUTORACH 13 WPROWADZENIE. l:..::.r.'. 17 Część I TEORETYCZNE PODSTAWY PRZYGOTOWANIA DO PRACY ABSOLWENTÓW SZKÓŁ ZAWODOWYCH 23 1. Wybrane teorie współczesnego kształcenia zawodowego 25 1.1. Progresywizm, konstruktywizm, teoria kapitału ludzkiego i teoria kapitału społecznego w badaniach kształcenia zawodowego 26 Stefan M. Kwiatkowski 2. Współczesne cele kształcenia zawodowego 37 2.1. Cele dydaktyczne i wychowawcze 37 2.2. Cele ogólne, pośrednie i szczegółowe 40 2.3. Cele w kategoriach efektów uczenia się 44 3. Metody nauczania i uczenia się w kształceniu zawodowym 45 3.1. Interpretacja pojęć: metoda nauczania i metoda uczenia się 45 3.2. Metody nauczania preferowane w kształceniu zawodowym 47 3.3. Strategie i dobór metod nauczania i uczenia się w kształceniu zawodowym 49 3.4. Metody nauczania i uczenia się w aspekcie idei uczenia się przez całe życie 56 4. Formy organizacyjne kształcenia zawodowego 58 4.1. Konwencjonalne formy organizacyjne kształcenia 58 4.2. Modułowa organizacja treści kształcenia zawodowego 61 5. Zatrudniałność absolwentów szkół zawodowych 67 5.1. Interpretacja pojęć: zatrudniałność absolutna i relatywna 67 5.2. Uwarunkowania kompetencyjne zatrudnialności 69
Część II UWARUNKOWANIA PRAWNE SZKOLNEGO KSZTAŁCENIA ZAWÓDWEGO 73 Joanna Mirosław 6. Technikum i szkoła policealna w systemie edukacji narodowej 75 7'. Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego wyznacznikiem oferty kształcenia w szkołach zawodowych 78 8. Podstawa programowa kształcenia w zawodzie elementem dokumentacji szkolno-pedagogicznej 94 8.1. Rola podstawy programowej w doborze treści, metod i form kształcenia 94 8.2. Struktura i wymagania nowej podstawy programowej kształcenia w zawodach 96 8.2. Uwarunkowania dopuszczenia programów nauczania do użytku szkolnego 100 Andrzej Stępnikowski 9. Determinanty prawne organizacji i prowadzenia praktycznej nauki zawodu 103 10. Egzamin zawodowy. Podstawy prawne potwierdzania kwalifikacji 112 Część III PRZYGOTOWANIE ABSOLWENTÓW ŚREDNICH SZKÓŁ ZAWODOWYCH DO PRACY W ŚWIETLE WYNIKÓW BADAŃ EMPIRYCZNYCH 121, Joanna Mirosław 11. Metodologiczne założenia badań empirycznych 123 11.1. Cel badań i hipotezy badawcze 123 11.2. Metody, techniki i narzędzia badań 124 11.3. Próba badawcza i teren badań 127 Aneks 133 12. Społeczne i edukacyjne determinanty wyboru zawodu 135, 13. Metody nauczania i uczenia się stosowane w teoretycznych przedmiotach zawodowych 147 13.1. Nauczanie teoretycznych przedmiotów zawodowych 149
13.2. Ocena metod nauczania i uczenia się stosowanych w szkołach zawodowych... 160 Aneks 163, 14. Metody praktycznego nauczania zawodu 172 14.1. Zajęcia praktyczne 173 14.2. Praktyki zawodowe 180 14.3. Ocena metod nauczania i uczenia się stosowanych w szkołach zawodowych "."...'.' 184 Aneks 188 15. Formy organizacyjne kształcenia zawodowego 190 15.1. Miejsce realizacji zajęć teoretycznych 192 15.2. Formy jednostkowe i zbiorowe oraz miejsca realizacji praktycznej nauki zawodu 197 15.3. Formy organizacyjne kształcenia zawodowego: szkoła a zakład pracy 204 Mieczysław Kabaj 16. Metody, formy i środki unowocześnienia funkcjonowania Centrów Kształcenia Praktycznego. Diagnoza i propozycje zmian 207 16.1. Przesłanki tworzenia i zadania centrów kształcenia praktycznego 207 16.2. Badania empiryczne funkcjonowania centrów kształcenia praktycznego... 209 16.3. Zakres działalności i adekwatność kształcenia do potrzeb gospodarki 209 16.4. Adekwatność metod kształcenia 211 16.5. Potencjał działalności centrów 212 Aneks 224, Jadwiga Nowosad, Joanna Mirosław 17. Nauka zawodu u pracodawcy 227 17.1. Zainteresowanie pracodawców kształceniem praktycznym uczniów 227 17.2. Praktyczna nauka, zawodu w zakładzie pracy a wyniki egzaminu zawodowego 231 17.3. Praktyczna nauka zawodu u pracodawcy a przebieg karier zawodowych absolwentów 238 18. Efektywność kształcenia szkolnego w aspekcie zatrudnienia 249 18.1. Istota i rodzaje efektywności kształcenia szkolnego 249 18.2. Rozmiar i praktyczna wartość badania karier zawodowych absolwentów szkół 251
18.3. Jakość przygotowania do pracy absolwentów szkół zawodowych 261 18.4. Wyuczona bezradność zatrudnieniowa absolwentów szkół zawodowych 271 19. Wchodzenie absolwentów szkół zawodowych na rynek pracy. Zatrudnieniowy aspekt efektywności kształcenia szkolnego 277 19.1. Przejście absolwenta ze szkoły zawodowej do pracy 277 19.2. Aktywność zawodowa absolwentów szkół zawodowych (dane GUS) 283 Część IV UNOWOCZEŚNIANIE KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO 287 Stefan M. Kwiatkowski 20. Unowocześnianie procesu kształcenia jako warunek zwiększania zatrudnialności i zmniejszania bezrobocia absolwentów szkół 289 21. Oczekiwane zmiany metod i form kształcenia zawodowego 298 22. Czynniki zwiększające zatrudniałność absolwentów szkół zawodowych - opinie pracodawców i rekomendacje 320 Wprowadzenie 320 22.1. Czynniki zwiększające zatrudniałność absolwentów szkół zawodowych w opinii pracodawców 321 22.2. Współpraca szkoły zawodowej z pracodawcami jako warunek poprawy zatrudnialności absolwentów 325 23. Kształcenie technika w szkolnictwie zawodowym i jego miejsce na rynku pracy 329 Zakończenie 334 BIBLIOGRAFIA 340 ZAŁĄCZNIKI 351 SUMMARY 427